VERGİ DAİRESİ OTOMASYON PROJESİ (VEDOP)

Transkript

1 VERGİ DAİRESİ OTOMASYON PROJESİ (VEDOP) Nilüfer KİBAR BİLGİNLİ Sayıştay Denetçisi GİRİŞ Küreselleşmenin etkilerinin birçok alanda önemli boyutlarda hissedildiği günümüz dünyasında, bilgiye ulaşmadaki kolaylığa bağlı olarak bilgi paylaşımının önemli ölçüde artmasıyla, kamu kurumlarının bilişim teknolojilerini daha yoğun olarak kullanması da bir zorunluluk haline gelmiştir. Bunun bir sonucu olarak, kamu hizmetlerinin elektronik ortama taşınması, e-devlet uygulamalarını ortaya çıkarmıştır. Kamu alanında verimlilik, etkinlik ve hizmet kalitesini temel alarak sonuca odaklanan ve hesap verme sorumluluğunun yerleştirilmesini esas alan yeni bir yönetim anlayışı hakim olmaya başlamıştır. Daha az maliyetle daha etkin çalışan bir kamu yönetim mekanizmasının oluşturulması devletlerin karşılamak zorunda oldukları bir ihtiyaçtır. Türkiye e-devlet olma yolunda önemli adımlar atmıştır. Bu bağlamda uygulamaya konulan e-devlet uygulamalarının en önemli örneklerinden birisi, 1998 yılından bu yana uygulanmakta olan Vergi Dairesi Otomasyon Projesidir (VEDOP). Bu yazıda, VEDOP un sahibi olan Gelir İdaresi Başkanlığı hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, VEDOP un geliştirilme süreci anlatılacaktır. VEDOP kapsamındaki uygulamalar (bileşenleri), istatistiki bilgiler ve örnekler verilerek açıklanacak ve sistemin bilgi güvenlik önlemlerine değinilecektir. Son olarak, VEDOP un kullanıcılara sağladığı yaralar ve mali denetime katkısından bahsedilecektir. 173 TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

2 Vergi Dairesi Otomasyon Projesi VEDOP I. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI (GİB) Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5345 sayılı Kanun ile kurulmuştur. Başkanlığın temel görevleri Maliye Bakanlığınca belirlenen devlet gelirleri politikasını uygulamak, mükelleflerin vergiye uyumunu kolaylaştırmak ve hizmetlerini yerine getirmek, devlet alacaklarının tahsilini sağlamak, vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi konusunda gerekli tedbirleri almaktır. GİB, Maliye Bakanlığı nın bağlı kuruluşu olup, genel bütçeli idareler kapsamında yer almaktadır sayılı Kanun ile merkez ve taşra teşkilatı olarak yapılanmıştır. 81 ilde 448 vergi dairesi müdürlüğü ve 585 malmüdürlüğü gelir servisi olmak üzere, toplam birimi ile otomasyon kapsamında vergi tahakkuku, tahsili ve bunlara bağlı işlemlere ilişkin hizmet vermektedir. Aralık 2011 itibariyle, faal gelir vergisi mükellefi; kurumlar vergisi; katma değer vergisi mükellefi; gelir vergisi tevkifat yükümlülüğü olan mükellef bulunmaktadır. Bu mükelleflerden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yılda bir kez yıllık gelir vergisi beyannamesi ve kurumlar vergisi beyannamesi, yılda dört kez geçici vergi beyannamesi ile bunlara ilişkin bildirim formları ve eklerini vermekle yükümlüdür. Aynı şekilde KDV mükellefleri ve gelir vergisi tevkifatı yapan mükelleflerin de ayda bir kez KDV beyannamesi ve muhtasar beyanname ile bunlara ilişkin bildirim formları ve eklerini vermekle yükümlü oldukları ve mükellef işlemlerinin bunlarla sınırlı olmadığı düşünüldüğünde, GİB in idare etmesi gereken işlem ve veri hacminin büyüklüğü hakkında fikir sahibi olunmaktadır. GİB, bilişim politikasını ve bilgi teknolojileri yatırımlarını, saydam, etkin ve verimli gelir idaresi, doğru bilgiyi zamanında üretme ve yönetime sunma, etkin denetim, teknolojiyi yakından izleyen idare, kurumlar arası bilgi değişimini sağlayacak ve mükellefleri vergi dairesine getirmeden hızlı ve güvenli hizmet vermeyi gerçekleştirecek bilgisayar altyapısı kurma vizyonunu hayata geçirmek üzere, Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP) ile vergi dairelerindeki tüm işlemlerin bilgisayar yardımı ile yapılmasını sağlayan entegre bir bilgi sistemi projesi gerçekleştirmiştir. VEDOP projesi ile vergi dairesi işlemlerinin tümünün bilgisayarla yapıla- 174 TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

3 Nilüfer KİBAR BİLGİNLİ rak iş yükünün azaltılması, vergi dairesi çalışmalarında etkinlik, verimliliğin artırılması ve bilgisayar ortamında toplanan bilgilerden sağlıklı bir karar, destek ve yönetim bilgi sisteminin oluşturulması hedeflenmiştir. II. VEDOP UN GELİŞTİRİLME SÜRECİ Gelir idaresi Başkanlığının en önemli teknolojik altyapısını VEDOP oluşturmaktadır. İlk kez 1998 yılında uygulanmaya başlanılan VEDOP projesi, bilgisayar teknolojisi olanaklarıyla vergi dairesi fonksiyonlarının tümünü içine alan bir bilgi işlem uygulamasının vergi dairelerine yaygınlaştırması ile bölge ve merkez network yapısının kurulması olarak tanımlanmıştır. VEDOP projesi ile vergi dairesi çalışmalarında etkinlik ve verimliliğin artırılmasına ve bilgisayar ortamında toplanan bilgilerden sağlıklı bir karar destek ve yönetim bilgi sisteminin oluşturulmasına yönelik tüm vergi dairesi işlemlerinin bilişim teknolojileri ile otomasyona geçirilmesi hedeflenmiştir. VEDOP projesi, ilk aşamada yılları arasında, 22 il merkezindeki 155 vergi dairesinde uygulanmıştır. VEDOP uygulamaları ile evrak girişinden başlayarak sicil, tahakkuk, tahsilât, düzeltme, tarhiyat, takip, iade, araç tescil, muhasebe, özlük işlemleri gibi vergi dairesinin bütün işlemlerinin birbiriyle bütünleşmiş şekilde bilgisayar ortamında yapılması ve uygulamada kullanılan defter, belge ve çeşitli raporların bilgisayar yardımıyla hazırlanması sağlanmıştır. İkinci aşama Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP-2) ile yılları arasında kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması için önemli bir adım atılmış aynı zamanda mükelleflere daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunulması sağlanmıştır. VEDOP-2 ile otomasyon kapsamına dahil olmayan 283 vergi dairesi otomasyon kapsamına alınmıştır. Bunun yanı sıra VEDOP-2 kapsamında gelir müdürlükleri, vergi denetmenleri birimleri de otomasyona dahil edilmiş, e-beyanname, Veri Ambarı (VERİA), Motorlu Taşıtlar Vergisini Tahsile Yetkili Vergi Dairelerinin Otomasyonu ve Çağrı Merkezi sistemleri oluşturulmuş, genişleyen kapasite doğrultusunda merkez sunucuların altyapısı güçlendirilmiş ve web tabanlı merkezi vergi dairesi sistemine (e-vdo) geçiş işlemleri başlatılmıştır yılında başlayan üçüncü aşama (VEDOP-3) ile e-vdo (internet Tabanlı Vergi Dairesi Otomasyonu) uygulamalarının 301 vergi dairesine ve 585 malmüdürlüğü gelir servisine yaygınlaştırılması, takdir komisyonlarının otomasyon kapsamına alınması, vergi dairesi başkanlıkları, nakil vasıtaları vergi daireleri, süreksiz yükümlülükler vergi daireleri ve gelir müdürlüklerinin ilave donanım ihtiyaçlarının karşılanması, arttırılan kapasite doğrultusunda sunucu altyapısının güçlendirilmesi çalışmaları tamamlanmıştır yılı sonu itibariyle 448 vergi dairesi, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı ve 585 malmüdürlüğü e-vdo kapsamında bulunmaktadır. Böylece Gelir idaresi Başkanlığında otomasyon kapsamına alınmayan birim kalmamıştır. 1 Kaynak: Doç. Dr. Adnan GERÇEK; Gelir İdaresi Başkanlığı nda e-devlet Uygulamaları; Bilanço Dergisi, Ocak 2010, sf.78; III. VEDOP UN BİLEŞENLERİ VEDOP Projesi, ayrı ayrı bileşenlerden oluşan e-devlet uygulamaları veya sistemlerini içermektedir. Bunlar: Vergi Dairesi Otomasyonu (VDO ve e-vdo), Elektronik Banka Tahsilatları İşleme Sistemi (EBTİS), e-beyanname, Veri Ambarı (VERİA), Elektronik Muhasebe Kayıtları Arşiv Sistemi (EMKAS), e-haciz, e-fatura ve İnternet Vergi Dairesidir. i. Vergi Dairesi Otomasyonu (VDO ve e-vdo) Vergi Daireleri Otomasyon Sistemi (VDO), vergi dairesi işlemlerinin tümünün bilgisayarlarla yapılarak iş yükünün azaltılması, vergi dairesi çalışmalarında etkinlik ve verimliliğin artırılması ve bilgisayar ortamında toplanan bilgilerden sağlıklı bir karar destek ve yönetim bilgi sisteminin oluşturulması hedeflenerek, 1997 yılında Client-server mimaride çalışan bir yapıda hazırlanmıştır. 2 1 GİB 2011 Yılı Performans Programı, sf.26 2 GİB 2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, sf. 175 TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

4 Vergi Dairesi Otomasyon Projesi VEDOP VDO ile evrak girişinden başlayarak sicil, tahakkuk, tahsilat, düzeltme, tarhiyat, takip, iade, muhasebe işlemleri gibi vergi dairesinin bütün işlemleri birbiri ile entegre şekilde bilgisayar ortamında yapılmakta ve uygulamada kullanılan defter, belge ve çeşitli raporlar bilgisayar yardımı ile hazırlanabilmektedir. 3 Vergi dairelerinin kendi aralarında ve merkezi yönetim ile elektronik iletişiminin artması ile, vergi dairelerinin verimlilikleri ve etkinlikleri artmış, hizmetin süresi kısalmış, hizmet kalitesi artmıştır. Örneğin, 2007 yılında muhasebe birimlerinin birbirleri adına nakden veya mahsuben yaptıkları tahsilat işlemlerinde ortaya çıkacak aksaklıkların giderilmesi amacıyla, vergi dairelerinin başka muhasebe birimleri adına nakden (çek dahil) ve mahsuben yapılan tahsilatların karşı muhasebe birimi kayıtlarına elektronik ortamda aktarılmasına imkan veren program çalışmaları tamamlanmıştır. 4 GİB, e-vdo ile diğer kurum ve kuruluşların otomasyon sistemleri arasında veri alışverişini sağlayacak uyumlulaştırma çalışmalarına devam etmektedir. Bu kapsamda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Yargıtay Başkanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanlığı, BOTAŞ, Şeker Kurumu ve Bayındırlık İskan Bakanlığı olmak üzere toplam 11 kurum ile web servis aracılığı ile mükellef bilgileri (vergi kimlik no, TC kimlik no, adres, mükellefiyet durumu, işe başlama ve terk tarihi vb.) ve borç bilgisi konularında bilgi paylaşımı amacıyla web servis hazırlanmıştır. 5 3 Gelirler Genel Müdürlüğü 2004 Yılı Faaliyet Raporu, sf.75 4 GİB 2007 Yılı Faaliyet Raporu, sf.71 5 GİB 2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, sf.4 ii. Elektronik Banka Tahsilatları İşleme Projesi (EBTİS) VEDOP kapsamında geliştirilen Elektronik Banka Tahsilatları İşleme Projesi (EBTİS), bankalara yapılan vergi ödemelerinin bankaların bilgi işlem merkezinden kurumun bilgi işlem merkezine manyetik ortamda gönderilmesi ve mükellef hesaplarına yine manyetik ortamda işlenmesini sağlamaktadır. Bu sayede 2001 yılı itibariyle otomasyona geçirilen 153 vergi dairesinde her yıl yaklaşık 34 milyon banka makbuzunun tekrar elle girişinin yapılması önlenerek hata payı azaltılmış ve çabukluk sağlanmıştır yılında ise bankalar tarafından yapılan vergi tahsilatının hatasız yapılmasını sağlamak amacıyla mükelleflerin tahakkuk ve borç bilgilerinin elektronik ortamda bankalara açılmasına yönelik çalışmalar sonuçlandırılmıştır. Bugün itibariyle birçok banka, katılım bankası ve posta işletmesi tahsilat yapma yetkisine sahiptir. Ayrıca, bankaların mükelleflerin borç bilgilerini sorgulayarak tahsilat yapmasını ve yapılan tahsilatların mükellef hesaplarına anında işlenmesini sağlayan e-tahsilat sistemi ile yetkili bankaların yaptığı tahsilatların mükellef hesaplarına işlenmesindeki gecikmenin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Bunun için e-tahsilat sistemi ile, tahsilat, yapıldığı anda banka tarafından GİB Bilgi İşlem Merkezine aktarılacak, burada eş zamanlı olarak mükellef hesaplarına işlenecektir yılı itibariyle anlaşmalı bankalardan 21 tanesi e-tahsilat sistemine dahildir. VEDOP kapsamındaki vergi dairelerince yapılan tahsilatlar ile vergi daireleri adına bankalarca yapılan tahsilatların yıllar itibariyle oransal büyüklüğü aşağıdaki gibidir. 6 Gelirler Genel Müdürlüğü 2001 Yılı Faaliyet Raporu, sf TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

5 Nilüfer KİBAR BİLGİNLİ Tahsilatın Oran (%) Yapıldığı Yer Vergi Dairesi Banka Kaynak: GİB faaliyet raporlarından yararlanılarak hazırlanmıştır. iii. E-beyanname Elektronik beyanname uygulaması, mükelleflerin vergilendirmeye ilişkin ödevlerini yerine getirmede, gelişen bilgi işlem teknolojilerinden yararlanmak suretiyle, vergi beyannameleri ile bildirim ve eklerinin kolay, hızlı, ekonomik ve güvenilir bir şekilde idareye intikalini sağlamak, vergi beyannamelerinin doldurulmasındaki hataları en aza indirerek mükellef mağduriyetini önlemek, vergi dairelerinin beyanname kabul, tarh, ve tahakkuk işlemlerini azaltarak iş ve işlemlerini kolaylaştırmak ve diğer alanlarda mükellefe daha iyi hizmet vermelerine imkan sağlamaktır. 7 VEDOP-2 Projesi kapsamında 1 Ekim 2004 itibariyle e-beyanname uygulamasına geçilmiş olup, elektronik olarak alınan beyanname sayısı sürekli artırılarak uygulama genişletilmiştir. Kanuni verilme süresi geçmiş bulunan beyannameler ile düzeltme ve pişmanlık talebi içeren beyannameler de elektronik ortamda gönderilebilmektedir yılında alınan e-beyanname sayısı olup, toplam beyanname sayısına oranı %98 dir. 8 GİB, e-beyanname uygulamalarında başvurudan tahsilata kadar yapılması gerekenler hakkında kullanıcıları resmi internet sitesinden bilgilendirmektedir. Sistem şöyle işlemektedir 9 ; E- beyanname vermek isteyen mükellef vergi dairesine başvurarak e-beyanname sisteminden yararlanabilmek için gerekli kullanıcı kodu, parola ve şifre alır. Gelir İdaresi Başkanlığının web sitesinden e-beyanname Düzenleme Programını ücretsiz olarak bilgisayarına yükleyerek, internete bağlı olmaksızın beyannamelerini doldurarak paketler. Daha sonra internete bağlanarak kurumun web sitesinden alacağı linkle e-beyanname web sitesine kullanıcı 7 Gelirler Genel Müdürlüğü 2004 Yılı Faaliyet Raporu,sf.86 8 GİB 2010 Yılı Faaliyet Raporu, sf kodu, parola ve şifresi ile giriş yapar. Kişisel bilgisayarında doldurduğu beyannamelere ait paketi sisteme yükler. Paket GİB Bilgi İşlem Merkezi tarafından kontrol edilirken kullanıcı bir süre bekler bu arada varsa diğer paketlerinin durumlarını öğrenebilir. Kontroller sonucunda gelen mesajda gönderilen pakette hata bulunmadıysa onaylar, hata bulunanları düzeltir tekrar paketleyip gönderir. Onaylanan beyannameler teslim edilmiş sayılır, birer numara verilir ve tahakkukları kesilir. Beyannamelerini onaylayan mükellefler ödemeleri gereken miktarları banka ya da vergi dairelerine ödeyebilirler. Kullanıcı istediği zaman ve istediği kadar beyanname dökümünü kendi bilgisayarından alabilir. İnternet Vergi Dairesinden hesap durumunu izleyebilir. Kaynak: iv. Veri Ambarı Projesi (VERİA) VERİA Projesi, GİB tarafından iç ve dış kaynaklardan alınan verilerin işlenmesi suretiyle kayıt dışı ekonomi ve vergi kaçakçılığı ile mücadele edilmesine yönelik bir sistem kurulması amacıyla geliştirilmiştir. Veri ambarında, mükelleflerin beyanname ve bildirim bilgileri ile mükellef ve mükellef olmayanlar hakkında üçüncü taraflardan (kamu ve özel sektör kurumlarından) alınan bilgiler yer almaktadır. Veri ambarında yer alan bilgilerden bazıları şunlardır 10 : Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin mal ve hizmet alımlarına, mal ve hizmet satışlarına 10 GİB 2011 Yılı Performans Programı, sf TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

6 Vergi Dairesi Otomasyon Projesi VEDOP Bankalar ve katılım bankalarından alınan kira geliri elde edenlerin bilgileri Bankalar ve katılım bankalarından alınan teminat mektuplarına ilişkin bilgiler Bankalar ve katılım bankalarından alınan diğer bilgiler Sigorta şirketlerinden alınan bilgiler Posta-telgraf şirketlerinden alınan bilgiler Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü nden alınan gayrimenkul alış-satış bilgileri Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü nden alınan ipotekli işlemlere ait bilgiler Adalet Bakanlığı ndan UYAP projesi kapsamında alınan bilgiler Muhasebat Genel Müdürlüğü nce (saymanlık müdürlüklerince ödeme yapılan) mükelleflere yapılan ödemelere ilişkin alınan bilgiler Gümrük Müsteşarlığı ndan alınan ithalat bilgileri Kredi kartı ile satış işlemi yapan mükelleflerin bilgileri Birçok ülke ile kıyaslandığında, üçüncü taraflardan alınan bilgiler hem kapsam hem de mahiyeti itibariyle oldukça zengindir. 11 GİB bu bilgileri analiz ederek beyan dışı kalmış vergisel olaylar ve kayıt dışı çalışan mükellefler tespit etmeye yönelik projeler başlatmakta, beyanların doğruluğunu sağlamak amacıyla çapraz kontroller yapmaktadır. GİB in bu kapsamda gerçekleştirdiği projelerden bazıları şöyledir; Konut Kredileri-Müteahhit Beyanları Karşılaştırılması Projesi Veri Ambarı ndan 2006 ve 2007 yıllarında konut kredisi kullanan şahısların vergi kimlik numarası bilgilerinden hareketle, kimlerden konut aldıkları ve konut satan bu kişilerin tapudaki bilgilerinden hareketle diğer konut satışları tespit edilerek, beyan durumları kontrol edilmiştir. Tespit edilen adet en riskli konumdaki konut satıcısı incelemeye alınmıştır. Kredi Kartı İle Yapılan (POS) Satışları İzleme Projesi Bankalardan veri ambarına gelen kredi kartı satış hasılatı tutarları, vergi kimlik numarası bazında tutulmaktadır. Mükellefler İnternet Vergi Dairesi üzerinden KDV beyannamelerini doldurdukları sırada, sistem tarafından otomatik olarak mükellefin beyan ettiği Kredi 11 Uğur DOĞAN; Kredi Kartı Yoluyla Yapılan Satışların Takip ve Denetiminde Yeni Dönem: Beyan Öncesi Kontrol İmkanı ve Otomatik Uyarı Sistemi; Vergi Dünyası, Haziran 2009 Kartı İle Tahsil Edilen Hizmet Ve Teslim Bedelleri ile bankalardan alınan bilgiler eşleştirilmektedir. Mükellef bu tutardan daha düşük bir tutarda beyanda bulunduğunda, sistem tarafından otomatik olarak uyarılmaktadır. Sistem tarafından uyarılmalarına rağmen KDV beyannamesinin ilgili satırına bankalardan alınan pos satış hasılatından daha düşük bir tutarı yazıp, e-beyannameyi gönderen mükellefler tespit edilerek ertesi ay vergi dairelerinin sistemlerine aktarılmakta ve uyumsuzlukların öncelikle mükelleflerce gönüllü olarak giderilebilmesi amaçlanmaktadır. 12 v. Elektronik Muhasebe Kayıtları Arşiv Sistemi (EMKAS) 213 sayılı Vergi Usul Kanununun Mükerrer 242 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasının Maliye Bakanlığına tanıdığı yetki çerçevesinde elektronik defter, kayıt ve belgelerin oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazası ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına başlanmıştır. Bu kapsamda mükelleflere ait defter, kayıt ve belgelerin elektronik ortamda alınarak arşivlenmesini hedefleyen 12 GİB 2009 Yılı Faaliyet Raporu, sf TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

7 Nilüfer KİBAR BİLGİNLİ Elektronik Muhasebe Kayıt ve Arşiv Sistemi (EMKAS) projesi geliştirilmiştir. 13 vi. E-haciz Kamu alacaklarının süratle tahsili, takip masraflarının (posta, kırtasiye v.b.) ve idare ile ilgili kurumların iş yükünün azaltılması, zaman tasarrufu sağlanması ve haciz uygulamalarının elektronik ortamda yapılması amacıyla elektronik haciz (e-haciz) projesi geliştirilmiştir. VEDOP-3 projesi kapsamında Maliye Bakanlığı tarafından 2009 yılının Haziran ayından itibaren pilot olarak uygulanmaya başlanan e-haciz sistemi, mükelleflerin banka hesaplarına haciz konulması anlamına gelmektedir. 14 E-haciz projesi, vergi dairesi, Merkezi Kayıt Kuruluşu ve banka tarafı olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Proje ile vergi dairelerince düzenlenen haciz bildirilerinin banka genel merkezlerine, banka bildirimlerinin vergi dairelerine ve vergi dairesi değerlendirmelerinin banka genel merkezlerine elektronik ortamda aktarımı e-imza ile sağlanmaktadır sayılı Kanunla 16 üçüncü kişiler nezdindeki varlıkların elektronik ortamda haczine imkan veren yasal düzenleme yapılmış, projenin tarafları olan bankalar ile görüşmeler başlatılmış ve proje alt yapısı oluşturulmuştur sayılı Kanunla 17 da, gayrimenkul, gemiler ve taşıtların elektronik ortamda haczine imkân veren yasal değişiklikler yapılmış ve alt yapı çalışmalarına başlanmıştır 18 Projenin pilot uygulaması anlaşma sağlanan 39 banka ile yürütülmektedir. 19 vii. E-fatura Kayıtlı ekonomiye geçişi hızlandırmaya yönelik çalışmalar kapsamında 397 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayınlanarak elektronik fatura uygulaması 13 GİB 2006 Yılı Faaliyet Raporu, sf Engin Hepaksaz; E-Devlet Kapsamında VEDOP Uygulamaları ve E-HACİZ; Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, sf GİB 2010 Yılı Faaliyet Raporu, sf.8 16 Gelir Vergisi Kanunu, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Özel Tüketim Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 17 Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 18 GİB 2009 Yılı Faaliyet Raporu, sf GİB 2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, sf.12 (e-fatura) hayata geçirilmiştir. 397 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca, anonim şirket ile limited şirket statüsünde bulunan mükellefler e-fatura uygulamasından yararlanabilmektedir. E-fatura düzenlemek ve göndermek isteyen mükelleflerin öncelikle e-fatura uygulaması üzerinde, kendilerine ait bir kullanıcı hesabı oluşturmaları gerekmektedir. Kullanıcı hesabı tanımlanan mükellefler e-fatura uygulamasını entegrasyon yoluyla veya e-fatura portalı aracılığı ile kullanabilmektedir. E-fatura uygulaması ile faturalama süreçlerinin tümü elektronik yöntemler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle e-fatura uygulamasında fatura oluşturma, gönderme, muhafaza ve istendiğinde ibraz edilmesi ile ilgili tüm işlemler kağıt kullanmaksızın yapılmaktadır. Haziran 2011 sonu itibariyle kullanıcı uygulamadan yararlanmaktadır. Elektronik Fatura Kayıt Sisteminde (EFKS) adet fatura üretilerek ikinci nüshaları dijital ortamda saklanmıştır. EFKS nin geliştirilerek elektronik arşiv uygulamasına dönüştürülmesi çalışmaları başlatılmıştır. 20 viii. İnternet Vergi Dairesi 1999 yılında başlatılan internet vergi dairesi (www. gib.gov.tr ) uygulamaları, Türkiye de kamu idarelerinin saydamlığı ve e-devlet uygulamaları konusunda atılan ilk ve önemli adımlardan birisini oluşturmaktadır. Bu uygulama ile mükelleflerin vergi dairesine gitmesini 20 GİB 2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, sf TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

8 Vergi Dairesi Otomasyon Projesi VEDOP gerektiren işlemlerin internet vergi dairesi aracılığıyla çok daha hızlı ve doğru yapılması ve bu suretle hem mükellefler hem de vergi daireleri bakımından kaynak tasarrufu sağlanması amaçlanmıştır. Mükellefler, bağlı bulundukları vergi dairesinden kullanıcı kodu, şifre ve parola almak suretiyle, internet vergi dairesince sunulan aşağıdaki bazı hizmetlerden yararlanabilmektedirler 21 ; Mükellefler Borcu Yoktur Yazısı ve Mükellefiyet Yazısı için talepte bulunabilmekte ve işlemlerin aşamalarını ekrandan izleyebilmektedir. Katma Değer Vergisi iadesi talebi sisteme girilebilmektedir. Mükellefe ait motorlu taşıtların plaka listesi, bunların vergi ve trafik para cezalarının görüntülenmesi ve motorlu taşıtlar ile trafik para cezalarının kredi kartı ile ödenmesi sağlanabilmektedir. Hesaplamalar bölümü ile gecikme zammı ve faizi, gelir vergisi ve gayrimenkul sermaye iradı hesaplamaları yapılabilmektedir. 21 GİB 2010 Yılı faaliyet Raporu, sf.11 Mükellefler tarafından yetki verilen gerçek/tüzel kişiler, yetki veren adına ve yetki çerçevesince İnternet Vergi Dairesinde işlem yapabilmektedir yılı performans göstergeleri ve gerçekleşmelerine göre; İnternet uygulamalarından yararlanması beklenen mükellef sayısı iken mükellef internet uygulamalarından yararlanmıştır. Bu sayının toplam mükellef sayısına oranı %68 dir. IV. VEDOP UN KULLANICILARA SAĞLADIKLARI Daha önceki bölümde açıklandığı üzere, VEDOP sistemi ile evrak girişinden başlayarak, tahakkuk, tahsilat, borç sorgulaması, muhasebe haciz işlemleri gibi bütün vergi dairesi işlemlerinin bilgisayar ortamında izlenmesi sağlanmaktadır. Böylece vatandaşların ve vergi dairesi çalışanlarının vergi ile ilgili herhangi bir aşamada yapacakları hata elektronik kontrol mekanizması sayesinde en aza indirgenmekte, hataların ve yolsuzlukların azaltılması sağlanmaktadır A. Atilla UĞUR; E-Devlet ve Tasarruf Etkisi Kapsamında VEDOP 180 TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

9 Nilüfer KİBAR BİLGİNLİ Vergi tabanının genişletilmesi, kayıt dışılığın ve vergi kaçakçılığının azaltılması, sürekli ve etkin vergi denetimi yapılmasına yönelik veri ambarı oluşturulması projenin en önemli faydalarındandır. Veri ambarı yoluyla artık mükelleflerin cirosuyla beyannamesinin, cirosuyla banka hesabının ve kredi kartı kullanımının uyumlu olup olmadığına bakılmaktadır. Tutarsızlıklar ve sahte beyanda bulunan ilgili mükelleflere elektronik ortamda mektup ulaştırılıp, gerekli düzeltmeleri yapmaları istenmektedir. Aksi takdirde gerekli incelemeler başlatılmaktadır. Diğer kurum ve kuruluşlarla sistemler aracılığı ile bilgi paylaşımı sağlanmaktadır. Vergi dairelerinin merkezi gümrük sorgulamalarına resmi evrak statüsü kazandırılmış, böylece vergi daireleri ile gümrük idareleri arasında yıllık ortalama 1 milyon yazışma gerekliliği ortadan kaldırılarak mükelleflerin vergi dairelerindeki hizmet süreleri çok önemli ölçüde azaltılmış, işlemlere hız ve güvenlik kazandırılmıştır. 23 Mükellefler açısından sistemin başlıca yararı, vergi dairesine gitmeden vergisel işlemleri, bilgisayar başında yapabilmeleridir. Ayrıca mükellefler kendileri adına yapılan hizmetleri saydamlıkla izleme ve denetleme imkanına sahip olmuştur. Böylece verimlilik ve hizmet kalitesi arttırılmış, bürokratik işlemler azaltılmış olmaktadır. E-Beyannamelere ilişkin tahakkuklar otomatik olarak üretilerek mükelleflerin hesaplarına işlenmekte, tahsilatları banka aracılığı ile gerçekleştirilen mükel- Projesi; Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Sayı 2, sf.8, 23 Nurhan Akdemir; E-Devlet Uygulamaları Kapsamında VEDOP Projesi Eğirdir Vergi Dairesinde E-VDO Uygulamasının İncelenmesi; Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2008 lefler için vergi dairesine gelme zorunluluğu ortadan kalkmaktadır. Vergi dairelerinde beyanname kabul ve tahakkuk işlemlerinin otomatik yapılmasıyla operasyonel işlem yükü azalan vergi daireleri idari etkinlik için ihtisas gerektiren diğer işlemler üzerinde yoğunlaşabilmektedir. V. MALİ DENETİME KATKISI Mali denetim, zaman ve kaynak tasarrufu sağlayan sistem tabanlı ve risk odaklı denetim yaklaşımını gerektirmektedir. Bu anlamda işlemlerini önemli ölçüde bilişim sistemleri ile yürüten kurumlarda, milyonlarca verinin ve kaydın analizlerde kullanılması ve denetimde riskli alanlara yoğunlaşmak mümkün hale gelmektedir. Ayrıca iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesinde, sistem üzerinde tanımlanmış ve birbiri ile entegre edilmiş işlemlerin anlaşılarak denetim süreci içinde incelenmesi, işlem tabanlı denetimden sistem tabanlı denetime geçişi ifade etmektedir. VEDOP ile vergi dairelerinde evrak girişinden başlayarak sicil, tahakkuk, tahsilat, düzeltme, tarhiyat, takip, iade, araç tescil ve muhasebe gibi vergi dairesi işlemleri birbiri ile entegre şekilde bilgisayar ortamında yapılmaktadır. Dolayısıyla, sistemde iş süreçleri tanımlanmış ve birbiri ile bağlantılı olarak kullanıma sunulmuştur. Böylece süreç kontrolleri sistem üzerinden yapılan işlemlerin incelenmesi ile yapılabilecektir. Ayrıca, sistemde değişik kademelerdeki güvenlik önlemleri ile yapılan tüm işlemlerin izi sürülebilmektedir. Böylece yapılan işlemlerin ve bu işlemleri gerçekleştirenlerin bilgisine gerektiğinde ulaşılabilecektir. 181 TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011

10 Vergi Dairesi Otomasyon Projesi VEDOP VEDOP ile uygulamada kullanılan defter, belge ve çeşitli raporlar VDO yazılımları ile hazırlanabilmektedir. Bu yolla vergi dairelerinin performansını anında izlemek mümkündür. Bu tür raporlar denetimlerde de analiz yapmak üzere kullanılabilecektir. SONUÇ Gelir İdaresi Başkanlığı VEDOP ile çok önemli bir teknolojik altyapı yatırımı gerçekleştirmiş ve sunduğu hizmetlerin kalitesini artırmıştır. Bugün itibariyle, mükelleflerin gelir, kurumlar ve KDV beyannameleri, beyanname eki bilanço, gelir tablosu, transfer fiyatlandırması, kontrol edilen yabancı kurum ve örtülü sermayeye ilişkin formlar, bildirimler v.s. artık elektronik ortamda alınabilmektedir. İnternet vergi dairesi uygulamaları ile borcu yoktur veya mükellefiyet yazıları gibi bazı dilekçelere cevaplar çok kısa sürede internet üzerinden alınabilmekte, borç öğrenme, kredi kartı ile vergi borcu ödeme mümkün olmakta, e- fatura projesi ile faturaların ikinci nüshaları Başkanlığa aktarılabilmektedir. Bu proje ile GİB, kurum içi otomasyonunu büyük ölçüde tamamlayarak, vergi dairesi işlemlerinin tümünü içine alan bir bilgi işlem uygulaması ile, e-kurum olma sürecinde önemli bir aşama kaydetmiştir. VEDOP, GİB personeli ve idarecilere sağladığı yararların yanı sıra, GİB in hesap verme sorumluluğu kapsamında, şeffaf, etkin, verimli, kurumlar arası bilgi ve uygulama değişimini sağlayan kamu yönetimi anlayışına hizmet etmektedir. KAYNAKÇA Atilla UĞUR; E-Devlet Ve Tasarruf Etkisi Kapsamında VEDOP Projesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2009 Doç. Dr. Adnan GERÇEK; Gelir İdaresi Başkanlığı nda e-devlet Uygulamaları;Bilanço Dergisi, Ocak 2010 Gelir İdaresi Başkanlığı 2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu Gelir İdaresi Başkanlığı 2011 Yılı Performans Programı Gelir İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporları Gelirler Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporları Mahmut Özbek; E-Devlet ve Türkiye Uygulamaları Kapsamında VEDOP Projesi, Yüksek Lisans Tezi; Tokat, 2007 Nurhan AKDEMİR; E-Devlet Uygulamaları Kapsamında VEDOP Projesi Eğirdir Vergi Dairesinde E-Vdo Uygulamasının İncelenmesi; Yüksek Lisans Tezi; Kütahya, 2008 Türkiye Bilişim Şurası E-Devlet Çalışma Grubu Raporu; Mayıs 2002, Ankara Yrd. Doç. Dr. Ayşe YİĞİT ŞAKAR; Türkiye de E-Devlet Uygulamalarının Vergi Hukuku Alanına Yansımaları: E- Haciz Uygulaması Ve Karşılaşılan Sorunlar, Mali Çözüm, Temmuz-Ağustos 2011 Yrd. Doç. Dr. Engin HEPAKSAZ; E-Devlet Kapsamında VEDOP Uygulamaları ve E-Haciz; Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 3, No 2, TEMMUZ - AĞUSTOS - EYLÜL 2011