Trabzon Sürmene Devlet Hastanesi Acil Polikliniğine Başvuran Çocuk Hastaların Özellikleri

Transkript

1 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Trabzon Sürmene Devlet Hastanesi Acil Polikliniğine Başvuran Çocuk Hastaların Özellikleri Characteristic of the Child Patients Admitted to Emergency Department in Sürmene Government Hospital, Trabzon Adnan AYVAZ,* Necmi GÜNGÖR;** Murat TOPBAŞ,*** Osman YILDIZLAR,**** Emine ÇAN,***** Nevzat AKKOL****** ÖZET Giriş: Acil çocuk hastalarla ilgili çalışmalar genellikle tıp fakülteleri, eğitim hastaneleri ve merkezi hastanelerde yapılmıştır. Acil polikliniğimize getirilen çocuk hastaların özelliklerini inceleyerek, ilk başvuru yeri olarak bir ilçe devlet hastanesi verilerini gündeme getirmeyi amaçladık. Yöntem: polikliniğine ile tarihleri arasında başvuran 0 15 yaşlarındaki çocuk hastaların poliklinik defterlerindeki kayıtları geriye dönük olarak incelenmiştir. Bulgular: Acil polikliniğine başvuran hastaların %18,2 si çocuktur. %45 kız, %55 erkek ve yaş ortalamaları 7 ± 4,9 yıldı. En sık başvuru nedenleri kızlarda üst solunum yolları enfeksiyonu (ÜSYE) (%27), travma (%2,9); erkeklerde ÜSYE (%25,8), kesi (%4,5) olarak saptanmıştır. En sık travma nedenleri sırasıyla %51 düşme, %31 trafik kazası, %17 yanık bulunmuştur. Başvuran hastalar arasında %0,2 oranında zehirlenme görülmüştür. Acil polikliniğinde yapılan işlemler tetkik (%26,8), tıbbi tedavi (%8) ve cerrahi girişim (%3,9); başvurunun sonuçlanmasında ise ilaç yazılma (%44,4), başka bir sağlık kuruluşu veya polikliniğe sevk (%25,7) ve rapor verme (%2,5) olarak bulunmuştur. Acil olmayan hastalar çocuk acil polikliniğe başvuran hastaların %40,1 ini oluşturmuştur. Tartışma: Acil servislerin bilgisayar destekli kayıt sistemleri kullanarak bir ağ içinde bilgi ve deneyim paylaşımı ve her bölgenin acil çocuk hasta verilerini ortaya çıkarması, ileriye yönelik kaliteli hizmet planlamalarında yol gösterici olacağı kanaatindeyiz. Anahtar kelimeler: çocuk hasta, acil servis Summary Objective: The studies about to child urgent patients were performed in the medical faculty, educational hospital and central hospitals. Aim of this study is to make the analysis of the properties of the child patients who were admitted to emergency department in our hospital as first application place. Methods: The child patients (0-15 years old) who applied to emergency department of the Sürmene Government Hospital recording data were retrospectively evaluated between 01st July 2004 and 31st December Results: 18.2% percent of the patients admitted to the emergency department were children. The mean age of patients was 7±4.9; 55% of the patients were male and 45% female. Most common diagnoses were upper respiratory infection diseases (27%), trauma (2.9%) in the female and upper respiratory infection diseases (25.8%), cut (4.5%) in the male. Most common trauma reasons were falling (51%), traffic accidents (31%) and burned (17%), respectively. Poisoning diagnosis is established in 0.2% of children. The investigations which are done in emergency room are analysis (26.8%), medical treatment (8%) and surgical interference (3.9%); and finalizing of the application prescription (44.4%), sending to a secondary medical foundation (25.7%) and reporting (2.5%) are obtained. Conclusion: All emergency department visits data should be recorded in a computer based program by knowledge and experience these data are integrated through a network system of hospitals. We believe that these processes will helpful for the future. Key words: child patient, emergency department C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 29 (4): , 2007 * Yrd.Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatri AD, SİVAS ** Pratisyen Hekim, Sürmene Devlet Hastanesi, TRABZON *** Doç.Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Halk Sağlığı AD, TRABZON **** Op.Dr., Genel Cerrahi Uzmanı, Sürmene Devlet Hastanesi, TRABZON ***** Arş. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Halk Sağlığı AD, TRABZON ****** Uzm.Dr., Imperial Hospital, Pediatri, TRABZON 156

2 Trabzon Sürmene Devlet Hastanesi Acil Polikliniğine Başvuran Çocuk Hastaların Özellikleri Bu çalışmada, ilk başvuru yeri olarak bir ilçe GİRİŞ devlet hastanesi acil polikliniğine getirilen çocuk Acil servis hizmetlerinde sağlık hastaları inceleyerek, özelliklerini sunmayı ve kuruluşları arasında uygulamadaki yaklaşımlar çocuk acilleri alanında daha iyi hizmet vermek bazı farklılıklar gösterse de temel ilkeler aynıdır için veri sağlamayı amaçladık. (1). Ancak merkezden kırsal alanlara gidildikçe teknik donanım ve deneyimli sağlık çalışanı GEREÇ ve YÖNTEM gereksinimi artmaktadır. Acil hekimleri mesleki olarak, her kesimden hastaya yaklaşımda polikliniğine ile tarihleri bulunabilecek, uygun tedavi ve müdahalenin arasında başvuran tüm 0 15 yaş arasındaki ardından gerekli olduğu durumlarda ileri çocuk hastalar çalışma kapsamına alınmıştır. seviyede tanı ve tedavi yapılan hastanelere hastaların naklini gerçekleştirecek şekilde hizmet vermektedirler. Çocuklarda ani ortaya çıkan herhangi Çalışma geriye dönük nitelikli tanımlayıcı bir çalışmadır. Çocuklara ait bilgiler poliklinik kayıt defteri ve hastane arşiv dosyalarından elde edilmiştir. bir sağlık sorunu ebeveynlerin ciddi endişesine neden olduğu için rahatsızlığın acil olup polikliniği bir pratisyen hekim, bir hemşire, bir olmadığını düşünmeksizin bir an önce en yakın sağlık memuru, bir tıbbi sekreter, bir şoför olacak sağlık kuruluşuna başvurarak yardım şekilde dönüşümlü olarak 24 saat çalışmaktadır. istemektedirler. Bu nedenle çocukların acil hastalıkları hangi seviyede olursa olsun her sağlık kuruluşunun uğraşı alanı içinde yer Hastane kadrosunda bulunan dal uzmanları icapçı nöbet tutmakta, çocuk hastalar pratisyen hekim tarafından çocuk sağlığı ve hastalıkları almaktadır. Acil durumlar ülkelere, coğrafi uzmanına danışılmaktadır. bölgeye, mevsimlere, hastanın yaşına, toplumun geleneklerine ve eğitim düzeyine göre farklılık Kayıtlar sırasında tanısı yazılmayan, süreğen hastalıkları nedeniyle reçete yazdırmak gösterebilir. Buna göre acil birimler, için başvuran, sevk zincirini aşmak için karşılaşılabilecek sağlık sorunlarına yönelik başvuran, daha önce tanı alarak tedavisini gerekli araç-gereç ve uzman ekip sürdürmek için başvuran ve tedavi sonucunda bulundurmanın yanı sıra acil hastalara kontrol için başvuran hastalar kontrol tanısı yaklaşımda, acil birimlerde nasıl bir hizmet altında incelenmiştir. Kontrol hastaları acil verileceğini belirlemek bakımından, bulundukları bölgenin özellikleri ve başvuran hastaların sayı olmayan hasta, diğerleri acil olduğu düşünülen ve acil olan hasta olarak değerlendirilmiştir. ve niteliklerinin bilinmesine ihtiyaç duymaktadır. Hastaların tanıları yaş gruplarına, Bu konudaki çalışmalar genellikle tıp fakülteleri, cinsiyetlerine, yıl içinde başvuru zamanına göre eğitim hastaneleri ve merkezi hastanelerde incelenmiştir. Muayene sonucunda yapılan yapılmıştır (2 4). Ancak bu hastaneler genellikle kent merkezlerinde hastaların sevk edildiği bir sonraki adım olan ikinci ve üçüncü basamak hastanelerdir. Acil çocuk hastalar için bu merkezler dışında, ilk karşılandıkları sahada yapılan benzer çalışmalar hemen hemen yoktur. işlemler ise tanı amaçlı yapılan tetkikler, tıbbi tedavi (ilaç, serum, nebulizer uygulamaları vb), cerrahi girişim (sütur, yara debridmanı, yabancı cisim çıkarma, pansuman vb), poliklinik veya başka bir sağlık kuruluşuna sevk etme, ilaç yazılma, hastaneye yatış olarak 157

3 Ayvaz ve ark. değerlendirilmiştir. Bulgularımız sayı ve yüzde olarak sunulmuştur. BULGULAR polikliniğinde 2004 yılında 32881, 2005 yılında da hasta olmak üzere toplam hastaya hizmet verilmiştir. Bu hastaların si (%18.2) 0 15 yaş grubu çocuktur. polikliniğine başvuran çocuğun 5183 ü (%45) kız, 6337 i (%55) erkek ve yaş ortalamaları 7±4.9 yıldı. Acile başvuran çocukların 4623 ü (%40.1) kontrol hastası tanısı aldı. En sık başvuru nedenleri kızlarda üst solunum yolları enfeksiyonu (ÜSYE) (%27), çeşitli travma (%2.9); erkeklerde ÜSYE (%25.8), çeşitli yumuşak doku kesileri (%4.5) olarak saptanmıştır. Kızlarda kontrol hastası (%12.5), erkeklerde kontrol hastası (% 12.6) olarak bulunmuştur. polikliniğine başvuran çocuk hasta sayısı yıl içinde ortalama olarak en yüksek Ağustos ayında (1358), en düşük Kasım ayında (702) olmuştur (Grafik 1). Grafik 1: Acil polikliniğe başvuran hasta sayılarının ortalama olarak aylara göre dağılımı Hasta sayısı ocak şubat mar t nisan mayıs haziran tem muz ağustos Aylar eylül ekim kasım aralık Yaş gruplarına göre hastalıkların dağılımı tablo 1 de sunulmuştur. En sık başvuru nedenleri 0-1 yaş grubunda ÜSYE (%25.7) ve gastroenterit (% 4.3); 1-4 yaş grubunda ÜSYE (%30) ve travma (%4.1); 5-9 yaş grubunda kesi (%4.8) ve travma (%4); yaş grubunda travma (%35.5), ÜSYE (%22.9); 15 ve üzeri yaş grubunda ise, travma (%6.2) ve kesi (%3.9) olarak bulunmuştur. En sık travma nedenleri olarak sırasıyla %51 düşme, %31 trafik kazası, %17 yanık tespit edilmiştir. Acilde yapılan işlemler tetkik (%26.8), tıbbi tedavi (%8) ve cerrahi girişim (%3.9); başvurunun sonuçlanmasında ise ilaç yazılma (%44.4), başka bir sağlık kuruluşu veya polikliniğe sevk (%25.7) ve rapor verme (%2.5) olarak bulunmuş tablo 2 de gösterilmiştir. Acil polikliniğimizde görülen ölüm olguları ex duhul şeklinde olduğundan mortalitemiz belirtilmemiştir. TARTIŞMA Sürmene Devlet Hastanesi, Doğu Karadeniz bölgesinin sahil şeridinde Trabzon iline bağlı, ilin 35 km doğu tarafında yer alan 75 yataklı bir ilçe devlet hastanesidir. İlçe ev takip fişi (ETF) nüfusu 29 bin olmasına rağmen eski bir hastane olması ve ana yol üzerinde olması, ulaşım kolaylıkları nedeniyle etrafında bulunan diğer ilçelerden de hasta çekebilmektedir. Ayrıca ilçe nüfusu tarım ve turistik amaçlı, sosyal ziyaretler nedeniyle yaz aylarında artan bir hareketlilik göstermektedir. Acil polikliniğimize en fazla başvurunun ilçe dışından gelenlerin fazla olduğu, bölgemizdeki yaz turizminin yoğun yaşandığı ve fındık hasat zamanı olan Ağustos ayında görülmektedir. Okulların açılmasıyla Eylül ayında hasta sayısı düşüş göstermiş, enfeksiyon hastalıklarının arttığı kış aylarında tekrar yoğunluk artışı görülmüştür (grafik 1). Çalışma sürecinde acil polikliniğimize toplam çocuk başvurmuştur. Bu tüm acil polikliniğine yapılan başvuruların %18.2 sidir. Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi nin (Centers for 158

4 Trabzon Sürmene Devlet Hastanesi Acil Polikliniğine Başvuran Çocuk Hastaların Özellikleri Tablo 1: Hastalıkların yaş gruplarına göre dağılımı TANI 0 1 yaş 1 4 yaş 5 9 yaş yaş 15 ve üzeri Toplam (n=1575) (n=2988) (n=3147) (n=2532) (n=1145) (n=11387) n % n % n % n % n % n % ÜSYE (tonsillit. farengit. sinuzit) Trafik kazası Travma Düşme, çarpma Yanıklar Kesi Gastroenterit Alt solunum yolları enf Üriner Nefrit sistem hast. İYE Allerjik hast. (astım, ürtiker) Hayvan Böcek sokması ısırığı Köpek, kedi Karın Akut Batın ağrısı Nonspesifik Ateş etiyoloji Yumuşak doku enf Konjunktivit Yabancı cisim Epilepsi Havale Febril Konvülzyon Zehirlenmeler Demir eksikliği Viral döküntülü hastalıklar Epistaksis Dismenore İnguinal herni Akut romatizmal ateş Hepatit Bel ağrısı Tinea capitis Ölüm

5 Ayvaz ve ark. Tablo 2: Acil poliklinikte yapılan girişimler ve başvurunun sonuçlanması Acilde yapılan girişimler Kız (n=5183) Disease Control and Prevention - CDC) bir bölümü olan National Hospital Ambulatory Medical Care Survey (NHAMCS) verilerine göre 2004 yılında acil servislere başvuran hastaların %20.8 ini 15 yaş altında çocuklar oluşturmaktadır (5). Kılıçaslan ve ark. yaptığı çalışmada 0-19 yaş grubu için bu oran %12.7 olarak bulunmuştur (6). Atabek ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada tüm acil poliklinik başvurularının %25 ini çocukların oluşturduğu belirtilmiştir (1). Bu sonuçlar acil servislere yapılan başvurularda çocuk hastaların önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Erkek (n=6337) Çalışmamızda, diğer çalışmalara benzer olarak hastalarımızın %45 i kız, %55 i erkektir (5, 6, 7, 8). Bu durum erkek çocukların daha hareketli olmaları, daha fazla ev dışında zaman geçirmeleri, dış çevreyle daha fazla temas halinde olmaları nedeniyle daha fazla Toplam (n=11520) n % n % n % Tetkik Tıbbi tedavi Cerrahi girişim Pansuman, enjeksiyon Soğuk uygulama Başvurunun sonucu Reçete yazma Sevk Rapor verme Adli olgu Tedavi reddi Yatış Gözlem Ölüm travmaya ve dış etkenlere maruz kalmaları ile açıklanabilir. Ebeveynlerin acil algılaması hastaneye başvurmayı belirlemektedir. Bu nedenle her türlü yakınma başvurma nedeni olabilir. Bazen acil olmayan hastalar hızlı hizmet almak istediklerinden dolayı da acil polikliniklere başvurmaktadırlar. Bunun yanında acil poliklinik hizmetleri suiistimale çok açıktır. Sağlık mevzuatının istediği sevk zincirini kırmak isteyen, polikliniklerde sıra beklemek istemeyen, bazı tetkik hastaları, küçük tıbbi ölçümler ve girişimlerini yaptırmak isteyen hastalar, hastalığını raporla belirlemek isteyenler, daha önce aldığı tedavinin uygulanmasını isteyenler, aldıkları tedavi sonucunda kontrole gelen hastalar da gerçek acil hastalarla birlikte acil polikliniklerini kullanmaktadırlar. Çalışmamızda acil olmayan bu hastalar kontrol hastası olarak tanımlanmış, çocuk acil hastaların %40.1 ini oluşturmuştur. CDC 2006 raporlarında 15 yaş altında acile başvuran çocuklarda bu oranlar %9.1 çok acil, %36.1 acil, %24.2 yarı acil, % 14.5 acil olmayan, %16 triaja sokulamayanlar olarak belirtilmiştir (5). Ülkemizde yapılan bazı çalışmalarda acil olmayan hastalar %38, acil olduğu düşünülerek getirilenler %11 ve gerçek aciller %52 olarak bulunmuştur (1). Bu sonuçlar çalışmamızla benzerlik göstermektedir. CDC 2006 raporlarına göre 2004 yılında Amerika da acil servislere başvuran bir yaş altı çocuklarda en sık tanı olarak %14.7 ÜSYE, 1 12 yaş çocuklarda akut otitis media ve ÜSYE (%7.6 ve %6.5) görülmektedir (5). Keskin ve ark. Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde yaptıkları çalışma, başvuran hastalar arasında acil girişim gerektirenlerin %60 ının akut alt solunum yolları hastalıkları, %26 akut ishaller, acil yaşam desteği gerektirenlerin %30 unun konvulziyonlar, %27 sinin zehirlenmeler olduğunu göstermiştir (8). Atabek ve ark. çalışmasında en sık başvuru nedenleri %48.4 oranında enfeksiyonlar, %

6 Trabzon Sürmene Devlet Hastanesi Acil Polikliniğine Başvuran Çocuk Hastaların Özellikleri yeni doğan hastalıklarıdır. Aynı çalışmada %1.6 çocuk cerrahisi ve ortopedi hastaları, %1.4 zehirlenmeler görülmüştür (1). Çalışmamızda acil polikliniğimize başvuran hastalarda en sıklıkla görülen tanı diğer çalışmalarla benzer olarak ÜSYE (tonsillit, farengit, sinüzit) olduğu görülmüştür. Bunu travmalar (%2.1 düşmeçarpma, %1.6 trafik kazaları, yanık %0.9), kesi ve gastroenterit izlemektedir. Roudsari ve ark. İran da yaptığı çalışmada çocukluk çağı travma nedenleri arasında motorlu araç kazaları %50, yanıklar %18, düşme %6 bulunmuştur (9). Ülkemizde yapılan çalışmalardan Gürses ve ark. en önemli travma nedenini %46 trafik kazaları olarak belirtirken, Bulut ve ark. çocukluk çağı travmalarının en sık nedenini %38 oranda düşmeler olarak saptamışlardır (10,11). Bu çalışmada en sık travma nedenleri sırasıyla %51 düşme, %31 trafik kazası, %17 yanık bulunmuştur. Düşmelerin fazla görülmesinin nedeni bölgemizdeki engebeli ve dağlık arazi yapısı ve sık ağaçlı bitki örtüsü ile meyve ağaçlarının çokluğu olabilir. Zehirlenme olgularının tüm acillere oranı Öztürk ve ark. çalışmasında %1.8, Öner ve ark çalışmasında %1.6, Aji ve ark. çalışmasında %0.9 olduğu görülmüş, mortalite oranı %0.2 olduğu belirtilmiştir (12 14). Bu çalışmadaki zehirlenme oranları (%0.2) diğer çalışmalardan oldukça düşüktür. Bunun nedenleri arasında kayıt eksikliği, bölgesel tarımın özelliği olarak tarım ilaçlarının ülkemizin diğer bölgelerine göre daha az kullanımı sayılabilir. Acil polikliniğimize başvuran hastaların sonuçlanmasında hastaların %44.5 ine reçete yazılmış, %24.5 i ise başka bir sağlık kuruluşuna veya polikliniğe sevk edilmiştir. Bu durum Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde Keskin ve ark. yaptığı çalışmada görülen sevk oranından (%1) oldukça yüksektir (8). Çalışmamızla benzer çalışmaların yapıldığı hastaneler genellikle tıp fakülteleri, Sağlık Bakanlığı eğitim hastaneleri gibi üçüncü basamak hastanelerdir. İlçe hastanesinin teknik donanım ve uzman ekip yetersizlikleri bu yüksek sevk oranını açıklamaktadır. Acil polikliniğimizde tutulan kayıtlar hastalara ait bilgiler, bulgular, yapılan işlemler poliklinik defterlerine yazılarak kaydedilmiştir. Acil poliklinikteki yoğunluk, kişisel yanlışlar, standart bir kayıt programı ve bilgisayar sistemi olmaması kayıt da aksamalara yol açmaktadır. Bu çalışmada bazı tanıların ve uygulanan girişimlerin ayrıntıları eksik kaydedildiğinden kapsamlı değerlendirme yapılamamıştır. Yaşı eksik yazılan 113 çocuk hasta yaş gruplarına göre tanıların dağılımı tablosunda yer almamıştır. Ancak veri kaybı bütün acil birimlerin sorunudur. Kılıçaslan ve ark. çalışmasında bir üniversite hastanesi acil biriminde bilgisayar tabanlı Mediacil programı ile kayıtlar ve analizler yapılmış olmasına rağmen veri kaybı %21.7 oranında bildirilmiştir (6). Literatürde kabul edilebilir veri kaybı %10 olarak belirtilmiştir (15). İlk başvuru yeri olarak birinci basamak acil hizmetlerinde çalışan personelin eğitimleri sürekli olmalı, acil hizmetin gerektirdiği araç gereç ve altyapı iyileştirilmeli, veri kayıplarını önlemek için standart bir acil yazılım programı ile donatılmış bilgisayar ağları sayesinde bilgi ve deneyim paylaşımı sağlanmalıdır. Bu öneriler doğrultusunda her bölgede çocuk acil verilerinin çıkarılmasının, acil servislerin hastalara karşı ileriye yönelik yaklaşımında yol gösterici olacağı düşüncesindeyiz. KAYNAKLAR 1. Atabek ME, Oran B, Çoban H ve ark. Çocuk acile başvuran hastaların özellikleri. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 1999; 15:

7 Ayvaz ve ark. 2. Tekgündüz SA, Şengül A, Biçer S ve ark. Çocuk acil servisine akut karın ağrısı yakınmasıyla getirilen olguların analizi. Bakırköy Tıp Dergisi 2005; 1: Özer EA, Alptüzün ÖT, Yaprak I. Hastaneye yatırılan çocuklarda ön tanı ile çıkış tanısı arasındaki tutarlılığın değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi 2002; 37: Tokuç G, Ekmekçioğlu YA, Gökyayla NÜ ve ark. Çocuk kliniği aciline başvuran zehirlenme olgularının retrospektif değerlendirilmesi. Kartal Devlet Hastanesi Tıp Dergisi 1996; 7: McCaig LF, Nawar EW. National Hospital Ambulatory Medical Care Survey: 2004 emergency department summary. Adv Data 2006; 372; Kılıçaslan İ, Bozan H, Oktay C ve ark. Türkiye de acil servise başvuran hastaların demografik özellikleri. Türkiye Acil Tıp Dergisi 2005; 5: Joyce SM, Brown DE, Nelson EA. Epidemiology of pediatric EMS practice: a multistate analysis. Prehosp and Disaster Med 1996; 11: Keskin S, Aji DY, Akalp F ve ark. Cerrahpaşa çocuk acil 94: Genel değerlendirme. Türk Pediatri Arşivi 1995; 30: Roudsari BS, Shadman M, Ghodsi M. Childhood trauma fatality and resource allocation in injury control programs in a developing country. BMC Public Health 2006; 6: Gürses D, Büke AS, Başkan M ve ark. Travma nedeniyle çocuk acile başvuran hastaların epidemiyolojik değerlendirilmesi. Ulusal Travma Dergisi 2002; 8: Bulut M, Korkmaz A, Akköse Ş ve ark. Çocukluk çağındaki düşmelerin epidemiyolojik ve klinik özellikleri. Ulusal Travma Dergisi 2002; 8: Öztürk YA, Uçar B. Eskişehir bölgesinde çocukluk çağı zehirlenmelerinin retrospektif değerlendirmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2003; 46: Öner N, İnan M, Vatansever Ü ve ark. Trakya bölgesinde çocuklarda görülen zehirlenmeler. Türk Pediatri Arşivi 2004; 39: Aji DY, İlter Ö. Türkiye de çocuk zehirlenmeleri. Türk Pediatri Arşivi 1998; 33: Schootman M, Zwerling C, Miller ER et al. Method to electronically collect emergency department data. Ann Emerg Med 1996; 28: Yazışma Adresi: Adnan AYVAZ Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hastanesi, Pediatri AD, SİVAS E-posta: ayvaz@cumhuriyet.edu.tr GSM: , Telefon: