UMK - 26 GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ YETKİN MÜHENDİSLİK UNVANLARI VE EDİNME KOŞULLARI

Transkript

1 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 239 UMK - 26 GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ YETKİN MÜHENDİSLİK UNVANLARI VE EDİNME KOŞULLARI Ç. Mekik, Ş. Kuşcu Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Zonguldak e-posta: mekik@karaelmas.edu.tr e-posta: senolkuscu@yahoo.com ÖZET Teknoloji ve bilimde yaşanan baş döndürücü gelişmeler toplumun mühendislerin sunduğu hizmet kalitesinden beklentilerini etkileyerek mühendis profilini değiştirmiştir. Bu değişim ve gelişimlerin etkisi altında kalan mühendislik bir çok disiplinlere ayrılmış ve kendi disiplinlerinin içinde de alt bölümler ve uzmanlık alanları oluşturarak profesyonellik, yetkinlik, uzmanlık gibi kavramlar karşımıza çıkmıştır. Gelişmiş ülkeler, üniversitelerin lisans programlarından mezun olan mühendislerin daha spesifik alanlarda mesleki yeterlik ve uygulama becerilerinin geliştirmelerini isteyerek yetkin/profesyonel mühendislik uygulamalarına başlamışlardır. Bu çalışmada Birleşik Krallık ve ABD de verilen yetkin/profesyonel unvanlarını edinme koşulları ve izlenen prosedürler incelenerek ayrıntılı olarak verilmiştir. Ayrıca bu çalışmada, Avrupa Birliği ne üye ülkelerinin yetkin mühendislerinin birleşerek oluşturdukları üst örgüt (FEANI) tanıtılarak bu örgütün verdiği Avrupa Mühendisi unvanları incelenmiştir. ABSTRACT Dazzling developments in technology and science have changed the profile of an engineer, affecting the expectations of community in the quality of service that engineers provide. Engineering influenced by these improvements and changes was divided into various disciplines, and the concepts such as chartered, professional and expert engineers have emerged by forming sub-divisions and specialist fields under their own disciplines. Developed countries began long ago to practice chartered/professional engineering, requiring their engineering faculty graduates to develop professional competence and practice skills in more specific fields in their engineering profession. In this study, it is greatly focused on the chartered/professional engineer titles given by United Kingdom and USA, and their requirements and procedures to be followed by those for acquiring these titles. Furthermore, the European Union governing organization formed by chartered engineers in member states is detailed in this study and also the title given by this governing organization, namely FEANI. Anahtar Sözcükler: Avrupa Mühendisi, FEANI, Profesyonel Mühendis, Yetkin Mühendis. GİRİŞ ABD de mühendislik eğitimi veren programları değerlendirip derecelendirmesini (akreditasyonunu) yapan Mühendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu (ABET) mühendisliği şöyle tanımlamaktadır: Eğitim, deneyim ve uygulama ile matematik ve doğa bilimleri bilgisinin, doğal güç ve kaynakların insanlık yararına ve sürdürebilirlik ilkeleri dikkate alınarak ve meslek etiği gözetilerek kullanılması için yöntemler geliştirme uğraşısıdır. Fransız Mühendisler ve Bilim İnsanları Ulusal Konseyi (CNISF) ise mühendisi toplumun beşeri, toplumsal ve ekonomik öğelerini göz önünde bulundurarak, belirtilmiş bir gereksinime, kararlaştırılmış rasyonel kriterlerden hareketle, mümkün olan en iyi yanıtı

2 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 240 vermek üzere kişileri, soyut verileri veya maddi araçlar organizasyonunu tasarlamak, gerçekleştirmek ya da işletmek için bilimsel veya teknik ağırlıklı bilgi ve yetenek kullanan ekonomik bir öğe olarak tanımlamaktadır. (Yıldız ve Kiper, 2002) Teknoloji ve bilimdeki hızlı gelişmeler günümüz mühendis profilini de değiştirmektedir. Mühendislerin üniversitelerde aldıkları teorik bilgilere ilaveten uygulamaya ve özellikle de uzmanlaşmaya yönelik eğitimleri, mesleki, toplumsal sorumlulukları ve sundukları hizmetin toplum için önemi de bu değişimden etkilenmektedir. Bununla beraber, üniversitelerin mühendislik fakültelerinden lisans diploması alan herkesin, uygulama deneyimi ve birikimi olmaksızın mesleki yetki ile donatılması, hizmetin niteliği ve güvenilirliği bakımından uygulamada sakıncalar yaratmaktadır. Bu tür sorunlarla karşılaşan bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, hizmetin verilmesi aşamasında oluşabilecek risklerin azaltılmasını sağlamak amacıyla Yetkin/Sertifikalı Mühendislik sistemini uygulamaya koymuştur. Bu çalışmada uzun yılar önce Yetkin Mühendislik unvanları tahsis eden ve bu konuda oturmuş sistemleri olan Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık ta (İngiltere, İskoçya, Galler, Kuzey İrlanda ve Krallık Adaları) ayrıntılı olarak incelenecek; bu kapsamda Avrupa Birliği ülkelerindeki mühendislerin kurduğu federasyon (FEANI) ve bu federasyonun yapısı, çalışma biçimi ve verdiği unvanlar burada verilecektir. BİRLEŞİK KRALLIKTA DURUM Birleşik Krallıkta, 35 lisanslı mühendislik kurumlarına bağlı civarında kayıtlı mühendis bulunmaktadır. Bunların çoğu Sertifikalı/Yetkin Mühendis (Chartered Engineer), diğerleri ise Kurumsal Mühendis (Incorporated Engineer) ya da Mühendislik Teknisyeni (Engineering Technician)dir. Pan-Avrupa profesyonel mühendislik kurumu (FEANI) tarafından verilen Avrupa Mühendisi (EurIng) unvanını elde edebilmek için sadece Yetkin Mühendisler başvurabilmektedir. FEANI hakkında ayrıntılı bilgi ilerleyen bölümlerde verilmektedir. Birleşik Krallık ta profesyonel mühendisler için Standartlar ve Tescil için Gerekli Yollar (Standards And Routes TO Registration SARTOR) Mühendislik Konseyi tarafından belirlenmektedir ve SARTOR 3:1997 de açıklanmıştır. Mühendislik kariyerine yeni başlayan ve Yetkin Mühendis (Chartered Engineer) olarak tescil olmak isteyen biri için (eğitim koşulları anlamında) günümüzdeki temel yol, mühendislikte yüksek lisans yapma (ya da lisans eğitimi ve ardından denkleştirme için takviye [matching section top-up] yapma) ve bir süre uygulama eğitimi (normal olarak minimum iki yıl tam-gün yapılandırılmış eğitim veya yarım-gün dengi) olarak tanımlanabilir. Kurumsal Mühendis (Incorporated Eng.) olarak tescil için günümüzde temel yol, lisan eğitimi ve benzer eğitim sürecidir. ( Daha yeni başlayan ve mesleki tescil için çalışan adaylar için aşağıdaki Kabul Edilme Süreci özet olarak sunulmuştur: 1 Adaylar, Başlangıç Mesleki Gelişim (BMG) süreçlerini başlatmak için ilgili formu (RPD) doldurup kendi meslek odalarına teslim etmeliler. Bu formda adaylar, sponsorlarını, danışmanlarını (mentor) ve şirket temsilcilerini tanımlamalıdırlar. 2 Gelişim eylem planı, yakın geleceği içerecek biçimde yapılmalı ve adayın çalıştığı şirketteki amirinin onayı alınmalıdır. Süre, durumlara göre değişmekle beraber 2 aydan 2

3 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 241 yıla kadar bir zamanı kapsaması olasıdır. Sınav tarihi kararlaştırılmalıdır. Bu tarihin belirlenmesinde şirketin prosedürleri de göz önüne alınabilir. Gelişim eylem planı, adayın düzenli aralıklarla yaptığı görüşmeler ve güncellemelerle kariyeri boyunca sürdürülmelidir. Eski gelişim eylem planları saklanmalıdır. Müteakip eylem planlarında kaydedilen gelişmenin bir tutanağı olması dolayısıyla belli bir süreçte ilgi düzeyini göstermektedir. 3 Kazanılan öğrenme yetisi ve yeterliğe ilişkin kayıtlar saklanmalıdır. İşverenin adaya bir format önermemesi durumunda, gelişimini nasıl yönlendireceğini gösteren resmi mesleki gelişim formu adayın meslek odasından sağlanabilir. 4 Yeterlik ve ilgi düzeyi gereksinimlerini karşılamaya uygun olabilecek gelişim ve çalışma kanıtları saklanmalı ve kataloglanmalıdır. Gerekli görüldüğünde tasdik imzaları değerlendirmecilerden alınabilir. Adaylar kanıtlarını (tutanaklarını), meslek odalarının resmi web sitesinde bulunan Yeterlik Kaydı başlıklı önerilen forma yazabilir. Bu formu doldururken değerlendirmeci(ler) veya muhtemelen danışmanı adaya yardımcı olur. 5 Sonunda aday uygun görülen bir düzeyde gözetimsiz çalışabiliyor ve Yeterlik ve İlgi Düzeyi gereklerini yerine getirecek kadar kanıt toplamış olmalıdır. Adayın şirketteki amiri, danışmanı ve sponsoru ile yapılan görüşmelerle adayın Mesleki Değerlendirme Sınavına başvurmak için hazır olup olmadığına karar verilir. Bu konuda meslek odalarından rehberlik hizmeti alınabilir. 6 Artık tüm gerekler yerine getirildiği düşünülüyorsa, meslek odasının öngördüğü yeterlik ve ilgi düzeyi kanıtlarını özetleyen Mesleki Gelişim Kabul Edilme Raporunu (Qualifying Report on Professional Development) aday hazırlamalı ve sponsor raporu imzalamalıdır. ( Yetkin ya da Kurumsal Mühendis olarak Mühendislik Konseyinin tescilini isteyenler ilgili alanda, bir plan dahilinde yapılandırılmış bir mesleki yeterlik göstermeliler ve Konseyin koşullarını yerine getirmelidirler. Adayların aynı zamanda, yönelim tabanlı bir eylem planı doğrultusunda sürmekte olan mesleki gelişimlerine yönelik ilgi düzeylerini gösterme zorunlulukları da vardır. Yeterlik ve ilgi düzeyinin değerlendirilmesi Mesleki Değerlendirme sınavında yapılmaktadır. Profesyonel mühendislik yeterlikleri; öğretim, meslek-içi eğitim ve uygun sorumluluk düzeylerinde elde edilen mesleki deneyim ile kazanılmaktadır. Ellerinde üniversitelerden aldıkları mühendislik unvanları olan adaylar mezuniyet sırasında ya da daha sonra Yetkin ya da Kurumsal Mühendislik (CEng ya da IEng) olarak tam tescil için Geçici Aşama da (Interim Stage) kendi meslek odalarına kaydolabilirler. Tam tescil için gerekli olan mesleki gelişim ve deneyim kazanmadan önce adaylar eğitimsel kazanımlarının daha sonradan kabulü için önemli yol almış olacaklardır. Burada Birleşik Krallığa özgü Yetkin ve Kurumsal Mühendis unvanları geçmektedir; bu nedenle bunları tanımlamak yararlı olacaktır. Yetkin Mühendisler (YM), Mühendislik Konseyi tarafından (SARTOR 3), öncelikle yenilikçilik, yaratıcılık ve değişim sonucu teknolojinin ilerlemesiyle ilgilenen; yeni teknolojileri geliştirip uygulayabilen, ileri tasarımları destekleyen, yeni ve daha etkin teknikleri, pazarlama ve yapım kavramları getiren; yeni mühendislik hizmetlerinin ve yönetim taktiklerinin öncülüğünü yapan kişiler olarak tanımlanmıştır. Yetkin mühendisler, yüksek risk ve kaynak yoğunluklu projelerin sevk ve idaresinde bulunabilirler. Mesleki karar verme yeteneği ile birlikte endüstriyel ve ticari girişimlerim verimli yönetimini de içeren önemli görevlerin yönlendirilmesinde sorumluluk alabilmek, rollerinin temel özelliğini oluşturmaktadır. Kurumsal Mühendisler (KM), Mühendislik Konseyi tarafından (SARTOR 3), varolan ve gelişen teknolojinin uygulamalarını

4 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 242 en yüksek verimlilikle sürdüren ve yönetimiyle ilgilenen, ilgili oldukları alanda serbest teknik karar verme ve yönetim gösterebilmeleri için o alan hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olan kişiler olarak tanımlanmışlardır. Çalıştıkları organizasyonun genel verimliliği üzerinde lider olarak önemli etkisi olan kişilerdir. YM ve KM sınavları SARTOR 3:1997 prosedürlere göre yapılmaktadır. ( Bu prosedürler, hazırlık aşamasındaki adaylara daha çok iş düşürmekte, fakat aynı zamanda mesleki deneyim değerlendirmesini çok net kriterler koyarak daha yalın hale getirmektedir. Adayların üç koşulu yerine getirmeleri gerekmektedir: 1) Kendi mühendislik disiplinlerindeki çeşitli mühendislik BMG hedeflerini tutturduklarını göstermek; 2) mesleki gelişimlerinin ve çalışma deneyimlerinin kendilerine SARTOR ve kendi meslek odaları tarafından gerekli görülen temel yeterlikleri kazandırdıklarını göstermek; 3) Kendileri için tasarladıkları kariyerin gereklerini karşılayacak bir kişisel gelişim planına sahip olduklarını göstermek. Aday Yetkin veya Kurumsal Mühendis Mesleki Değerlendirme Sınavına başvurmaya hazır olduğunda (muhtemelen mezuniyetten sonra en az dört ya da beş yıl sonra), 2-3 sayfalık BMG (eğitim) raporu ve 6-8 sayfalık sorumlusu oldukları üç ya da dört projede, çalışmaları sürecince, hem teknik hem de beşeri ve sunum/iletişim yetenekleri gibi teknik olmayan alanlarda mühendislik yeterliklerini nasıl kazandıklarını anlatan ve kariyerlerini tanımlayan bir rapor yazmaları gerekmektedir. Gelecekte YM ya da KM unvanı almayı planlayan adaylar ilk önceliği, teorik ve uygulama eğitimlerinin ve kendilerinin mühendislik proje başarılarının tüm hatlarını kaydetmeye vermelidirler. Bazı mühendislik kurumları (odaları) adayların eğitimlerine ilişkin tutanak tutma konusunda sıkı formaliteler uygulamaktadırlar. Genel olarak, bir çok kurum diğer kurumlar tarafından kullanılan herhangi bir formatta yazılmış meslek-içi eğitim ve deneyim tutanaklarını kabul etmektedirler. Adayların bu tutanakları kendisi de bir YM/KM olan bir danışmana ya da amirine imzalatması gerekmektedir. MDS değerlendirmecileri, adayın MDS raporunu sınav öncesi okumuş olacaklarından adayın kendi beyanı olan deneyimlerini yeterlik ve ilgi düzeyi kriterleri ile karşılaştırarak değerlendirme yapabileceklerdir. Mülakat olarak yapılan sınavda, değerlendirmeciler sadece boşlukları dolduracaklardır. Adayların beraberlerinde, yaptıkları çizimleri, hesaplamaları, raporları, kullandıkları aletleri kendilerine destek olmaları için getirmelerinde yarar vardır. Sınav kurulu normalde, adayın mesleki bilgilere hakimiyetini görmek istemekle beraber adayın katıldığı harici aktivitelerle de ilgilenmektedir. MDS adayları, kısa ve orta dönem gereksinimleri hakkındaki bazı fikirlerini ve uzun-dönem kariyer gelişim yönelimlerini içeren bir sayfalık kişisel gelişim eylem planı hazırlamalıdırlar ve sınavda yanlarında olmalıdır. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE DURUM Amerika Birleşik Devletleri nde Profesyonel Mühendis (Professional Engineer P.E) ve Profesyonel Haritacı (Professional Land Surveyor P.L.S.) unvanlarını verme ve bu unvanlar için yüksek standartlar getirerek düzenlemeler yapma yetkisine sahip olan kurum Mühendis ve Haritacılar İçin Ulusal Sınav Kuruludur (National Council of Examiners for Engineers and Surveying). ABD yasaları gereği mühendislerin mesleklerini icra edebilmeleri için lisans

5 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 243 almaları gerekmektedir. Bu gerekler ve yüksek standartlar kamunun güvenliğini ve refahını korumaya yardımcı olurlar. ( Nasıl ki ülkemizde Mühendisler ve Mimarlar diye ortak uygulamaya gidiliyorsa, Türkiye Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliği (TMMOB) gibi, ABD de Mühendis ve Haritacılar ortak isim altında toplanmaktadırlar. ABD de mimarlık mühendislik disiplinleri içinde sayılıp Haritacılar (Land Surveyors) ayrı yapılanmaya tabi tutulmuş, fakat yine mühendis disiplinleriyle aynı çatı altında tutulmuştur. Profesyonel Mühendis/Haritacı lisansı: Kişinin tanımlanmış bir standarda eriştiğini gösterir, kişiyi meslekteki diğerlerinden ayrı bir konuma koyar, aksi takdirde mümkün olmayacak kariyer seçenekleri ve fırsatları sağlar, kamu sağlığı, güvenliği ve refahı için güvence sağlar. Her eyalette küçük farklılıklar olmasına karşın, mühendislik ve haritacılık lisansı almak için genelde dört adımlı bir işlem gerekmektedir: ( licensure_for_engineers/; re_ for_land_surveyors/) 1.Adım : Mezuniyet. İlk adım bir üniversitenin ABET in (Accredition Board for Engineering and Technology Mühendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu) akredite ettiği bir mühendislik veya haritacılık (surveying) programından mezun olmaktır. ABET, Amerika da ve hatta bazı ülkelerde ulusal olarak tanınan mühendislik ve teknoloji müfredatlarını akredite eden bir organizasyondur. 2. Adım : Mühendisliğin/Haritacılığın Temelleri Sınavı. Lisan alma işleminin ilk sınavı Mühendisliğin Temelleri (Fundamentals of Engineering FE) veya Haritacılığın Temelleri (Fundamentals of Land Surveying FLS) sınavıdır. Bu sınav her yıl nisan ve ekim aylarında yapılır. Çoğu öğrenci bu sınava üniversiteden öğrendiği teknik bilgiler daha belleklerinde tazeyken ya mezuniyetten hemen önce ya da hemen sonra girerler. Bu sınavı geçenlere stajyer (intern) ya da Mühendislik Stajyeri (Engineering Intern EI) veya Haritacılık Stajyeri (Surveying Intern SI) ya da Eğitimde Mühendis (Engineer-in-Traning EIT) denilir. 3. Adım : İş Deneyimi. FE/FLS sınavını geçtikten sonra, stajyer, mühendislik/haritacılık deneyimi kazanarak profesyonel lisans alma yolunda seyahatine devam eder. Stajyerin, kendisi de lisanslı olan bir mühendis/haritacı gözetimi altında deneyim kazanması gerekmektedir ve bu deneyim genellikle en az 4 yılda elde edilmektedir. Bu mesleki deneyim gittikçe artan bir düzeyde stajyere yeterlik kazandırmaya yönelik olmalıdır. Bu deneyim ve yeterliklerin nasıl ve hangi dallarda elde edileceği stajyerin çalıştığı firmadaki profesyonel mühendise/haritacıya danışarak öğrenilir. 4. Adım : Mühendisliğin/Haritacılığın İlkeleri ve Uygulaması Sınavı. Stajyer mühendis gerekli görülen deneyimi kazandıktan sonra lisans alma işleminin ikinci sınavı olan Mühendisliğin İlkeleri ve Uygulaması (Principles and Practice of Engineering PE) veya Haritacılığın İlkeleri ve Uygulaması (Principles and Practice of Land Surveying PLS) sınavına girer. Bu sınav çeşitli mühendislik disiplinlerinde ve haritacılıkta nisan ve ekim aylarında yapılmaktadır. Eğitim, deneyim ve sınavlardan oluşan mühendislik ve haritacılık lisans alma işlem adımlarının hepsini tamamlayan mühendis/haritacı lisans kuruluna başvurabilir. Lisans verilen kişiler bundan böyle seçkin bir unvan olan Profesyonel Mühendis (P.E.) ya da Profesyonel Haritacı (P.L.S.) unvanını kullanabilirler.

6 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 244 ABD de bir mühendisin ve haritacının kamu önünde mesleğini icra edebilmesinden önce bir lisansının olması gerekir. Lisans verme sorumluluğu federal hükümetten daha ziyade her eyalete aittir. ABD de şu dallardaki mühendisliklere lisans verilmektedir (harf sırasına göre):çevre, Elektrik ve Bilgisayar, Endüstri, Gemi Tasarım ve İnşaatı, İnşaat, Kimya, Kontrol Sistemleri, Maden ve Mineral, Makine,Metalürji, Mimarlık, Nükleer, Petrol, Yangın Önleme ve Ziraat Mühendisliği. Her sınav için değişen formatlar olabilmektedir. En yaygın uygulanan formatlar aşağıda Tablo1 de sunulmuştur. Her mühendislik türü için farklı uygulamalar olabilmekle birlikte temelde benzerlik göstermekte olduklarından bu tabloda mühendislik sınavları (FE ve PE) için tek tip format sunulmuştur. ( Sınavlardan başarılı olma notu genel olarak 70 olarak belirlenmiştir. Her lisans kurulunun başarı taban notunu belirleme yetkisi vardır; ancak genelde onlar da yukarıdaki değeri kabul etmişlerdir. Sınavlarda ağırlıklı değerlendirme uygulanır. Diğer bir deyişle, her sorunun puanı aynı değildir. Soruların zorluk derecelerine göre ağırlıklandırılmıştır. ( /exams/scoring/) Adaylara sınava girdikleri tarihten en fazla 12 hafta içinde sonuçlar gönderilir. Adayın sınavına girdiği lisans kurulu adaya ya geçtiğine ilişkin bir belge gönderir (yani aday 70 ya da üzerinde bir not almıştır) ya da kaldığına ilişkin bir belge ile birlikte adayın güçlü ve zayıf olan yanlarını da gösteren tanı raporu gönderir. Sınavda başarısız olan aday, kendisine gönderilen tanı raporundan gelecekte gireceği sınavlar için yararlanabilmektedir. Tanı raporunda, sınavda sorulan her bilgi alanında doğru olarak yanıtlanan soruların yüzdeleri bulunur. Böylelikle aday kendisinin güçlü ve zayıf olduğu alanları teşhis ederek sonraki sınavlara daha iyi hazırlanabilmektedir. ( /exam_results.php) Tablo 1. ABD de yapılan sınavların formatları Sınav Türü Süresi Sorular Ölçü Birimi FE 8 saat (iki çoktan seçmeli SI ve saatlik oturum) (120/60) USCS FLS 8 saat (iki çoktan seçmeli USCS saatlik oturum) - her oturumda 85 PE 8 saat (iki 4 80 çoktan seçmeli- SI ve saatlik oturum) her oturumda 40 USCS PLS 6 saat (sabah çoktan seçmeli- USCS saat ve öğleden (67/33) sonra 2 saat) Kitap Açık/Kapalı mı? Kitap kapalı, formül defteri verilir Kitap kapalı, formül defteri verilir Kitap açık, herkes kendisi getirir Kitap açık, herkes kendisi getirir Tablo 2. Mühendisliğin Temelleri (FE) Sınavındaki Soruların Konulara Dağılımı Konu % Konu % Kimya 9 Akışkanlar Mekaniği 7 Programlama 6 Malzeme Bilimi/Yapısı 7 Dinamik 7 Matematik 20 Elektrik Devreleri 10 Mekanik 7 Mühendislik Ekonomisi 4 Statik 10 Etik 4 Termodinamik 9

7 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 245 ( Her mühendisliğin PE sınavı konuları ayrı olarak düzenlenmiştir. PE sınavı genelde tüm mühendisler için genişlik (breadth) sınavı ve beş derinlik (depth) sınavı üzerinden yapılan bir sınavdan oluşmaktadır. İlgili mühendisler bunları meslek odalarından ya da internet ortamından rahatlıkla öğrenebilmektedir. Burada bir fikir vermesi açısından inşaat mühendisliğinin PE sınavı sorularının konulara dağılımı verilmektedir. İnşaat mühendisliği için yapılan genişlik sınavında tüm beş alandan sorular genel düzeyde gelmekteyken, derinlik sınavı ise aşağıda verilen genişlik sınavında sorulan beş alandan adayın seçtiği bir ilgi alanına odaklanmaktadır. Genişlik belirleme sınavı sabah oturumunda, derinlik belirleme sınavı ise öğleden sonraki oturumda yapılmaktadır. I. Çevre (%20): Atık-su Islahı, Biyoloji, Katı/Tehlikeli Atık, Yeraltı Suyu ve Kuyu Alanları II. Geoteknik (%20): Yüzey-altı İncelemesi ve Örneklemesi, Toprağın Mühendislik Özellikleri, Toprak Mekaniği Analizi, Alçak Temeller, Toprak Tutan Yapılar. III. Yapı (%20): Yüklemeler, Analiz, Malzeme Mekaniği, Malzeme, Bileşenlerin Tasarımı. IV. Ulaşım (%20): Trafik Analizi, Yapım, Geometrik Tasarım V. Su Kaynakları (%20): Hidrolik, Hidroloji, Su Islahı. ( AVRUPA BİRLİĞİNDE DURUM Avrupa Birliğine üye ve aday üye ülkelerinde yukarıda sunulan kriterlerin benzerleri uygulanmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinin mühendislik örgütleri bir araya gelerek, mühendislik disiplinlerini toparlayan bir federasyon olan Avrupa Ulusal Mühendis Örgütleri Federasyonu (FEANI) kurmuşlardır. Günümüzde FEANI içinde 26 ülke temsil edilmektedir. Federasyon, kendi ülkelerinde ulusal düzeyde mühendislik mesleğini temsil eden 80 den fazla ulusal mühendislik örgütünü bir araya getirmektedir. Bu ulusal örgütler aracılığıyla FEANI, Avrupa da yaklaşık 2 milyon profesyonel mühendisi temsil etmektedir. Üye ülkeler şunlardır: Almanya, Avusturya, Birleşik Krallık, Estonya, İzlanda, Hollanda, Slovakya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, İrlanda, İtalya, Polonya, İspanya, Portekiz, İsveç, Güney Kıbrıs, Yunanistan, Lüksemburg, Romanya, İsviçre, Macaristan, Malta, Slovenya. Bu üyelerin dışında geçici üyelik tanımı da yapılmıştır. Geçici Üyeler, her hangi bir nedenden ötürü Tüzüğün 8.1 maddesi (a) bendinde belirtilen Ulusal Üye olabilmek için gerekli nitelikleri geçici olarak taşımayan, fakat FEANI ye Ulusal Üye olarak katılmak isteyen örgütlerdir. Geçici Üyeler Genel Kurula katılabilirler fakat oy kullanamazlar. Bir yıldan fazla olamayan uzatmaya ilişkin Genel Kurulda varılan bir anlaşma yoksa, geçici üyelik süreci iki yıldan fazla olamaz. FEANI nin çalışma dilleri, İngilizce, Almanca ve Fransızca dır. FEANI, Dünya Mühendislik Örgütleri Federasyonunun (WFEO, World Federation of Engineering Organisations) kurucu üyesi olup diğer birçok kuruluşla mühendislik sektörü sorunları ve eğitim konularında işbirliği yapmaktadır. Temsil yetkisi Avrupa Topluluğu Komisyonu'nca resmen tanınmıştır. Federasyon; UNESCO, UNIDO ve Avrupa Konseyi ne resmen danışmanlık da yapmaktadır. (

8 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 246 FEANI nin amaçları; a) üye ülke mühendislerinin mesleki becerilerinin Avrupa ve dünya ülkelerince tanınmasını sağlamak, b) mühendislerin toplumdaki statüsü, rolü ve sorumluluklarını belirlemek, c) mühendislerin mesleki çıkarlarını korumak ve geliştirmek, Avrupa ve dünyada serbest dolaşımı sağlamak, d) mühendis konularıyla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla canlı işbirliğini geliştirmek ve e) uluslararası kuruluşlarda ve diğer karar organlarında Avrupa mühendislerinin sesi olmaktır. Kayıt için başvuran kişinin; 18 yaş civarında elde ettiği bir ortaöğretim diploması olmalı ve bunun üzerine 7 yıllık bir formasyonu bulunmalıdır. Anılan 7 yılın en az üç yılı FEANI'ce tanınan bir üniversite veya mühendislik okulunda geçmelidir. En az iki yılı profesyonel deneyim kazanma için harcanmalı, diğer iki yılı ise üniversite tamamlama kursları, tanınmış mühendislik kurumlarında mühendislik stajı veya ön mesleki deneyim için harcanmış olmalıdır. Yukarıda anılan şartları sağlayanlara "Avrupa Mühendisi-EUR ING" unvanı verilmektedir. Bu unvanla birlikte bir diploma ve bir sertifika verilmektedir. Sertifikada kişisel bilgiler, eğitim ve mesleki deneyim belirtilmektedir. "EUR ING" unvanını alanlar kendilerini FEANI Etik Kuralları ile bağlı sayarlar ve bu kurallara uyarlar. SONUÇ VE ÖNERİLER İnsanların yaratıcılık gücü ve topluma hizmet eden yapı ve yapıtları geliştirme isteği ile kendini gösteren, sanayi devrimi ile adı konulan mühendislik kavramı, her varlık gibi değişerek ve gelişerek günümüzde bir çok alt sınıf ve profesyonellik gibi bir üst sınıfa ulaşmıştır. Her ülke mühendislikte kalite ve yetkinliği kendi tarzında elde etmiştir. Aslında elde etme tarzları arasında büyük farklılıklar yoktur ve hepsinin amacı topluma nitelikli hizmet üreten, alanında bilgi ve deneyim sahibi yetkin mühendisler yetiştirmektir. Bu amaçla yetkin/profesyonel mühendis olma koşullarını düzenleyen, yetkin mühendis yetiştiren ve koşulları yerine getiren mühendislere yetkin unvanı veren kurullar oluşturulmuştur. Bu çalışmada, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği ndeki yetkin mühendis unvanı veren kurumların bu unvanları vermek için öne sürdüğü koşul ve düzenlemeler sunulmuştur. Avrupa Birliği ülkeleri de kendi ülkelerinde Yetkin/Sertifikalı/Profesyonel Mühendis unvanı alanların başvurup gerekli kriterleri yerine getirenlerin Avrupa Mühendisi (EUR ING) unvanı aldıkları kurum Avrupa Ulusal Mühendislik Örgütleri Federasyonudur (FEANI, the European Federation of National Engineering Associations). Ülke olarak Avrupa Birliğine girmek için her kurumun yoğun emek harcadığı şu günlerde; AB ye üye olduğumuzda da asil üye olmamıza giden yolda TMMOB, FEANI ye geçici (provisional) üye statüsüne bir an önce başvurmalıdır. Meslek Odalarımız en kısa sürede meslekleriyle ilgili uzmanlık alanlarını ve sınav kurullarını oluşturup bakanlığa bildirmelidir. Kaynaklar [1] Yıldız, D. ve Kiper, M. (2002) : Azgelişmişliğin Kıskacındaki Türkiye ve Mühendislikteki Enformasyon-Formasyon-Deformasyon, Mühendis ve Makine Dergisi, sayı 506, Mart [2]

9 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 247 [3] [4] [5] [6] [7] licensure_for_engineers/ [8] licensure_for_land_surveyors/ [9] [10] [11] [12] [13] [14]

10 II. Ulusal Mühendislik Kongresi, Mayıs 2006, ZONGULDAK 248