Facebookçu Beyin. On iki yaşındaki kızı anne >>>

Transkript

1 Dr. Bahri Karaçay i v i birikim g il b i s lişm u jilri g phsiz Facbook 0 milyo lo o k t 0 i ü si v y tki aracı ş r gü yaklaşık 5 uruyor, m ş il ri iy tı k şımı ok, h kolojil oldu. Bu payla ysi ola Facbo d yid bağla t la o r bir ü a va d ay iz o yıld bir patlamaya milyarı üzrid miş isalar o s v düyaı dört ılıyor. im iğ t ç G da âdta osyal mdya. Bir yıllardır görüşm düzliyor cak bir hızda yay ı ım ş la ıs or, pay kıla rada or. ü yaptığ grksiz kullaılıy ktlr o öcülüğü da tki olarak k toplumsal har larıı varlığıı ıa mahkûm diy a c ı ü? kişi taraf adrii dğiştir klasik mdya org c bilgisayar kra k r düüz m a ü ş ü d iç h ülklri lup bitlr orad a isaları saatl diğii d o sıl tkil a i yaıda book ayı zama iz b u Facbook Fakat Fac la o iş girm bu kadar a ız ım m Pki yaşa 22

2 >>> Bilim v Tkik Şubat 2014 Facbookçu Byi O iki yaşıdaki kızı a ödvim yardım dr misi? diy sorduğuda Cidy Salm (grçk adı dğil) bilgisayarıı başıdaydı. Kızıa şu ada mşgulüm karşılığıı vrdi. Cidy aslıda Facbook taydı. Zki çocuk bu sfr asi bilgisayarda ulaşmaya çalıştı. Çalışma odasıdaki dizüstü bilgisayarıda asi a ödvimi yapmakta zorlaıyorum, yardım dr misi? msajıı içr bir lktroik posta gödrdi. Fakat bu da iş yaramadı, Facbook a dalmış ola a kızıda gl bu msajı görmmişti. Cidy hafta içid hr gü az iki saatii Facbook içi harcıyor. Facbook ta daha az zama harcamak ists d buu bir türlü grçklştirmiyor. Kdisii bir Facbook bağımlısı olduğuu düşüüyor. Bu makalyi yazmaya karar vrdikt sora Facbook hsabımdaki arkadaşlarım ı Facbook u sıklıkta kulladığıı öğrmk içi duvarımda bir soru sordum: Facbook içi güd kadar zama harcıyorsuuz? Soruya cvap vr 62 kişii gülük Facbook kullaımı güd birkaç dakikada saat kadar giş bir zama aralığıı kapsıyordu. Fakat çoğuluk (%82) Facbook ta güd birkaç dakikada dört saat kadar zama gçiriyordu. E yaygı kullaım sürsi 1-2 saatti (%58). Dört saat v üzrid zama harcayaları oraı is %17 ydi. Bu grubu içid iki kişi güd saati Facbook karşısıda gçirdiklrii yazmıştı. Akti doğruluğu lbtt cvapları orada grçği yasıttığıa bağlı. Katılımcı sayısıı az olması da ld dil souçlarda gllm yapılmasıı glliyor. Buula birlikt -aşırı kullaım dışıda- harcaa zamaı ça ğrisi dağılımı göstrmsi, ülkmizd çok sayıda isaı güd 2-3 saatii Facbook ta gçirdiği işart diyor. uyku 23

3 Facbookçu Byi Facbook a Nd Bu Kadar Düşküüz? Bu kouda yapıla bilimsl çalışmalar Facbook a düşkülüğü grisidki ömli tklrd birii Facbook u kişilri toplumdaki sosyal koumlarıı v itibarlarıı artırmaları içi tki bir ortam yaratması olduğuu göstriyor. Başkalarıı karaktrimiz hakkıda düşüüp söyldiğid çoğumuz tkiliriz. Drcsi kişid kişiy dğişs d hm hm hpimiz hakkımızda olumlu kouşulmasıı istr v ou içi çaba göstririz. Facbook saysid yaşadıklarımızı v düşüclrimizi aıda çok sayıda isala paylaşabiliyoruz. Duvarımıza yazdıklarımızı bğilmsi bizi mutlu diyor. Çükü aldığımız hr bğ i sosyal mdya ortamıda da olsa itibarımızı artırıcı bir glişm olarak algılıyoruz. So zamalarda yapıla bilimsl çalışmalar, kişii itibarıı artması (kişii karaktri hakkıda olumlu şylr söylmsi) il ilgili olarak byi vtral striatum adlı bölgsii işlv gördüğüü göstriyor. Bu vrilrd yola çıka Brli dki Fri Üivrsitsi d bir grup araştırmacı Facbook kullaımı il byi bu bölgsii işlvi arasıda bir ilişki olduğuu ilri sürdü. Dar Mshi v arkadaşları otuz bir Facbook kullaıcısıa kdilrii Facbook a yükldiği v altlarıa iltifat dolu yorumlar yazılmış fotoğraflarıı v başka kullaıcıları iltifat dolu yorumlar yapılmış fotoğraflarıı göstrdilr. Olar fotoğraflara bakark byilridki tkilik görütüldi. Dklr ayrıca para ödülü vrildi v ödülü aldıkları sıradaki byi tkiliklri d görütüldi. Başkalarıı fotoğraflarıı bğildiğii görmk, dklri sosyal karşılaştırma açısıda tpkilrii olacağıı blirlyckti. Para ödülü is, byid gözlck tkiliği dği itibar artışı duygusuu mu yoksa ödülldirilmsii bir soucu mu olduğuu göstrckti. Araştırmada dklri Facbook kullaım alışkalıkları da blirldi. Dklr kdi fotoğraflarıa baktıklarıda byi üklus akkumbs adıı vrdiğimiz bölgsii tkilştiği gözldi. Byi görütülm souçları Facbook kullaım vrilri il birlikt dğrldirildiğid kdi fotoğraflarıa güçlü tpki vrlri Facbook u çok daha fazla kulladığı ortaya çıktı. Bir başka açıda bakıldığıda buu alamı suydu; araştırmacılar, hakkıda hiçbir şy bilmslr d bir kişii Facbook a koyduğu v pozitif yorumlar almış fotoğraflarıa bakark byii göstrdiği tpkid o kişii Facbook u az mı yoksa çok mu kulladığıı büyük bir ksilikl tahmi dbildi. Araştırmada ld dil ömli bir başka souç da para ödülü vrildiğid üklus akkumbs t görül tkilik il Facbook kullaımı arasıda bir ilişki bulumamasıydı. Bu da gözl tkiliği özllikl itibar artışı algısı il ilgili olduğuu göstriyordu. Bütü bu vrilr Facbook ta da olsa iltifat aldığımızda byimizi ödül sistmii harkt gçtiğii göstriyor. Aldığımız hr bğ bizi mutlu diyor v bğ ilmyi toplumdaki itibarımızı artışı olarak algılıyoruz. Facbook v Mutluluğuuz Acaba Facbook a bağımlı hal gllr bğ aldıklarıda hissttiklri bu alık mutluluğu dvam ttirmk içi mi Facbook ta o kadar uzu sür harcıyor? Facbook kullaımıı mutluluk üzridki tkilrii blirlmk üzr Michiga Üivrsitsi d yapıla bir çalışmada, ortalama yaşları 20 ola 53 ü kadı, 29 u rkk toplam 82 kişid oluşa bir gruba 14 gü boyuca güd bş mti msajı gödriliyor. Hr msaj dklri çvrimiçi bir akt götürüyor. Dklr akıllı tlfolarıyla akt sorularıı cvaplıyor. Ayrıca araştırmaı başıda v souda dklr Hayatta Mmuluk Akti vriliyor. Tamam şasa bağlı bir zamalama il dklr gödril mti msajlarıda şu bş soru soruluyor: 24

4 >>> Bilim v Tkik Şubat 2014 Şu ada kdii asıl hissdiyorsu? Şu ada kadar dişlisi? Kdii kadar yalız hissdiyorsu? E so gödrdiğimiz msajda bri Facbook u kadar kulladı? E so gödrdiğimiz msajda bri kaç kişiyl doğruda tmasta buludu? Sorular v mmuluk akti dklri ada aa kdilrii asıl hissttiklrii v hayatlarıda ölçüd mmu olduklarıı blirliyor. Souçlar dğrldirildiğid uzu sürli Facbook kullaımıı hr iki kritr açısıda da dklri olumsuz yöd tkildiği ortaya çıkıyor. Ayrıca dklri Facbook u daha fazla kulladıkça kdilrii daha kötü hissttiği v hayatlarıda daha az mmu oldukları kşfdiliyor. Bşici soruu amacı, dklri diğr isalarla doğruda iltişim gçmlrii olara kdilrii asıl hissttirdiğii v hayatlarıda mmuiytlrii asıl tkildiğii blirlmkti. Doğruda iltişim hr iki kritr açısıda olumsuzluk yaratmıyor, aksi zama içrisid dklri hm kdilrii daha iyi hisstmsi hm d hayatlarıda mmuiytlrii artmasıa d oluyor. Facbook kullaımıı kişii kdii iyi hisstm v hayatta mmuiyt düzyii d olumsuz yöd tkildiği şimdilik bilimiyor. Acak bazı araştırmacılar Facbook kullaımı içi bilgisayar başıda harcaa zamaı fiziksl tkiliği azaltmasıı buda tkisi olduğuu ilri sürüyor. Bir grup araştırmacı is bu duruma kişii kdii diğrlri il karşılaştırmasıı yol açtığı görüşüd. Utah Vally Üivrsitsi d Chou v Edg, Facbook u kişii başkalarıı kdi hakkıdaki düşüclrii tkilmk içi so drc uygu bir ortam suduğuu, bu dl isaları Facbook ta kdilrii v yaşamlarıı olduğuda daha iyi göstrmy çalıştığıı blirtiyor. Bu grçği kullaıcıları asıl tkildiğii blirlmk üzr 425 üivrsit öğrcisi üzrid bir araştırma yapıyorlar. Facbook u daha çok kullaaları, diğr isaları kdilrid daha mutlu v hayatlarıı daha iyi olduğua iadığıı, ayrıca hayatı adil olmadığıı düşüdüklrii kşfdiyorlar. Çalışmada ilgiç bir souç daha ld diliyor: Kişisl olarak taımadığı Facbook arkadaşlarıı sayısı fazla olalar, başkalarıı kdilrid daha mutlu olduğua daha çok iaıyor. 25

5 Facbookçu Byi Michal Kosiski v arkadaşları, sadc Facbook taki bğilri kullaarak, istatistiksl yötmlr yardımıyla dklr hakkıda dtaylı bilgi ld dilbildiğii ispatladı. Evli vya Bkar Facbook Kişiliğiiz Hakkıda N Diyor? 0,67 Başkalarıı Facbook taki gödrilrimizi bğmlri bizlri mutlu drk kdi bğdiklrimizl d farkıda olmada politik görüşümüzd dii iacımıza, tik kökimizd cisl trcihimiz, zkâ düzyimizd mutluluğumuza, alışkalıklarımızda yaşımıza, cisiytimiz v bağımlılıklarımıza kadar so drc kişisl bilgilrimizi düyaya ila diyoruz. Cambridg Üivrsitsi d Michal Kosiski v arkadaşları, araştırmalarıa kou ola 58 bi göüllü hakkıda sadc Facbook taki bğilrii kullaarak, istatistiksl yötmlr yardımıyla dtaylı bilgi ld dilbildiğii ispatladı. Proji lidri Kosiski İsalar örği cisl trcihlri vya yaşları gibi bazı kişisl bilgilri başkalarıyla paylaşmak istmz. Acak bu bilgilr oları yaşamlarıı diğr alaları il ilgili olarak paylaştıkları bilgilrd istatistik yötmlr kullaılarak ld dilbilir diyor. Kosiski v arkadaşları çalışmaya katılaları siyah mı yoksa byaz mı olduğuu %95 ksilikl, cisiytlrii %93 ksilikl, dmokrat mı yoksa cumhuriytçi mi olduklarıı %85 ksilikl, rkklri homosksül mi yoksa htrosksül mi olduğuu %88 ksilikl blirldi. Gl bilgilri yaı sıra kişilri yaşamlarıı ilk 21 yılıda a v babalarıı birlikt mi yoksa boşamış mı olduğu, alkol, sigara vya uyuşturucu bağımlısı olup olmadıkları gibi so drc özl bilgilri d büyük bir ksilikl tahmi dbildilr. Sosyal Mdyadaki Msajlarda Süprmarkt Alışvrişi A v Baba Evli Sigara Alkol Uyuşturucu Irk (Byaz, Siyah) Di ( Müslüma, Hristiya) Dmokrat vya Cumhuriytçi Gy Lzbiy Cisiyt ,6 0,65 0,73 0,7 0,75 0,82 0,85 0,88 0,95 0,93 Tüktim dayalı koomilrd kişilri ilgi alaları v bğilri, özllikl saal ortamda gidrk arta orada yakıda takip diliyor, bu bilgilr ürü v hizmt ürt şirktlr tarafıda sıkça kullaılıyor. Kosiski v arkadaşlarıı kulladığı istatistik programları v bzrlri saysid kişilri lr zama ihtiyaç duyduğu blirlrk ilgili ürülri ürt şirktlrd v ürülrid habrdar olmaları sağlaıyor. Hr kadar vrcğim örkt ld dil bilgilri çoğu şirkti kdi bilgisayarları v kdi programları il ld dilmiş olsa da, Facbook da bzr bir yötml kullaıcılarıa ait bilgilri rklam aldığı şirktlr içi kullaıyor. Gçtiğimiz gülrd ABD i Misota yaltid bir babaı yaşadıkları şirktlri bu koudaki tkiliklrii boyutlara ulaştığıı gözlr öü sriyor. Kızgı baba, bir süprmarkt ziciri ola Targt ı mağazalarıda biri gidrk müdürl görüşmk istiyor. Müdür Kızıma Targt ta bir lktroik posta glmiş. Postada oa bbk lbislri v bşik içi idirim kupoları gödrmişsiiz diyor v kliyor bim kızım hâlâ lis öğrcisi, yapmaya çalışıyorsuuz, ou hamil kalmasıı mı tşvik diyorsuuz. Hiç bklmdiği bu tpki üzri müdür gödril lktroik postayı buldurup 26

6 >>> Bilim v Tkik Şubat 2014 icliyor. Grçkt d postada gülümsy bbk fotoğrafları şliğid hamil kadılar içi lbislr, yi doğalar içi grkli kılık kıyaft v şyalar içi idirim kupoları olduğuu görüyor. Müdür kızgı babada özür diliyor. Birkaç gü sora tkrar özür dilmk içi tlfola aradığıda babaı ss touu çok dğişmiş olduğuu fark diyor. Babaı ağzıda şu cümllr çıkıyor kızımla kouştum, öyl görüüyor ki vimizd bim habrim olmaya birtakım şylr oluyormuş. Bbği Ağustos ayıda bkliyoruz. Doğrusu bim siz özür borcum var. Araştırma kibi, kişilr hakkıda bu kadar dtaylı bilgi ld dilbilmsii, özllikl d bu bilgilr bu kadar kolay ulaşılabilmsii souçlarıı so drc ömli olduğuu vurguluyor. Çükü ld dil bilgilr isaları yaşamlarıı kolaylaştırılması içi kullaılabilcği gibi alyhlrid d kullaılabiliyor. Targt hr müştriy bir misafir kimlik umarası vriyor v müştrii krdi kartı bilgisii, isim v -posta adrsii, o gü kadar Targt ta satı aldığı hr şy ait bilgilri, ayrıca itrt v sosyal mdyada o müştri hakkıda ld dil bilgilri bu kimlik umarası il bir bilgi ağı oluşturacak şkild ilişkildiriyor. Targt i istatistik uzmaı Adrw Pol, a adaylarıı asıl sadık müştri yapmaya çalıştıklarıı şöyl alatıyor. Diğr büyük süprmarktlr gibi Targt da doğum güü vya düğü gibi özl gülr içi müştrilri hsap açma v mağazada alımasıı arzu ttiklri ürülri bu hsapta göstrm imkâı sağlıyor. Arkadaşı vya akrabası içi hdiy alacak kişi d ya Targt ı wb sitsid ya da Targt a gidrk mağazadaki bilgisayarda arkadaşıı ismii yazıp ou bbk hsabıa giriyor v o hsapta arkadaşıı sçtiği ürülri görüyor. O listd kdi bütçsi uygu v hoşua gid bir hdiy sçip alıyor. Pol, Targt ı bütü bbk hsaplarıa ait vrilri aaliz ttiğid birtakım ortak davraışlar fark diyor. Örği hrks cilt krmi alıyor, ama bbk hsaplarıı sahiplri hamilliklrii ikici yarısıda büyük miktarda kokusuz krm almaya başlıyor. Ayrıca hamil kadıları çoğu hamilliklrii ilk 20 haftalık dömid alışvriş listlri kalsiyum, magzyum v çiko gibi haplar kliyor. Hamilliğii solarıa yaklaşa kadılar is çok sayıda kokusuz sabu, l strilizasyo sıvısı v lif alıyor. Pol bu tür vrilri aaliz ttiğid ilgiç bir souçla karşılaşıyor. A adaylarıı hp blli başlı 25 ürüü aldığıı kşfdiyor. Buula da kalmayıp bu ürülr açısıda alışvrişlri dğrldirdiğid hr bir a adayıa bir hamillik puaı vrbildiğii gözlmliyor. Yi alış vriş bilgisi dayaarak bbği doğum güüü sadc bir iki gü yaılmayla tahmi dbiliyor. Saryo şöyl grçklşiyor. Atlata da yaşaya Jy adıda bir Targt müştrisi olduğuu farz dlim. 23 yaşıdaki Jy Mart ta büyük boy vücut krmi, çocuk bzi d alabilck büyüklükt bir çata, çiko v magzyum hapları v parlak mavi bir çata almış olsu. Bu bilgilr Targt ı istatistik modllmsi il dğrldirildiğid, Jy i %87 olasılıkla hamil olduğu v bbği doğumuu Ağustos u solarıa doğru olacağı blirliyor. Targt bu bilgilr ışığıda Jy y hamilliği dğişik dömlrid ihtiyaç duyabilcği ürülr içi kupolar gödrmy başlıyor. Hamil lis öğrcisii durumu mdyaya yasıdıkta sora müştrilri durumda rahatsız olduğuu gör Targt, bu sfr rklamlarıda sadc hamillikl ilgili ürülr yoğulaşmak yri kupoları daha gl tutup aralara srpiştirmy başladı. Böylc müştrilri takip dildiklri hissi kapılmaması hdfldi. Buula brabr müştri bilgilri dayalı pazarlama stratjisi uygulamaya başlaya Targt 2002 yılıda 44 milyar dolar ola satışlarıı 2010 yılıda 67 milyar dolara çıkarmayı başardı. Şirkt ytkililri bu başarıda Pol u a v bbk üzri yoğulaşa kampayasıı çok büyük rolü olduğuu blirtiyor. 27

7 Facbookçu Byi Saal bilgii kullaımı kousuda aktif ola şirktlri başıda Googl gliyor. Buu dlilii hpimiz gülük yaşatımızda görüyoruz. Almayı düşüdüğümüz bir ürü vya ilgildiğimiz bir hizmtl ilgili arama yapmamızı üzrid çok kısa bir sür sora girdiğimiz wb sitlrid vya Facbook sayfamızda ilgildiğimiz ürü vya hizmtl ilgili rklamlar görmy başlıyoruz. Bu rklamlar dğişik altratiflr suarak daha biliçli alışvriş yapmamızı sağlıyor v çoğulukla da uygu fiyatı sçmmiz yardımcı oluyor. Facbook aracılığı il ld dilck kişisl bilgilri bu amaçla kullaılması kişiy özl ürü v hizmtlri suulmasıı olası kılarak yaşam kalitsii artmasıa katkı sağlıyor. Öt yada bu bilgilri ld dilmsii ömli düzyd olumsuz tkilri d söz kousu. Öclikl bu bilgilr ulaşmaı bu kadar kolay olması v ilgili kişilrd izi alımasıa grk olmayışı başlı başıa bir problm. Gizlilik özllikl iş yrid gidrk arta orada öm kazaırk (örği ABD d bir sağlık prsolii kdi hastası olmaya birii lktroik sağlık kayıtlarıa bakması işii kaybtmsi d oluyor vya bir üivrsit öğrcisii otları, ou imzalı izi olmada a v babasıyla paylaşılamıyor) kişisl bilgilri iş saatlri dışıda göüllü olarak paylaşılması ilgiç bir çlişki oluşturuyor. Etik kök, dii iaç v politik görüş farklılıkları diyl ortaya çıka alaşmazlıkları, çatışmaları v savaşları maalsf dvam ttiği güümüzd Facbook aracılığı il kişilri farkıda olmada kdi haklarıda ifşa ttiklri bu bilgilr bazı ülklrd oları yaşamıı dahi thdit altıa sokabiliyor. So zamalarda Facbook sayfalarıa koydukları yorumlarda dolayı hapis czasıa çarptırıla isalar olduğuu habrlrd okuyoruz. Facbook Bağımlılık Yapar mı? Facbook kullaaları çoğu bağımlı olmadıklarıı, istdiklri zama ou bırakabilcklrii savuuyor. Acak buu söyldiklri hald bir türlü uygulamaya gçirmy milyolarca isa var. Bularda biri d üivrsit öğrcisi April. N zama drs çalışmak içi masaya otursa hr sfrid öc bir iki dakikalığıa Facbook a girip oda sora kdimi tamam drs vrcğim ddiğii, ama hr sfr uzu sür, baz saatlrc Facbook ta kaldığıı itiraf diyor. Bu açıda Facbook bağımlılığıı uyuşturucu bağımlılığıa bztiyor. Kosatr olamamasıı da bu bağımlılıkta dolayı olduğuu düşüüyor. Baki Karaçay 28

8 <<< Bilim v Tkik Şubat 2014 Facbook ta bğ almayı uyuşturucu kullaıldığıda hissdil öforik duyguya bztiyor. Çükü Facbook kullaımı da zama içrisid artarak kişii yaşamıı tkilmy başlıyor. April d ksi çözümü Facbook kullaımıı bıçak gibi ksmkt olduğuu biliyor, ama uyuşturucu alışkalığıda olduğu gibi bird bırakmaı hiç d kolay olmadığıı v ksikliğii çok güçlü hissdildiğii dil gtiriyor. Sağlık alaıda çalışa doktorlar v uzmalar arasıda itrt bağımlılığı vya Facbook bağımlılığı şimdilik tartışma kousu is d, bu kouda yapılmış az sayıdaki bilimsl çalışma itrt bağımlılığıı grçk olduğuu dstklr itlikt. Nottigham Trt Üivrsitsi d Daria Kuss v Mark Griffiths kouyla ilgili olarak 1996 v 2011 yılları arasıda yayımlamış litratürü taradıklarıda ilgiç birtakım grçklri fark diyorlar. Örği Facbook ta harcaa zamaıı 2007 yılıda 2008 yılıa yüzd altı yüz arttığıı görüyorlar. Ayrıca Facbook bağımlılığıı uyuşturucu bağımlılığıa çok bzdiğii bu dl Facbook bağımlılık bozukluğu u grçk bir psikolojik bozukluk olduğuu ilri sürüyorlar. Çükü hr ikisid d amacı grçklrd kaçmak, zihi oyalamak v dğişik duygular yaşamak olduğuu, souçta bağımlılığı kişii kdi hayatıı v çvrsidkilrl ola ilişkilrii olumsuz yöd tkildiğii v Facbook bağımlılığıı bu özlliklri taşıdığıı tspit diyorlar. Ayrıca hr iki bağımlılıkta da kullaıcılar yaptıklarıı saklamak içi çşitli yollar diyor. Tıpkı uyuşturucu kullaımıda olduğu gibi Facbook kullaıcıları da zamala oa karşı tolras kazaıyor. Bir diğr dğişl zama gçtikç ayı tkiyi görbilmk içi Facbook u daha fazla kullamaları grkiyor. Facbook kullaıcıları, uyuşturucu bağımlısıı uyuşturucuyu bırakmaya çalışırk yaşadığı yoksuluk duygularıa bzr duygular yaşıyor v hatta baz yid aşırı kullaıma gri döbiliyorlar. Kuss v Griffiths 24 yaşıdaki bir kadıı örk vriyorlar. Kadı güd bş saatii sosyal mdyada harcıyor. İşii yapmak yri Facbook ta zama harcadığı içi işid kovuluyor. Tdavi içi gittiği doktorla kouşurk bil lidki tlfoda Facbook hsabıa bakıyor. Uzmalar bir kişii Facbook bağımlısı olup olmadığıı göstr ömli smptomu Facbook ta aşırı drcd uzu zama harcaması v oda kopmada yaşadığı zorluklar olduğuu blirtiyor yılıda ABD d bi kişiyi kapsaya bir çalışmada 480 kişii gc yarısı uyamaları durumuda vya sabah uyaır uyamaz ilk iş olarak Facbook vya twittr sayfalarıı yildiklrii vya Facbook v twittr a atılaları okuduklarıı göstriyor. ipho kullaaları %28 i sabah uyadıklarıda hüz yataktayk Facbook vya twittr hsaplarıa girdiklrii bildiriyor. Çoğu kişi Facbook hsaplarıa o kadar öclik vriyor ki kouşma arasıda, tuvalt gidrk hatta svdiklri isala romatik dakikalar yaşark bil Facbook hsaplarıı kotrol tmkt kdilrii alamıyorlar. Facbook u çok sayıda yararı olduğu şüphsiz. Ou saysid arkadaşlarımızla v svdiklrimizl iltişim halid oluyoruz, düyada olup bitlri so dakika habrlri olarak aıda öğriyoruz. Yi Facbook saysid pk çok kouda pk çok şy öğriyoruz. Biliçli v kotrollü kullaımı yaşam kalitmizi artırırk kotrolsüz kullaımı uyuşturucu bağımlılığıa bzr bir şkild yaşatımızı alt üst dbiliyor. Facbook u olumlu yalarıyla yaşatımızı bir parçası kılmak is kullaıcılar olarak bizlri lid. Kayaklar Kosiski, M., Stillwll, D. v Grapl, T., Privat traits ad attributs ar prdictabl from digital rcords of huma bhavior, Procdigs of Natioal Acdmy of Scics, Sayı 110, s , Grac, H. T., v Edg N., Thy Ar Happir ad Havig Bttr Livs tha I Am: Th Impact of Usig Facbook o Prcptios of Othrs Livs, Cybrpsychology, Bhavior, ad Social Ntworkig, Sayı 15, s , Şubat Bahri Karaçay, Iowa Üivrsitsi Tıp Fakültsi Pdiatri Bölümü, Çocuk Nörolojisi Kürsüsü öğrtim üysidir. Nörolojik doğum kusurları üzrid glr düzyid yaptığı araştırmalar Amrika Sağlık Estitüsü (NIH) tarafıda dstkliyor. Karaçay ı ilk kitabı Yaşamı Sırrı DNA TÜBİTAK Popülr Bilim Kitapları arasıda yayımladı. Kuss, D. J. v Griffiths, M. D., Oli social tworkig ad addictio--a rviw of th psychological litratur, Itratioal Joural of Eviromtal Rsarch ad Public Halth, Sayı 8, s , Mshi, D., Morawtz, C. v Hkr H. R., Nuclus accumbs rspos to gais i rputatio for th slf rlativ to gais for othrs prdicts social mdia us, Frotirs i Huma Nuroscic, Sayı. 7, s. 1-11,