TÜRKİYE'DE İLK TELEFON RADYO KURMALI RADYO

Transkript

1 İLETİŞİMDE KULLANILAN TEKNOLOJİK ÜRÜNLER HAZIRLAYANLAR: Öykü Naz ERKÜÇÜK Buse YALABIK Melissa ÖKÇECİ Umut ÖZCAN DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Özge ÖZBEK İzmir, 2007

2 GİRİŞ Dünyada ve ülkedeki gelişmeleri en hızlı ve en doğru bir biçimde topluma aktarmak iletişim araçlarının ana görevleridir.hayatımızla iç içe olan teknolojik ürünler aynı zamanda bize daha çabuk ve daha kolay haber alma ve iletişim kurma imkanı sağlar. Bu teknolojik ürünlere iletişimde kullanılan teknolojik ürünler diyoruz. İletişim ve teknoloji hayatımızda çok önemli bir yere sahip olduğu için bu ürünlerin tarihsel gelişimini öğrenmek ve çevremizdekileri bilgilendirmek istedik. 1

3 TELEFON Alexander Graham Bell telefonun mucidi olarak ün kazanmayı başardı, ama aslında o, ticari olarak kullanışlı ilk telefonu icat etmiş olan kişidir: Bell den önce, Johann Philipp Reis, Antonio Meucci ve başkaları işlevsel telefonları yapmışlardır. Çalışır bir telefonun halka ilk tanıtımı 1860 ta Johann Philipp Reis (Almanya) tarafından yapıldı. Reis in buluşu kesintili akım kullandığı, alıcıya sinyalleri istikrarsız gönderdiği için deneysel aşamanın ötesine geçemedi de Antonio Meucci 1849 da telefonu icat etmiş olduğunu ve Aralık Aralık 1861 tarihleri arasında tanıtımını yaptığını öne sürerek fikrinin korunmasına dair uyarı başvurusu yaptıysa da, tam bir patent başvurusu yapmadı (Harrison, 2006). İnsanoğlu yüzyıllar boyunca uzaktaki akrabaları, arkadaşları ya da tanıdıkları ile haberleşmenin kolay yolunu aradılar. Dağlarda birbirlerine duman yoluyla haber gönderenlerden, ıslık ile mesajlaşmaya kadar haberleşmenin en hızlı yolunu bulmaya çalıştılar. Günümüzde cep telefonları ve bilgisayar ile gönderdiğimiz elektronik mesajlarla saniyelerle ölçülen haberleşmenin geçmişi, 1793 yılında Fransız Claude Chappe ın uzaktan yazan anlamına gelen telgrafı keşfi ile başladı. Sonraki 40 yıl içinde elektrikli telgraf geliştirildi ve 1876 yılında Alexsander Graham Bell sağırlarla ilgili bir çalışması sırasından telefonu keşfetti ( ). Bell'in telefonu bulması Arşimed'in hamamdan fırlayarak suyun kaldırma kuvvetini bulmasına benzer bir şekilde, yani rastlantı sonucu ortaya çıkmıştır. Pantolonuna yanlışlıkla dökülen pilin asidi nedeniyle asistanına yardım amacıyla seslenmişti. Telefon ağızlığından söylediği "Bay Watson buraya gelin. Sizi görmek istiyorum" cümlesi binanın diğer tarafındaki asistanına ulaşmış, asistanı koşarak Bell in yanına gelmiştir. Bell, seslerin havadaki titreşimlerle nasıl oluştuğunu merak ediyordu. Bu sırada elektrik akımının konuşma sırasında oluşan titreşimleri andıracak biçimde değiştirilebildiğini keşfetti. İlk telefonların, günümüzde evimizde kullandığımız telefonlardan bile oldukça farklı olduğunu unutmamak gerekir. İlk telefon görüşmelerinde telefonla numara çevirmek yerine, ahizeyi kaldırdığınızda bir santral memuru ile karşılaşır ve istediğiniz numarayı memura belirterek telefonun bağlanmasını beklerdiniz. Telefon makineleri de günümüzdeki gibi küçük değillerdi. Eski telefonlar borazanı andıran ağızlıklar, şamdan biçimli makineler ya da duvara asılı modelleriyle günümüzdeki telefonlardan tamamen farklıydılar. Zaman içinde otomatik santrale geçilmesi ile birlikte telefon modelleri de giderek küçülerek cebimize giren boyutlara kadar ulaşmıştır. Neden ALO deriz? "Alo" sözcüğü telefonu keşfeden Alexsander Graham Bell in sevgilisi olan Allessandra Lolita Oswaldo un isminin baş harflerinin kısaltmasıdır. Graham Bell telefonu icat ettikten sonra ilk hattı sevgilisinin evine çekmişti. Atölyesinde telefon çalınca arayanın Allessandra Lolita Oswaldo'dan başkası olmayacağını bildiğinden, telefonu açar açmaz "Allessandra Lolita Oswaldo" diyordu. Bell, zamanla sevgilisine, adını kısaltarak hitap etmeye başladı. Artık telefonu "Ale Lolos" diye açar olmuştu. Uzun çalışmalar Graham Bell i daha hızlı konuşmaya itiyordu ve sevgilisinin adını daha da kısalttı. Artık iki heceli bir ad kullanıyordu. Bu kısa ad "Alo" idi. Allessandra Lolita Oswaldo, geliştirip tüm şehre yaymaya çalıştığı telefondan başka birşey 2

4 düşünmeyen sevgilisinin bitmek tükenmek bilmeyen deneylerinden rahatsız olmaya başlayınca Graham Bell'i terketti. Bell, sevgilisinin birgün onu arayacağı umuduyla telefonu her açışında "Alo" demeye devam etti. Biz zaman sonra Bell i arayanlar da O na Alo demeye başladılar. Bugün dünyada herkesin kullandığı "Alo" sözcüğü işte o günlere dayanmaktadır ( TÜRKİYE'DE İLK TELEFON Türkiye'de ilk telefon 1908 senesinde uygulanmaya başlandı. Kadıköy ve Beyoğlu santralları 1911 senesinde hizmete açıldı. İlk otomatik telefon santralı 1926 senesinde Ankara'da kuruldu. Ardından diğer il merkezlerinde de telefon santralları kurulmaya başlandı. Kısa bir süre sonra kurulan santrallar aracılığıyla bütün iller arası telefon haberleşmesi başlamış oldu. PTT'nin 1970'lerden sonra yaptığı çalışmalarla telefon, Türkiye'de geç olmakla beraber, süratle yayılmaya başladı ( RADYO Guglielmo Marconi nin (İtalya) radyonun mucidi olduğu neredeyse evrensel kabul görse de, bu konuda hak iddia etmiş başka kişiler de çıkmıştır. Bunların arasında, Marconi den önce, telsiz telgraf için patent basvurusu yapmış Nikolai TESLA (Hırvatistan-ABD) ve Oliver LODGE (İngiltere) vardır; Alexander Stepanoitch Popov (Rusya) anlaşılır radyo dalgalarını iletmeyi başarmış, ama buluşunun patentini almamıştır. Popov, Lodge ve Marconi, ilk kez 1890 da Edouard Branly nin (Fransa) başlangıçta radyo dalgalarını saptamakta kullandığı Branly tüpü nü geliştirmeye uğraşıyorlardı. Bu dalga verici-alıcıyı, kullanışlı bir iletişim aracına dönüştürmenin ilk adımı, erimini genişletmekti; 1895 te radyo antenini birbirlerinden bağımsız olarak icat etmiş olan Popov ile Marconi bunu başarmıştı. Ertesi yıl Popov, Heinrich Hertz ismini (radyo dalgalarının varlığını kanıtlayan kişidir) Morse koduyla iletmeyi başardı bu, anlaşılır radyo dalgalarının ilk aktarımıydı. Bu arada Marconi de kendi teknolojisini geliştirme çabasındaydı. İtalyan hükümetinden hiç ilgi göremeyince İngiltere ye gitti ve 1896 ilk radyo aygıtının patentini aldı. Patent, buluşunu Hertz dalgalarını kullanan bir tür telgraf sistemi olarak betimliyordu; bu sistemde elektriksel hareket ve ya belirtiler hava, topak ya da suda yüksek frekanslı elektrik salınımlarla iletiyordu. Bunu, radyoda yeniliklere yönelik çok sayıda patent izledi; bunların arasında Marconi nin1900 de aldığı birkaç patent de vardır. Lee De Forest ve Edwin Howard Armstrong ( ikisi de ABD), radyo teknolojisini tanınmayacak derecede geliştiren çok sayıda tüp ve devre icat etti ve 1947 de transistörün icadıyla radyo iletişimi ciddi bir sıçrama daha yaptı (McNEIL ve King, 1998). KURMALI RADYO 1991 in başlarında mucit Trevor Baylis Afrika da AIDS in nasıl yayıldığını anlatan bir belgeselden, insanların AIDS hastalığı ve güvenli seks konusunda bilgilendirilmiş olsalar, bu hastalıktan ölümlerin şimdiki kadar fazla olmayacağını öğrendi. Ama bu bilginin ücra köylere ulaştırılması neredeyse olanaksızdı. Bu köylerde hiç televizyon yoktu; elektrik olmadığı, piller de pahalı olduğu için radyo bile nadiren dinleniyordu. 3

5 Yaşamının büyük bölümünü yoksullara yönelik icatlar yapmaya harcamış olan Baylis, bu konuda da bir şeyler yapmak için harekete geçti. Alternatif bir haberleşme yöntemi icat etmek yerine, elektrik olmayan yerlerde radyoları çalıştırmak için yeni bir güç kaynağı icat etti. Trevor Baylis, sözünü ettiği bu evreka anından itibaren aylar süren geliştirmenin ardından, kolun iki dakika çevrilmesiyle radyoya 14 dakika güç sağlayan bir kurma mekanizması için patent başvurusu yaptı(mcneil ve King, 1998). TELEVİZYON 21. yüzyılın vazgeçilmez aletlerinden biri olan televizyonun tarihi, 75 yıl önce, İskoç mucit John Logie Baird in keşfiyle başladı. Baird, 21. yüzyılda insanları saatlerce karşısında oturtabilen televizyonun babasıydı. Keşif merakı çocuk yaşlarda başlayan Baird, 12 yaşında, evine bir elektik sistemi döşemiş ardından yoldayken arkadaşlarıyla konuşmasını mümkün kılacak ilk telefon santralini geliştirdi. İskoçyaya da Kraliyet Teknik Koleji nde elektrik dersleri alan Baird, Glascow üniversitesinde elektrik mühendisliği okudu. Birinci Dünya Savaşı sırasında eğitimine ara veren mucit, silahlı kuvvetlerde çalışmak istedi ama kabul edilmedi. Başvurusu reddedilen Baird, Clyde Valley Elektrik Enerjisi Şirketi nde çalışmaya başladı ancak sağlık problemleri işi bırakmasına sebep oldu. Clyde Valley den sonra aralarında Trinidad da bir reçel fabrikasında işçiliğin de bulunduğu çeşitli işlerde çalışan Baird, nihayet 1922 de memleketi Sussex e geri dönen ve burada tamirciliğe başladı. Nakkaş mucit Sussex deki mütevazı hayatı, Baird i 50 yıldır düşlediği televizyon icadı üzerinde yoğunlaşma fırsatı verdi. Parası olmadığı için ilk televizyonunu bir lavabo ve bir çay tenekesiyle yapan Baird, bir sonraki denemesinde projeksiyon lambasını bisküvi kutusuyla kaplayıp basit bir düzenek geliştirdi ve düzeneğe kullanılmış lenslerle devrelerden tarama diskler ekledi. Baird in icat ettiği bu düzenek, tahta çubuklar arasına nakış iğneleri ve balmumuyla tutturulan bir cihaz olarak TV nin dedesi kabul edildi. Çalışmalarını bundan sonra da sürdüren mucit, 1925 de hayal ettiği gibi, Stok ey Bill adını verdiği ilk ilkel televizyonda görüntü transmisyonunu da gerçekleştirmeyi başardı. Logie Baird icadının parlak bulundu ama pek ciddiye alınmadı. İlk yayın BBC den Baird in ilk ilkel TV yi icat ettiği dönemde, BBC gibi yayıncılar radyoya odaklanmıştı. BBC inin TV yayıncılığına geçişi, 1929 da sınırlı bir kitleye ulaşan ilk deneme yayınıyla başladı. Günde iki yayın kuşağında hizmet vermeye başlayan BBC televizyonu, ilk kuşakta haber, ikinci kuşakta ise müzik yayını veriyordu. Baird televizyondan sonra infrared ışınlar üzerinde de çalışmalar yaptı ( BİLGİSAYAR Tarihsel olarak en önemli eski hesaplama aleti abaküstür; 2000 yildan fazla süredir bilinmekte ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Blaise Pascal, 1642 de dijital hesap makinesini yapmıştır; yalnızca tuşlar aracılığıyla girilen rakamları toplama ve çıkarma işlemi yapan bu aygıtı, vergi toplayıcısı olan babasına yardım etmek için geliştirmiştir de Gottfried Wilhelm Leibniz bir bilgisayar tasarlamıştır; 1694 yılında yapılabilen bu araç özel dişli mekanizması kullanmaktaydı; toplama, çıkartma, çarpma ve bölme işlemi yapabiliyordu. Pascal ve Leibniz tarafından yapılan ilk bilgisayarlar yaygın olarak kullanılmamıştır ( Charles Xavier Thomas dört işlemi yapabilen ilk ticari mekanik hesap makinesini 1820 de geliştirmiştir. Charles Babbage fark makinesi adini verdiği otomatik mekanik hesap 4

6 makinesinin küçük bir modelini 1822 de gerçekleştirmiştir de buharla çalışan tam otomatik modelini yapmıştır; bu araç sabit talimat programıyla kumanda ediliyordu. Herman Hollerith 1890 yılında delikli kart sistemiyle çalışan bilgisayarı geliştirdi. Bu delikli kartlar, bellek deposu olarak kullanılabiliyor, ayrıca bilgisayara programlar ve veriler bu kartlarla verilebiliyordu, böylece işlem hızı oldukça artmış ve hatalar da azalmıştır. Howard Hathaway Aiken in yönettiği bir ekip 1937 yılında Mark 1 adi verilen ilk otomatik dijital bilgisayarı yapmayı basardı. Elektromekanik rölelerle çalışan bu bilgisayar dört işlemin yani sıra logaritma ve trigonometri fonksiyonlarını çözen özel (alt) programları vardı. Bu bilgisayar da delikli kart sistemiyle çalışıyordu. Bir çarpma işlemi 3 5 saniyede yapılabiliyordu. Buna rağmen otomatikti ve uzun işlemleri tamamlayabiliyordu. Mark 1, Aiken in yönetiminde tasarlanan ve yapılan bilgisayar dizilerinin ilki oldu. Bu bilgisayarla bugünkü anlamda bilgisayar dönemi başlamıştır ( İkinci Dünya Savasında ordu için hızlı bilgisayarlara ihtiyaç duyulmasıyla bu alandaki çalışmalar tekrar hızlandı. J.Presper Eckert, John W.Mauchly ve çalışma arkadaşları, elektron tüplerini kullanarak ilk elektronik dijital bilgisayar olan ENIAC i 1945 yılında yapmayı basardılar. Bu bilgisayar yine delikli kart sistemini kullanmıştır; 167 m² yer kaplıyor ve yaklaşık 180 kwh elektrik harcıyordu; ayrıca tasarlanmış olduğu belirli programları çalıştırmada verimliydi. Bunlara rağmen ENIAC ilk basarîli yüksek hızlı elektronik bilgisayar kabul edilir. Von Neumann in teorik çalışmaları sonucunda ilk programlanabilir elektronik bilgisayarlar kuşağı 1947 yılında ortaya çıktı. Bunların işlem hızları çok daha büyüktü ve en önemlisi RAM bellek kullanabiliyordu. Bu bilgisayarlar makine diliyle programlanıyordu. Bu grup bilgisayarlar, ilk ticari uygunluğa sahip olan EDVAC ve UNIVAC serilerini kapsar. Ticari amaçlı ilk bilgisayar UNIVAC-1adiyla 1952yilinda piyasaya sürüldü. Elektrik-elektronik alanındaki hızlı gelişmeler ve bilgisayarların ticari amaçla kullanılmaya başlanması, bilgisayar alanındaki çalışmaları ve gelişmeleri inanılmaz ölçüde artırarak günümüze kadar gelinmiştir. Özellikle 1960 li yıllardan sonra gerek bilgisayar yapım teknolojisinde, gerekse bilgisayar programlama dilleri açısından büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bu arada bilgisayarlarda entegre devreler kullanılmış, hızları ise hayal edilemeyecek seviyelere ulaşmış, boyutları çok küçülmüş, fiyatları da herkesin alabileceği kadar ucuzlamıştır li yıllarda PC lerin üretilmesiyle artik bilgisayarlar evlere dahi girmiştir. Son yıllarda bilgisayarlar ceplere sığacak kadar küçülmüştür. Bilgisayar, elektrik enerjisiyle çalışan elektronik bir makinedir. Kendisine verilen bilgileri alır, saklar, üzerinde işlemler yapar. Gerektiğinde bu bilgileri yazıcı gibi birimlerle çıktı olarak verir. En basit tanımla bilgisayar, kendisine verilen bilgileri kullanarak yeni bilgiler elde eden makinedir ( HABERLEŞME ARAÇLARI Haberleşme aygıtları icat edilmeden önce insanlar birbirleriyle haberleşmek için davullar, duman, ateş, büyük borular, kilise çanları ve aynalar kullanıyorlarmış. İlk haberleşme aygıtlarından biri olan semafor da, kollar her harf içn farklı bir şekle sokulurdu. Semafor kuleleri karşılıklı tepeler üzerine kurulur, mesajı alan kule, bir sonraki kuleye bu mesajı harf harf iletirdi. Mesajlar bu yolla atlı bir haberciyle gönderilmesine kıyasla 90 kat daha hızlı iletilebiliyordu. Başka bir haberleşme aygıtı da kapaklı telgraftır. Panonun üzerindeki kapaklar açılıp kapatılarak haberleşme sağlanıyordu. 5

7 İlk elektrikli telgraf makinelerinde tellerden elektrik akımları gönderiliyordu. İğneler, gelen akımlara göre farklı harfleri işaret edecek biçimde kımıldıyordu. Samuel Mors, telgraf mesajlarını göndermek üzere bir şifre icat etti. Gönderici, her harf için noktalardan ve çizgilerden oluşan bir kod kullanıyor ve mesajı kısa ve uzun vuruşlarla iletiyordu. Telin öbür ucundaki şifre çözücü bu mesajı tekrar harflere ve sözcüklere çeviriyordu. Telefon, sesi elektrik akımına çevirir. Hattın öbür ucundaysa bu akımlar tekrar sese dönüştürülür. Eskiden hatları birbirine telefon santrallerinde çalışan kişiler bağlardı. Siz numarayı operatöre söyler ve onun bağlantıyı kurmasını beklerdiniz. Daha sonra, otomatik santrallar icat edilince istediğiniz numaraya başka birinin yardımı olmaksızın ulaşmanız mümkün hale geldi. Telsizin çalışması için tele ihtiyaç yoktur. Telsiz cihazlar arasındaki bağlantı, bir cihazdan diğerine uzayda yol alan radyo dalgaları gönderilerek sağlanır. Daha sonra, uzaya yerleştirilen uydular sayesinde radyo, televizyon ve telefon mesajları daha uzak mesafelere daha net olarak iletilebildi. 6

8 RESİMLER 7

9 SONUÇ Bugün iletişimde kullandığımız teknolojik ürünler, zaman içinde önemli gelişim ve değişim göstermiştir. Bu gelişim, daha önce bulunan ürünler üzerinde gelişme çalışmaları yapılarak sağlanmıştır. İletişimdeki teknolojik ürünlerin çeşitliliği de bunu göstermektedir. 8

10 KAYNAKÇA Harrison, L Büyük buluşlar (National Georaphic). Doğuş Grubu İletişim Yayıncılık ve Ticaret A.Ş, İstanbul, 2006 McNEIL, M. ve King, C Bir Zamanlar. Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 1998 İNTERNET KAYNAKLARI %28mizah%29&mid=4103 ( tarihinde indirilmiştir) ( tarihinde indirilmiştir.) ( tarihinde indirilmiştir.) ( tarihinde indirilmiştir.) ( tarihinde indirilmiştir.) ( tarihinde indirilmiştir.) ( tarihinde indirilmiştir.) 9