FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ"

Transkript

1 A. İRFAN ÜNAL (İnşaat Yüksek Mühendisi) GEBZE-ORHANGAZİ-İZMİR OTOYOLU (YÜKSEL PROJE-EMAY-CHODAI İŞ ORTAKLIĞI) FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ

2 5. SONUCLAR FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ ANA BASLIKLAR 1. FIDIC TARİHÇESİ DÜNYADAKİ VE TÜRKİYEDEKİ GELIŞMELERİ 2. FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE UYGULAMALARI 3. KULLANIMI NEDEN ARTIYOR? 4. KARAYOLLARI IHALELERINDE ONEMI

3 FIDIC TANIMI VE KURULUŞU FIDIC (Federation Internationale Des Ingenieurs Conseils=Uluslarası Müşavir Mühendisler Birliği) Fransız ve Belçikalı Müşavir-Mühendis Birlikleri ve diğer ülkelerdeki Birliklerin katılımı ile 1913 yılında Belçika nın Gent şehrinde yapılan Fuarda kurulmuştur yılında ICE Formu (UK mahalli) 1956 yılında ACE Tip Sozleşmeleri (overseas uluslararası) 1957 yılında FIDIC Kırmızı Kitapla ilk basımı yapılmıştır. TR de FIDIC e TMMMB 1987 yılında üye olmuştur. FIDIC 1999 yılında edindiği tüm tecrübelerle Yeni Kitaplar yayınlamış ve bu yılı FIDIC Sözleşmeleri için Milat kabul etmiştir.

4 FIDIC TANIMI VE KURULUŞU FIDIC Uluslararası İhalelerde kullanılan Tip Sozleşmeleri hazırlar, Bu Sözleşmeler 2 kısımdan oluşur: 1. Kısımda, İnşaat sözleşmelerinin tatbikatı sonucu edinilen tecrübelerle oluşan Genel Koşullar belirlenmiştir. 2. Kısım, İnşaatın tatbik edileceği ülke, mahal ve koşulların özelliklerine göre zorunlu olarak değiştirilecek ve Birinci kısım hükümlerini içeren Özel Koşulları kapsar. Projenin özelliklerine göre aşağıdaki kosullar belirlenir: İşin yapılacağı yerdeki jeolojik şartlar Ülkedeki sosyo-ekonomik şartlar İV in sözleşmeye müdahale sınırları İşin tamamının veya kesim kesim teslimi v.b. şartlar

5 FIDIC Sözleşmelerinin Standardizasyonu 1999 ÖNCESİ KİTAPLAR Eski Kırmızı Kitap (İnşaat Mühendisliği ile ilgili) 72 Ana madde ve 194 Alt madde (87 4.baski) Eski Sarı Kitap (Elektrik-Mekanik işlerle ilgili) 51 Ana madde ve 197 Alt madde (87 3.baski) Eski Turuncu Kitap (Orange Book/Tasarla-İnşa Et Anahtar Teslimi işler için) 20 Ana Madde ve 160 Alt madde (95 1.baski) 1999 YENİ KİTAPLAR (Kırmızı, Sarı, Gümüş Kitaplar) Tarifler ve Terminoloji her 3 Kitap ta da birleştirildi. Sözleşmelerin Ana maddeleri 20 şer adet olarak konularına göre gruplandırıldı. Yeni Kırmızı Kitap 163 Alt mad. Yeni Sarı Kitap 167 Alt-madde Yeni Gümüş Kitap 166-Alt mad. Madde baslıkları aynı oldu. (3., 5, ve 12. madde hariç)

6

7 FIDIC SÖZLEŞMELERİ 1. Kırmızı Kitap, [İnşaat İçin Sözleşme Koşulları-1999] 2. Sarı Kitap, [Donanım Tasarım-Yapım Sözleşme Koşulları-1999] 3. Gümüş Kitap, [MTİ/Anahtar Teslimi Sözleşme Koşulları -1999] 4. Yeşil Kitap, [ Kısa Sözleşme Formu-1999] 5. Pembe Kitap, [Harmonize Edilmis Kitap ] 6. Turkuvaz Kitap, [Tarama ve Dolgu İşleri Sözleşme Formu-2006] 7. Altın Kitap,[Tasarla Yap-İşlet Projeleri Sözleşme Koşulları-2008] 8. Alt-Yüklenici Sözleşmesi Taslağı, (Test Yayını-2009) 9. Kalite Bazli Musavir Secme Rehberi-September 2011)

8 1) KIRMIZI KİTAP (İnşaat İşleri Sözleşmesi) Projesi; İV (veya Muhendis) tarafından hazırlanan bütün her tipteki İşlerde kullanılır. Sözleşmenin yönetimi ve kontrolü Mühendis tedir, BF ve Yeniden Ölçüm Sözleşmesi olması nedeniyle bedel sabit değildir. Götürü Bedel kullanılabilir. Riski. İV ve Yüklenici paylaşır.

9 2) SARI KİTAP (Elektromekanik Tesislerin Tasarımı Yapımı) Yeni Sarı Kitap, Eski Sarı ve Turuncu Kitapların yerine ikamedir. Proje Yüklenici tarafından yapılır. İnsaat yapımının yanı sıra Elektrik ve Mekanik Projelerde varsa önerilir. İV, Yükleniciye İşveren İhtiyaçları nı bildiren belgeyi verir. Ödemeler Götürü Bedel e göredir. Riskin büyük bölümü Yüklenicidedir.

10 3) GÜMÜŞ KİTAP (MTİ /Anahtar Teslim) Tasarımın bütün sorumluluğu Yüklenici dedir. (Alt-madde 5.1) İV, Tasarım için gerekli ER belgesini ve bazı çizimleri bilgi için verebilir. Yüklenici; MTİ işlerinin tümünü üstlenir, Anahtar Teslimi Projedir. Büyük Altyapı Projeleri ve Enerji tesisleri için uygundur. İşveren temsilcisi atanmayabilir. Riskin tamami Yüklenicidedir.

11 GUMUŞ KİTAP NEDEN YAZILDI? Eski ve Yeni Kitaplarda SÜRE UZATIMI+MALİYET ARTIŞI, Iş in nihai bedel ve süresinde belirsizlik olması, İV ler için nihai bedel ve süre belirleyen bir Sözleşme ihtiyacını doğurdu. FIDIC İV ve Yükleniciyi rahatlatan Tip Sözleşme yazdı: i. Geniş çapta riskler Yükleniciye devreden, ii. iii. iv. Süresi daha kesin ve Bedeli değismeyen, İV ise çok daha detaylı İşveren İhtiyaçları belgesi hazırlayacak ve bu belgenin detaylı incelenmesi için Yüklenici namzetlerine gerekli süre verilmesi, İV in İs Bedelinin üzerinde bir fiyatı kabul etmesi (sabit bedel ve sabit süre).

12 GÜMÜS KİTAP TA TEDARİK/SATIN ALMA Tedarik/Satın Alma (Procurement) tabirini malzeme satın alma ile karıştırmamak gerekir. Bu İş in İhalesinde uygulanacak değişik usul ile ilgilidir. Bu usule göre: Teklif Sahipleri detaylı ER ve Avan Projeleri inceleyecek ve uzun süre alabilecek yeni arastırmalar yapacak Teklif Sahipleri zaman ve paraya mal olacak ön projeler hazırlayacak Teklif Sahipleri az bir sayıya indirilecek (Short List) Bu aşamada İV ile Teklif Sahipleri arasında müzakere yapılabilecek (teknik hususlar ve ticari koşullar)

13 DİĞER KİTAPLAR 4) Yeşil Kitap (Kısa Sözleşme Formu-Short Form of Contract) Sözleşme Bedeli US$ i geçmeyen ve Sözleşme süresi 6 ayı geçmeyen küçük Projelerde. 5) Turkuvaz Kitap (Tarama/Arazi Islahı-FIDIC Form of Contract for Dredging and Reclamation) Su içinde; Tarama&Dolgu işlerinin maliyetli ve uzun sürmesi nedeniyle çıkarılmıstır. 6) Pembe Kitap (Harmonize Edilmiş Kitap-Çok Yönlü Kalkınma Bankaları / MDB Conditions of Contract for Construction) Uluslararası kredi veren bankaların bazı koşullarının Kırmızı Kitaba eklenmesiyle oluşmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde finanse edilen altyapı Projeleri içindir.

14 DİĞER KİTAPLAR 7) Altın Kitap (Tasarla-Yap-İşlet /FIDIC Gold Book-Design Build Operate) Sarı Kitap modeli temel alınarak geliştirilmiştir. Tek yüklenici (ortak girişim veya konsorsiyum) 20 yıllık işletme periyodu Finansmani IV temin eder, 8) Test basımı yapılan FIDIC İnsaat İsleri Alt Yüklenicilik Sözleşme Koşulları (Yüklenici- Alt Yüklenici arasında Kırmızı Kitapla birlikte kullanmak için). 9) Kalite Bazli Müşavirlik Secim Rehberi (Quality Based Consultant Selection Guide)

15

16 FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE MÜHENDİS FIDIC sözleşme koşullarıyla yapılan işlerin her safhasında mühendis görev almaktadır. Genel olarak mühendis faaliyetleri; Projenin yapımına başlamadan önce, Proje yapımı başladıktan sonra, Proje bitiminden sonraki faaliyetlerdir. Mühendisin faaliyetlerini yürütürken, Aktif, Reaktif veya Pasif görevleri olabilir.

17 FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE MÜHENDİS Kırmızı Kitapta Mühendis in Danışma yapmak zorunluluğu süre ve para konularında olup Mühendis, bu konulardaki tesbitini İşveren ve Yükleniciye danıştıktan sonra yapacaktır. İsveren ve Yüklenici veya bunlardan bir tanesi bu danışmaya uymazsa; Mühendis elindeki verilerle bir tesbit yapacak, İşveren ve Yüklenici aynen uygulayacaktır. Tesbitten memnun olmayan taraf konuyu ihtilaf a götürebilir. Mühendis bir tespit yaparken, iki tarafa danıştıktan sonra anlaşma olmazsa; sözleşmeye uygun şekilde yeniden tespit yapmak zorundadır. Mühendis, yapılan işte tespit veya görüş bildirmez ya da Danışma yapmadan görüş ve tespit bildirse Mühendis e başvuran taraf memnun değilse ihtilaf prosedürünü işletebilecektir.

18 FIDIC İN POPÜLER OLMASININ NEDENLERİ Kreditorlerce, FIDIC kullanımı kredi ön koşuludur. Kitaplar uzun yılların deneyimleri sonucu oluşan maddeleri içerir, önceki versiyonların revizesi ile kendini yenilemiştir. İhtiyaca binaen bu Kitapların sayısı artmaktadır. Miladi takvim kabul edilen 1999 yılında 4 Kitap varken bu sayı 9 a ulaşmıştır. İlk Kitaplar sadece İşveren ile Yüklenici arasında iken günümüzde İşveren ile Müşavir arasında ve Yüklenici ile Alt-Yüklenici arasında olanlarda mevcuttur. Dünyadaki temsilciliklerinin katılmış olduğu kongrelerde tüm uzmanların görüşleri alınarak hazırlanmıştır.

19 FIDIC İN POPÜLER OLMASININ NEDENLERİ Kullanacakları Kitaplara göre hazırlayacakları Sözleşmelerin içeriğini bilen Taraflar, Riskleri öngörebilirler. Taraflar için yeni bir Sözleşme hazırlama maliyeti azalır. Önemli bir konuyu atlama olasılığı azalır. Kitaplar arasında entegrasyon sağlanmıştır.

20 KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ FIDIC ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNDE YAP-İŞLET DEVRET PROJELERİNDE KULLANILMAYA BAŞLAMIŞTIR. (Marmaray Tünelleri, Gebze-Köseköy YHT, YID Hava Meydanlari) UBAK TECRÜBELERI KGM İHALELERİNE AKTARILABİLİR. UYGUN KITAP SEÇİMİ İCİN İLGİLİ FIDIC KİTAPLARI ÇALIŞILABİLİR. BU NEDENLE MÜHENDİSLER VE HUKUKÇULARDAN OLUSAN BİR BİRİM KURULABİLİR YILI HEDEFİNDE YAKLAŞIK 5000 KM OTOYOL YAPIMI İÇİN; UYGUN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ (KÖİ VE BOT), UYGUN İHALE YÖNTEMLERİ (AB, WB), UYGUN SÖZLEŞME TİPİ (FIDIC) VE UYGUN ORGANİZASYON) ONEMLIDIR.

21 SONUÇLAR KGM ce İhale edilerek, İnşaat çalışmaları sürdürülmekte olan ve halen uluslararası alanda en büyük YİD projesi olan Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçisi dahil) Otoyolu Projesi Sözleşmesi işinde; Görevli Şirket OYİAS ile Ana Yapım Yüklenicisi NÖMAYG A.O. ARASINDA VE; NÖMAYG A.O. ile IHI-ITOCHU Alt Yüklenicisi NÖMAYG A.O. ile NUROL A.Ş. Alt Yüklenicisi Aralarında FIDIC Sözleşmeleri uygulanmaktadır. 99 versiyonu Kırmızı, Sarı ve Gümüş Kitapları KGM ihalelerinde uygulanabilecek OLGUNLUĞA ulaşmıştır.

22 SONUÇLAR İşsahibi ve Yüklenici arasında Hakem dusturuyla tarafsızca hazırlanmaya çalısılmış FIDIC Kitaplarının Genel Kosulları rijit olup işlerin ülke, mahal ve koşullarına uygun Özel Koşullara imkan verdiğinden; Özellikle uygulamada yenilikci, öncü, Standardizasyona önem veren KGM nün Özel Koşullarda olmayacak ve mutlaka olması gereken Ana Konu baslıklarını bir çerçeve haline getirerek Karayolları İhaleli İşlerde FIDIC Tip Sözleşmeleri uygulamasının faydalı olacağı kanaatindeyim. Iletisim: