Bu Teknik Şartname Karayolları Genel Müdürlüğü nün izni olmadan kısmen kopyalanıp çoğaltılamaz. BÖLÜM 300 SANAT YAPILARI, KÖPRÜLER VE TÜNELLER

Transkript

1 BÖLÜM 300 SANAT YAPILARI, KÖPRÜLER VE TÜNELLER

2 KISIM SANAT YAPILARINA AİT KAZI İŞLERİ Tanım Bu kısım; sanat yapılarının projelerine veya İdare tarafından verilen talimatlara uygun olarak yapılacak; her tip ve büyüklükteki köprü, viyadük, menfez, duvar, büz, gido, mahmuz, anroşman, tepe hendeği, drenaj hendeği, dar derivasyon kanalları, taş dolgu ve diğer tahkimatlar ve drenaj yapılarına ait kazı işlerini kapsar Yapım Şartları Ağaç Kesme, Kök Sökme ve Temizleme İşleri Bu işler, Kısım 201, Ağaç Kesme, Kök Sökme ve Temizleme İşleri nde belirtilen esaslara uygun olarak yapılacaktır Röleve Alınması Röleve alınmasını gerektiren her türlü halde yüklenici, kontrol mühendisini önceden haberdar edecektir. Kazı işine rölevenin alınmasından ve kontrol mühendisinin izninden sonra başlayacaktır Kazı İşleri Sanat yapıları temellerine ait hendek ve temel çukurları; projesinde gösterilen veya kontrol mühendisi tarafından istenilen yer, boyut, eğim ve kotlarda kazılacak; yapılacak kazılar sanat yapılarının tam boyutları ile yerleştirilmelerine yeterli büyüklükte olacaktır. Projelerde gösterilen temel tabanı kotu yaklaşık olarak verilmiş olup, kesin kot ve temel cinsi kazı esnasında İdare tarafından tespit edilecektir Kazı İşleri Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Kazı sırasında rastlanılan münferit kayalar, kütükler eski imalata ait temel ve kazıklarla temel çukurunda bırakılması uygun görülmeyen her türlü madde kaldırılacaktır. Temelin oturtulmasına elverişli sağlam ve sert bir tabakaya rastlanıldığında, her türlü gevşek malzeme temizlenecek ve kontrol mühendisinin talimatına uygun olarak yatay, kademeli veya dişli bir sağlam yüzey elde edilecektir. Kayalık zemindeki 2 m 3 ü geçmeyen bütün aralık, yarık ve çatlaklar temizlenecek beton veya harç ile doldurulacaktır. 2 m 3 ü geçen miktardaki beton dolgu ve enjeksiyon işleri için İdarenin yazılı izni alınacaktır. Ayrıca ayrışmış, bozuşmuş veya ince tabakalı kayaçlar kaldırılacak ancak bütün bunların tamamlanmasından sonra temel inşaatına izin verilecektir. Temel, kayadan başka bir zemine oturacaksa, tabanın bozulmamasına önemle dikkat edilecektir. Temel tabanının son 15 cm lik kazısı temel inşaatına başlanılmasının hemen öncesinde tamamlanacaktır. Yüklenici, temel tabanını İdarece talimat verilmediği halde tespit edilen kotun altına indirmiş ise, fazla kazılan hacmi İdarenin belirleyeceği bir malzeme ve betonla dolduracak ve fazla kazı ile doldurma işleri ve malzemesi için hiçbir bedel ödenmeyecektir. İçine kazık çakılacak temel çukurlarının kazısı, kazık çakılmasından önce bitirilecektir. Kazık çakma işi tamamlandıktan sonra da gevşek haldeki bütün malzeme kaldırılacak ve temel betonunun oturmasına elverişli düzgün bir yatak hazırlanacaktır. Kazı esnasında zeminin yeter derecede sağlam olmadığı görülürse kazı hemen durdurulacak ve sondaj veya diğer yöntemlerle kazının durdurulduğu kottan en az 4 m derinliğe kadar zeminin durumu incelenecektir. Temel kazısı tabana kadar inildiğinde zeminin sağlam olduğu görülürse bu sağlam zeminin kalınlığı hakkında bilgi edinmek için en az 4 m derinliğe kadar sondaj veya diğer yöntemlerle zemin incelenecektir. 301 / 1

3 KISIM 301 KISIM 301 Yapılan sondaj veya zeminin incelemesi için kullanılan diğer yöntemler için ayrıca ödeme yapılmaz Kazıdan Çıkan Malzemenin Kullanılması Kazı malzemesi eğer uygun özellikte ise sanat yapılarının arkalarının doldurulmasında veya diğer dolguların yapılmasında kullanılabilecek veya depo edilecektir. Bu hususlarda Taşıma ve Dolgu kısımlarında belirtilen esaslar uygulanır. Geçici olarak dere yatağında bırakılmasına izin verilen temel kazısı malzemesi veya yüklenicinin temel işleri ile ilgili olarak yaptığı toprak yığınları da (Batardo, sedde vb.) suyun akışına mani olmayacak ve inşaat bitmeden kaldırılacaktır. Malzeme depo yerleri; sanat yapısının emniyetini, görünüşünü ve suyun akışını bozmayacak şekilde seçilecektir. İnşaatı tamamlanmış sanat yapısını tehlikeye sokabilecek şekilde malzeme depo edilmeyecektir Şevli Kazı Kontrol mühendisinin izni ile yüklenici, temel kazısını şevli olarak yapabilir. Ancak temel çevresinden çıkan düşey düzlemler içerisinde kalan hacim önceden belirtilen ölçü esaslarına göre hesaplanır, dışarısında kalan hacim ölçüye dahil edilmez İksa, Batardo, Palplanş ve Kesonların Yapılması Toprak kaymasına, çökmelere ve yıkılmalara mani olmak için temel çukuru gerekli şekilde iksa edilecek ve bu işin su altında yapıldığı yerlerde veya diğer gerekli hallerde elverişli batardolar, ahşap veya çelik palplanşlar, keson vb. yöntem ve malzemeler kullanılacaktır. Yer altı ve yer üstü suyuna rastlanılmayan yerlerde iksa, işçilerin can güvenliğini sağlayacak ve çökme, kaymalarla kazı sınırları dışında temel çukurunun genişlemesini önleyecek sağlamlıkta olacaktır. Bu hususlarda Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uyulacaktır. Projelerde iksa için bir kayıt bulunmadığı takdirde yüklenici, iksa sistemini seçmekte serbesttir. Yüklenici, iksa, batardo, beton veya betonarme keson tipine ait detaylı projeleri hazırlayacak ve gerekçesiyle birlikte İdareye sunacaktır. İksa yapımına projenin İdare tarafından onaylanmasından sonra başlanılacaktır. Yüklenici, iksa sistemini seçerken, temel çukurunun teknik ve emniyetli bir şekilde açılmasını ve betonun yıkanmamasını sağlayacaktır. Ayrıca inşaat esnasında temel tabanının daha derine indirilebileceğini, daha yukarıda bırakılabileceğini veya kazık çakılabileceğini göz önünde bulunduracaktır İksa, Batardo, Palplanş ve Kesonlar Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Temel inşaatında kullanılan iksanın uçları herhangi bir kayma, yıkılma veya kapanmaya meydan vermeyecek şekilde, gerektiği kadar zemin içerisine bağlanmış kuşak ve gergilerle iyice takviye edilmiş, mümkün olduğu kadar su sızdırmaz hale getirilmiş olacaktır. Batardo ve iksalarıın iç boyutları projelerde gösterilen temel boyutlarına eşit olacaktır. Bunların teşkili için çakılan palplanş veya kaplamaların düşeyden sapmamasına dikkat edilecektir. Palplanş ve kaplamalar herhangi bir sebeple düşeyden saparak İdarece kabul edilecek bir derecede kapanmaya sebep olmuş ise bu halde de temel çukuru kabul edilebilir. Ancak bu kapanma miktarı temel rölevesine ve ataşmana geçirilerek kazı ve temel betonu hesabında göz önünde tutulacaktır. Kapanma kabul edilmez ise yüklenici derhal kaplama ve palplanşları yerlerinden çekecek ve tekrar düzgün şekilde iksa, kaplama ve palplanş işlerini yapacak, temel çukurunu düzeltecek ve kapanmadan dolayı tekrar yapılan bütün bu işler için hiçbir bedel ödenmeyecektir. Palplanş veya kaplamaların aralanmaları veya kırılmaları halinde bunların yerine yenileri düzgün bir şekilde çakılacaktır. Kaplama, palplanş veya batardoların yapısında bozukluk, çarpıklık varsa veya keson kullanılması halinde keson yana yatar veya yerinden kayarsa yüklenici, bunları gerektiği şekilde ve hiçbir bedel ödenmeden düzeltecektir. İksa, palplanş, batardo ve kesonlar gerek kazı gerek beton dökümü sırasında ani ve şiddetli su yükselmesi ve akıntı sebebi ile temel çukurunun veya betonun zarar görmesini önleyecek sağlamlıkta inşa edilecektir. Beton dökümüne paralel olarak ve temelin kapanmasına meydan vermeyecek şekilde gergi, kuşak ve takviyeler sırası ile çıkarılacaktır. Özel hallerde İdarenin yazılı izni ile bunlar kısmen yerinde bırakılabilir. Döküm esnasında betonun yıkanmaması için gerekli her türlü önlem alınacak ve bunun için ayrıca bir bedel ödenmeyecektir. Temel betonu, suyun boşaltılması suretiyle dökülürken pompalarda arıza olmamasına dikkat edilecek ve temel çukuruna su hücum etmesine karşı gerekli önlem alınacaktır. Buna rağmen su hücumu önlenemezse pompaja en az 24 saat ara verilecektir. Dipten su kaynaması yapan temellerde ve suyun yenilemeyeceği hallerde İdarenin izni alınarak betonun bir kısmı su içinde dökülecek ve dipten gelen su önlenecektir. Geri kalan betonun dökülmesine geçilmeden, dökülmüş kısmın yeter derecede hidrostatik direnç kazandığı kontrol edilecektir. İdarenin izin vermesi durumunda tamamlanmış yapıya zarar vermemek şartıyla kaplama ve palplanşlar temel inşaatını takiben yüklenici tarafından çıkartılabilir. Palplanş ve kaplamalar çıkarılmadıkları yerinde bırakıldıkları takdirde başları yüzey suyunun dip kotundan veya tabii zeminin 50 cm altından kesilecektir. Bu kesme için ayrıca bir bedel ödenmez Temel Çukurunun Kabulü Yüklenici, kazının tamamlanmasını kontrol mühendisine bildirecektir. Temel kazısına ait olarak yapılan her türlü iş kontrol mühendisince kabul edilmedikçe hiçbir suretle temel betonu dökülmeyecektir. Temel ölçüleri ve kontrol sonuçları röleve defteri ile tespit edilerek ataşmana geçirilecektir. Projelerdeki temel boyutları dışında yapılan kazılar, temel kazısı sırasında herhangi bir sebeple oluşacak yıkılmalar, kontrol mühendisi tarafından piketaj yapılmadan veya tabii zemin rölevesi çıkarılmadan yapılan kazılar ve iksa kalınlıkları ölçüye dahil edilmeyecektir. İdarece verilen projede gösterilmeyen pompa çukuru ve temel kazısı esnasında herhangi bir sebeple oluşacak kaymalardan doğacak hacimler ölçüye ve ödemeye dahil edilmeyecektir Kazı Cinslerinin Belirlenmesinde Kabul Edilen Esaslar Kuruda Temel Kazısı Temel tabanı yatay, kenarları düşey olan temellerde; temel çevresinden çıkan düşey düzlemlerle tabii zemin ve temel tabanı veya kazı esnasında su çıktığı takdirde bu su seviyesi arasında kalan hacim Kuruda Temel Kazısı dır. Kuruda Temel Kazısı; Şekil-301-(1, 2, 3, 4) de gösterilmektedir Su Altında Temel Kazısı Temel tabanı yatay ve temel kenarları düşey olan temellerde kazıya başlandığı sırada tespit edilen su seviyeleri ile temel tabanı arasındaki yüksekliğin temel alanı ile çarpımından çıkan hacim Su Altında Temel Kazısı dır. Bu ölçüye dahil edilecek kazının mutlak suretle su pompası kullanılarak yapılması ve Kısım 301 / / 3

4 KISIM 301 KISIM de belirtilen esaslara göre kazı tabanı düzeyinde ölçülen saatteki su veriminin 0,6 m 3 den fazla olması şarttır. Saatteki su verimi 0,6 m 3 den az olan su içinde yapılan kazı Kısım de belirtilen esaslara göre Kuruda Temel Kazısı olarak değerlendirilir. Suda Temel Kazısı; Şekil-301-(5, 6) da gösterilmektedir Saatteki Su Veriminin Tespiti ve Su Seviyesi 1. Saatteki Su Veriminin Tespiti: Kazının son bulduğu taban kotuna kadar indirilen su seviyesi yarım saat aynı seviyede kalacak durumda boşaltma hızı ayarlanarak boşaltmaya devam edilir. Bu yarım saatlik süre içinde çekilen su miktarının iki katı, saatteki su verimidir. Su seviyesinin ± 2 cm değişmesi dikkate alınmaz ve seviye sağlanmış sayılır. 2. Su veriminin tespitinde; küçük verimlerde hacmi belli kaplar, büyük verimlerde ise karakteristikleri önceden tespit edilmiş ince kenarlı savaklar kullanılır. Saatteki su verimi tespit edilirken temel kazısı esnasındaki şartlar aynen korunur. Sızıntı suları çoğaltılarak kabarmaya sebep olacak iş ve hareketlere meydan verilmez. 3. Kazı yapılan temellerde yer üstü suyu varsa suyun altındaki, yer üstü suyu yoksa yer altı suyunun ilk rastlandığı seviyenin altındaki kazı Su Altında Temel Kazısı dır. Ancak yer üstü suyu ve yağmur suları temel çukuru içine akarak buradaki su seviyesinin yükselmesine sebep olduğu takdirde, bu yükselme su seviyesinin tespitinde dikkate alınmaz. 4. Herhangi bir sebeple temel kazısı bir veya birkaç defa 72 saat veya daha fazla bir zaman için durur ise, bu sürelerden sonra işe her başlandığında temel çukuru içindeki su seviyesi ölçülecek ve ölçülen su seviyelerinin ortalaması alınarak bulunacak kot Kuruda Temel Kazısı ile Su Altında Temel Kazısı nı ayıran düzlem sayılacaktır Poligon Kesitli Temeller 1. Poligon kesitli temellerde kuruda ve su altındaki temel kazıları Şekil-301-(7, 8 ve 9) da gösterildiği gibidir. 2. Kenar ayaklarda temel yüzeyi dışında kalan, ricat duvarı gibi imalatın tabii zemin veya su altında bulunan kısmının kazısı için, bu imalatın temel sahası dışındaki zemin veya su içinde kalan ve Şekil-301-(10 ve 11) de belirtilen hacimler ölçüye esas alınır Duvar Temeli Kazısı Duvar temelleri kazı işlerinde Şekil de gösterilen (A B C D G A) alanı kuruda temel kazısı, (G D E F G) alanı ise su altında temel kazısı sayılır Dar Derivasyon Kazısı Derivasyon kazı işlerinde, Şekil de gösterilen (A B C D A) alanı Dar Derivasyon Kazısı sayılır. Bunun dışında kalan alan ise normal kazıya ait alandır. Şekil-301-(1, 2, 3, 4) Kuruda Temel Kazısı 301 / / 5

5 KISIM 301 KISIM 301 A H B C Su seviyesi D G Temel tabanı seviyesi 9 F E Kuruda Temel kazısı = (ABHA) alanı x Temel uzunluğu Su altında Temel kazısı = (HBCDEFGH) alanı x Temel uzunluğu Şekil-301-(7, 8, 9) Poligon Kesitli Temellerde Kuruda ve Suda Temel Kazısı (Devam) Şekil- 301-(5, 6) Su Altında Temel Kazısı A B H G Su seviyesi C D Temel tabanı seviyesi 7 F E Kuruda Temel kazısı = (ABCDHA) alanı x Temel uzunluğu Su altında Temel kazısı = (HDEFGH) alanı x Temel uzunluğu A H Su seviyesi B C G D Temel tabanı seviyesi 8 F E Kuruda Temel kazısı = (ABCHA) alanı x Temel uzunluğu Su altında Temel kazısı = (HCDEFGH) alanı x Temel uzunluğu Şekil-301-(10, 11) Ricat Duvarlarında Kuruda ve Suda Temel Kazısı Şekil-301-(7, 8, 9) Poligon Kesitli Temellerde Kuruda ve Suda Temel Kazısı 301 / / 7

6 KISIM 301 KISIM BÜZ YATAKLARININ HAZIRLANMASI VE ETRAFININ DOLDURULMASI Tanım Bu kısım; projelere veya kontrol mühendisinin kazılarda tespit edeceği duruma uygun olarak, aşağıda belirtilen esaslar dahilinde büz yataklarının hazırlanmasını ve büzler yerlerine konduktan sonra çevresinin ve üstlerinin doldurulmasını kapsar Malzeme Büz yataklarının teşkilinde ve çevresinin doldurulmasında kullanılacak malzeme, AASHTO toprak sınıflandırma sistemine göre A-1, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj özelliği olan granüler kumçakıl, kırmataş vb. malzeme olacak ve kontrol mühendisinin talimatlarına uygun olarak kazılardan veya malzeme ocaklarından temin edilecektir. Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, ağaç kökü, çim vb. buz parçaları, % 0,02 den fazla klorür ve % 0,03 den fazla sülfit içermeyecek ve aşağıdaki şartları sağlayacaktır. Tablo Büzler ve Sanat Yapıları için Dolgu Malzemesi Özellikleri Şekil İstinat Duvarı Temel Kazısı Malzeme Özellikleri Şartname Limitleri Maksimum Tane Boyutu (mm) 75 No.200 Elekten (75 µm) Geçen Malzeme, % (maks.) 15 Likit Limit, % (maks.) Yapım Şartları Büz Yatakları Büz yatakları, birleşimlerin muntazam bir şekilde yapılabilmesi, çevresine ve altlarına yapılan dolguların iyice sıkıştırılmasının sağlanabilmesi için projesinde belirtilen genişlikten daha geniş olmayacaktır. Şekil Dar Derivasyon Kazısı Yatak yüzü, büzlerin bütün boyunca üniform yoğunlukta sağlam bir temel teşkil edecek, istenilen yerleşmeyi ve ek yerlerinin alt tarafa gelen kısımlarını emniyetle bulunduracak şekilde büz eksenine paralel olarak büz oturma yüzeyine uygun bir şekle sokulacaktır. Düz tabanlı büzlerin kullanılması halinde yatak düz olacaktır Büz Yataklarının Hazırlanması Büzler, üniform yoğunlukta ve büz dış çapının 1/10 u yüksekliğindeki kısmını kavrayacak şekilde hazırlanmış seçme malzemeden temeller üzerine yerleştirilecektir. Kaya zemine gelen yerlerde büz tabanı seviyesinin altında beher metre dolgu yüksekliği için 4 cm hesap edilerek ve en az 20 cm olmak üzere kazılacak ve uygun seçme malzeme ile yukarıda belirtildiği şekilde doldurulup sıkıştırılacak ve büz bundan sonra yerine konacaktır. 301 / / 1

7 KISIM 302 KISIM 302 Büzlerin döşeneceği taban toprağının zayıf, yumuşak olduğu, taban toprağının uygun nitelikte olmadığı yerlerde sağlam bir temel elde edilemeyeceği için en az büz çapının iki misli genişlikte olmak üzere ve gerekli derinlikte bu toprak kazılıp atılacaktır. En az 30 cm derinliğe kadar kazılıp atılan bu toprağın yerine kontrol mühendisi tarafından uygun bulunan malzemeden dolgu yapılarak sağlam bir temel teşkil edilecek şekilde sıkıştırılacaktır Kayalık Zeminde Büzlerin Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması Kayalık zeminde büzlerin etrafının doldurulması ve sıkıştırılması işlemi sırasında de belirtilen işler yapılacak, ancak kazılan kaya zemin, 0,20 m derinliğinde ve kazı genişliği ise büz dış çapı genişliğinde olacaktır. Bu işlem Şekil de gösterilmektedir Büzlerin Döşenmesi Büzler, tipine göre gerekli şartlara uygun olarak döşenecektir. Özellikle ek yerlerinde özel özen gösterilecek, ek yerlerinde sızdırmazlık sağlanacaktır Büzlerin Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması (Metot-A) Tabii Zeminde Büzlerin Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması Tabii zeminde büzlerin etrafının doldurulması ve sıkıştırılması işlemi sırasında en az D/10 derinlikte ve (p D 1 /5) genişlikte büz eksenine paralel yönde ve sabit bir eğimle kazı yapılacaktır. Büz tabanının oturacağı alan tesviye edilecektir. Hazırlanan tabana büzler döşendikten sonra büzlerin her iki tarafına genişliği en az büz dış çapı kadar ve kalınlığı azami 15 cm olacak tabakalar halinde kontrol mühendisince niteliği uygun bulunan malzemeden dolgu yapılacaktır. Her tabaka gerekli oranda sulanarak silindirle, el kompaktörleri veya mekanik tokmaklarla sıkıştırılacaktır. Özellikle büzlerin oturduğu taban hattının iki yanlarının büze yakın kısımlarının sıkışmaları büzlerin üst seviyesinden 20 cm yüksekliğe ulaşıncaya kadar devam edecektir. Projelerde sıkıştırmanın deney sonucu ile kontrolü istenildiği zamanlarda dolgu malzemesi için belirlenen sıkışma oranından aşağı olan sıkışma kabul edilmeyecektir. Tabii zeminde büz etrafının doldurulması ve sıkıştırılması işlemi Şekil de verilmektedir. Şekil Kayalık Zeminde Büz Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması Zayıf Zeminde Büzlerin Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması Zayıf zeminde büzlerin etrafının doldurulması ve sıkıştırılması işlemi sırasında Kısım de belirtilen işler yapılacak, ancak burada kazılan zayıf zemin, 0,30 m derinliğinde ve kazı genişliği ise büz iç çapı genişliğinin 3 katı olacaktır. Bu işlem Şekil de gösterilmektedir. Şekil Tabii Zeminde Büz Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması Şekil Zayıf Zeminde Büz Etrafının Doldurulması ve Sıkıştırılması 302 / / 3

8 KISIM 302 KISIM 302 Büz Adedi İkiden Fazla Olursa: 1. Tabii zemin sağlam veya kayalık ise her büz için Şekil-302-(1 ve 2) de tanımlanan temel yapılır. Büz tepe noktasından 20 cm yüksekliğe kadar olan kesim (büzün her iki yanı ve üzeri) kontrol mühendisinin uygun göreceği granüler malzeme ile tabaka tabaka doldurulup sıkıştırılacaktır (Şekil-302-4). Daha sonra yol projesine göre gerekli dolguya devam edilecektir. 2. Tabii zemin zayıf ise bütün büzler için 30 cm derinliğinde ortak temel yapılır. Bu temelin genişliği Şekil de gösterildiği gibi (t + 3D) olacaktır. Burada; t : Kenar büzler arasındaki yatay mesafe, D : Büz iç çapıdır. Kenar büzlerin dış yanından (D 1 ) mesafesine kadar büz araları da dahil olduğu halde Şekil de gösterildiği gibi dolgu yapılacaktır Yüksek Dolgularda Büz Etrafının Sıkıştırılması (Metot-B ve C) Metot B (Yüksek Dolgularda Büz Etrafının Sıkıştırılması) Bu yöntem genellikle yüksek dolgularda uygulanır. Öncelikle Kısım de belirtilen büz yataklarından birisi yapılır. Bundan sonra projesine göre büz taban kotundan 75 cm yüksekliğe kadar uygun şekilde sulanıp sıkıştırılarak 15 cm kalınlığında tabakalar halinde dolgu yapılacaktır. Dolgu işi tamamlandıktan sonra büzün yerleştirilebilmesi için minimum genişlikte, (D cm ) hendek açılır ve büz yerleştirilir (Şekil-302-4). Büz tepe noktasından 20 cm yüksekliğe kadar büz temelleri bölümünde belirtildiği şekilde dolgu yapılacaktır. Daha sonra yol projesine göre gerekli dolguya devam edilecektir. Şekil Yüksek Dolgularda Büz Etrafının Sıkıştırılması (Metot-C) Kullanılan büz çapına ve uygulanan sıkıştırma metoduna göre yapılabilecek güvenli dolgu yükseklikleri Şekil ve Tablo de belirtilmiştir. Büzler, hazırlanan yatak üzerine vinçle itinalı bir şekilde konulacaktır. Şekil Yüksek Dolgularda Büz Etrafının Sıkıştırılması (Metot-B) Metot-C (Yüksek Dolgularda Büz Etrafının Sıkıştırılması) Öncelikle Kısım de belirtilen büz yataklarından birisi yapılır. Bundan sonra büz tepesinden büz dış çapına eşit yüksekliğe kadar büzün sağ ve sol yanlarından en az (5 D 1 ) metre genişliğinde, 15 cm kalınlığında tabakalar halinde sulanıp sıkıştırılarak uygun şekilde dolgu yapılacaktır. Dolgu işi tamamlandıktan sonra büzün her iki yanından 20 şer cm den daha geniş olmayacak şekilde (maksimum D cm genişlikte) hendek açılacak ve büz yerleştirilecektir. Bu durumda büzün yerleştirilmesini kolaylaştırmak için gerek görüldüğü takdirde büz üst seviyesinden itibaren hendek şevli olarak açılabilir. Şekil Yüksek Dolgularda Büzlerin Yerleşimi 302 / / 5

9 KISIM 302 KISIM 303 Büz İç Çapı (D) (cm) Tablo Büzlere Ait Güvenli Dolgu Yükseklikleri Minimum Dolgu Yüksekliği (H l ) * (m) Metot - A Dolguda Maksimum Dolgu Yüksekliği (H)** (m) Metot - B Dolguda Metot - C Dolguda 100 0,50 5,00 7,5 Sınırsız 120 0,60 5,00 7,00 12 * Büz tepesinden alttemel alt kotuna kadar olan dolgu yüksekliğidir. ** Büz tepesinden temel tabakası üst kotuna kadar olan dolgu yüksekliğidir BÜZLERDEN BAŞKA SANAT YAPILARI İÇİN DOLGU Tanım Bu kısım; Kısım 302, Büz Yataklarının Hazırlanması ve Etrafının Doldurulması nda belirtilen yapılar dışında kalan sanat yapılarının projelerinde gösterilen tip ve kesitlere uygun bir şekilde ve aşağıda verilen şartlar dahilinde yaklaşım dolgularının yapılmasını kapsar Malzeme Büzlerden başka sanat yapılarının çevresinin doldurulmasında kullanılacak malzeme, AASHTO toprak sınıflandırma sistemine göre A-1, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj özelliği olan granüler kumçakıl, kırmataş vb. malzeme olacak ve kontrol mühendisinin talimatlarına uygun olarak kazılardan veya malzeme ocaklarından temin edilecektir. Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, ağaç kökü, çim vb. buz parçaları, % 0,02 den fazla klorür ve % 0,03 den fazla sülfit içermeyecek ve aşağıdaki şartları sağlayacaktır. Kullanılacak dolgu malzemesi nitelikleri Kısım , Tablo de belirtilen özelliklere sahip olacaktır Yapım Şartları Bir sanat yapısı tamamlandıktan sonra temellerin ve elevasyon duvarlarının etrafındaki saha, seçilmiş, amaca uygun ve elverişli malzeme ile kullanılan malzeme özelliklerine uygun kalınlıklarda tabakalar halinde serilip doldurulacaktır. Her tabaka duruma göre silindirler, el kompaktörleri veya mekanik tokmaklarla sıkıştırılacaktır. Dolgu malzemesi temiz kum ve çakıllardan şeçildiği durumlarda tabakalar halinde serme ve sıkıştırma yapılmalıdır. Yapılan dolguda malzemenin niteliğine göre gerekli miktarda sulama yapılacaktır. Beton imalatın arka dolguları, beton imalat dolgudan doğacak basınca dayanacak mukavemeti kazanmadan yapılmayacaktır. Kontrol mühendisi tarafından izin verilmedikçe dolgu işine başlanılmayacaktır. Yapılara, dolgudan ileri gelen, herhangi bir basıncın önlenmesi için kontrol mühendisi tarafından, gereken durumlarda doğal şevler ve dolgunun oturacağı saha, kademeli veya dişli bir hale getirilecektir. Ayrıca projelerde gösterildiği takdirde İstifli Taş Dolgu kısmında belirtilen esaslar dahilinde taş dolgu yapılacaktır. İksaların, menfez ve köprülerin etrafında yapılacak dolgular bu yapıların her iki tarafında aynı zamanda başlanılarak, eş zamanlı ve aynı kotlarda olmak üzere inşa edilecektir. Sanat yapıları için yapılan dolguların drenajının sağlanması için gereken önlemler alınmalıdır. Kanat ve ricat duvarlarında, iksa ve istinat duvarlarında ve dolgunun doğal zeminle birleştiği seviyede kontrol mühendisinin uygun gördüğü drenaj yapıları ile suyun deşarjı sağlanacaktır. 302 / / 1

10 KISIM 304 KISIM TAŞ DOLGU Tanım Bu kısım; projelerde gösterilen yer, eğim, boyut ve kesitlere ve bu kısımda belirtilen şartlara uygun olarak yapılacak istifli ve istifsiz taş dolgu işlerini kapsar Malzeme Taşın Genel Nitelikleri Taş dolgu işlerinde kullanılacak taşlar; düzgün, homojen, sık kristallerden oluşacak, toz, toprak, organik madde vb. yabancı madde içermeyecek ve Tablo de belirtilen özelliklere sahip olacaktır. Tablo Taş Dolgu Yapımında Kullanılacak Taşın Özellikleri Deney Şartname Limitleri Deney Standardı 1. Görünür Yoğunluk (kg/m 3 ) 2,20 TS 699 TS EN Kütlece Su Emme Oranı (%) 2,0 TS EN Kaba Agregada Los Angeles Deney Yöntemi ile Parçalanma Direnci ( %) 4. Dona Dayanım Deneyi (Tabii don) (25 Döngü) Gözle Muayene Don Sonu Kütle Kaybı (%) 35 TS EN Çatlaklar, parça kopması, dağılma olmayacak 7 TS Yapım Şartları İstifsiz Taş Dolgu Projelerde gösterilen yerlerde, şekilde, genişlik, derinlik ve eğimde; hazırlanan temel, taban veya tabii zemin üzerine dolgu taşı malzemesiyle en fazla 1 m kalınlığında yatay tabakalar halinde doldurulmak ve yayılmak suretiyle İstifsiz Taş Dolgu yapılır. Dolgu malzemesinin yabancı maddelerle karışmamasına ve gabari dışına konulmamasına dikkat edilecektir. Dış yüzeylerde özellikle büyük boyuttaki taşlar kullanılacaktır. Taşlar arasında fazla boşluk kalmasına sebep olan sivri uçlar ve köşeler kırıldıktan sonra yerlerine konulacaktır İstifli Taş Dolgu Projelerde gösterilen yerlerde ve şekilde hazırlanan temel, taban veya tabii zemin üzerine dolgu taşı malzemesiyle yapılır. Taşlar el ile, kanca veya vinçle, düşey derzler üst üste gelmeyecek şekilde teker teker yerleştirilir. İstif işinin en fazla 1 m kalınlığında yatay tabakalar oluşturacak şekilde ilerletilmesi şarttır. İstifli taş dolguda büyük taşlar alta gelecek şekilde, bir taş; en az üç noktada alttaki taş sıralarına sağlamca oturmuş olacaktır. Ön ve arka taraflarda açık kalan derzler, gerilmelerin eşit olarak yayılmasını sağlamak için taş parçaları konularak kamalanacaktır. Özellikle dış yüzeylerde büyük boyuttaki taşlar kullanılacaktır. İstifli taş dolgu yüzeyleri düzgün olacaktır. Proje kotundan ± 5 cm hata kabul edilebilir. 5. Tuz Kristallenmesine Direncin Tayini (%) (Na 2 SO 4.10H 2 O) ile. 7 TS 699 ve TS EN Magnezyum Sülfat Deneyi (Mg 2 SO 4 ile) % 10 TS EN Aşınma Direnci Geniş Disk ile Böhme Deneyi 17 mm mm 3 / mm 2 TS EN Not-1 Magnezyum Sülfat Deneyi, Dona Dayanım deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanım deneyinin yapılamadığı durumda yapılacaktır. Not-2 Taş dolgu malzemesi olarak tüf, marn, serpartin ve şist kullanılmayacaktır Taşın Özel Nitelikleri İstifli ve istifsiz taş dolguların yapımında kullanılan taşlar hacim olarak 0,002 m 3 den veya ağırlık olarak 5 kg dan büyük olacaktır. En büyük taş boyutu, yapının proje özelliklerine göre projede belirtilir veya kontrol mühendisince belirlenir. Yüklenici, taşları projede tanımlanan büyüklükleri sağlayacak şekilde hazırlayacaktır. 304 / / 2

11 KISIM TAŞ TAHKİMAT Tanım Bu kısım; İdare tarafından belirtilen yerlerde, projelerde gösterilen boyut ve kesitte, kuruda veya suda, şartnamede belirtilen ağırlıktaki taşlarla ve diğer şartlara uygun olarak yapılacak tahkimat işlerini kapsar. Tahkimat projeleri, feyezan halinde tahkimat kesitinin herhangi bir yerinde olabilecek çözülmenin sıra ile tahkimat yapısının tamamını etkileyebileceği göz önüne alınarak hazırlanacaktır Malzeme Taşın Genel Nitelikleri Taş tahkimat işlerinde kullanılacak taşlar; homojen, sık kristallerden oluşan, sağlam, sert, aşınma, don ve hava tesirlerine dayanıklı, süreksizlik içermeyen veya az sayıda içeren ve Tablo de belirtilen özelliklere sahip olacaktır. Tablo Tahkimat Taşının Özellikleri Deney Şartname Limitleri Deney Standardı 1. Petrografik Görünüm Kristaller iyi kenetlenmiş, kil minerali ve eriyebilir mineral olmayacaktır. TS EN Görünür Yoğunluk (kg/m 3 ) 2,40 TS EN Kütlece Su Emme Oranı (%) 1,8 TS EN Tek Eksenli Basınç Dayanımı (MPa) 50 TS EN Kaba agregada Los Angeles deney Yöntemi ile Parçalanma Direnci ( %) 30 TS EN Dona Dayanım Deneyi (Tabii don) (25 Döngü) Gözle Muayene Çatlaklar, parça kopması, dağılma TS 699 Don sonu kütle kaybı (%) olmayacak 5 7. Magnezyum Sülfat Deneyi (Mg 2 SO 4 ile) % 8 TS EN Tuz kristallenmesine direncin tayini (%) (Na 2 SO 4.10H 2 O) ile. 5 TS 699 ve TS EN Don Sonrası Basınç Dayanımı Kaybı (%) 10 TS Aşınma Direnci (%) (Mikro Deval Deneyi) 20 TS EN Aşınma Direnci Geniş Disk ile Böhme Deneyi 17 mm mm 3 / mm 2 TS EN Önemli derecede çatlak oluşumu ve 12. Islanma - Kuruma Etkisi (80 Döngü) TS 699 gelişimi olmayacaktır. Ocak yerinde veya kullanılacağı yerde 12 ay beklediği sürede 13. Arazide Bekleme - Yerinde Gözlem çatlak oluşumu, parçalanma ve ayrışma oluşmayacaktır. Not: Magnezyum Sülfat Deneyi, Dona Dayanım deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanım deneyinin yapılamadığı durumda yapılacaktır Taşın Özel Nitelikleri Taş tahkimat işleri; projesine göre, aşağıda alt ve üst sınırları belirtilmiş taş grupları ile yapılır. 305 / 1

12 KISIM 305 KISIM Harç Kumunun Nitelikleri Tablo Taş Grupları Taş Grupları 0-0,005 0,005-0, ,250 0,100-0, ,400 Ton Kategorideki 0,250-0,400 Taşlar 0, > 15 Aşağıdaki şartlar tahkimat, pere ve duvar gibi bütün harçlı taş işleri için uygulanır. 1. Harç için kullanılan kum sert, sağlam ve dayanıklı mineral veya taş parçacıklarından oluşacak ve fazla miktarda organik, kil vb. zararlı maddeleri içermeyecek ve yıkanmış olacaktır. Kumun Metilen Mavisi değeri MB: 2 den fazla olmayacaktır. 2. Harç imali için kullanılacak kum üniform olacak ve aşağıda Tablo de verilen veya Kısım 308, Beton İşleri, Tablo de verilen granülometriye sahip olacaktır Çimentonun Nitelikleri Tablo Harç İmali İçin Kullanılacak Kum Elekler (mm) Geçen Miktar (%) , , , , Harçlı kagir inşaatta kullanılacak çimento, Kısım 308, Beton İşleri nde belirtilen nitelikte olacaktır. Çimento harcındaki minimum çimento miktarı; CEM (I-II-III-IV-V) 32,5 MPa için 350 kg/m 3 ve 42,5 MPa için 310 kg/m 3 olacaktır Suyun Nitelikleri Harçlı kagir inşaatta kullanılacak çimentonun ve suyun özellikleri, Kısım 308, Beton İşleri nde belirtilen nitelikte olacaktır Su/çimento Oranı (w/c) Kullanılacak harcın su/çimento oranı (w/c) 0,70 değerini geçmeyecektir Yapım Şartları Deniz ve Kıyı Tahkimatı Projelerde veya İdare tarafından gösterilen yerlerde; şekil, genişlik, derinlik ve eğimde hazırlanan temel, taban veya tabii taban üzerine projelerde istenilen gabari elde edilecek şekilde taş, tabakalar halinde yerleştirilir veya konulur, bu iş sırasında yapımın kademeli olarak ilerletilmesi göz önünde bulundurulur. Projelerine göre tabakalar halinde yapılan inşaatın bir evvelki tabakası iskandil veya benzeri ölçü yöntemleri ile ölçülecektir. Her bir tabakanın yüzeyi ortalama olarak projesinde belirtilmiş yüzeylere karşılık gelecek ve hiçbir yerde tahkimat yüzeyi, projesinde belirtilmiş olan yüzeyden; 2 tona kadar olan kategorilerde ± 0,5 m den, 2 tondan yukarı kategorilerde ± 0,75 m den fazla değişiklik göstermeyecektir. Taşların kesit dışına atılmamasına dikkat edilecek ve tabakalar, taşlar arasında asgari boşluk olacak şekilde oluşturulacaktır. Tahkimatın su tarafındaki yüzeyinde bulunan son kat kaplama taşlarının düz yüzeyleri varsa bu yüzeyler eğim satıhlarına paralel getirilmeyecektir. Boşluklu olarak dikkatli şekilde yerleştirilen taşlar birbirine değecek, sivri ve keskin kenarları eğim sathına dik olarak yerleştirilecektir. Taş malzemesi projesinde belirtilmiş olan ağırlıklara veya büyüklüklere göre kategoriler halinde sağlanacak ve projedeki yerlerine konulacaktır. Her kategori içindeki taş ağırlıkları belirtilen sınırlar içinde değişecek ve yeterli büyüklükteki taşlardan oluşacaktır. Kategori sınırları içindeki taş ağırlıkları birbirlerinden farklı olacaktır Menfez ve Köprü Tahkimatları İstifli Köprü ve Menfez Tahkimatı Tahkimat; projelerde veya kontrol mühendisi tarafından gösterilen yerlerde; şekil, genişlik, derinlik ve eğimde hazırlanan temel, taban veya tabii zemin üzerine yapılacaktır. Projesinde belirtilen kategorilere göre taşlar elle veya makine ile, boşlukların en az olması göz önünde tutularak projede istenilen kesitler elde edilmek üzere özenle yerleştirilecektir. Tahkimat taşları, ağırlık merkezleri kesit içerisinde kalacak ve birbirlerini kilitleyecek şekilde yerleştirilecektir. Yapının projede gösterilen boyutlarda olmasına dikkat edilecek ve hiçbir yerde yüzey ± 0,10 m den fazla fark etmeyecektir İstifsiz Köprü ve Menfez Tahkimatı Tahkimat; projelerde veya kontrol mühendisi tarafından gösterilen yerlerde; şekil, genişlik, derinlik ve eğimde hazırlanan temel, taban veya tabii zemin üzerine projelerde istenilen gabari elde edilecek şekilde taş tabakalar halinde dökülür veya konulur, yapımın kademeli olarak ilerletilmesi göz önünde bulundurulur. Yapının projede gösterilen boyutlarda olmasına dikkat edilecek ve hiçbir yerde yüzey ± 0,25 m den fazla fark etmeyecektir. Tahkimat işlerinin proje ve talimatlara uygun olarak yürütülmesi iskandil ve diğer ölçü yöntemleri ile devamlı olarak kontrol edilecek ve oluşan eksiklikler giderilmedikçe işin devamına izin verilmeyecektir. Taşların kesit dışına kaçmasına, yuvarlanmasına vb. şekilde kaybolmalarına karşı gerekli önlemler alınarak, azami dikkat ve özen gösterilecektir. 305 / / 3

13 KISIM 305 KISIM Harçlı Tahkimat Harçlı tahkimat; projelerde istenilen boyut ve kesitlerde, düzgün bir şev yüzeyi elde etmek için projesinde belirtilen büyüklükte taşlar kullanılarak yapılır. Taşlar, konulacak şev yüzeyine dengeli şekilde oturtulur. Bunun için gerekiyorsa oturma yüzeyi düzeltilir veya çok sivri kenarlar kırılır. Bu taşların üzerine bol harçla boşluk kalmayacak şekilde diğer taşlar yerleştirilir. Düzgün bir tahkimat yüzeyi elde edebilmek için şev yüzüne konulan esas büyüklükteki taşların arasındaki boşluk daha küçük boyutlardaki taşlarla harçlı olarak özenle doldurulur. Genel olarak taşlar arasında fazla boşluk kalmasına sebep olacak sivri kenarlar ve köşeler kırılacak, harçsız boşluk kalmamasına dikkat edilecek, tahkimat şevindeki fazla harçlar temizlenecek, kontrol mühendisi tarafından istenirse ayrıca şevde derz yapılacaktır. Tahkimat yüzeylerinin elde edilmesinde projeye göre kabul edilebilecek tolerans 2 tona kadar taşlar için ± 0,10 m, 2 tondan büyük olan taşlar için ± 0,20 m dir PERE Tanım Bu kısım; projelerde veya kontrol mühendisi tarafından gösterilen yerlerde projesine uygun boyut ve kesitlerde inşa edilen tahkimat veya dolgu yüzeylerinin su vb. etkilere karşı korumaya yarayan düzgün taş kaplamaların yapımını kapsar Malzeme Pere yapımında kullanılacak taşlar, Kısım 304, Taş Dolgu ve Kısım 305, Taş Tahkimat da belirtilen niteliklere sahip olacak ve ayrıca kenarları doğru ve yüzeyleri düzgün taşlardan seçilmiş olacaktır. Gerektiğinde taşlar kırılarak bu şekle getirilecektir. Perede kullanılacak taşların en küçük kenarı 15 cm den ve ağırlığı da 25 kg dan az olmayacaktır. Pere kalınlığı cinslerine göre 20, 30, 40 ve 50 cm olabilir, kalınlığı 20 cm den az pere yapılamaz. Tablo Pere Yapımında Kullanılacak Taşların Özellikleri Deney Şartname Limitleri Deney Standardı 1. Görünür Yoğunluk (kg/m 3 ) 2,30 TS EN Kütlece Su Emme Oranı (%) 1,8 TS EN Kaba Agregada Los Angeles Deney Yöntemi ile Parçalanma Direnci ( %) 30 TS EN Dona Dayanım Deneyi (Tabii don) (25 Döngü) Gözle Muayene Don sonu kütle kaybı (%) Çatlaklar, parça kopması, dağılma olmayacak 5 TS Magnezyum Sülfat Deneyi (Mg 2 SO 4 ile) % 8 TS EN Tuz kristallenmesine direncin tayini (%) (Na 2 SO 4.10H 2 O) ile 5 TS 699 ve TS EN Aşınma Direnci (%) (Mikro Deval Deneyi) 20 TS EN Aşınma Direnci Geniş Disk ile Böhme Deneyi 17 mm mm 3 / mm 2 TS EN Islanma - Kuruma Etkisi (80 Döngü) Önemli derecede çatlak oluşumu ve gelişimi olmayacaktır. TS 699 Not: Magnezyum Sülfat Deneyi, Dona Dayanım deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanım deneyinin yapılamadığı durumda yapılacaktır. Pere yapımında kullanılacak harç kumunun nitelikleri, Kısım de belirtildiği şekilde olacaktır. 305 / / 1

14 KISIM 306 KISIM Yapım Şartları Kuru Pere Pere kaplanacak yüzey önceden düzenlenecek, pere kalınlığına ve eğimine uygun belirli uzunluklarda şablon kullanılacaktır. Kaplanacak şevlere paralel ve düzgün bir pere yüzeyi elde edilecek şekilde çalışılacak, taşların kaplanan yüzeye iyice oturması, birbirlerine değmeleri ve aralarındaki boşluğun en az olması sağlanacaktır. Taşlar pere yüzeyine konduktan sonra, çekiçle iyice yerleştirilecek, kırılan taşlar değiştirilecektir. Pere yapımında; kaplanacak yüzey kenarlarında ve özellikle şev eteklerinde genellikle büyük taşlar kullanılacak ve pere, aşağıdan yukarı doğru ilerleyecek şekilde yapılacaktır. Pere kalınlığı tek bir taştan elde edilecek ve üst üste iki taşın konmasına izin verilmeyecektir Harçlı Pere Pere kaplanacak yüzey önceden düzenlenecek, pere kalınlığına ve eğimine uygun belirli uzunluklarda şablon kullanılacaktır. Kaplanacak şevlere paralel ve düzgün bir pere yüzeyi elde edilecek şekilde çalışılacaktır. Taşların kaplanacak yüzeye iyice oturması; tabanın düzeltilmesi, taşa çekiçle vurularak temin edilecek ve taş aralarına bol harç konacaktır. Komşu taşlar aynı şekilde tabana yerleştirilecek ve yine çekiçle vurularak daha önce yerleştirilmiş taşlarla sıkıca bağlantısı sağlanacaktır. Taşlar arasındaki bütün boşluğun harçla doldurulmuş olması sağlanacak ve yapılan kontrolde görülen boşluklar harç ile tekrar doldurulacaktır. Taşların kuru pere gibi döşenmesi ve sonra derzlerinin harçla doldurulması suretiyle harçlı pere yapılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir. Pere yüzeyindeki harç çapakları mala ve süpürgeyle temizlenecektir. Pere, projesinde belirtilen veya İdarece istenilen kalınlıklarda ve bu kalınlık yalnız bir tek taştan elde edilmek suretiyle yapılacak ve üst üste iki taşın konmasına izin verilmeyecektir. Pere yapımında kaplanan yüzey kenarlarında ve özellikle şev eteklerinde genellikle büyük taşlar kullanılacak ve pere, aşağıdan yukarı doğru ilerleyecek şekilde yapılacaktır. Pere yapımında kullanılan harcın bileşimindeki çimento miktarı, projede belirtilen veya İdarece istenilen miktarda olacak ve bu harç daima taze olarak kullanılacaktır. Hava sıcaklığı sıfır derecenin altında olduğu zaman pere yapılmayacaktır. Harçlı pere; üç gün süreyle sulanacak ve nemli çuval vb. malzeme ile örtülmek suretiyle güneşten korunacaktır Kaplama Elemanı Olarak Kullanılacak Prefabrik Beton Elemanlar Özellikler Malzeme İmalatta kullanılacak çimentolar TS EN ve TS 21 e uygun olmalıdır. Agrega olarak TS 706 EN ya uygun beton agregaları kullanılmalıdır Görünüş Boyut ve Toleranslar Beton kaplama elemanlarının göz ile yapılacak muayenelerinde; çatlaklar, agrega parçalarının düşmesinden dolayı veya başka sebeplerle meydana gelmiş çukur ve boşluklar bulunmamalı ve kullanma yüzeyi homojen olmalıdır. Prefabrik elemanların şekil, boyut ve toleransları İdare tarafından onaylanan projesine uygun olmalıdır. Şekil de prefabrik beton kaplama elemanlarına ait örnek verilmiştir Basınç Dayanımı Şekil de gösterilen; prefabrik plak şev kaplaması elemanı için beton sınıfı C30/37 MPa, prefabrik blok şev kaplaması elemanı için C40/50 MPa sınıfında olacaktır. Farklı prefabrik beton kaplama elemanlarının beton sınıfı, İdare tarafından onaylanan teknik şartnamede belirtildiği şekilde olacaktır. Basınç dayanımı tayininde, bütün numuneler veya kenar uzunluğu 100 mm veya 150 mm olan küp/silindir şekilli deney numuneleri kullanılmalıdır. Küp/silindir şekilli deney numuneleri numuneden kesilerek oluşturulabildiği gibi numunede kullanılan betonlardan alınarak kalıplara doldurulan ve numunenin yapımında uygulanan betonla aynı derecede sıkıştırılan taze beton kullanılarak da oluşturulabilir Dona Dayanıklılık Prefabrik beton kaplama elemanlarının don mukavemeti % 3 ve betonun su emmesi % 0,5 den fazla olmamalıdır Prefabrik Pere ve Şev Kaplama Tanım Prefabrik pere ve şev kaplama; kuru pere inşaat yöntemi esas alınarak, projede belirtilen veya İdarenin göstereceği yerlerde uygun görülen boyut, kesit ve tiplerde prefabrik beton şev elemanı ile inşa edilen, tahkimat veya dolgu yüzeylerini su vb. tesirlere karşı korumaya yarayan kaplamadır. 306 / / 3

15 KISIM 306 KISIM KAGİR İNŞAAT Tanım Bu kısım; plan ve projesinde veya İdarece gösterilen yerde, projesinde belirtilen şekil, boyut, kesit ve eğimde yapılacak moloz, çaplanmış moloz, kaba yonu taş, ince yonu taş ve kesme taş yapımını kapsar Malzeme Genel Nitelikler Kagir inşaat işlerinde kullanılacak taşlar; düzgün, homojen, sık kristallerden oluşacak, toz, toprak, organik madde vb. yabancı madde içermeyecek ve Tablo de belirtilen özelliklere sahip olacaktır. Tablo Kagir İnşaat İşlerinde Kullanılacak Taşlar Deney Şartname Limitleri Deney Standardı 1. Görünür Yoğunluk (kg/m 3 ) 2,30 TS EN Kütlece Su Emme Oranı (%) 1,8 TS EN Kaba Agregada Los Angeles Deney Yöntemi ile Parçalanma Direnci ( %) 30 TS EN Tek Eksenli Basınç Dayanımı (MPa) 50 TS EN Dona Dayanım Deneyi (Tabii don) (25 Döngü) Gözle Muayene Don Sonu Kütle Kaybı (%) Çatlaklar, parça kopması, dağılma olmayacak 5 TS Don Sonrası Basınç Dayanımı Kaybı (%) 10 TS Magnezyum Sülfat ile Termal ve Bozunma Özellikleri Tayini (%) 8 TS EN Tuz Kristallenmesine Direncin Tayini (%) (Na 2 SO 4.10H 2 O) ile 9. Aşınma Direnci 10. Islanma - Kuruma Etkisi (80 Döngü) Geniş Disk ile Böhme Deneyi 5 17 mm mm 3 / mm 2 Önemli derecede çatlak oluşumu ve gelişimi olmayacaktır. TS 699 ve TS EN TS EN TS 699 Şekil Prefabrik Beton Şev Kaplama Elemanları ve Boyutları Not: Magnezyum Sülfat Deneyi, Dona Dayanım deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanım deneyinin yapılamadığı durumda yapılacaktır Özel Nitelikler Moloz Taş Ocaktan çıkarıldıktan ve parçalandıktan sonra oldukları gibi veya yerine göre düzeltilerek kullanılan bir veya özel hallerde iki kişi tarafından el ile manevra edilebilecek büyüklükte, düzgün olmayan taşlardır. Görünen 306 / / 1

16 KISIM 307 KISIM 307 yüzlerde taşların köşe açıları 60 den ve en küçük kenarı da 10 cm den küçük olmayacaktır. Taşların derinliği 20 cm den ve kalınlığı da 15 cm den büyük olacaktır. Taşların hacimleri 0,002 m 3-0,050 m 3 arasında olacaktır. Kemerlerde kullanılacak moloz taşların kuyruk kısmı görünen yüzden daha kalın olarak düzeltilecektir Çaplanmış Moloz Taş Kenarları çekiçle düzeltilmiş dikdörtgen veya çok kenar yüzlü düzgün biçim verilmiş taşlardır. Yatak ve yan yüzeyleri taşların görünen yüzeyine genellikle dik ve en az 5 cm lik kısmı düzeltilmiş olacaktır. Çok kenarlı taşlarda hiçbir köşe açısı 60 nin altına düşmeyecektir. Taşların görünen yüzeylerinde kenarlarından daha çukur kısımlar bulunmayacaktır. Kabarık kısımlarda 5 cm yi geçmemek üzere İdarece istenildiği kadar bırakılacaktır. En küçük kenarı ise 15 cm den küçük olmayacak ve duvar derinliğine giren boyutu, diğer iki boyutundan büyük olacaktır. Kemerlerde; kemer taşları, kemer eğrisine uygun olacak şekilde çaplanacaktır Kaba Yonu Taş Yatak ve yan yüzeyleri, görünen yüzeyine dik, en az 15 cm olmak üzere murç veya tarak ile düzeltilmiş dikdörtgen veya çok kenar yüzeyli düzgün şekil verilmiş taşlardır. Bu taşların görünen yüzey kenarları aynı düzlemde olacaktır. İstenildiğinde taşın görünen yüzey çevresinde yaklaşık olarak 2 cm eninde kalem ile ince tesviyeli bir çerçeve yapılacaktır. Cephe taşlarının görünen yüzeylerindeki kabarıklık 3 cm yi geçmeyecek ve taş yüzeylerinde kenarlarından çukur kısımlar bulunmayacaktır. Çok kenarlı yüzeylerde hiçbir köşe açısı 60 nin altına düşmeyecektir. Dikdörtgen yüzeyli taşların yüksekliği en az 20 cm, genişliği en az 30 cm ve derinliği de en az 25 cm olacaktır. Çok köşeli taşlarda en küçük kenar 15 cm ve taşın duvara giren kısmı 25 cm den az olamaz. Bu taşların yatak ve yan yüzeylerinde 15 cm derinliğe kadar hiçbir kesit daralması olmayacaktır. Bunun gerisinde her kenardan itibaren 2 cm den çok olmamak şartıyla bir kesit daralması kabul edilebilir Özel Kaba Yonu Taş Görünen yüzeylerinin ölçüleri projesine göre yapılmış ve yonu şekli kaba yonu taş esaslarına uyularak hazırlanmış taşlardır. Kemer inşaatında kullanılacak özel kaba yonu taşların yatak ve yan yüzleri, kemer iç eğrisi yarıçapı doğrultusuna gelecek şekilde tamamen murçla işlenecektir İnce Yonu Taş Görünen yüzeyleri tamamen, yatak ve yan yüzeyleri 15 cm derinliğe kadar gönyesinde ve düzlem olarak kenarları düzgün ve keskin doğrular teşkil edecek şekilde kalemle ve geri kalan kısımları murç veya ince tarakla tesviye edilmiş taşlardır. Görünen yüzeylerde kenarların teşkil ettiği düzleme göre çukurluk kabul edilmez, ancak kalemle teşkil edilen çerçeve içerisi aynı düzlemde olabileceği gibi İdarece istenildiği takdirde bu düzleme paralel 2 cm ye kadar çıkıntılı olarak da murç veya ince tarakla işlenebilir. Yatak ve yan yüzeylerinde 15 cm derinliğe kadar hiçbir kesit daralması olmayacaktır. Bu derinlikten sonra yüzeylerde 2 cm den fazla olmamak şartıyla bir kesit daralması kabul edilebilir. Taşların en küçük boyutu 20 cm den az olmayacaktır Özel İnce Yonu Taş Her taşın görünen yüzeylerinin ölçüleri projelerine göre yapılmış ve yonu şekli ince yonu taş esaslarına uyularak hazırlanmış taşlardır. Kemer inşaatında kullanılacak özel ince yonu taşların yatak ve yan yüzleri, kemer iç eğrisi yarıçapı doğrultusunda gelecek şekilde tamamen murçla işlenecektir. Kesitleri Şekil ve Şekil de gösterilen bordür taşları, merdiven basamakları ve köprü kornişleri ince yonu niteliğinde yapıldığı takdirde bunlar özel ince yonu taşlardan sayılırlar Kesme Taş Özellikle estetik ve mimari düşüncelerle, onaylı proje ve detaylarına uygun olarak, bütün yüzeyleri düzgün ve geometrik şekilde yontulup hazırlanmış taşlardır. Bu taşların görünen yüzeylerini çevreleyen kenarlar düzgün doğrulardan meydana getirilecektir. Kesme taşların yatak ve yan yüzlerinde projesine göre herhangi bir kesit daralması olmayacak, bütün görünen yüzeyleri etrafında kalemle çerçeve yapılacak ve çerçevenin içi kalem veya ince tarakla düzgün hale getirilecektir. Kesme taş inşaatın içerden bağlantısını sağlayacak kenet ve harç yuvaları önceden hazırlanmış olacak, bu yuvalar kenarlara 10 cm den yakın olmamak üzere dik olarak teşkil edilecektir. Taşların hazırlandığı yerden inşaattaki yerlerine taşınmasında ve konmasında kenar ve köşelerinin bozulmamasını sağlayacak gerekli önlemler alınacaktır Yapım Şartları Genel Şartlar Kagir inşaatlarda bütün cephe taşları aynı düzlemde veya projesinde gösterilen yüzeyde olacaktır. Duvar bütün kalınlığınca aynı zamanda yapılarak yükseltilecektir. Taşlar yerlerine konmadan önce iyice temizlenecektir. Harçlı yapıda taşlar ıslatılarak kullanılacak, taşlar arasındaki derzler tamamen harç ile doldurulacak, taşların birbirine harçsız olarak teması veya harçsız boşluk kalması önlenecektir. Hava sıcaklığının sıfır derecenin altına düşmesi halinde katkı malzemeli harç kullanılmak suretiyle çalışmaya izin verilecek aksi takdirde çalışılmayacaktır. Çalışmaya ara verildiğinde; duvara iyi kaynamamış, oturmamış taşlar görülürse bunlar sökülecek, yenilenecek ve bundan sonra çalışmaya devam edilecektir. Yapıda daima taze harç kullanılacak ve bunlar projesinde veya şartnamenin ilgili kısımlarında gösterilen niteliklere sahip olacaklardır. Duvarların alt kesimine Kısım de tanımlanan maksimum büyüklükteki taşlar konulacaktır. Duvarda taşların derzleri uzun düşey derzler meydana getirmeyecektir. Bunun için taşlar arasındaki derzlerde şaşırtma ile bağlantı yapmaya dikkat edilecektir. Yarmada iksa duvarı olarak dolguda ise istinat duvarı olarak yapılan taş duvarlar ve duvar arkası drenaj sistemi Şekil de gösterilmektedir. Yol gövdesini sudan korumak için dere kenarlarına yapılacak duvarlar, duvar temelinde oyulma olmayacak, duvar arkasına su girmeyecek şekilde su akış yönüne ve mevcut dere kıyısına/yamaca uygun şekilde yerleştirilmelidir. Duvarın boyutlandırılmasında maksimum su seviyesi göz önüne alınmalıdır Özel Şartlar Moloz Taş İnşaat Kuru Moloz Taş İnşaat Taşların yüzeyleri, kenar ve altları kabaca çekiçle düzeltilecektir. Duvarın köşelerinde, baş ve sonlarında kullanılacak taşlar düzgün yüzeylilerden seçilecek ve duvara gerekli doğrultuyu verecek şekilde düzeltilecektir. Taşlar mümkün olduğu kadar yatay sıralar teşkil edecek şekilde konulacaktır. Temeli ve köşeleri teşkil eden taş sıraları öncelikle büyük seçme taşlardan yapılacaktır. Bütün taşlar geniş yüzeyleri üzerine ve en az üç noktası ile altındaki taş sırasına oturtulacak ve en az boşluk verecek şekilde birbirleriyle yatay ve düşey doğrultularda bağlantılı olarak örülecektir. Görünen yüzeylerde derz aralıkları 4 cm den çok olmayacaktır. 307 / / 3

17 KISIM 307 KISIM 307 Kuru duvar yapımında her taş dengeli ve en az boşluk kalacak şekilde oturtulacaktır. Taşın cephedeki yüksekliği, genişliğinden ve derinliğinden fazla olmayacaktır. Kuru duvar kalınlığı en dar yerinde 60 cm den az olmayacaktır Harçlı Moloz Taş İnşaat Duvar yapımına başlamadan önce duvar projesi enkesiti şekil, ölçü ve boyutlarında şablonlar yapılacaktır. Bu şablonlar ano başlarına ve gereken yerlere mümkün olduğunca sıklıkla yerleştirilecektir. Şartnamede belirtilen özelliklere uygun, ocak veya kazıdan çıkarılan taşlar oldukları gibi veya kabaca düzeltilerek kullanılır. Moloz taşlar, duvarcı ve yardımcısı ile birlikte kaldırılıp yerine konabilecek büyüklükte olacaktır. Taşlar yerine konmadan önce iyice temizlenecek ve gerekirse yıkanacaktır. Taşların yapılmış duvar üzerinde oynatılmasına veya kırılmasına izin verilmeyecektir. Sıvanmayacak kagir inşaatların görünen yüzeylerinde kama kullanılmayacaktır. Ancak iç kısımlarda harcın çok kalınlık meydana getirebileceği yerlerde taş kamalar kullanılabilir. Moloz taş inşaat yüzeylerinde m 2 de 15 den fazla taş bulunmayacaktır. Görünen yüzey taşlarının duvar iç kısmı ile bağlantısını sağlayan taşlar m 2 de 2 adetten az olmamak üzere bütün duvar yüzeyine eşit aralıklarla dağıtılacaktır. Taş kalınlığı 15 cm den az olmayacak ve taşların üstleri harçla tesviye edilerek düzeltilmeyecektir. Harçlı moloz taş inşaatta duvar kalınlığı 50 cm den az olmayacak ve inşaat sırasında duvarın bütün kalınlığınca aynı zamanda yükseltilecektir. İnşaat 10 m lik anolar halinde yapılacaktır. Ayrıca zemin değişikliğinin olduğu noktalarda dilatasyon derzleri bırakılacaktır. Moloz taşı ile yapılan yapı ve çevre duvarları gibi kagir inşaatlarda en çok 2 m de bir beton veya betonarme hatıl yapılacaktır. Bunların dışında kalan moloz taş inşaatta gerekli görüldüğü durumlarda hatıl yapılacaktır. Moloz taş inşaatta bütün taşlar geniş yüzeyleri üzerine konulmak suretiyle inşa edilecek, taşların yüksekliği derinliğinden ve genişliğinden fazla olmayacaktır. Taşların duvar içinde kalan bütün yüzeyleri harçla sarılmış olacak, görünen yüzeylerde derz aralıkları 4 cm den fazla olmayacaktır. Bir kısmı önceden yapılmış taş inşaatın yeniden yapılmasına başlanırken oynamış olan taşlar ve harçlar çıkarılacak, üstü temizlenip ıslatıldıktan sonra işe devam edilecektir. Çimento harçlı taş inşaat, gerektiğinde aralıklı olarak sulanacak, don olabilecek hava şartlarında inşaata izin verilmeyecektir Çaplanmış Moloz Taş İnşaat Çaplanmış moloz taşlarla yapılan kagir inşaatta harçlı moloz taş yapım şartlarına tamamen uyulacak, ancak taşlar arasındaki derz aralıkları 3 cm den çok olmayacak ve taşların örülmesinde kama kullanılmayacaktır. Bu türlü yapım bütün taş inşaat kalınlığınca olacağı gibi yalnız görünen yüzeye de uygulanabilir. Kemer inşaatında çekiçle düzeltilerek elde edilmiş yatak yüzeyleri yarıçap doğrultusuna gelmek ve iki taraf üzengisinden başlamak üzere taşıyıcı kalıba eşit yük verecek şekilde örülecektir. İki ve daha çok sıralı kemerlerde derzler yarıçap doğrultusunda olacak, derz aralıkları 2,5 cm den çok olmayacaktır. Yarıçap doğrultusuna dikey gelen derzlerin şaşırtmalı ve kemer dış yüzeyinin düzgün olmasına özellikle önem verilecektir Kaba Yonu Taş İnşaat Kaba yonu taş inşaatı Harçlı Moloz Taş İnşaat ındaki esaslara uyularak yapılacaktır. Kaba yonu yüzeyleri, sıra halinde, çeşitli boyuttaki dikdörtgen yüzeyli taşlarla karışık olarak veya çok kenarlı taşlarla mozaik şeklinde örülür. Yüzeylerdeki kaba yonu taşların bağlantılarına dikkat edilecek ve yüzeye konan bir sıra taşın arkası duvarın bütün kalınlığınca tamamlandıktan sonra üst sıranın örülmesine geçilecektir. Taş aralarındaki derz yerlerinin genişliği bütün duvar cephesinde aynı ve en çok 2 cm olacaktır. Taşlar yerlerine konduktan sonra kalemle hiçbir düzeltme yapılmayacaktır. Taşlar sıra halinde örüldüğü takdirde sıra aralarındaki yükseklik farkı dar taş sırasının 1/5 ini geçmeyecektir. Bir sıra ile ondan sonra gelen sırada birbirine en yakın olan derzlerin arasındaki uzaklık 10 cm den az olmayacaktır. Kaba yonu taş sıralarına mimari projeden dolayı farklı şekiller verilmesi gerektiği zaman projesine veya şartnamesine uygun olarak yapılacaktır. Çok köşeli taşlarla örülecek taş inşaat yüzeylerinde birbirine yakın taşlarla arasındaki boyut farkı, görünüşü bozmayacak oranda olacaktır Özel Kaba Yonu Taş İnşaat Özel kaba yonu taş inşaat, projelerinde gösterilen veya istenilen özelliklere uyularak Kaba Yonu Taş İnşaatı ndaki esaslar dahilinde yapılır. Ancak, özel kaba yonu taşlarla yapılan kemer inşaatında ardı ardına gelen iki sıradaki taşların şaşırtmalı derzleri arası 10 cm den az olmayacaktır İnce Yonu Taş İnşaat İnce yonu taş inşaatı, Kaba Yonu Taş İnşaat taki esaslara uyulmak şartıyla, duvar yüzeyleri sıra halinde ya da karışık olarak çeşitli boyutlardaki dikdörtgen yüzeyli taşlarla örülerek yapılır. Yüzeylerdeki ince yonu taşların duvarla bağlantılarına dikkat edilecek ve duvar yüzeyine konan bir sıra taşın arkası bütün duvar kalınlığınca tamamlandıktan sonra üst sıranın örülmesine geçilecektir. Taş aralarındaki derz yerlerinin genişliği, bütün duvar yüzeyinde aynı ve en çok 1,5 cm olacaktır. Taşlar yerlerine konulduktan sonra kalemle hiçbir düzeltme yapılmayacaktır. İnce yonu taş sıralarına mimari projesinde değişik şekiller verilmesi için bir kayıt bulunmadıkça ard arda gelen iki taş sırası yükseklikleri arasındaki fark en çok 2 cm ve bir yüzeydeki en kalın sıra ile en ince sıra arasındaki fark da 4 cm yi geçmeyecektir. Ardı ardına gelen iki sıra birbirine en yakın dikey derzler arasındaki uzaklık 10 cm den az olmayacaktır Özel İnce Yonu Taş İnşaat Özel ince yonu taş inşaat, projesinde gösterilen veya istenilen özelliklere uyularak İnce Yonu Taş İnşaat ta belirtilen esaslar dahilinde yapılır. Ancak özel ince yonu taşlarla yapılan kemer inşaatında ardı ardına gelen iki sıradaki taşların şaşırtması derzleri arasındaki uzaklık 10 cm den az olmayacaktır Kesme Taş İnşaat Kesme taşlarla inşaat ince yonu taş inşaattaki esaslara, proje ve detaylarına uygun olarak yapılır. Taşların yatak ve yan yüzeyleri arasındaki derz aralıkları aynı ve en çok 1 cm olacaktır. İstenilen derz kalınlığında harç üzerine oturtulmuş taşların yan yüzleri arasında kalan boşluklar uygun şekilde sulu harç akıtılmak suretiyle doldurulacaktır. Derzlerde bir kalınlık istenmediği takdirde taşların bağlantısı yeteri kadar kenetlerle temin edilir Kagir İnşaatlarda Derz Tanım Bu kısım, kagir inşaatlarda derz işlerinin bu bölümde belirtilen şartlar içerisinde yapılmasından bahseder. 307 / / 5

18 KISIM 307 KISIM Malzeme Harç Kumunun Nitelikleri Harç kumunun nitelikleri, Kısım de belirtildiği gibi olacaktır Çimentonun Özellikleri Harçlı kagir inşaatta kullanılacak çimento; Kısım 308, Beton İşleri nde belirtilen özelliklere sahip olacaktır. Çimento harcındaki minimum çimento miktarı; CEM (I-II-III-IV-V) 32,5 MPa için 350 kg/m³ ve 42,5 MPa için 310 kg/m³ olacaktır Suyun Özellikleri Kagir inşaatta kullanılacak suyun özellikleri Kısım 308, Beton İşleri nde belirtilen niteliklerde olacaktır Su/çimento Oranı (w/c) Kagir inşaatta kullanılacak harcın su/çimento oranı (w/c) 0,70 değerini geçmeyecektir Yapım Şartları Duvar yüzeylerinde İdarenin isteğine uygun olarak gömme oluklu, gömme ve kabartma derzler yapılacaktır. Derz yüzeyleri 3-5 cm derinliğe kadar kazınıp temizlenecek ve derz işine başlamadan önce derz yapılacak aralıklar bir fırça ile ıslatılacak ve ince derz harcı, az sulu olarak aralıklara doldurulup kuvvetlice sıkıştırılacak ve bütün hare kalıntıları temizlenecektir. Harç yeter derecede suyunu çekip sertlik kazanınca, cephe taşlarının keskin köşelerinden 1 cm kadar içeride bırakılmış olan derz, harç henüz tamamıyla sertleşmeden, gömme oluklu derzde ucu çengel şeklinde yuvarlatılmış bir yuvarlak demir çubuk ile, gömme derzde dört köşe demir çubuk ile, kabartma derzde ise derzin profiline uygun bir demirle, derz boyunca iyice bastırılarak çekilecek ve bu şekilde sıkıştırma işi derz harcı çatlamadan ve iyice sertleşinceye kadar bir kaç defa tekrar edilecektir. Şekil Özel İnce Yonu Taşlar Şekil Kurp ve Geçiş Bordür Taşları 307 / / 7

19 KISIM 307 KISIM BETON İŞLERİ Tanım Bu kısım; projelerde veya İdare tarafından gösterilen istinat duvarı, menfez, köprü ve diğer yapılardaki beton işlerini ve beton malzemelerini kapsar Malzeme Beton bünyesinde yer alan malzemeler, beton dayanım ve dayanıklılığını olumsuz etkileyebilecek veya donatı korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararlı madde içermemeli ve kullanım amacına uygun olmalıdır. Malzemelerin kontrolü; belirtilen standartlara uygun olmalıdır Çimento Çimentolar TS EN e veya TS 21 e (Beyaz çimento) veya TS e (Borlu aktif belit çimentosu) veya TS EN ya (Çok düşük hidratasyon ısılı çimento) uygun olmalıdır. TS EN standardına uygun CEM (I-II-III-IV-V) çimentosu, agrega ve su ile uygun şekilde harmanlanıp karıştırıldığında, yeterli süre işlenebilirliğini koruyan ve belirlenmiş periyotlarla belirli dayanım seviyelerini kazanan ve uzun süre hacim sabitliği gösteren, beton veya harç üretebilen çimentodur. TS EN standardına göre çimentolar beş ana tipte olmak üzere gruplandırılmıştır. 1. CEM I Portland Çimento 2. CEM II Portland-Kompoze çimento 3. CEM III Yüksek Fırın Cüruflu Çimento 4. CEM IV Puzolanik Çimento 5. CEM V Kompoze Çimento TS EN standardında, 27 farklı genel çimento, 7 farklı sülfata dayanıklı genel çimento ve 3 farklı düşük erken dayanımlı yüksek fırın cüruflu çimento ile 2 farklı sülfata dayanıklı düşük erken dayanımlı yüksek fırın cüruflu çimento ve bileşenlerinin tarifi ve özellikleri verilmiştir. Bu çimentoların bileşenlerinin katılma oranları Tablo e uygun olmalıdır. Şekil İksa ve İstinat Duvarları ve Drenaj Sistemi 307 / / 1

20 KISIM 308 KISIM 308 Ana Tipler CEM I CEM II CEM III CEM IV CEM V Genel Çimento Tipleri (27 ürüne ait işaret) Portland Çimento Portland Curuflu Çimento Portland Silis Dumanlı Çimento Portland Puzolanik Çimento Portland Uçucu Küllü Çimento Portland Pişmiş Şistli Çimento Portland Kalkerli Çimento Portland Kompoze Çimento ( *c ) Yüksek Fırın Curuflu Çimento Puzolanik Çimento ( *c ) Kompoze Çimento ( *c ) Tablo Genel Çimentolar Grubuna ait 27 Ürün CEM I Klinker K Yüksek Fırın Curufu S Silis Dumanı D ( *b ) Doğal Bileşim (Kütle olarak %) ( *a ) Puzolan Ana Bileşenler Doğal Kalsine Edilmiş Uçucu Kül Silisli Kalkersi Pişmiş Şist Kalker P Q V W T L LL CEM II / A-S CEM II / B-S CEM II / A-D CEM II / A-P CEM II / B-P CEM II / A-Q CEM II / B-Q CEM II / A-V CEM II / B-V CEM II /A-W CEM II /B-W CEM II / A-T CEM II / B-T CEM II / A-L CEM II / B-L CEM II/A-LL CEM II/B-LL CEM II /A-M CEM II /B-M CEM III / A CEM III / B CEM III / C CEM IV/A CEM IV/B CEM V/A CEM V/B *a Tablodaki değerler ana ve minör ilave bileşenlerin toplamıdır. *b Silis dumanının oranı % 10 ile sınırlanmıştır. *c Portland Kompoze Çimento CEM II/A-M ve CEM II/B-M de, Puzolanik Çimento CEM IV/A ve CEM IV/B de, Kompoze Çimento CEM V/A ve CEM V/B de klinkerin yanındaki diğer ana bileşenler çimentoya ait işaretle beyan edilmelidir. Minör İlave Bileşen Standartta verilen 27 tip çimentodan bir kaçından istifade edilmesi veya mineral katkıların (Uçucu kül, cüruf vb.) betona katılması, betonun servis ömrü (durabilitesi) açısından çok önemli olduğu için gereklidir. Sülfata Dayanıklı Genel Çimentoların Bileşimi ve İşareti (SR Çimentoları) TS EN standardında yer alan sülfata dayanıklı genel çimentoların ailesindeki 7 ürün, Tablo de verilmiştir. Bu çimentolar üç ana çimento tipi olarak gruplandırılmışlardır; Sülfata dayanıklı Portland çimentosu: CEM I-SR 0 Sülfata dayanıklı Portland çimentosu (klinkerin C 3 A içeriği = % 0), CEM I-SR 3 Sülfata dayanıklı Portland çimentosu (klinkerin C 3 A içeriği % 3), CEM I-SR 5 Sülfata dayanıklı Portland çimentosu (klinkerin C 3 A içeriği % 5), Sülfata dayanıklı yüksek fırın cüruflu çimento: CEM III/B-SR Sülfata dayanıklı yüksek fırın cüruflu çimento ( klinkerin C 3 A içeriği için şart yok), CEM III/C-SR Sülfata dayanıklı yüksek fırın cüruflu çimento ( klinkerin C 3 A içeriği için şart yok). Sülfata dayanıklı puzolanik çimento: CEM IV/A-SR Sülfata dayanıklı puzolanik çimento (klinkerin C 3 A içeriği % 9), CEM IV/B-SR Sülfata dayanıklı puzolanik çimento (klinkerin C 3 A içeriği % 9). Sülfata dayanıklı genel çimentoların ailesindeki 7 ürünün her birinin bileşimi Tablo deki gibi olmalıdır. Çimento tipine ait işaret, CEM I çimentoları için SR 0, SR 3, SR 5 ve CEM III ve CEM IV çimentoları için sadece SR ile ilave işaretlerle bu standardın gereklerine uygun olmalıdır. Ana Tipler CEM I CEM III CEM IV Tablo Sülfata Dayanıklı Genel Çimentoların Ailesindeki 7 Ürün Bileşim (kütlece a % olarak) Yedi Ürünün İşareti Ana bileşenler (Sülfata dayanıklı genel çimento tipleri) Sülfata dayanıklı Portland çimentosu Sülfata dayanıklı yüksek fırın cüruflu çimento Sülfata dayanıklı puzolanik çimento b CEM I-SR 0 CEM I-SR 3 CEM I-SR 5 Klinker K Yüksek fırın cürufu, S Doğal Puzolan, P Silissi uçucu kül, V Minör İlave Bileşenler 0-5 CEM III/B-SR CEM III/C-SR CEM IV/A-SR CEM IV/B-SR a Çizelgedeki değerler ana ve minor ilave bileşenlerin toplamına atıf yapmaktadır. b CEM IV/A-SR ve CEM IV/B-SR tipindeki sülfata dayanıklı puzolanik çimentolarda klinker dışındaki ana bileşenler çimentoya ait işaretle beyan edilmelidir. 308 / / 3