temelinde, malların serbest dolaşımı, işgücünün serbest dolaşımı, hizmetlerin serbest dolaşımı ve sermayenin serbest dolaşımı konulan bulunmaktadır.

Transkript

1 HKMO Bülteni Şubat 2001 ruluşuiı ödenmiş sermayesinin en az % 51'inin uzman mühendis ya da uzman mimar mimarlara alt olması gerekmektedir. Buna göre bu konuda tabiyet esaslı değil, meslek esaslı bir sınırlamanın söz konusu olduğu, dolayısıyla sermayesinin % 51'i yerli ve/veya yabancı uzman mühendis ve mimarlara ait olan yabancı sermayeli bir şirketin, yapı denetim izin belgesi alabileceği düşünülmektedir." Hükümetlerin, uluslar üstü tekellerin çıkarlarını koruyan ve geliştiren bir araç haline geldiği günümüzde, sermayeden yana düşüncelere herhangi bir kısıtlama olmadığı için, bu düşünce şöyle derinleşiyor. "Yönetmeliğe göre, uzman mühendis ve uzaman mimarların ilgili meslek odalarının alacakları "uzmanlık belgesi" başvuruda sunulması gereken evraklardan biridir. Türkiye'de mimarlıkmühendislik faaliyeti ile iştigal etmek üzere kurulan/kurulacak yabancı sermayeli şirketlerin mimar-mühendis ortaklarının da uzmanlık belgesi alabileceği düşünülmekle birlikte, Diğer taraftan; 5. Maddede pilot firmanın bir Türk firması olması koşuluyla, yerli ve yabancı sermayeli kuruluşların ortak girişimde bulunabilecekleri öngörülmektedir. Bu düzenlemenin gerekçesi bilinmemekle beraber, bu konuda lider firmanın Türk tarafı olmasına gerek olmadığı ve bu kısıtlamanın kaldırılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir." Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı böyle düşündüğüne göre, doğru düşünüyordur! Bizi kurtaracak olan "yabancı" sermaye olduğuna göre, yabancı sermayeli şirketlerin mühendis-mimar ortaklarının da uzmanlık belgesi almasında bir mahzur yoktur! 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremleri sonrası devreye sokulan 595 ve 601 sayılı KHK'lerin arka planında yatan asıl amaç bu değil miydi? Bu KHK'lerin, Dünya Bankası kredileriyle hazırlanan taslaklara göre çıkarıldığı TMMOB tarafından aylar önce söylenmiş, yazılıp ve çizilmişti. Bu uyanlar karşısında kulaklarını tıkayarak kamusal denetimin özelleştirilmesi için kapalı kapılar ardında pazarlık yürütenler, "uzmanlık" belgesi vermek ve almak için sıraya girenler, deprem sonrası oluşan yeni rant pastasından pay kapmak için yarışanlar, şimdi yabancı sermayeli şirketlerle işbirliği yapacaklar. Başka türlü ayakta kalmaları zorlaşacak. Bir yandan TMMOB'nin örgütsel bütünlüğünü parçalamayı diğer yandan kamusal denetimi "özel şirketlere" devrederek özelleştirmeyi amaçlayanların gerçek niyetleri ortaya çıkıyor. "Uzman Mühendis veya Uzman Mimar Belge Yöaetme!iği"de 22 Kasım 2000 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. 601 sayılı "Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun ile TMMOB Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair" Kanun Hükmünde Kararnameye dayanarak hazırlanan bu yönetmeliğin çıkarılması da oldukça gecikti! Yönetmelik, 601 sayılı Kararnamenin uzunca bir tekrarından ibaret. TMMOB Yönetim Kurulu 2 Aralık 2000 tarihli toplantısında, bu yönetmeliğin ve bunun dayanağı olan 601 sayılı Kararnamenin iptali için dava açma kararı aldı. Hukuk mücadelesi yanında meşru olan mücadelenin de verilmesi gerekmektedir. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığınca kaleme alınan yazı tesadüfen yazılmadığına göre burada ifade edilen düşünceler önemli bir sürecin parçasıdır. Bu süreç, AB'ne entegrasyonda gündeme gelen sermayenin ve hizmetlerin serbest dolaşımıdır. 1958'de imzalanan Roma Anlaşması'nm temellerini attığı Avrupa Ekonomik Topluluğu'nda işgücünün serbest dolaşımı bu anlaşmanın en temel ilkelerinden birini oluşturmaktadır. Avrupa ekonomik bütünleşmesinin temelinde, malların serbest dolaşımı, işgücünün serbest dolaşımı, hizmetlerin serbest dolaşımı ve sermayenin serbest dolaşımı konulan bulunmaktadır yılı başında Gümrük Birliği'nin tamamlanması ile Türkiye ile AB arasında sanayi mallarında ve işlenmiş tarım ürünlerinde serbest ticarete geçilmiş bulunmaktadır. GB esas olarak karşılıklı ticaretin serbestleştirilmesi ve üçüncü ülkelere karşı da aynı ticaret politikasının uygulanmasıdır. Türkiye dış ticaret politikasına ilişkin egemenlik hakkını AB'ne devretmiş iken AB'nin hiçbir siyasal organında temsil edilmemektedir. Serbest dolaşım ise siyasal birliğin ayrılmaz bir parçasıdır. Avrupa, Türkiye'nin çok sayıda genç ve vasıfsız işgücünün Avrupa'ya akması ve Avrupa'da işsizliğin daha da artması endişesini taşımaktadır. 33

2 HKİVİO Bülteni Şubat 2001 AB, 1999 Helsinki zirvesinde Türkiye'nin tam üye adaylığının dışına itilmemesi ABD'nin baskısıyla onaylamış ancak, ülkemiz finansal destek ve donanımından yararlandırmamıştır. Bu durumda Türkiye'nin komşuları ya da AB ile siyasal bütünleşmeye girme olasılığının düşük olacağı ve bölgeselleşme en gevşek biçimde ekonomik işbirliği anlaşmaları ya da serbest ticaret anlaşmalarıyla yürüyebilecektir. Türkiye'de, mühendislik ve mimarlık eğitiminde sorunlar yaşanırken bir yandan işsiz mühendis ve mimarların sayısı hızla artmaktadır. Diğer yandan 2005 yılında yürürlüğe girecek olan Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) ve AB entegrasyon sürecine bağlı olarak hizmetlerin serbest dolaşımı ile rekabet şansımız da kaybedilmiş olacaktır. AB ile 2000 yılında başlatılan hizmetlerin serbest ticareti/dolaşımı müzakereleri mühendislik mimarlık hizmetlerini de içermektedir. Her ne kadar öncelikli müzakere konula rı finans ve bankacılık hizmetlerinde olsa da mühendislik mimarlık hizmetlerinin serbestleştirilmesi kaçınılmaz olarak gündeme getirilecektir. Çünkü Türkiye altyapı, ulaşım, telekomünikasyon, enerji, yapı üretimi vb. mühendislik alanlarındaki yatırımlar bakımından yabancı sermaye için cazip bir ülkedir. Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünün niyeti de mühendislik mimarlık hizmetlerini daha şimdiden serbestleştirmektir. Deprem bölgesindeki gelişmeler bu yöndedir. İngiltere'nin Çevre-Ulaştırma-Bayındırlık Bakanlığı ile "Yalova'nın Yeniden Yapılandırılması" için 50 milyon dolarlık kredi anlaşması yapılmıştır. Bu anlaşmaya göre; Yalova'nın kent ve ulaşım planlaması, katı atık projesi, jeolojik ve sismik araştırmaları 6 İngiliz firması tarafından yapılacaktır. İngilizler, geri ödemeli bu anlaşma için 200 milyon dolar daha kredi verebileceklerini söylediler. Türkiye'nin emekçileri, çalışanları, mühendisleri ve mimarları yoksulluk sınırının altında bir yaşama mahkum edilerek geri çekilebilecekleri sınırlan aştı. Yoksulluk duvarına yaslanmakla kalmadılar, çoktan bu duvarları delerek içine girdiler. Bütün çalışanları, emekçileri, biz mühendis ve mimarları daha zorlu bir süreç bekliyor. Bu süreç ya örgütlü mücadeleler ile geriletilecek ya da işsiz, yoksul mühendislerin sayısı hızla artarak, yabancı sermaye egemenliğinde sömürgeleşen bir ülke konumuna düşeceğiz. HİZMETLER SERVİS YETERLİLİK BELGE İO: 06/855 * TOTAL STATlON * MESAFE ÖLÇER * TEODOÜT * TAKEÖMETRE *NlVO * LAZEI * BATARYA * ŞARJ CİHAZI * REFLEKTÖR * REF.JALONU * JALOİ SEHPASI *Mİ RA4MT. * TELSKP, MİRA 5 MT * ALET SEHPASI * PRİZMA * ÇELİK ŞERİT METRE İKİNCİ EL ELEKTRONİK VE MEKANİK ALETLER ALINIR-SATILIR ÖZBİLEK ELEKTRO - OPTİK TEKNİK HİZMETLER G.M.K. BULVAR! ANİT HAN NO:5/601 (Yenikaramürsel Bitişiği) Kızılay /ANKARA TEL:

3 HKıVIG Bülteni Şubat 2001 #>««4 î ftil FUn Pelin TEKİNSOY** Prof.Dr.Ural DİNÇ* Son zamanlarda çevremizde gördüğümüz veya duyduğumuz kadarıyla "...uydu,..uydudan alman bilgiler" ya da "...uydudan alınan son hava tahmin raporu" ifadelerini sık sık rastlamaktayız. Nedir bu uydu? Niçin icat edilmiş ya da neden kullanılma ihtiyacı doğmuştur. Nasıl bir şeydir ki, her şeyle ilgili (cep telefonları, haritalar, fay hatları, hava raporları, v.s.) hayatımızda uygun bir şekilde yer almıştır ve nasıl almaya devam edecektir? Ya da günümüzde sözü edilen incelemeler nasıl yapılmaktadır? Kısaca (umarım sizleri sıkmayacak bir üslup ile) konu meraklılarına az da olsa bilgi sahibi olmaları için bahsetmek istedim. İnsanoğlunun üzerinde yaşadığı dünyayı daha iyi tanıyabilmesi ve daha fazla bilgi sahibi olmak için uzaya çıkmayı düşünmüş ve son yıllarda uzaya yerleştirdiği yapay uydular ya da kısaca uydular aracılığıyla yeryüzünü başka bir görüş açısı altında araştırmaya, incelemeye başlamıştır. Bunu aynı, uçakla seyahat edildiği sırada camdan baktığımızda daha büyük alanı görüp, şehir ile ilgili kuşbakışı gözlemimizde, gördüklerimizle daha fazla bilgi edinmemiz olarak açıklayabiliriz. Uzaktan Algılama' nın temel esasları: Radyasyon kaynağı (Güneş), Atmosferik geçiş koridoru, Hedef (yeryüzü objeleri), Algılayıcılar(platformlar) olarak dörde ayrılırlar. Uzaktan Algılama' yi daha iyi anlayabilmek için; elektromanyetik enerjinin özellikleri, cisimlerle etkileşmesi ve elektromanyetik radyasyon hakkında kısaca bilgi edinmek gerekir. Burada bunlardan bahsedilmeyecek. Elektromanyetik alanda yapılan çalışmalarla şimdiye kadar çokfazla çalışma yapılmış ve veri elde edilmiştir. 0,4mp ile 0,7mp. ( görünen spektrum ), infrared ve aşağısı ( dalga boyu ), 15mu dalga boyundan ötesi ( frekans) olarak adlandırılır. * Çukurova Üniversitesi Ziraat Fak. Toprak Böl. ** Harita Müh. Uzaktan Algılama çalışmalarında elektromanyetik spektramun yansıyan dalga boyu bölgesinde algılanan radyasyonun incelenmesine dayanır. Bu dalga boyundaki algılanan enerji, yansıyan güneş enerjisi, yada güneş enerjisinin ışık durumudur. Buda mavi, yeşil, kırmızı ışığın birleşmesinde oluşur. Elektromanyetik spektramun Uzaktan Algılama çalışmalarıyla ilgili bölümler iki kısma ayrılır. Güneş enerjisinin üstüne düştüğü cisim ışığı yansıtabilir, saçabilir veya soğurduktan sonra başka bir dalga boyunda yeniden yayabilir. Algılayıcılarda kendilerine ulaşan yansıyan ve yayılan enerjiyi kaydedebilirler, ve bu olasılıklar, Uzaktan Algılama' nın temel öğelerinin en önemlilerini oluştururlar. 1- Enerjinin düştüğü yüzeye; 2- Radyasyon dalgaboyuna; 3- Radyasyonun geliş açısına; bağlı olarak yansıma iki şekilde meydana gelir. Ayna yüzeyi yansıma: Bu şekilde adlandırılmasının sebebi; düzgün ve pürüzsüz yüzeylere gelen rad- OPTİS DALGABOYLARI ( 0,3mm.- 15mm. ) - Yansıma dalga boyu bölgeleri -Mor ötesi mp mp -Görünen bölge mp -0.7 mp -Yakın infrared mp mp -Yayılma dalga boyu bölgeleri -Termal infrared mp - 15 mp MİKRODALGA BOYLARI Pasif mikrodalga...lmm-lm Aktif mikrodalga... radar SHF(Super Hıgh Frequency)... lcm. -10 cm. UHF (Ultra Hıgh Frequency) cm.-l m 35

4 HKK'iO Bülteni Şubat 2001 yasyonun dikey ile yaptığı açı, yansıyan radyasyonun dikeyle yaptığı açıya eşittir. Başka bir deyişle; gelen radyasyonun yaptığı açı, yansıyan radyasyonun yaptığı açıya eşittir. Durgun su birikintileri, parlak boyalı maddeler, özellikle yaz aylarında uzayıp giden asfalt yollardaki yansımayı örnek verebiliriz. Dağınık yansıma: Düzgün olmayan yüzeylerde oluşur. Yüzeyin pürüzlü olmasından dolayı radyasyon bütün yönlere yansıtılır. Bu yansımanın en önemli yönü, bizim objeleri ve yapısını görmemizi sağlamasıdır. Yayılan Enerji: Evrende tüm cisimler -273 C 'nin üzerinde (biyolojik sıfır) radyasyon yayarlar. Yayılan radyasyonun miktarı ve dalga boyu genişliği, cismin özelliğinin ve sıcaklığının karışık bir işlevidir. Güneşten gelen radyasyon saydam (opak) olmayan bir madde üzerine düştüğünde cisim tarafından soğurulur ve radyasyonun büyük bir kısmı sıcaklığa dönüştürülür. Bir dalga olarak düşündüğümüz elektromanyetik radyasyon cisim tarafından soğrulduğunda, ince zerreciklerden oluşan bir enerji ırmağı gibi hareket eder. Sonuç olarak gün boyunca algılayıcılara ulaşan 3 mikrondan daha büyük dalga boylarında ki radyasyon yeryüzü ve atmosferden "termal yayılma" yoluyla oluşan radyasyondur. Bu bölge 3-15 mu arasındaki dalga boylarını kapsar ve ısıl bölge adını alır. Atmosferik Pencereler: Elektromanyetik spektrumun radyasyonun geçmesine izin verdiği kısımlardır. Pencerelerin bulunduğu yerlerde atmosferik bileşikler radyasyonu; soğurma, yansıtma ve dağıtma nedeniyle fazlaca etkilemezler. Güneşten gelen radyasyon buralardan geçerek yeryüzüne ulaşır. Pencerelerin bulunmadığı dalgaboyların da radyasyon atmosferi geçmez ve yeryüzüne ulaşmaz. Belli başlı atmosferik pencereler; ultraviole (mor ötesi), görünen bölge, termal bölge, mikrodalgalar ve radar bölgelerinde bulunmaktadırlar. Uzaktan Algılama' da bant seçimi birinci derecede atmosferik pencerelere, ikinci derecede ise yapılacak uygulamanın özelliğine bağlıdır. Görünen dalga boylarının tümü bir pencere oluştururken infrared dalgaboyları yalnız belirli yerlerinde pencereler içerir. Bu nedenle görünen infrared ve termal dalga boyları Uzaktan Algılama için ideal bölgelerdir. Yeryüzü kabuğu genel çizgilerle ayırt edildiğinde cisim ve örtü tipi olarak da kısaca dört grupta toplanır; Bitki örtüsü, kaya-toprak kompleksi, su yüzeyleri, insan yapısı materyallerdir. Uydular; uzay platformlarının (Platformlar alınacak ve araştırılacak bilgi amacının içeriğine göre hava, uzay ve yer platformları olarak üçe ayrılırlar.) içerisinde yer alırlar. Uydularda kendi aralarında insanlı uydu, otomatik uydu ve uzay istasyonları olarak üçe ayrılırlar İnsanii uyduların amacı; insanoğlunun uzayda yaşama koşullarını araştırmak ve bir çok değişik konuları içeren deneyler yapmaktır. Otomatik uydular; birkaç aydan birkaç yıla kadar belirli bir süre için planlanan, yeryüzünden 250km. ve daha fazla uzaklıklardan bilgi toplayabilmektedirler. Yörüngelerine göre gruplandırılırlar; 1-Alçak Seviyeli Uydular: Yörünge yükseklikleri km. arasındadır. Üçe ayrılırlar ekvator yörüngeli uydu, kutup y.u., oblig y.u. Oblig y.u.'lar prograde ve redreograde olarak ikiye ayrılır. 2-Yüksek Seviyeli Sabit Uydular: Ekvatora paralel bir yörüngeye yerleştirilip, ekvator üzerindeki bir noktaya göre durağan kalıp Dünyanın kendi kutupsal ekseni çevresindeki dönüş hızına bağımlı olarak Dünya ile birlikte hareket etmelerinden dolayıdır. En kullanışlı yörünge yüksekliği km.'dir. Bunlar uzun ömürlü uydulardır. Meteoroloji, haberleşme, T.V. uyduları bu sistemdendir. Burada bizi ilgilendiren yeryüzünün doğal ve yapay objeleri üzerine değişik şekillerde bilgi toplayıp, bunları bize ileten uzaktan algılama uydularıdır. Dolayısıyla; bu kadar ön bilgiden sonra harita sektöründe Uzaktan Algılama' yi tanımlamak istersek; uydulardan alman verilerin amaca yönelik değerlendirilmesi ve işlenmesi ile harita yapma tekniği olarak ifade edebiliriz. Uzaktan Algılamanın genel tanımı ise; yeryüzünden belirli uzaklıklara, atmosfer ya da uzaya yerleştirilen platformlara monte edilmiş ölçüm aletleriyle yeryüzünün doğal ve yapay objeleri konusunda bilgi alma ve değerlendirme tekniği olarak tarif edebiliriz. 36

5 HKMO Bülteni Şubat 2001 Uzaktan Algılama' da veri toplama algılayıcı sistemler tarafından yapılır. Gerekli veriler, elektromanyetik alanlar ve kuvvet alanları içerisinde oluşan spektral (ışık dağılımına ait), spatial (mekansal) ve temporal (zamana bağlı,geçici) farklılıkların ölçülmesi şeklinde toplanır. Algılayıcı sistemlerin algıladığı alanlar elektromanyetik alanlar; fotoğraf kamerası, çok bantlı algılama sistemleri ile kuvvet alanları; magnetometre, gravimetre ile akustik dalga alanları; sonar, bets ile ölçülebilen alanlar olarak örnek verilebilir. Uzaktan Algılama'nın tanımında göz ardı edilmemesi gereken unsurlar; algılamanın yeryüzüne dönük olarak, havadan veya uzaydan yapılması ve algılamanın fiziksel temasa geçilmeden gerçekleştirilmesidir. VERİ TOPLAMA: Uzaktan Algılama için gerekli veriler, elektromanyetik alanlar ve kuvvet alanları içerisinde oluşan; spektral (ışık dağılımına ait), spatial (mekansal) ve temporal (zamana bağlı, geçici) farklılıkların ölçülmesi şeklinde toplanır. Bu ölçümler o alan içerisinde çalışan Algılayıcı Sistemler tarafından yapılır. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar, yeryüzü ve kaynaklarının incelenmesinde, elektromanyetik alanda çalışan sistemlerle elde edilen bilgilerin diğer kuvvet alanlarında çalışan sistemlerden elde edilenden çok daha fazla olduğunu ortaya koymuştur. ÇOK BANTLI UYGULAMA: Elektromanyetik spektrumun ışık bölgelerinden eşzamanlı olarak kaydedilen iki veya daha fazla verinin karşılaştırılmasını içerir. Gözlemlenen sahadaki iki farklı objeden yansıyan yada yayılan karşılaştırılabilen spektral enerji, belirli obje ve olayların tanımında kullanılır. Bu sistem Fotoğrafîk Sistem ve Tarama Sistemi gibi iki sistem içerisinde yapılır. Fotoğrafik Sistem içerisinde yapılan çok bantlı algılamaya çok bantlı fotoğraflama; tarama sistemiyle yapılan çok bantlı algılamaya ise çok bantlı tarama denir. Burada çok bantlı taramadan bahsedeceğiz; bu sistemler temel olarak iki tiptir. Çerçeve sistemleri ve çizgi tarama sistemleridir. Çizgi tarama sistemleri bölgeyi şeritler halinde tarayarak görüntülerler. Yeryüzünde küçük bir alandan yayılan yada yansıyan enerji, salınım yapılan bir tarama aynası tarafından optik siste- me yansıtılır. Optik sistem, gelen enerjiyi tayfsal olarak ayırır ve ışık enerjisini toplayarak bir prizma üstüne düşürür. Aynı zamanda infrared enerji de bir "kırınım ağı" tarafından tayflarına ayrılır. Tayfm değişik dalga boylarına duyarlı algılayıcılar bu ayrılmış dalga boylarında gelen enerjiyi algılarlar.tayflara ayrılmış olan enerji, dedektörler üzerine gelir ve bu ışık enerjisi durumuna döndürülerek bir manyetik teyp üzerine kaydedilir. Böylelikle, aynı objeden yansıyan ve değişik dalga boylarına ayrılmış bulunan enerji aynı anda algılanmış olur. FALSE-COLOR FİLİMLER: Bu flimlere Falsecolor denmesinin sebebi; fotoğraflanan objelerin diapozitifler üzerinde, gerçek renklerinden ayırımlı renklerle görülmelerinden dolayıdır. False-color fotoğraf ya da diapozitif üzerinde, doğada; yeşil ışığı yansıtan objeler mavi, kırmızı ışığı yansıtan objeler yeşil ve infrared ışığı yansıtan objeler de kırmızı renkte belirirler. Bu filmin en önemli özelliği; spektrumun yakın infrared bölgesinde, özel bir yüksek yansımaya sahip olan canlı ve yeşil bitkilerin, bu fotoğraf ya da diapozitif üzerinde kırmızı ya da kırmızının değişik tonlarında görülmektedir. Dolayısıyla bu fotoğraflar tarımsal değerlendirmelerde büyük yarar sağlarlar. Uzaktan Algılama ile ilgili verilerin, kritik gıda kıtlıklarına çare bulmak, çevre kirliliğini izlemek ve kontrol etmek, azalan doğal kaynak stoklarını arttırmak ve kentlerin düzenli büyümelerini planlamak gibi birçok insanlık problemlerinin çözülmesine yardımcı olmak açısından büyük potansiyeli vardır. Bundan dolayı çeşitli mühendislik dallarında ve diğer meslek gruplarında yararlanılmaktadır. Hem ekonomik, hem de hızlı bir şekilde bilgi ulaşmak mümkündür. Jeoloji, ormancılık, biyoloji, fizik, elektronik, kimya, hidroloji, ziraat, şehircilik, endüstri, tıp. v.s. KAYNAKLAR DINÇ,U. PEŞTEMALCİ, V. YEĞİNGİL, İ Uzaktan Algılama Ders Notları MAKTAV, D. SUNAR, F Uzaktan Algılama Kantitatif Yaklaşım SESÖREN, A, Uzaktan Algılamada Temel Kavramlar CURRAN, PJ.1985 Principles of Remote Sensing 37

6 HKİVİO Bülteni Sufaat 2001 Ramazan TARHAN* Kısa Tarihçesi Ülkemizde şehiriçi raylı sistem 1871 yılında İstanbul'da Ortaköy-Beşiktaş- Tophane atlı tramvay hattı ile başlamıştır. Elektrik enerjisi üretiminin başlaması ile atlı tramvaylar yerlerini elektrikli tramvaylara bırakmıştır. Ülkemizde ilk elektrikli tramvay 2 Şubat 1914 tarihinde İstanbul'da Karaköy-Ortaköy hattında çalışmaya başlamıştır. Şehiriçi raylı taşıma hatları Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına kadar 130 km'ye kadar ulaşmıştır. Gerek modernize çalışmaların yetersizliği ve gerekse günün koşullarının ihtiyaca yönelik talebin zaruret teşkil etmemesi nedeni ile 1945 yılından sonra genellikle karayolu taşımacılığı tercih edilmiş ve mevcut raylı hatların çoğu iptal edilmiştir. Yaşadığımız yüzyılda kent insanının en önemli soranlarından bir tanesi de ulaşım olmuştur. Hızlı kentleşme, yoğun nüfus artışı, hava kirliliği, trafik ve enerji sıkıntısı gibi büyük soranlar ulaşımda raylı sisteme geçişi adeta zorunlu hale getirmiştir. Özellikle düzenli, hızlı, insan ahlak ve değerlerine saygılı modern yer altı ve yerüstü hatlarının devreye girmesiyle insanların hayatlarının kolaylaştığı bir gerçektir. Ülkemizin en büyük şehri olan İstanbul'da 75 km'lik TCDD Elektrikli hızlı Banliyö raylı hatları dışında şehiriçi ulaşıma yönelik işletmeleri Büyükşehir belediyesi bünyesinde olan 11 km71ik tramvay hattı, 20 km'lik LRTS* hattı ve 8 km'lik derin tünel yer altı metro hattı bulunmaktadır. Yine yoğun nüfus kitlelerinin bulunduğu diğer büyük şehirlerimiz olan Ankara'da şehiriçi ulaşımı sağlayan, işletmesi Büyükşehir Belediyesi bünyesinde olan modern 24 km'lik aktif raylı sistem, Konya'da işletmesi Büyükşehir Belediyesi bünyesinde olan aktif 18 km71ik raylı sistem, yine İzmir'de işletmesi Büyükşehir Belediyesine ait olan modern aktif 11 km'lik raylı sistem bulunmaktadır. Uluslar arası Demiryolu Birliği (UIC) yolcu taşıma kapasitesi bakımından saatte yolcu taşıma kapasiteli raylı sistemlere TRAMVAY, yolcu taşıma kapasiteli raylı sisteme LRTS, 25000'den yu- karı yolcu taşıma kapasiteli raylı sisteme ise METRO tanımlaması yapmıştır. Büyükşehirlerdeki örnek uygulamaları gören diğer kentlerimizde de hızlı ulaşıma yönelik çalışmalar devam etmektedir. Bursa, Adana ve An-talya'daki metro/tramvay çalışmaları halen devam etmektedir. Raylı Sistemlerde Yapılan Harita Çalışmaları 1- Metro ve Hafif Metro (LRTS) Güzergahlarında Yapılan Çalışmalar Raylı sistem taşımacılığının yaygınlaşması beraberinde sistemli bir bakım ve onarım çalışmalarında gerekli kılmıştır. Özellikle hassas ölümleri gerektiren harita kapsamlı bakım ve onanm çalışmalarının bir harita mühendisinin kontrolünde yapılması büyük önem taşımaktadır. Genel olarak, raylarda deformasyon ölçümlerinin yapılması, büyük önem taşımaktadır. Genel olarak raylarda deformasyon ölçümlerinin yapılması, ray yenileme veya küçük çaplı güzergah değişikliklerinin projelendirilip araziye tatbiki gibi çok sık uygulanan harita çalışmaları düzenli, güvenli ve konforlu bir taşımacılık için son derece önemlidir. Şehir içi raylı taşımacılıkta rayların zemine uygulanış biçimi açısından iki çeşit demiryolu tipi vardır. Balastlı ** demiryolu sistemi ve balatsız demiryolu sistemi. Balastlı demiryolu sistemi genel olarak hızlı ulaşımda tercih edilen bir sistemdir. Balatsız demiryolu sistemi ise genel olarak cadde tramvaylarında ve derin tünel metro güzergahlarında kullanılmaktadır. Ülkemizde hızlı ulaşıma yönelik zemine uygulanan şehir içi raylı sistemlerin büyük bir bölümü Balastlı sistem ile zemine uygulanmıştır. Hızlı ulaşımın bir gereği olarak demiryolu hatlarındaki sefer aralıklarının sık olması ve yolcu kapasitesinin yüksek olması hatlardaki deformasyonların çok sık meydana gelmesine neden olmaktadır. Balastlı demiryolu hatlarında deformasyonların giderilmesine yönelik yapılan çalışmaların en önemlisi Buraj*** çalışmalarıdır. Araçlardan gelen ses ve gürül- * Harita Müh. (İstanbal Ulaşım A.Ş.) 38

7 HKiviO Bülteni Şubat 2001 nun 8 mm yükseltilmesi gerekiyor demektir. 9 Ülkemizde şehiriçi raylı taşımacılıkta LRTS olarak adlandırılan hafif hızlı metro sistemlerinin büyük bir bölümü balastlı sistem ile zemine uygulanmıştır. Bugün şehiriçi balastlı raylı sistemlerde en uzun güzergaha sahip olan İstanbul'da yoğun nüfus kitlelerinin tercihi sonucu dakikalarla sınırlı olan sefer aralıklarının hatlarda çok sık uygulanması el ile yapılan buraj çalışmalarını yetersiz kılmıştır. Bugün, işletmesi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Uulaşım A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından yapılmakta olan 20 km'lik Aksaray-Yenibosna Balastlı hafif metro güzergahında ortalama olarak günlük 250 metrelik buraj çalışmaları yapılması zorunlu olmuştur. Bu zorunluluğun getirmiş olduğu bir ihtiyaç neticesinde buraj çalışmalarının daha sağlıklı ve daha seri yapılması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından raylı hatlarda kullanılmak üzere BEAVER 90-ZW tipi buraj makinesi alınmıştır. Maliyeti yüksek ama modern donanımları bulunan bu aracın fonksiyonu günde işçinin yaptığı çalışmalara denktir. BURAJ makinesinin, bünyesinde ray nivosunu taşıması ve bilgisayar destekli olması deformasyonların tespitinde önemli rol oynamaktadır. Balast takviyesi ve balast eleme işlemini yapan Baraj makinasının çalışmalamıdan bir görüntü. tü kirliliğini önlemek, araç titreşimi ve salınmanı minimuma indirmek için, hızlı ve güvenli taşımaya yönelik çalışmaların bir parçası olan buraj işleri özveri ve dikkat isteyen bir çalışmadır. Demiryolu hat bilgileri ışığında nivelman yolu ile yapılan harita çalışmaları balastlı demiryollarındaki buraj çalışmalarının en önemli kısmını teşkil eder. Demiryolu güzergahının başlangıcından bitimine kadar yatay ve düşey kurp parametreleri gözetilerek sabit betonarmelere PO-PF-TO-TF noktalarının bulunduğu kilometrelere, yatay kurplarda her 10 metrede bir, alimanlarda ise her 20 metrede bir yatay ve düşey olarak sigortalanan kilometre noktalanna (sigorta çivileri) demiryolu ilk imalatında verilen kotkoordinat listesi nivelman ölçümlerinin en önemli donesini teşkil etmektedir. Zira milimetre bazında yapılması gereken yatay ve düşey deformasyon düzeltmeleri bu doneler baz alınarak yapılmaktadır. (Örnek; km de bulunan 1. yoldaki sigorta çivisi kotu m ise projede ray kotu bu değerin 25 cm altında tasarlanmıştır. Eğer ölçülen ray kot değeri m çıkmışsa rayın bu kilometredeki kotu- Buraj Makinasının, bünyesinde bulunan donanımlar yardım ile ray üzerindeki deformasyonları grafiklendirerek acil çalışma yapılacak bölgeleri göstermesi ve kurplardaki detay bilgileri çıkartması (R, D, Ll, L2... vs.) harita ekibi için de büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Harita ekibinin deformasyona uğrayan bölgede ölçümler yaparak ideal sayısal değerleri listelemesi, buraj makinasının asıl fonksiyonu olan rayların altında meydana gelen boşluklara balast takviyesi yapması için önemli bir çalışmadır. Buraj makinesi, tamamen harita ölçümlerinin verilerine göre çalışarak düzeltme yapmaktadır. Bu sebeple sağlıklı bir buraj çalışması sağlıklı ölçümlerin çıkartılması bağlıdır. Modern harita aletlerinin kullanılması ve tecrübeli harita teknik elemanlarının bulunması bu tip çalışmalar için büyük önem taşımaktadır. 2- TramYay Hatlarında Yapılan Çalışmalar Genellikle yoğun nüfus kitlelerinin bulunduğu ticari ve tarihi değerlere sahip şehirlerimizin bazı bölgelerinde şehiriçi raylı taşımada tramvay sistemi tercih edilmektedir. Birbirine çok yakın istasyonların bulunma zorunluluğu, cadde trafiği ile içice yapılan hatların 39

8 HKiviO Bülteni Şubat 2001 Sonuç olarak Haseki istasyonu civarında yapılan harita ölçüm çalışmasından bir görüntü Gerek Balastlı yollarda ve gerekse balastsız yollarda yapılan deformasyon ölçümleri dışında trafik kavşaklarının düzenlenmesi, makas ölçümlerinin yapılması, istasyon yapılarının tadilat çalışmaları, yer altı derin tünel ölçüm kontrollerinin yapılması, küçük çaplı güzergah değişikliklerinin projelendirilip zemine tatbiki, yeni projilendirilen hatların mevcut hatlar ile entegre çalışmaları ve arazi hareketlerinin incelenmesi (kayma, çökme vs.) gibi çalışmalar harita kapsamlı çalışmalardır. Sistemli bir şehiriçi raylı taşıma işletmeciliği için düzenli bir harita arjivinin bulunması, harita bünyesin- lastikli oto araçlarına da açık olması tramvay taşımacılığını tercihli hale getirmiştir. Genellikle balastsız raylı sistemin zemine uygulandığı ve oluklu ray tiplerinin kullanıldığı cadde tramvay sisteminde yolcu kapasitesi ve araç hızı metroya göre daha düşüktür. Tramvay hatlarında kurp yarıçaplarının küçük olması (minimum m9 hat bakımı için onarım araçlarının hatta çıkışını engellediği için genellikle tadilat çalışmaları zorunlu olarak insang ücü ve el aletleri ile yapılmaktadır. Çalışma alanının küçük olması (20-30 m gibi) ve el aletlerinin kullanılması harita ölçümleri için tesis edilen sigorta çivilerinin de daha çok sıklıkta kullanılmasını gerektirmektedir. Tramvay hatlarında kurp parametreleri hariç aliman kısımlarında genellikle dış raylara cm yatay mesafede her 4 m de bir sabit betona sigorta çivileri tesis edilmiştir. Tüm hattın ülke sistemine göre kot ve koordinat yapısı mevcut olmasına rağmen çalışmaların sık ama küçük çaplı olması ve çalışmaların acilen yapılma zorunluluğu harita ölçümlerinin lokal olarak yapılmasını tercih etmiştir. Tramvay hatlarında deformasyona uğrayan bölgede lokal değerler ile yapılan kot ve koordinat alımları neticesinde hattın boykesiti çıkartılır. Lokal olarak belirlenen mevcut arazi alımındaki siyah kotlardan boykesit üzerinde hattın bozukluğu tespit edilir. Hat verileri göz önünde bulundurularak uygun bir kırmızı kot tespit edilir. Boykesit üzerinde tespit edilen ideal kırmızı kotların arazide tesis edilen sigorta çivilerinin kotları ile karşılıklı olarak kıyaslanır ve yükseltme miktarları tespit edilir. Bu değerler harita ekibi tarafından listelenir. Yapılacak olan tadilat çalışmaları harita ekibinin vermiş olduğu değerlere göre yapılır. Taksim-Levent Derin Tünel Metro güzergahı harita kontrol ölçümlerinden bir görüntü. de yapılan çalışmaların harita yönetmeliği çerçevesinde yapılması ve tüm bu çalışmaların yetkili harita uzmanları tarafından yapılması büyük önem taşımaktadır. * LRTS: Light Rail Train System (Hafif Raylı Tren Sistemi) ** BALAST: Traverslerdeng elen basıncı azaltarak platforma iten, basınca dayanıklı, temiz bünyesinde su tutmayan, dayanıklı taştan konkasörlerle kırılmış boyutları mm arasında olan kırma taşlara denir. *** BURAJ: Deformasyına uğramış veya yeni imal edilen raylara demiryolu güzergahı boyunca yapılan balast takviyesine denir. 40

9 HKsviO Bülteni Şubat yılının soğuk bir kış gününde, 20 Aralıkta, Niksar'da Edaviye, Besim Aksoy çiftinin dördüncü çocukları Ahmet dünyaya geldi. İki ablası bir ağabeyi vardı. Babası, daha Ahmet doğmadan vefat etmişti. Anne Edaviye Hanım zor günler yaşıyordu. İkinci dünya savaşının tüm ülkeyi sürüklediği yoksulluk yülannda, çetin yaşam koşulları altında ilkokul ve ortaokul öğrenimini Niksar'da tamamlayan Ahmet 1948 yılında, Ankara'da parasız yatılı Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi Sınavına girmiş ve başarmıştır. Ancak Niksar'dan Ankara ya yol parası ve hiç ayakkabısı yoktur. Anne de ağabey de çaresizdir. Geçimlerine katkı sağlamak amacıyla evlerinde kadayıf üretip satmaktadırlar. Ellerindeki tek kaynak un almak üzere ayrılan para, kadayıf sermayesiyle ayakkabı alınacaktır Ahmet'e çaresiz. Bir lastik ayakkabı alınır ve yol masrafları karşılanır. Artık evde kadayıf hamuru yoğrulamayacaktır. Böyle başlayan, İTÜ İnşaat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümünde Profesörlüğe uzanan, ikişer ikişer eş zamanlı olarak beş ayrı üniversitede öğretim göreviyle süren, yurt içi ve yurt dışında başarılarla dolu bir meslek yaşamı, daha kendi akademik gelişimini tamamlayamadan koşulların kendisini mesleğin duayeni olmaya zorladığı bir bilim adamı, 20.Aralık da emekli oluşu vesile edilerek anlatılmaya çalışılacaktır aşağıdaki satırlarda. Tapu Kadastro Meslek Lisesini 1951 yılında bitiren Ahmet Aksoy aynı yıl Yıldız Teknik Üniversitesinde, o zamanki adıyla İstanbul Teknik Okulunda mühendislik Öğrenimine başlar. Hem lise nemde üniversite yıllarında yaz tatilleri onun için "tam çalışılacak zaman olmuştur". Adma staj falan denerek para kazanılnmıştır yazları yılında Harita-Kadastro Mühendisi olur. Smıf arkadaşları onu çalışkanlığı, azmi kadar bilgisiyle de anarlar. Aksoy iyi bir mühendistir. İşini sever, okur, Öğrenir, yapar, üretir. Akademik kariyerine Almanya'nın Bonn Üniversitesinde 1955 yılında yüksek lisans Öğrenimi ile başlar, doktora öğrenimi ile sürdürür. Bu başlangıç kendisinden sonra gelecek Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği akademisyenlerinin pek çoğu için hem cesaretlendirici bir örnek hem de olumlu bir referans olmuştur. Öğrenimi için ne bir burs ne de başka bir finans destek vardır. Geçimini çalışarak sağlamaktadır yılında Bonn Üniversitesi Teorik Jeodezi Enstitüsünde Astronomi alanında yazdığı "Untersuchungen über die Eigenbevvegungen von Sternhaufen H und X Persei "1 (H und X Persei Yıldız Kümelerinin ÖZ hareketleri üzerine Araştırmalar) isimli Tez ile "Dr. Ing." Unvanını elde eder. Doktora çalışmaları sırasında tanıştığı Eta hanımla 1963'de evlenir yılında kızı Yasemin dünyaya gelir. Dr. Ing. Ahmet Aksoy 1960 yılı sonunda Türkiye'ye dönerek Ankara da Harita Genel Komutanlığında Askerlik görevine başlar. Daha sonra 1963 yılında Yıldız Teknik Üniversitesinin öğretim kadrosuna fiilen katılır. Taze kan gibidir. Hocaları rahmetli Prof. Macit Erbudak, Prof. Ekrem Ulsoy, Prof. Burhan Tansuğ kendisine çok güvenmektedirler. Kendisi de kendisini yuvada güvende hissetmektedir. Meslek kamuoyu da kendisini benimser kabul eder. Öğretim kadrosuna Ahmet Aksoy'un katılması öğrencileri için, daha çok ders çalışma anlamına gelmektedir ama onlar da hallerinden memnun görünmektedir. Sadece üniversitede, Öğretimde değil mesleğin çözüm bekleyen tüm problemlerinde hep Ahmet Aksoy akla gelir. Herkes kendisinden çok şey beklemektedir. Ahmet Aksoy çok çalışkandır, yeni başladığı öğretim üyeliği yaşamının başlangıç güçlükleri, aile yuvasının başka ve yeni bir ortama taşınmış olmasının sorunları onu yıldırmaz. Çok üretkendir. Düşünceleri, yaptıkları beklentileri aşar. "Meslek odamız olmuş neye yarar? Bir yayın organı yok" demektedir. Bu gün kusurları olsa da odamızın "Harita-Kadastro Mühendisliği Dergisi" onun omuz vermesiyle o yıllarda yaşama geçer yılında araştırmalar yapmak Üzere yine Bonn Üniversitesi Teorik Jeodezi Enstitüsüne gönderilir. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesine 1967 yılında sunduau "Bonn Projeksiyonun Memleket Ölçülerine Uygulanması" isimli Doçentlik Tezi bu yılların ürünüdür yülannda Doçent unvanı ile YTÜ (o zaman İstanbul Devlet Mühendislik Mimarlık Akademisi). Harita-Kadastro Bölümünde Öğretim Üyeliği görevini sürdürmekte ve aynca İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeofizik Enstitüsünde dersler vermektedir yılında asli görevi ile, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümüne taşınır. Orada yeni kurulan bölümde yoğun çalışmalar içinde bulur kendisini. Kısa zamanda Prof. Mustafa Aytaç ve rahmetli Prof. Gündoğdu Özgen ve kendisinden genç öğretim kadrosunun güvenini kazanır. Bir yandan da Yıldız Teknik Üniversitesinde dersler vermeye devam etmektedir. Bu yıllarda 1970, 71, 72'de ayrıca KTÜ de ders vermek üzere iki hafta da bir Trabzon'a gidip gel- 41

10 HKMO Büiteni Şubat 2001 mektedir yılında İTÜ İnşaat Fakültesinde Profesörlüğe yükselir. KTÜ ve YTÜ'deki ek Öğretim görevim sonlandırmca da Harita Genel Komutanlığı Harita Teknik Okulunda dersler üstlenmiş bu kez de iki haftada bir Ankara'ya taşınmaya başlamıştır. Bu görevini de aralıksız on yıl sürdürür. Öğretim görevi, bilimsel araştırmaları, yayın çalışmaları yanında, mesleğin her türden sorunu onun kendi problemi olma.ktadır adeta hepsine yetişmek, hepsini çözmek istemektedir. Harita- Kadastro Mühendisleri odasında yönetim görevleri Üstlenir, bir dönem İstanbul Şube Başkanlığı yapar. Dört yıl süreyle Türkiye Jeodezi-Jeofizik Birliği (TUJJB) Genel Kurul Başkanlığı, 16 yıl süreyle TUJJB jeodezi Komisyonu Üniversite temsilciliği, çeşitli çalışma grubu ve Komisyon Başkanlıkları yapmıştır. Ayrıca İTÜ İnşaat Fakültesinde yönetim kurulu üyeliği, Jeodezi Anabilim Dalı Başkanlığı görevlerini uzun yıllar yürütmüştür. Yukanda bir çırpıda sayılı veren ama yıllan dolduran bu görevleri sadece yerine getirilmiş görevler değildir. O bu görevleri benimsemiş, etkin, üretken ve verimli olmuştur. Prof. Dr. Ahmet Aksoy'un bir başka verimli etkinliği de Boğaziçi Üniversitesindedir. Orada B.Ü'ne bağlı Kandilli Rasathanesinde Jeodezi Anabilim Dalının açılması ve gelişmesinde önemli çabalan ve katkılan olmuştur. Prof. Dr. Ahmet Aksoy un bilim adamı niteliği de çok belirgindir. Yedi Doktora Tezi yönetmiştir. Yönettiği tezler ülke jeodezisinin sorunlarına çözüm getiren, düzeyli bilimsel çalışmalardır. Yönettiği Yüksek Lisans Tezlerinin sayısı ise on beş in üzerindedir. İkisi tercüme olmak üzere yedi kitap, dokuz ders notu kaleme almıştır. 18'i yabancı dilde olmak üzere 49 bildiri, 9'u yabancı dilde, 28 makale ve 20 araştırma raporunda imzası vardır. İki tezi ile birlikte yayınlan toplamı 115 tir. Prof. Dr. A.hmet Aksoy'un yürüttüğü araştırma ve uygulama projeleri salt sonuçlannın kullanıldığı bir üretimden öte, tüm içeriği, biçimi ve öğreticiliği ile uygulamacı ve araştırmacılara ışık tutacak niteliktedir. Bunlar arasında 17 yıl süren "Depremlerin Önceden Haber Alınması ve Hasarların Azaltılması Projesi" ile altı yıl sureli "Marmara Jeodinamik Projesi" uluslararası boyutu ve güncelliği yönünden burada anılmalıdır. Güncelliğini koruyan ve zikredilmeye değer bir başka proje ise HAKAR (Harita - Kadastro Araştırma) projesidir. Karayollan Genel Müdürlüğü İstanbul Büyük Şehir Belediyesi v.b. kurumlara yaptığı uygulama projelerini saymaya burada aynlan yer yetmez. Bu proje çalışmalannda Aksoy Hoca, kah postal çekip araziye koşarak kah, bilgisayar başında kaliteyi en yüksek düzeye çıkarma yolunda pek çok genç araştırmacıya önderlik etmiş, örnek olmuştur. Prof. Dr. Ahmet Aksoy iyi bir hocadır. Öğrencileri için kredi olmuştur. Öğrencileri mezun olduktan sonra onda okudukları başardıkları derslerle öğünür, gururlanırlar. Kendisi hoca yetiştiren gerçek anlamda bir hocadır. Şu saptama onun bu yönünü çok iyi açıklar. Bu gün Türkiye Üniversitelerinde, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği öğretimi yapan bölümlerin hepsinde en az bir öğrencisi öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Diğer yönden onun öğrencisi olmayan, doktora, doçentlik, profesörlük jürisinde yer almadığı, yada atanmasında rapor yazmadığı faal öğretim üyesi yok gibidir. Kısaca Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği alanında hemen hemen tüm öğretim üyelerine de emeği geçmiştir. Ahmet Aksoy, iyi bir mühendis, iyi bir öğretmen, düzeyli bir bilim adamı olduğu kadar iyi bir insandır. Sağlam - karakterli, güvenilir, zeki, çalışkan, yürekli, iyilik sever, iyilik bilir, sadık, alçak gönüllü, dost, dürüst, sabırlı, içten, insancıl, hoşsohbet biridir. Kötülük düştünmeyen beyni ve sevgi dolu yüreğiyle, yakınında bulunan insanlara güven, huzur veren, yokluğuyla da varlığıyla da hemen fark edilen birisidir. Birkaç sözle de başka bir yönü dile getirilmelidir Ahmet Aksoy'un. Bu kadar haritacılık işi içinde yaşayan, işi ile dolu, mesleğine aşık, başanya mahkum bir insandan, mesleği, meslektaşları pek çok şey aldılar. O meslektaşlarına, öğrencilerine, mesleğine verirken, kendisinin yanında bulunan, sevgili eşinden çok şeyler aldığı da bilinmektedir. Endirekt olarak meslek topluluğuna, yarar olarak yansıyan desteği ve özverileri için, haritacılar, kıymetli eşi Eta hanıma teşekkürlerin en çoğunu borçludur. Önce karanlık vardı. Evrende asıl olan karanlıktır. Karanlık ışık gelince kaybolur, yok olunca da kendiliğinden geri gelir. Toplumsal yaşam da öyledir. Işık kaynakları varsa toplum aydınlanır. Aksi halde toplumu karanlıklar sarar. Yurttaş olarak Ahmet Aksoy örnek olacak kadar, düşünen, okuyan, kültürünü geliştiren, demokrat ve aydın kişiliği ile toplumda bir ışık olma görevini başanyla yerine getirmiştir. Emekli olunamayacak bu görev alanındaki işlevini bundan böyle de sürdürecektir. Bilmiyordu. Edaviye hanım o zamanlar, oğlunu Ankara'ya yollarken bilmiyordu; Türkiye de Harita Kadastro Mühendisliği öğretimi hazırlıklanm bilmiyordu. Artık kendi evinde yoğrulmayacak kadayıf hamurunun sermayesinin, o sıralarda yoğrulmakta olan Türk Jeodezi hamuruna maya olacağını bilmiyordu. Ama inanıyordu. İnanılması Gereken'e inanıyordu. Kadayıfı satıp parasını aldığında hep "Bereket versin" derdi inançla. Öyle de oldu. Teşekkürler Edaviye Ana. Teşekkürler Ahmet Hoca. 42

11 HKMO Bülteni Şubat 2001 BİRİNCİ BOLUM Amaç Madde 1- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB)'ne bağlı Oda üyelerinin, özel kesim ya da kamu kesiminde özel istek ya da mahkeme kararları üzerine yapacakları mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin koşulları ücretleri, ödeme biçimleri ve ilişkiler bu yönetmelikle belirlenir ve uygulanır. Bu yönetmelikle, mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin nitelikli ve etkin bir şekilde yapılması, üyelerin hak ve ücretlerinin korunması amaçlanır. Dayanak Madde 2- Bu yönetmelik, 6235 (7303) Sayılı TMMOB Yasası'nm 2/b.c maddesi hükümlerine dayanılarak çıkartılmıştır. Kapsam Madde 3- Bu yönetmelik hükümleri, bilirkişilik, eksperlik, hakemlik ve teknik müşavirlik alanlarındaki mühendislik ve mimarlık hizmetlerinde uygulanır. Madde 4- "Bu yönetmelik kapsamında belirtilen mühendislik ve mimarlık hizmetlerini, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre TMMOB 'nce tespit olunan uzmanlık alanları ile sınırlı kalmak üzere TMMOB üyesi mühendis ve mimarlar yapmaya yetkilidirler." İKİNCİ BÖLÜM Hizmetin Yürütülmesinde Uygulanacak Esaslar Madde 5- Bu yönetmeliğin mali hükümlerini TMMOB Yönetim Kurulu her yıl yeniden düzenler ve ilan eder. Odalar, kendilerine karşı sorumluluklarını yerine getirmiş olan, tecrübeli ve uyun nitelikli üyeleri arasından seçtiği bilirkişilik, eksperlik ve hakemlik yapabilecek üyelerinin listesini hazırlayarak TMMOB'ne gönderir ve TMMOB Genel Sekreterliği bu listeleri müracaatlarda kullanmak üzere dosyalar ve bir örneğini her yıl Aralık ayı içerisinde valiliklere gönderir. Madde 6- Mahkemelerin özel ihtisas gerektiren konulardaki bilirkişi, eksper ve hakem istekleri, ilgili ihtisas alanları dikkate alınarak, TMMOB Genel Sekreterliğince ilgili Oda Yönetim Kurulu'nun oluru alınarak yerine getirilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mali Hükümler Bilirkişilik Madde 7- Bilirkişilik hizmeti, bilim, teknik ve ekonomik sahalarda belirtilen konulardan isteneni, mahallinde ya da dosya üzerinde inceleme yaparak fiyat takdiri, kıymet, nitelik, kusur ve durum tespiti için rapor tanzimi ile lüzum görülecek hallerde bunların dışındaki hususların tayin ve tespitinin yapılmasıdır. Bilirkişilik Ücretleri; a) H.M.U.K. (Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu), C.M.U.K. (Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu) ve İstimlak Yasası vb. gereğince mahkemelerde ya da duruşmalarda ücretler: - Kaybettiği iş süresi için alacağı tazminat, - İnceleme ve yolculuk masrafları, - Çalışmasıyla uygun ücreti dikkate alınarak hakim tarafından tespit edilir. b) Diğer kamu kuruluşlarında ya da özel kuruluşlar da ya da şahısların doğrudan bilirkişilik işlemle rinde; 1- Büroda dosya üzerinde düzenlenen raporlarda ki şi başına her rapor için en az TL ücret alınır. 2- Arazide ve iş sahalarında düzenlenen raporlarda arazide geçen her gün için kişi başına TL eklenmek üzere, her rapor için kişi başına en az TL ücret alınır. Ancak arazi çalışmalarında incelikli ölçümler olduğunda Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Birim Fiyatları uygulanır. 3- Mahkemelerde açıklama yapılması halinde her celse ya da ek açıklama için en az TL ücret alınır. 43