Alt Daimi Orta Kesici Dişlerin Süt Dişlerinin Lingualinden Sürmesi: Klinik Değerlendirme

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 3, Sayı:, Sayfa: 89-94, Alt Daimi Orta Kesici Dişlerin Süt Dişlerinin Lingualinden Sürmesi: Klinik Değerlendirme Lingual Eruption of Permanent Mandibular Incisors Behind the Decidous Teeth: Clinical Evaluation *Dt. Harun CANOĞLU, *Doç.Dr. Meryem TEKÇİÇEK, *Doç.Dr. Melek D. TURGUT, **Prof.Dr. Tülin TANER *Hacettepe Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı **Hacettepe Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dalı ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, daimi alt kesici dişleri süt dişlerinin lingualinden süren çocuklarda klinik ve radyolojik bulguların değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Çalışmada, daimi alt kesici dişleri, süt dişlerinin lingualinden süren 5 8 yaşlar arasındaki 64 çocuk değerlendirildi. Çocuklar; yaş, cinsiyet, sistemik durum ve kapanış yönünden klinik olarak; süt dişi kök rezorpsiyon aşaması ve daimi diş kök gelişim aşaması yönünden radyolojik olarak değerlendirildi. Alınan alt alçı modeller üzerinde interkanin ve intermolar ark mesafeleri, fizyolojik diastema miktarı ve ark boyu ölçüldü. Bulgular: Cinsiyet olarak dağılımı homojen olan çocukların %54, si 6 yaşında olup en çok her iki alt ön kesici dişin lingualden sürmesi gözlendi. Olguların %9 sinde daimi dişin önündeki süt dişinde kökün /3 ünün rezorbe olduğu gözlendi. Sonuç: Daimi dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürdüğü olgularda, süt dişlerinin hemen çekilmesinin yerine, radyolojik olarak süt dişi kök rezorpsiyonunun takip edilmesi uygundur. ABSTRACT Aim: The aim of this study is to evaluate the clinical and radiographical findings of children with lingually erupting permanent mandibular incisors. Materials and Methods: In the study, 64 children aged 5-8 and whose permanent mandibular incisors erupted lingually was involved. The children were evaluated with respect to age, sex, systemic condition and occlusion clinically whereas radiographical evaluation was carried out in regard to primary tooth s root resorption stage and permanent tooth s root formation stage. The intercanine and intermolar arch distances, physiological spaces and arch length were measured on study models. Results: The most common two lingually erupted teeth were found to be the permanent central incisors in the 6-age group in which the gender distribution was homogeneous. In the 9 % of the cases, the resorption of the /3 amount of the primary root was observed. Conclusion: In cases where the permanent teeth erupted lingually in relation to primary teeth, it was concluded to follow up the resorption of primary tooth s root resorption radiographically rather than extraction of the primary tooth. ANAHTAR KELİMELER Daimi alt kesici diş, Lingualden sürme, Süt dentisyonu, Ektopik sürme KEYWORDS Mandibular permanent incisor tooth, Linguall eruption, Primary dentition, Ectopic eruption

2 9 GİRİŞ Daimi alt ön dişlerin, süt dişlerinin lingualinden sürmesi, bu bölgede izlenen sürme problemlerinin başında gelmektedir (Resim ). Aileler çift sıralı dişlerden rahatsız olmakta ve çoğu zaman çocuklarını ilk kez bu şikâyetle diş hekimine götürmektedir. Berland ve Seyler, daimi dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürmesi durumunun her on çocuktan birinde izlendiğini bildirmişlerdir. Daimi dişlerin önünde düşmeden kalan süt dişlerinin radyolojik olarak değerlendirilmeleri sonucunda, bazı vakalarda süt dişi kökünde rezorpsiyon olmadığı ancak çoğu vakada yaygın kök rezorpsiyonuna rağmen bu dişlerin yumuşak dokularca tutulduğu saptanmıştır. Bazı araştırıcılar, bu tür durumlarda süt dişi kökündeki rezorpsiyonun patolojik kök rezorpsiyonu olarak değerlendirilmesini ve tedavi prensibi olarak daimi dişin önündeki süt dişinin çekimini önermektedir 3. Bunun yanında, lingualden süren daimi dişlerin boyutunun çok geniş olduğu durumlarda, tüm süt orta ve yan kesici dişlerin çekimini savunan araştırmacılar da vardır 4. Ancak küçük yaşta yapılan cerrahi işlem, çocuğun gelecekteki dental işlemlere yaklaşımını olumsuz yönde etkilemektedir. Daimi dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürmesi durumuna diş arkındaki boyut yetersizliğinin neden olabileceği bildirilmiştir. Bununla birlikte, çoğu olguda daimi diş kökünün gelişimi, dilin etkisi ve alveol kretindeki büyüme ve gelişim ile daimi ön dişlerin zamanla diş arkı üzerindeki normal konumlarına geldikleri rapor edilmiştir. Lingualden süren alt daimi keser dişlerin önündeki süt dişlerinin erken yaşta çekimi veya süt dişinin kendiliğinden düşmesinin beklenilmesi konusu tartışmalıdır ve bu konuda fazla çalışma da yapılmamıştır. Bu olguların klinik ve radyolojik özelliklerinin incelenmesi bu konudaki tartışmalara ve problemin etyolojisi ve çözümüne katkıda bulunabilir. Bu çalışmanın amacı, daimi alt ön kesici dişleri, süt dişlerinin lingualinden süren çocukların demografik, klinik ve radyolojik özelliklerini incelemek ve olguların ark genişliği ve boyutunu aynı yaştaki ortalama değerlerle karşılaştırmaktır. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışmada, 3 4 yılları arasında Pedodonti Anabilim Dalı na muayene amacıyla başvuran yaşları 5 8 arasında değişen, bir veya daha fazla daimi alt kesici dişi, süt dişlerinin lingualinden süren 64 çocuk değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan çocukların seçim kriterlerinde, her iki alt süt kanin dişin ağızda olması, süt ve daimi alt kesici dişlerinde herhangi bir yapısal anomali olmaması yer almıştır. Tüm hastalar; klinik olarak yaş, cinsiyet, sistemik durum ve oklüzyon yönünden; radyolojik olarak süt dişi kökü rezorpsiyon aşaması ve daimi diş kök gelişim aşaması yönünden incelenmiştir (Resim ). Olguların alt çene alçı modelinde interkanin, intermolar ark mesafeleri, ark boyu ölçümleri, fizyolojik diastema miktarı. mm hassasiyetindeki kumpas (Dentaurum, Germany) ile yapılmıştır. İnterkanin ark mesafesi, süt kanin tüberkül tepeleri arasındaki mesafe ölçülerek, intermolar ark mesafesi süt ikinci molarlar arası mesafe ölçülerek bulunmuştur. Ark boyu, sağ alt süt ikinci molar dişin distalinden sol alt ikinci molar dişin distaline kadar olan mesafe ölçülerek bulunmuştur. Fizyolojik diastema miktarı, süt kanin kanin arası dişlerdeki diastema miktarı toplanarak bulunmuştur. Elde edilen veriler, SPSS programı kullanılarak istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. BULGULAR RESİM I Alt daimi orta kesici dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürmesinin klinik görünümü 3-4 yılları arasında Pedodonti Kliniğine başvuran 36 çocuktan süt dişlerinin lingualinden süren bir veya daha fazla daimi dişi olan hasta

3 9 En sık olarak her iki orta kesici dişin süt dişlerinin lingualinden sürdüğü görülmüştür (% 43.5) (Tablo II). Çalışmaya katılan çocuklardaki sistemik hastalık dağılımı Tablo III de görülmektedir. Çocukların %4 ünde sistemik bir hastalığının varlığı saptanmıştır. Ailelerden alınan hikayede çalışmaya katılan çocuğun (%.93) kardeşlerinde de aynı sürme problemi olduğu öğrenilmiştir (Tablo IV). RESİM Alt daimi orta kesici dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürmesinin radyolojik görünümü sayısı 64 olup, bu duruma ait prevalans %. olarak bulunmuştur. Çalışmaya ait çocukların yaş, cinsiyet ve lingualden süren dişlerinin dağılımı Tablo I de gösterilmiştir. Hastaların yaş aralığı 5 8 yaş olup yaş ortalaması 6 yıl 3 aydır. Tablo V de çalışmaya katılan olguların sağ ve sol molar ve kanin ilişkisi görülmektedir. Bu sonuçlara göre, sağ taraf Sınıf I kanin ilişkisi 49 çocukta (%6,5), Sınıf II kanin ilişkisi çocukta (%5,6), Sınıf III kanin ilişkisi ise 5 çocukta (%,8) izlenmiştir. Sol taraf Sınıf I kanin ilişkisi 5 çocukta (%8,), Sınıf II kanin ilişkisi çocukta (%,), Sınıf III kanin ilişkisi ise 3 çocukta (%4.6) saptanmıştır. Sağ taraf flush terminal düzlem molar ilişkisi (FTD) 3 çocukta (%5,8), mezial step (MS) çocukta (%3.5), distal step (DS) ise çocukta (%,9) gözlenmiştir. Sol taraf FTD ilişkisi 35 çocukta (%54,), MS çocukta (%3,8), DS ise 8 çocukta (%,5) izlenmiştir. Tablo VI radyolojik olarak süt dişi kök rezorpsiyonu derecelerini ve daimi dişlerin kök gelişim aşa- TABLO I Çalışmaya katılan hastaların yaş, cinsiyet ve lingualden süren dişler arası ilişki DİŞ Cinsiyet Yaş Sağ-sol keserler Sağ alt keser Sol alt keser TOPLAM Erkek 5 (6- ay) 6 (-83 ay) (84-95ay) 8 Toplam kişi Kız 5 (6- ay) 6 (-83 ay) (84-95 ay) Toplam kişi

4 9 TABLO II Daimi dişlerin lingualinden süren süt dişlerinin dağılımı Etkilenen diş n % Sağ + sol alt orta kesici diş Sağ orta kesici diş 3.5 Sol orta kesici diş 6 5 Toplam 64 TABLO III Çocukların sistemik hastalık dağılımı Sîstemik Hastalık N % var 9 4 yok TABLO VI Hastaların radyolojik olarak süt dişi kök rezorpsiyonu ve daimi dişlerin kök gelişim aşamaları. N % Süt dişi kök rezorpsiyonu aşaması - / /3 - /3 3. / Daimi diş kök gelişim aşaması - /3.6 /3 - /3 3.8 / TOPLAM 64 TABLO IV Hastaların kardeşlerinde lingualden sürme Kardeşlerde görülme N % Var Yok TABLO V 5 Çalışmaya katılan hastaların okluzyon özellikleri Sağ kanin ilişkisi N % Sınıf Sınıf 5.6 Sınıf Sol kanin ilişkisi Sınıf 5 8. Sınıf. Sınıf Sağ molar ilişkisi FTP MS 3. DS.9 Sol molar ilişkisi FTD: Flush terminal düzlem MS: Mezial Step DS: Distal Step FTP MS 3.8 DS 8.5 malarını göstermektedir. Bu bulgulara göre süt dişi kökündeki rezorpsiyon derecesi 3 çocukta (%4,) ile /3 arasında, çocukta (%3,) /3 ile /3 arasında, 59 çocukta ise (% 9,) /3 oranından fazladır. Daimi dişlerin kök gelişim aşaması ise çocukta (%,6) ile /3 arasında, çocukta (%3,8) /3 ile /3 arasında, 4 çocukta ise (% 65,6) /3 oranından fazladır. Tablo VII de çocukların alt çenedeki maymun aralığının dağılımı gösterilmiştir. Çalışmaya katılan 5 çocukta (%8,) maymun aralığına rastlanmazken, 4 çocukta (%,9) maymun aralığı tespit edilmiştir. Ortalama interkanin ark mesafesi 4.±.8 mm, intermolar ark mesafesi 3.±.83 mm, ark boyu 69.95±4. mm, fizyolojik diastema miktarı.4 ±. mm olarak bulunmuştur. (Tablo VIII). TABLO VII Çalışmaya katılan hastaların maymun aralığı dağılımı N % Maymun aralığı yok 5 8. Maymun aralığı var 4.9

5 93 TARTIŞMA TABLO VIII Yaş, interkanin ark mesafesi, intermolar ark mesafesi, ark çevresi boyutu ve fizyolojik diastemanın minimum, maksimum ortalama ve standart değerleri İnterkanin ark mesafesi İntermolar ark mesafesi Ortalama+SD Minimum Maksimum 4. ± ± Ark çevresi ± Fizyolojik Diastema.4 ±. Bu çalışmada 5 8 yaşlar arası alt kesici dişleri lingualden süren 64 çocukta cinsiyet, sistemik durum, diğer kardeşlerde görülme sayısı, okluzyon, kök rezorpsiyon aşaması, interkanin, intermolar ark genişlikleri, ark boyu fizyolojik diastema miktarı, maymun aralıkları değerlendirilmiştir. Literatürde lingualden sürme görülen çocukların takibi ile ilgili çalışma çok az sayıdadır. Bu çalışmalarda da sistemik durum, kardeşlerde görülme, okluzal ilişkiler ark genişliği ve çevresi ile ilgili bulgulara rastlanmamıştır. Bu çalışmada lingualden sürme prevalansı %. olarak bulunmuşken Garcia-Godoy un 8 çocuk üzerinde yapmış olduğu çalışmada prevalans % olarak bildirilmiştir 5. Çalışmamızda literatürle uyumlu olarak lingualden sürme kız ve erkeklerde aynı oranda görülmektedir. Ailesel yatkınlığın olup olmadığını anlamak amacıyla kardeşte görülme sıklığı araştırılmış, 64 çocuktan sinde diğer kardeşte de lingualden sürme izlenmiştir. Literatürde bu konuyla ilgili bir bilgiye rastlanmamıştır. Sistemik durum ile lingualden sürme arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. 9 çocukta sistemik hastalık varlığı (kalp damar hastalığı, lösemi, anemi) beyan edilmiştir. Lingualden bir veya birkaç dişin sürdüğü çocuklarda kanin ilişkisi en çok sınıf I olup, molarlarda ise en çok flush terminal düzlem ilişkisi gözlenmiştir. Çalışmada elde edilen ark genişliği ve ark boyu ölçümleri literatürde verilen ortalama değerlerle uyumluluk göstermektedir 6. Süt dişlerinin lingualinden süren daimi dişler için günümüze kadar kabul edilen tedavi yaklaşımı, süt dişlerinin çekimi sonrasında daimi dişlerin diş arkı üzerine yerleşmesinin takip edilmesi şeklindedir. Bu tedavi yaklaşımında, daimi dişlerin önlerindeki süt dişi engelinin kalkması ve dil hareketlerinin etkisiyle öne doğru sürmeye devam etmeleriyle diş arkı üzerindeki normal yerlerine geldikleri savunulmaktadır. Ancak, Hogeboom bu görüşe alternatif olarak yaptığı klinik çalışmada, her iki daimi dişi süt dişlerinin lingualinden süren çocuklarda süt dişlerini çekmeden daimi dişlerin diş arkına yerleşimini izlemiştir. Araştırıcı, çekilmeden bırakılan süt dişlerinin zamanla kök rezorpsiyonunun gelişmesine bağlı olarak düştüğünü ve daimi dişlerin de öne doğru hareket ederek diş arkı üzerindeki yerlerine oturduğunu bildirmiştir. Gellin ve Haley 3, ortalama 6.4 yaşındaki 44 çocukta 5 dişi değerlendirmişler ve süt dişlerini çekmeden takip ettikleri olgularda tüm daimi dişlerin öne doğru sürüp normal konuma geldiğini bildirmişlerdir. Sim 8 ise çekimsiz tedavide, süt dişlerindeki kök rezorpsiyonunun ilerlemesi için beklenen süreyi 3 ay olarak belirtmiştir. Bu süre sonrasında düşmeyen süt dişlerinin çekimini önermiştir. Bu bekleme zamanının özellikle küçük çocuklarda gereksiz bir çekimi ve cerrahi işlemin olumsuz psikolojik etkilerini engelleyebileceğini savunmuştur. Hiç kuşkusuz ki çocuklarda çekimsiz olarak gerçekleşen bir tedavi çocuk üzerinde büyük ölçüde olumlu etki yaratacaktır. Bu sebeple,5 yaşından önce lingualden süren daimi dişlerin varlığında, çocukta çekim travmasını engellemek açısından süt dişlerinin düşmesinin beklenmesi önerilmektedir.,5 yaşından büyük çocuklarda ise kök rezorpsiyon derecesine göre karar verilmesi ve kök rezorpsiyonu hiç gerçekleşmemişse beklenmeden süt dişlerinin çekilmesi savunulmaktadır 9. Çalışmamıza çoğu olguda süt dişlerinde saptanan kök rezorpsiyon derecesi, lingualden sürmeye rağmen süt dişi kök rezorpsiyonlarının normal seyrini izlediğini göstermektedir. Bu nedenle süt dişi çekiminde acele etmenin gerekli olmadığı düşünülebilir. Hogeboom, Gellin ve Sim çalışmalarında da benzer şekilde çekimin ertelenebileceğini bildirmişlerdir 3,,8.

6 94 SONUÇ Alt daimi orta kesici dişlerin İingualden sürme durumu, kız ve erkeklerde aynı oranda gerçekleşmektedir. Prevalansı %. olup süt molarlar çoğunlukla flush terminal düzlem üzerindedir. En çok her iki orta kesici dişte İingualden sürme gerçekleşmektedir, kardeşlerde görülmesi %.93 olup, sistemik hastalığı olanların yüzdesi 4 tür. İnterkanin ve ark boyu mesafeleri ortalama değerlerden istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemiştir. Çalışmamızın sonucuna göre, daimi dişlerin süt dişlerinin lingualinden sürdüğü olgularda, süt dişlerinin hemen çekilmesinin yerine, radyolojik olarak süt dişi kök rezorpsiyonunun takip edilmesi ve sonrasında süt dişi çekiminin değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. KAYNAKLAR. Berland, T. And Seyler, A.E. Your children s teeth. New York, Meredith Co., McDonald R.E., Avery D.R. In: Eruption of the teeth. Dentistry for child and adolescent. th ed. ; Mosby St.Louis,Philadelphia,London,Sydney, Toronto. P Gellin M. E., Haley J.V.. Managing cases of overretention of mandibular primary incisors where their permanent successors erupt lingually. Journal of Dentistry for Children, March-April,98, p Cohen M.M.: Minor tooth movement in the growing child. Philadelphia: W. B. Saunders, 9, p Garcia-Godoy F., Garcia-Godoy F. M., Garcia-Godoy F. Caries experience in children with lingually erupted mandibular permanent incisors. J Pedod 988; (): Moyers R.E. Handbook of Orthodontics 988 4th Ed. Year Book Medical Publishers Inc. Chicago, London, Boca Raton. Hogeboom, F.E.:Practical pedodontia, 6th ed. St. Louis: C.V. Mosby Co., 953,p 8 8. Sim, J.M.: Minor tooth movement in children. St. Louis: C. V. Mosby Co., 9, p 84,85 9. Gellin, M.E.: Indications and contraindications for the removal of primary teeth. Dent Clin N Amer, 3:9, 969 İLETİŞİM ADRESİ Doç.Dr. Meryem TEKÇİÇEK Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı, 6 Ankara/Türkiye Tel: 3 358, Faks: , uzamis@hacetttepe.edu.tr