BİLGİSAYAR DESTEKLİ DEVRE TASARIMI NI MULTISIM VE TEMEL DEVRE UYGULAMALARI DERS NOTU

Transkript

1 BİLGİSAYAR DESTEKLİ DEVRE TASARIMI NI MULTISIM VE TEMEL DEVRE UYGULAMALARI DERS NOTU ÖĞR. GÖR. ÖZER ŞENYURT 2012

2

3 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları I İÇİNDEKİLER 1. MULTISIM 10 KULLANICI ARAYÜZÜ Multisim Arayüzüne Giriş Araç Çubukları Standart Araç Çubuğu Main araç çubuğu Simulation Araç Çubuğu View Araç Çubuğu Components Araç Çubuğu Virtual Araç Çubuğu Graphic Annotation Araç Çubuğu Instruments Araç Çubuğu Pop Up Menüler Devre Penceresinden Açılır Pencere, Seçilmiş Eleman Yok Seçilmiş Bir Eleman Veya Araçtan Açılır Menü Seçilmiş Bir Kablodan Açılır Menü Seçilmiş Metin Bloğu veya Grafikten Açılır Menü Bir Başlık Bloğundan Açılır Menü Yorum veya Ölçüm Probu Açılır Menüsü Şema Çizim Tercihlerinin Ayarları Tercihler İletişim Kutusunun Kullanılması Sheet Properties İletişim Kutusunun Kullanılması Design Toolbox Visibility Sekmesi Hierarchy Sekmesi Arayüzün Özelleştirilmesi Commands Sekmesi Toolbars Sekmesi Keyboard Sekmesi Menu Sekmesi Options Sekmesi Customization Açılır Menüsü ŞEKİL ÇİZİM TEMELLERİ Şekil Çizimine Giriş Çoklu Devre Pencereleri İle Çalışma Veritabanından Bileşenleri Seçmek Bileşenlerin Yerleştirilmesi Alan Bileşen Tarayıcısının Kullanılması Sanal Bileşenleri Yerleştirme In Use List Kullanımı İki Uçlu Pasif Bileşenler Yerleştirilmiş Bileşenlerin Seçimi Yerleştirilmiş Bir Elemanı Taşıma Yerleştirilmiş Bileşenin Kopyalanması Yerleştirilmiş Bir Bileşenin Yeniden Yerleştirilmesi Bileşen Renginin Denetimi Bileşenleri Kablolama Bileşenleri Otomatik Olarak Kablolama Bileşenleri elle kablolama Otomatik Birleştirme ve Manüel Kablolama Bağlantı Olmayan Uçları Etiketleme Çalışma Alanı Üzerine Doğrudan Kablo Yerleştirme Kablolama Tercihleri Ayarı Kablo Yolunu Düzenleme Kablo Renk Kontrolü Bir Kabloyu Taşıma Sanal Kablolama Manüel Olarak Bir Bağlantı Noktası Ekleme Yerleştirilmiş Bileşenlerin Döndürülmesi ve Çevrilmesi Devrenizde Bileşenlerin Bulunması Etiketleme Bileşen Etiketleri ve Niteliklerini Düzenleme... 36

4 II Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Ağ İsimlerini Düzenlenmesi Bir Başlık Bloğu Ekleme Çeşitli Metinler Ekleme Açıklama Ekleme Grafik Açıklaması Ekran Yakalama Alanı Circuit Description Kutusu Circuit Description Kutusunun Biçimlendirilmesi Simülasyonu Süresince Olayların Kaydırılması Description Edit Çubuğu Bir Devreye Bir Şekil Bağlama Şekiller Oluşturma Soruya Bağlantı Ekleme Form Alt Görev Seçenekleri Ayarlama Tamamlanan Formlar Devre Yazdırma ŞEMATİK ÇİZİM GELİŞMİŞ FONKSİYONLAR Yerleştirilmiş Bileşenlerin Özellikleri Yerleşmiş Bileşen Hakkında Tanımlayıcı Bilginin Görüntülenmesi Yerleşmiş Bileşenin Değer / Model Görünümü Yerleşmiş Bileşenin Analizde Nasıl Kullanıldığını Kontrol Etme Yerleştirilmiş Bileşenlerin Kullanıcı Alanlarını Düzenleme Bileşenlere Hatalar Atama Yerleştirilmiş Bileşene Hatalar Ayarlama Otomatik Hata Seçeneğinin Kullanılması Spreadsheet Görünümü Spreadsheet View Results Sekmesi Spreadsheet View Nets Sekmesi Spreadsheet View Components Sekmesi Spreadsheet View PCB Layers Sekmesi Spreadsheet View Buttons Başlık Bloğu Düzenleyici Enter Text İletişim Kutusu Alanları Yerleştirme Title Block Editor Çizelge Görünümü (3.4.3) Title Block Editor Menüleri Title Block Editor Araç Çubukları Elektriksel Kurallar Denetimi ERC Options Sekmesi ERC Kurallar Sekmesi Component s Pins Sekmesi DAHA BÜYÜK TASARIMLARLA ÇALIŞMAK Düz Çoklu Sayfa Tasarımı Çoklu Sayfa İletişim Kutusunu Silme Hiyerarşik Tasarım İç İçe Geçmiş Devreler İç İçe Geçmiş Bir Devrede Bileşen Numaralandırma İç İçe Geçmiş Devrelerde Ağ Numaralandırma Genel Ağlar Bir Hiyerarşik Blok Ekleme Bir Altdevre Ekleme Ana Sayfa Görüntüleme Bileşen Örneklerini Yeniden Adlandırma Referans İşaretleme Önek Kurulum İletişimi Buses Bir Bus Yerleştirme Bus Özellikleri Busları Birleştirme Bir Busu Kablolama Bus Vektör Bağlantısı Değişkenler Değişiklikleri Ayarlama Değişikliklerde Parçalar Yerleştirme... 90

5 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları III 4.6. Proje Yöneticisi ve Sürüm Kontrol Projeleri Ayarlama Projelerle Çalışma Projelerdeki Bulunan Dosyalar ile Çalışmak Sürüm Kontrol BİLEŞENLER Bileşen Veritabanının Yapısı Veritabanı Seviyeleri Veritabanındaki Bileşenlerin Sınıflandırılması Veritabanında Bileşenleri Konumlandırma Bileşenler İçin Tarama Bileşenler İçin Arama Bileşenler İçin Bilgi Depolamanın Türleri Ön Tanımlı Alanlar Kullanıcı Alanları Veritabanı Yönetimi Görüntülenmiş Bileşenlerin Filtrelenmesi Bileşenleri Silme Bileşenleri Kopyalama Yerleştirilmiş Bileşenleri Saklama Veritabanları Arasında Bileşenleri Taşıma Aileleri Yönetme Kullanıcı Alan Başlıkları ve İçeriğini Değiştirme Veritabanı Bilgisini Görüntüleme Bileşenleri Düzenleme Veritabanlarını Dönüştürme Veritabanlarından Bileşenleri Güncelleştirme Database yi Birleştirme SİMÜLASYON En İyi Tasarım İçin Simülasyon Kullanma Multisim Simülasyonunu Kullanma Etkileşimli Bileşenler Multisim de Bileşen Toleransları Simülasyonu Başlatma / Durdurma / Duraklatma Devre Tutarlılık Kontrolü Şekil Olmaksızın Ağ Listesinden Simülasyon Multisim SPICE Simülasyonu: Teknik Ayrıntılar RF Simülasyonu MultiVHDL Devre Sihirbazları Zamanlayıcı Sihirbazı Filtre Sihirbazı Ortak Emiter BJT Yükselteç Sihirbazı Opamp Sihirbazı Simülasyon Hata Günlüğü / Denetim Raporu Simülasyon Hata Yardımı Yakınsaklık Yardımcısı Kaydetme / Yükleme Simülasyon Tercihleri Bir Simülasyon Tercihini Saklama Bir Simülasyon Tercihi Yükleme En İyi Tasarım İçin Simülasyonu Kullanma ARAÇ GEREÇLER Multisim Araçlarına Giriş Araçlar İle Simülasyon Verilerini Kaydetme Bir Devreye Bir Araç Ekleme Aracı Kullanma Çoklu Araçlarla Çalışma Araç Verilerini Kaydetme Yazdırma Araçları Etkileşimli Simülasyon Ayarları Sorun Çözme Simülasyon Hataları Multimetre Multimetre Ayarları

6 IV Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 7.5. Fonksiyon Jeneratörü Fonksiyon Jeneratörü Ayarları Wattmetre Wattmetre Bağlantısı Osiloskop Osiloskop Ayarları Osiloskop Sonuçlarını Görüntüleme Bode Çizici Bode Çizici Ayarları Bode Çizici Sonuçlarını Görüntüleme Word Jeneratör Word Jeneratör Ayarları Logic Analizör Lojik Analizör Ayarları Lojik Dönüştürücü Lojik Dönüştürücü Ayarları Distorsiyon Analizör Distorsiyon Analizör Ayarları Spektrum Analizör Network Analizör Ölçüm Probu Ölçüm probu ayarları Dört Kanallı Osiloskop Dört Kanallı Osiloskobun Ayarları Dört Kanallı Osiloskop Sonuçlarını Görüntüleme Dört Kanallı Osiloskobun Bağlantısı Frekans Sayıcı Frekans Sayıcının Kullanımı IV Analizör IV Analizörün Kullanımı IV Analizör Veri Yeniden Görüntüleme Agilent Simüle Edilmiş Cihazlar Tektronix Simüle edilmiş osiloskop Voltmetre Voltmetre Kullanımı Ampermetre Ampermetre Kullanımı Akım Probu Current Probe Özellikleri NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: RLC Devreler Paralel DC Devre Seri-Paralel DC Devre Akım Analizi Millman ın Teoremi Millman ın Teoremi Kirchhoff un Akım Kanunu Thevenin Teoremi Süperpozisyon Prensibi Norton un Teoremi ve Kaynak Dönüşümü AC Gerilim Ölçümü Seri RL Ağının Frekans Cevabı RL Yüksek ve Alçak Geçiren Filtre Seri RC Ağının Frekans Cevabı RC Yüksek ve Alçak Geçiren Filtre NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: Diyotlar Merkez Tam Dalga Doğrultucu Köprü Doğrultucu Kondansatör Girişli Doğrultucu Filtresi Diyot Kırpıcı (Sınırlayıcı) Diyot Kırpıcı Diyot Kenetleyici (DC Yükleyici) Diyot Gerilim Çiftleyici Zener Diyot ve Gerilim Regülasyonu

7 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları V 9.9. Zener Diyot ve Gerilim Regülasyonu Zener Diyot ve Gerilim Regülasyonu NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: Transistörler Emiter Ön Gerilimli NPN transistör Gerilim Bölücülü Ön Gerilimli PNP Transistör NPN Çalışma Noktası Beyz Öngerilimli Transistör NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: Amplifikatörler B Sınıfı Push-Pull Amplifikatör B Sınıfı Push-Pull E-F Amplifikatör A Sınıfı Güç Amplifikatörü Darlington Çifti Kollektör Geri Beslemeli Amplifikatör Kaynak Dirençli Ortak Emiterli Amplifikatör Ortak Emiterli Amplifikatör Beyz i Ortak Amplifikatör Ortak Kollektörlü Amplifikatör İki Aşamalı Ortak Kollektörlü Amplifikatör İki Aşamalı Ortak Emiterli Amplifikatör İki Aşamalı Ortak Beyzli Amplifikatör NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: Opamp lar Tersleyen Amplifikatör AC Giriş İşaretli Tersleyen Amplifikatör Terslemeyen Amplifikatör Terslemeyen Opamp Devresi Opamp Karşılaştırıcı Sınırlandırılmış Karşılaştırıcı Çift-Sınırlandırılmış Karşılaştırıcı Pencere Dedektörü Schmitt Trigger Sıfırdan Farklı Seviye Dedektörü Pozitif Tersleyen Gerilim Dedektörü Pozitif Gerilim Dedektörü Tersleyen Toplayıcı Terslemeyen Toplayıcı Opamp Fark Alıcı Temel Fark Amplifikatörü Opamp Ortak Mod Reddetme Duyarlı Uçlarla Temel Diferansiyel (Fark) Amplifikatör Ortak Mod Gerilim Yükselteci Üçgen-Dalga Generatör Üçgen-Sinüs Dalga Jeneratör Negatif Çıkışlı Ölü Bölge Devresi Pozitif Çıkışlı Ölü Bölge Devresi İki Kutuplu Ölü Bölge Devresi Tepe Dedektör Hassas Kırpıcı Hassas Tam Dalga Doğrultucu Temel Şönt (Paralel) Regülatör Temel Opamp Serisi Regülatörü Akım-Gerilim Serisi Regülatörü Voltaj Takipçisi Dijital Analog Dönüştürücü Servo Amplifikatör Çıkarıcı Opamp İntegral Alıcı NI MULTISIM TEMEL DEVRELER: Filtreler Birinci Dereceden Alçak Geçiren Filtre İkinci Dereceden Alçak Geçiren Filtre Sallen Anahtar İkinci Dereceden Alçak Geçiş Filtresi Üçüncü Dereceden Alçak Geçiren Filtre Yüksek Geçiren Aktif Filtre İkinci Dereceden Yüksek Geçiş Filtresi

8 VI Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Butterworth İkinci Dereceden Yüksek Geçiren Filtre Üçüncü Dereceden Yüksek Geçiren Filtre Geniş Bantlı Band Geçiren Filtre Konuşma Filtresi Dar Band Geçiren Filtre Aktif Band Geçiren Filtre Aktif Çentik (ch) Filtre ÇEŞİTLİ DEVRELER Şönt Geri Besleme Devresi TTL Inverter TTL Gate OR Kapı Devresi Aşırı Sönümleyici Devre Kritik-Sönümleyici Devre Seri RLC Devresi Clapp osilatör Fark Yükselteci Ortak Mod Fark Yükselteci Birim Kazanç Tamponlu LC Osilatör Çentik (ch) Filtre PNP Diferansiyel Çift Çaprazlama Ağ İkinci Dereceden Yüksek Geçiren Chebyshev Filtresi Üçüncü Dereceden Yüksek Geçiren Chebyshev Filtresi Beşinci Dereceden Yüksek Geçiren Filtre

9 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 1 BİLGİSAYAR DESTEKLİ DEVRE TASARIMI - NI MULTISIM VE TEMEL DEVRE UYGULAMALARI Genel Bakış Bu ders notu ile Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı yapabilmek için kullanılan Multisim 10 programının genel kullanımı ve ayrıntılı olarak programa ait pek çok işlev anlatılmıştır. Programı kullanabilme yeterliliğine ulaşan devre tasarımı ile uğraşanlar, çoğu durumda gerçek bir laboratuar gerekmeksizin sanal bir ortamda devre tasarımlarını gerçekleştirebilecektir. Tasarım süresince yapılacak çalışmalarda programın kullanılmasının avantajlarından faydalanarak, yüksek performans, güvenirlik, zaman tasarrufu sağlanmaktadır. Gerçekleştirilen devre tasarımı daha sonra baskılı devre kartı oluşturmak için Ultiboard veya başka bir PCB tasarım programına aktarılabilmekte ve bir devre tasarım süreci tamamlanmaktadır. Bu ders notunun hazırlanmasında üretici firmanın web sayfasında vermiş olduğu program kullanım kılavuzu ve diğer bilgi sayfaları ile ilgili konuyla ilgili forum sitelerinden faydalanılmıştır. Kullanım kılavuzu ve bilgi sayfalarının tercümesi yapılarak hazırlanmış olan bu ders notunda, Multisim programı ile ilgili bazı konulara yer verilmemiştir. NI Multisim temel devreler serileri elektroniğin anlaşılmasındaki gerekli çok sık kullanılan devreleri ve tasarım topolojileri sunar. Bu örnekler, yeni veya gelişmiş kullanıcılar için değişik bileşenlerin, tasarımların ve etkileşimli SPICE simülasyonları ve analizlerinin gücünü sergileyen bir kütüphane devrelerin inşasına faydalı başlama noktası sağlar. RLC, diyot, transistör, amplifikatör, opamp, filtreler ve çeşitli devreler içeren yedi bölüm içine ayrılmış devre gruplarını yükleyerek çalışabilirsiniz. Bu ders notu; Meslek Yükseokulu Elektrik, Elektronik, Otomasyon ve Haberleşme programlarında eğitim gören öğrencilerin Bilgisayar Destekli Tasarım dersinde Multisim programının genel kullanımı bilgileri ile temel devre uygulamalarını gerçekleştirebilecekleri uygulamalar içermektedir. Yapılacak devre uygulamaları ile öğrenci diğer derslerde öğrenmiş olduğu konuları pekiştirmiş, aynı zamanda elektronik devre tasarımları konusunda kendisini geliştirmiş olacaktır. Multisim Programı kullanıcı kılavuzu (Multisim 10 User Guide) programın bilgisayara kurulması ile C:\Program Files (x86)\national Instruments\Circuit Design Suite 10.0\documentation dizini içinde bulunmaktadır. National Instruments tarafından hazırlanmış olan; NI Multisim Fundamental Circuits eğitim notunun tercümesi olarak hazırlanmış olan bu notun, orijinaline ve notla ilgili devrelere aşağıda verilen web sitesi üzerinden ulaşılabilmektedir. Bu ders notunun hazırlanmasında yardım ve desteklerini esirgemeyen öğrencim Buse İclal YILMAZ a teşekkürlerimi sunarım. Özer ŞENYURT Öğretim Görevlisi ŞUBAT Hazır olmayı beklemeyin, beklerseniz hiçbir zaman hazır olamazsınız.

10

11 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 3 Bölüm 1 1. MULTISIM 10 KULLANICI ARAYÜZÜ 1.1. Multisim Arayüzüne Giriş National Instruments devre tasarım ortamının simülasyon uygulamaları ve şema oluşturma, devre tasarım akışındaki esas adımların uygulanmasında yardımcı olan EDA (Electronics Design Automation) araçlarının ortamı Multisim dir. Multisim şema giriş, simülasyon ve PCB tasarımı gibi aşamaları besleme için tasarlanmıştır. Multisim in kullanıcı arayüzü aşağıdaki temel elemanları içerir: Bütün işlevler için komutları bulacağınız yer menülerdir. Standart araç çubukları yaygın olarak tercih edilen işlevler için düğmeler içerir. Simulation araç çubuğu başlatma, durdurma ve diğer simülasyon işlevlerini içerir. Instruments araç çubuğu her bir araç için düğmeler içerir. Component araç çubuğu şeklinizde Multisim veritabanından yerleştirmek için eleman seçmenize imkân veren düğmeler içerir. Devre penceresi (veya çalışma alanı) devre tasarımını yapacağınız yerdir. Design Toolbox, farklı türdeki proje dosyalarının (şekiller, PCB ler, raporlar) arasında dolaşmanıza, şema hiyerarşisinin görünümü ve farklı katmanların gösterilip gizlenmesine imkân verir. Spreadsheet görünümü bacak uçları, referans belirleyici, nitelik ve tasarım sınırları gibi eleman ayrıntıları içeren parametrelerin düzenlenmesi ve gelişmiş görüntülenmesine olanak sağlar. Kullanıcılar bazı veya bütün elemanlar için diğer işlevlerin tercih edilen belli bir sayıda parametrelerini değiştirebilirler Araç Çubukları Multisim de aşağıda listelenmiş araç çubukları kullanılır. Standart araç çubuğu, Main araç çubuğu, Simulation araç çubuğu, View araç çubuğu, Components araç çubuğu, Virtual araç çubuğu, Graphic Annotation araç çubuğu, Instruments araç çubuğu Eğer yukarıdaki araç çubukları görüntülenmiyorsa, View / Toolbar /< araç çubuğu ismi> seçilir.

12 4 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Standart Araç Çubuğu Standart araç çubuğu yaygın olarak tercih edilen işlevleri için düğmeler içerir. Bu düğmeler aşağıda açıklanmıştır. Düğme Açıklama New düğmesi, Yeni devre dosyası oluşturur. Open düğmesi, Mevcut bir devre dosyası açar. Open Sample düğmesi, İçerik örnekleri ve başlarken dosyaları klasörünü açar. Save düğmesi, Etkin devreyi kaydeder. Print Circuit düğmesi, Etkin devreyi yazdırır. Print Preview düğmesi, Yazdırılacak devrenin önizlemesidir. Cut düğmesi, Seçilmiş elemanları kaldırır ve Windows panosuna yerleştirir. Copy düğmesi, Seçilmiş elemanları kopyalar ve Windows panosuna yerleştirir. Paste düğmesi, Windows panosunun içindekini işaretçinin konumuna ekler. Undo düğmesi, Son olarak yapılan eylemi geri alır. Redo düğmesi, Geri alınmış en son eylemi yeniden yapar Main araç çubuğu Main araç çubuğundaki düğmeler aşağıda açıklanmıştır. Düğme Açıklama Toggle Design Toolbox düğmesi, Tasarım araç kutusunu açma kapama anahtarı. Toggle Spreadsheet View düğmesi, Tablo görünümünü açma kapama anahtarı. Database Manager düğmesi, Veritabanı yöneticisi iletişim kutusunu başlatır. Create Component düğmesi, Eleman sihirbazını başlatır. Grapher / Analyses düğmesi, Grafikçiyi görüntüler. Postprocessor düğmesi, Postprocessor iletişim kutusunu görüntüler. Electrical Rules Checking düğmesi, Devreyi takip eden kablolama için kurulmuş elektriki kuralları kontrol eder. Capture Screen Area düğmesi, Ekran alanı yakalar. Back Annotate From Ultiboard düğmesi, Forward Annotate düğmesi, In Use List devredeki etkin elemanların listesini görüntülemek için OK a tıklayın. Help düğmesi,

13 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Simulation Araç Çubuğu Simulation araç çubuğu simülasyon süresince kullanılan düğmeler içerir. Düğme Açıklama Run / Resume Simulation düğmesi, Etkin devrenin simülasyonunu başlatır / yeniden başlatır. Pause Simulaion düğmesi, Simülasyonu duraklatır. Stop Simulation düğmesi, Simülasyonu durdurur. Pause at Next MCU Istruction Boundary düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Step Into düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Step Over düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Step Out düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Run to Cursor düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Toggle Breakpoint düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için. Remove All Breakpoints düğmesi, Multisim MCU modülü ile kullanmak için View Araç Çubuğu View araç çubuğundaki düğmeler aşağıda açıklanmıştır. Düğme Açıklama Toggle Full Screen düğmesi, Yalnız çalışma alanı görüntülenir. Increase Zoom düğmesi, Etkin devreyi büyütür. Decrease Zoom düğmesi, Aktif devrenin büyütmesini azaltır. Zoom Area düğmesi, Çalışma alanı üzerinde büyütülmüş alanı seçerek işaretçiyi sürükleyin. Zoom Fit to Page düğmesi, Sayfa yakınlaştırmasını ayarlar Components Araç Çubuğu Components araç çubuğu düğmeleri aşağıda açıklanmıştır. Her bir düğme önseçimli düğme üzerinde belirtilmiş grup ile bileşen tarayıcı alanını (Select a Component tarayıcı) başlatacaktır. Düğme Açıklama Source düğmesi, Tarayıcıda kaynak bileşenler grubu seçilir. Basic düğmesi, Tarayıcıdaki temel bileşenler grubu seçilir. Diode düğmesi, Tarayıcıda diyot bileşenleri grubu seçilir. Transistor düğmesi, Tarayıcıda transistör bileşenleri grubu seçilir. Analog düğmesi, Tarayıcıda analog bileşenler grubu seçilir. TTL düğmesi, Tarayıcıda TTL bileşenler grubu seçilir. CMOS düğmesi, Tarayıcıda CMOS bileşenler grubu seçilir. Miscellaneous Digital düğmesi, Tarayıcıda çeşitli sayısal bileşenler grubu seçilir. Mixed düğmesi, Tarayıcıda karışık bileşenler grubu seçilir. Power Components düğmesi, Tarayıcıda güç bileşenleri grubu seçilir. Indicator düğmesi, Tarayıcıda gösterge bileşenleri grubu seçilir. Miscellaneous düğmesi, Tarayıcıda çeşitli bileşenler grubu seçilir. Electromechanical düğmesi, Tarayıcıda elektromekanik bileşenler grubu seçilir. RF düğmesi, Tarayıcıda RF bileşenler grubu seçilir. Place Advanced Peripherals düğmesi, Tarayıcıda gelişmiş çevresel bileşenler grubu seçilir. Place MCU Module düğmesi, Tarayıcıda MCU modül bileşen grubu seçilir.

14 6 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Virtual Araç Çubuğu Çalışma alanınıza sanal bileşenler eklemek için Virtual araç çubuğunu kullanın Graphic Annotation Araç Çubuğu Graphic Annotation araç çubuğu düğmeleri aşağıda açıklanmıştır. Düğme Açıklama Picture düğmesi, Çalışma alanına bir resim eklemek için bu düğmeyi tıklayın. Polygon düğmesi, Bir çokgen çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Arc düğmesi, Bir yay çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Ellipse düğmesi, Bir oval çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Rectangle düğmesi, Bir dörtgen çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Multiline düğmesi, Bir çoklu hat çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Line düğmesi, Bir çizgi çizmek için bu düğmeyi tıklayın. Place Text düğmesi, Çalışma alanınıza çeşitli metinleri girebileceğiniz bir metin çerçevesi yerleştirir. Place Comment düğmesi, Çalışma alanına bir yorum alanı eklemek için bu düğmeye tıklayın Instruments Araç Çubuğu Instruments araç çubuğundaki düğmeler aşağıda açıklanmıştır. Her bir durumda, düğme çalışma alanına belirli bir araç yerleştirir. Multisim in bazı sürümlerinde aşağıda belirtilen bütün elemanları içermez. Düğme Açıklama Multimeter düğmesi, Çalışma alanına bir multimetre yerleştirir. Function Generator düğmesi, Çalışma alanı üzerine bir fonksiyon jeneratörü yerleştirir. Wattmeter düğmesi, Çalışma alanına bir wattmetre yerleştirir. Oscilloscope düğmesi, Çalışma alanına bir osiloskop yerleştirir. Four Channel Oscilloscope düğmesi, Çalışma alanına dört kanallı bir osiloskop yerleştirir. Bode Plotter düğmesi, Çalışma alanına bir bode çizici yerleştirir. Frequency Counter düğmesi, Çalışma alanına bir frekans sayıcı yerleştirir. Word Generator düğmesi, Çalışma alanı üzerine bir word jeneratörü yerleştirir. Logic Analyzer düğmesi, Çalışma alanına bir lojik analizör yerleştirir. Logic Converter düğmesi, Çalışma alanına bir lojik dönüştürücü yerleştirir. IV-Analysis düğmesi, Çalışma alanına IV analizör yerleştirir. Distortion Analyzer düğmesi, Çalışma alanına bir distorsiyon analizör yerleştirir. Spectrum Analyzer düğmesi, Çalışma alanına bir spektrum analizör yerleştirir. Network Analyzer düğmesi, Çalışma alanına bir ağ analizörü yerleştirir. Agilent Function Generator düğmesi, Çalışma alanına bir Agilent Fonksiyon Jeneratörü yerleştirir. Agilent Multimeter düğmesi, Çalışma alanına bir Agilent Multimetre yerleştirir. Agilent Oscilloscope düğmesi, Çalışma alanına bir Agilent Osiloskop yerleştirir. Tektronix Oscilloscope düğmesi, Çalışma alanına bir Tektronix Osiloskop yerleştirir. Current Probe düğmesi, Çalışma alanına bir akım probu yerleştirir. LabVIEW Instrument düğmesi, Çalışma alanına bir LabVIEW aracı yerleştirir. Measurement Probe düğmesi, Şeklinizdeki herhangi bir kablo üzerinden akım, gerilim ve frekans ölçülen fare işaretçisi için bir prob ekler. Statik prob simülasyondan önce veya simülasyon süresince dinamik prob yerleştirilebilir. Statik prob yerleştirmek için oku kullanın.

15 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Pop Up Menüler Ekranın üstündeki standart menülere göre (dosya, düzen gibi), içerik duyarlı kullanılabilir açılır menüler de vardır Devre Penceresinden Açılır Pencere, Seçilmiş Eleman Yok Eğer bileşen seçmeden devre penceresi üzerine sağ tıklarsanız, uygun komutların bir açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Place Component Place Schematic- Component Place Schematic - Junction Place Schematic - Wire Place Schematic - Bus Place Schematic HB /SC Connector Place Schematic Off-Page Connector Place Schematic Bus HB/SC Connector Place Schematic Bus Off- Page Connector Place Schematic Hierarchical Block From File Place Schematic New Hierarchical Block Place Schematic Replace By Hierarchical Block Place Schematic New Subcircuit Place Schematic Replace By Subcircuit Place Schematic Multi Page Place Schematic Merge Bus Place Schematic Bus Vector Connect Place Graphic Text Place Graphic Line Place Graphic Multiline Place Graphic Rectangle Place Graphic Ellipse Place Graphic Arc Place Graphic Polygon Place Graphic Picture Place Comment Cut Copy Paste Delete Select All Toggle NC Marker Clear ERC Markers Paste as Subcircuit Replace by Hierarchical Block Font Properties Açıklama Bileşen yerleştirmek için veritabanları (Master, Corporate ve User tarayıcısına izin verin. Eleman yerleştirmek için veritabanları (Master, Corporate ve User tarayıcısına izin verin. Bir connector (Konektör) yerleştirir. Çalışma alanı üzerine bir kablo yerleştirmek için kullanın. Tıklatırken oluşturulmuş bölümlerle bir bus yerleştirir. Bir hiyerarşik blok veya alt devrede kullanmak için bir devreye konektör ekler. Çalışma alanınıza kapalı sayfa konektörü yerleştirir. Bir hiyerarşik blok veya alt devrede kullanmak için bir devreye bus konektörü ekler. Çalışma alanınıza yalnız bus ile kullanmak için kapalı sayfa konektör yerleştirir. Hiyerarşik bir blok olarak gömülü olan bir dosyayı açar. Hiyerarşik blok özellikleri iletişim kutusu görüntülenir. Bir hiyerarşik blok seçimini yeniden yerleştirir. Çalışma alanına yeni bir alt devre yerleştirir. Bir alt devre seçimini yeniden yerleştirir. Yeni düz bir sayfa açar. Seçilmiş busları birleştirir. Bir busa entegre gibi çok uçlu bir aygıttan sayısız bağlantılar yerleştirmek için kullanın. Devreye bir metin yerleştirmeye izin verir. Çalışma alanınıza düz bir çizgi yerleştirir. Çalışma alanına çoklu bir hat yerleştirir. Çalışma alanınıza bir dörtgen yerleştirir. Çalışma alanınıza bir oval yerleştirir. Çalışma alanınıza bir yay yerleştirir. Çalışma alanınıza bir çokgen yerleştirir. Çalışma alanınıza bir resim yerleştirir. Çalışma alanına veya doğrudan bir elemana bir yorum ucu eklemek için kullanılır. Bir devreden seçilmiş bir parçayı kaldırır ve panoya yerleştirir. Devreden seçilmiş bir parçayı panoya kopyalar. Devrenize panonun geçerli içeriğini yapıştırır. Çalışma alanından seçimi siler. Çalışma alanına bütün elemanları seçer. Elemanın ucuna bağlı olmayan (NC) bir işareteyici yerleştirir. Çalışma alanından mevcut ERC işaretleyicileri temizler. Bir alt devre gibi çalışma alanına panonun içeriğini yapıştırır. Seçtiğiniz bir alt devre elemanını yeniden yerleştirir. Devreniz için önbilgi ayarlarının bulunduğu bir iletişim kutusu görünür Tablo özellikleri iletişim kutusu görüntülenir. Çalışma alanı üzerinde seçili bir eleman olmadığından emin olun veya yerine elemanın özellikleri görüntülenecektir.

16 8 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Seçilmiş Bir Eleman Veya Araçtan Açılır Menü Seçilmiş bir eleman veya araç üzerinde eğer sağ tıklarsanız, uygun komutların açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Açıklama Cut Seçilmiş elemanları, devreleri veya metinleri kaldırır ve panoya yerleştirir. Copy Seçilmiş elemanları, devreleri veya metinleri kaldırır ve panoya kopyalar. Çalışma alanına panonun içeriğini yerleştirir. İşaretçi yapıştırılmış Paste parçanın hayali görüntüsünü gösterir. Yapıştırılmış olan parçanın yeri gösterdiğinde tıklayın. Delete Seçimi çalışma alanından siler. Flip Horizontal Seçimi yatay olarak döndürür. Flip Vertical Seçimi düşey olarak döndürür. 90 Clockwise Seçimi saat yönünde 90 derece döndürür. 90 CounterCW Seçimi saat ibresinin tersine 90 derece döndürür. Bus Vector connect Bus vektör bağlantı iletişim kutusu görüntülenir. Replace by Hierarchical block Hiyerarşik blok ile seçtiğiniz elemanları yeniden yerleştirir. Replace by Subcircuit Bir alt devre ile seçtiğiniz elemanı yeniden yerleştirir. Replace Components Yeni bir eleman seçebileceğiniz bir eleman tarayıcı seçmek için çağırır. Edit Symbol / Title Block Seçilmiş parçaya bağlı olarak sembol düzenleyici veya başlık bloğu düzenleyiciyi başlatır. Change Color Seçilmiş elemanların çizgilerinin rengini değiştirebileceğiniz renk paletini görüntüler. Font Çalışma alanındaki farklı elemanların varsayılan değerlerinden yazı tiplerini değiştirir. Reverse Probe Direction Seçilmiş ölçüm probu veya akım probunun polaritesini tersler. Properties Eğer bir eleman seçilmiş ise elemanın özellikleri iletişim kutusu görüntülenir. Eğer bir araç seçilmiş ise araç yüzünü açar.

17 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Seçilmiş Bir Kablodan Açılır Menü Devre penceresinde seçilmiş bir kablo üzerinde sağ tıklarsanız, uygun komutların açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Delete Change Color Segment Color Font Properties Açıklama Çalışma alanından seçilmiş kabloyu siler. Seçilmiş kablonun varsayılan değerden rengini değiştirir. Seçilmiş kablonun bölümünün varsayılan değerden rengini değiştirir. Çalışma alanı üzerinde farklı elemanların varsayılan yazı tipini değiştirir. Ağ iletişim kutusunu görüntüler Seçilmiş Metin Bloğu veya Grafikten Açılır Menü Devre penceresinde seçilmiş bir metin bloğu veya grafik üzerinde sağ tıklarsanız, uygun komutların açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Açıklama Delete Seçilen parçayı siler. Flip Horizontal Seçimi yatay olarak döndürür. Flip Vertical Seçimi dikey olarak döndürür. 90 Clockwise Seçimi saat yönünde 90 derece döndürür. 90 CounterCW Seçimi saat ibresi tersine 90 derece döndürür. Pen Color Seçilen parçan rengin varsayılan değerden değiştirir. Pen Style Seçilmiş grafik için kalemin türünü değiştirir. Eğer metin seçilmiş ise kapalıdır. Fill Color Seçilmiş dörtgen, oval ve çokgen için dolgu rengini değiştirir. Eğer herhangi bir grafik elemanı veya metin seçiliyse kapalıdır. Fill Type Seçilmiş dörtgen, oval ve çokgen için dolgunun görünüm değiştirir. Eğer herhangi bir grafik elemanı veya metin seçiliyse kapalıdır. Arrow Seçilmiş çizgi ve çoklu hatlar üzerine ok yerleştirir. Herhangi bir grafik elemanı veya metin seçilmiş ise kapalıdır. Order Seçilmiş elemanı geriye göndermek veya öne getirmek için kullanın. Assign to Layer Seçilmiş katman üzerine seçilmiş elemanı yerleştirir. Belirtilen katmandan bir elemanı kaldırmak için seçimi iptal eder. Font Bir yazıtipi, yazı türü ve seçilmiş bir metin için boyut seçmenize izin verir. Properties Bir metin bloğu veya grafikler için etkindir Bir Başlık Bloğundan Açılır Menü Devre penceresinde seçilmiş bir başlık bloğuna sağ tıklarsanız uygun komutların açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Delete Change Color Edit Symbol / Title Block Move to Bottom Left Move to Bottom Right Move to Top Left Move to Top Right Properties Açıklama Seçilmiş başlık bloğunu siler. Seçimin rengini değiştirebileceğiniz paleti görüntüler. Başlık blok düzenleyicisini başlatır. Belgenin sol alt köşesinde seçilmiş başlık bloğu yerleştirir. Belgenin sağ alt köşesinde seçilmiş başlık bloğu yerleştirir. Belgenin sol üst köşesinde seçilmiş başlık bloğu yerleştirir. Belgenin sağ alt köşesinde seçilmiş başlık bloğu yerleştirir. Başlık bloğunda gördüğünüz bilgiyi değiştirmenize izin verir.

18 10 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Yorum veya Ölçüm Probu Açılır Menüsü Seçilmiş yorum veya ölçüm probu üzerine sağ tıklarsanız, uygun komutların açılır menüsü görüntülenir. Bu komutlar: Komut Cut Copy Paste Delete Show Comment / Probe Edit Comment Reverse Probe Direction Font Properties Açıklama Seçilmiş parçayı kaldırır ve panoya yerleştirir. Seçilmiş parçayı kopyalar ve panoya yerleştirir. Çalışma alanına panonun içeriğini yerleştirir. İşaretçi yapıştırılacak olan parçanın hayali resmini gösterir. Seçilmiş parça çalışma alanından silinir. Yorumun içeriğini veya yerleştirilmiş probu görüntüler. Seçilmiş bir yorum için yalnızca aktiftir. Yorumun içine metin girmek için kullanın. Seçilmiş bir prob için yalnızca aktiftir. Probun polaritesini tersler. Çalışma alanı üzerinde farklı elemanların yazıtipini varsayılandan farklı değiştirir. Seçilmiş elemana bağlı olarak yorum özellikleri veya prob özellikleri iletişim kutusu görüntülenir Şema Çizim Tercihlerinin Ayarları Multisim tercihlerinin görünümünü fiili olarak devrenizde kullandığınız renkler, sayfa boyutu, yakınlaştırma seviyesi, otomatik yedekleme aralığı, sembol ayarı (ANSI veya DIN) ve yazıcı ayarları dâhil özelleştirebilirsiniz. Özelleştirme ayarlarınız kullandığınız her bir devre dosyası ile bireysel olarak kaydedilir. Örneğin bir devre için bir şema rengi ve diğer farklı bir devre için başka bir renk gibi. Bireysel durumlar için (örneğin belirli bir elemanı kırmızıdan turuncuya) veya bütün devre için ayarları geçersiz yapabilirsiniz. Özelleştirme şu şekilde yapılır: Preferences iletişim kutusu genel tercihleri ayarlamak için kullanın. Bu tercihler bilgisayardan bilgisayara değişebilir. Sheet Properties iletişim kutusu etkin tablo için tercihleri ayarlamada kullanın. Bu tercihler devre dosyaları ile saklanır. Başka bir bilgisayarda eğer devre açılırsa aynı ayarlar kullanılacaktır Tercihler İletişim Kutusunun Kullanılması Bu bölüm tercih ayarları için genel süreçleri açıklar. Takip eden bölümlerde özel işlem ayarlarının ayrıntıları açıklanacaktır. Kullanıcı tercihlerinizi ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences seçin. Preferences iletişim kutusu görüntülenir, aşağıdaki sekmeler bulunur: Paths veritabanları ve diğer parçalar için dosya yollarını değiştirebileceğiniz yerdir. Save otomatik yedekleme zamanlamasını ayarlayacağınız ve araçlar ile simülasyon verileri kaydetmek isteyip istemediğiniz yerdir. Parts eleman yerleştirme durum ve sembol standartlarını ayarlayacağınız yerdir. Faz kaydırma yönü ve dijital simülasyon ayarlarını yapabileceğiniz yerdir. General dörtgen seçim davranışını, fare tekeri davranışını, bus kablolama ve otomatik kablolama davranışını ayarlayacağınız yerdir. 2. İstediğiniz sekmeyi seçiniz. 3. İstediğiniz özelleştirme seçeneklerini ayarlayın. Özel seçenekler ve sekmelerdeki elde edilebilir ayarlar bu bölümün takip eden kısımlarında açıklanmıştır. 4. Değişiklikleri kaydetmek için OK (tamam) tıklayın Preferences Paths sekmesi Multisim kurulumu özel konumlara özel dosyaları koyar. Eğer gerekirse yeni bir konumu örneğin veritabanı dosyasını bulmak için Multisim e yolu gösterebilirsiniz. Bütün seçenekler için, bireysel tercihlerinizi içeren özel kullanıcı ayarları dosyalarını oluşturmak için bu iletişim kutusunu kullanabilirisiniz. Dosya konumlarını ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences seçin. Preferences iletişim kutusu görüntülenir. 2. Paths sekmesini seçin ve farklı elemanlar için uygun konumlara ulaşın.

19 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 11 İsterseniz dosyanın yeni konumlarına ulaşmak için ( ) düğmesini tıklayın. En önemli ayar, kaydedildiğinde manüel olarak yeni bir konuma ulaşmadıkça bütün yeni dosyaların saklandığı yer, Circuit Default Path yoludur. User Button Images Path kullanıcının oluşturduğu düğme grafiklerinin depolandığı yerdir. 3. Farklı görünüm dosyalarını kullanmak için uygun kullanıcı ayarlar dosyasına ulaşın. 4. Yeni kullanıcı görünüm dosyası oluşturmak için New User Configuration File From Template tıklayın. Bir şablon olarak kullanılacak görünüm dosyası seçmek istediğinizde yeni görünüm dosyası için bir isim girin. 5. Language iletişim kutusunda elde edilebilir dili seçin Preferences Save Sekmesi Bu sekmedeki seçenekler otomatik yedekleme zamanlamasını ayarlamamıza ve araçlar ile simülasyon verisi kaydetmeyi isteyip istemediğinizi ayarlamanıza izin verir. Kaydet tercihlerini ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences i seçin ve Preferences iletişim kutusunda görüntülenen Save sekmesini tıklayın. 2. İstediğiniz gibi aşağıdakileri ayarlayın. Create a Security Copy bir kaydetme yaptığınızda bir güvenlik kopyası kaydetmek için yetkilendirir. Auto-Backup Auto-Backup Interval alanında belirtilen aralıkta kaydedilen bir kurtarma dosyası oluşturma için yetkilendirir. Save Simulation Data with Instruments devre dosyaları ile araçlar üzerinde görüntülenen verileri kaydetmek için yetkilendirir. Maximum Size alanında simülasyon verilerinin en büyük boyutunu girin. Save.TXT files as plain text (not Unicode) rapordan tek kodlu metin dosyası biçiminde değil, düz metin dosya biçiminde olacak metin dosyaları kaydeder Preferences Parts Sekmesi Bu sekmedeki seçenekler varsayılan eleman yerleştirme durumu, sembol standartı (ANSI veya DIN), faz kayma yönü ve dijital simülasyon ayarlarının ayarlandığı yeri belirler. Parçalar tercihlerini ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences i seçin ve Preferences iletişim kutusunda görüntülenen Parts sekmesini tıklayın. 2. Place Component Mode kutusunda, birini seçin: Place Single Component seçilmiş bir elemanı bir kerede yerleştirmeye izin verir. Continuous Placement for Multisection Part Only çok bölümlü bir bileşenin çoklu bölümlerini yerleştirmeye izin verir. Örneğin 7400N dört NAND kapısı vardır. Bu yüzden bu seçeneği kullanarak bir 7400N yi yerleştirirken aynı zamanda farklı bir NAND kapısını yerleştireceğiniz anlamına gelir.

20 12 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Continuous Placement her bir eleman yerleştirildikten sonra çalışma alanına tıklayarak sürekli olarak aynı türde birkaç eleman yerleştirmenize izin verir. ESC düğmesine basarak sürekli yerleştirmeyi sonlandırabilirsiniz. Tercihen, çalışma alanına bir eleman yerleştirdikten sonra Select a Component iletişim kutusunu görüntülemek için Return to Component Browser After Placement onay kutusunu etkinleştirin. Bu çok parçalı yerleştirme yaptığınızda faydalıdır. (Parça yerleştirme tamamlandığında ESC düğmesini tıklayın). 3. Symbol Standart kutusunda: Bileşenler için kullanılan (ANSI veya DIN) simge ayarlarını seçin. Grafik seçilmiş simge ayarını göstermek için değişir. 4. Positive Phase Shift Direction kutusunda: Pozitif faz kayma için istediğiniz yönü seçin. (Bu ayar yalnızca AC kaynaklar faz parametrelerinde geçerli olacaktır). 5. Digital Simulation Settings kutusunda: Sayısal bileşenlerin simülasyonu yapıldığında çıkışın gerçekçiliği ayarlanır Preferences General Sekmesi Bu sekmede dörtgen seçimi, farenin davranışı, otomatik kablolama davranışını ayarlayın. Parçalar tercihini ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences i seçin ve Preferences iletişim kutusunda görünen General sekmesine tıklayın. 2. Selection Rectangle kutusunda Intersecting veya Fully Enclosed dan birini seçin. 3. Mouse Wheel Behavior kutusunda birini seçin: Zoom Workspace fare tekeri çalışma alanında yakınlaştırma ve uzaklaştırmaya izin verir. Scroll Workspace fare tekeri sayfayı yukarı ve aşağı kaydırmanıza izin verir. 4. Show Line To Component When Moving İts Text ve Show Line To Location When Moving Parts onay kutularından istediğinizi etkinleştirin. 5. Wiring kutusunda kablolamada kullanılan otomasyon derecesini denetlemede istediğiniz seçenekleri seçin. 6. Delete Associate Wires When Deleting Component bileşen silindiğinde bağlı olan kabloları silmek isterseniz etkinleştirin; eğer onay kutusunu etkinleştirmezseniz bileşen silinince kalacaktır Sheet Properties İletişim Kutusunun Kullanılması Sheet properties iletişim kutusu her tablo için tercihleri ayarlamakta kullanılır. Bu tercihler devre başka bir bilgisayarda açıldığında aynı ayarları kullanacağı için devre dosyası ile kaydedilir. Tablo tercihlerini ayarlamak için: 1. Options / Sheet Properties seçin veya Çalışma alanının boş bir yerinde sağ tıklayın ve Properties görüntülenen açılır menüden seçiniz. Çalışma alanı üzerinde herhangi bir elemanı (örneğin bileşen, kablo) seçmeyin veya seçilmiş eleman için iletişim kutusu özellikleri yerine görüntülenecektir. Sheet Properties iletişim kutusu görüntülenir, aşağıdaki sekmeler görünür: Circuit renk düzeni ve çalışma alanı metnin özellikleri görüntülerini ayarladığınız yerdir. Workspace tablo boyutu ve özelliklerini ayarladığınız yerdir. Wiring kablo ve bus seçeneklerini ayarladığınız yerdir. Font devre üzerindeki metin elemanları için yazıtipi, yazıtipi boyutu ve türü seçtiğiniz yerdir. PCB baskılı devre kartınız için seçenekleri ayarladığınız yerdir. Visibility özel açıklama katmanının aktif veya pasif yaptığınız yerdir. 2. İstediğiniz sekmeyi seçiniz. 3. İstediğiniz özelleştirme seçeneğini ayarlayın. Sekmede elde edilebilir belirli seçenekler ve ayarlar Bu bölümün takip eden bölümlerinde açıklanmaktadır. 4. Save as Default onay kutusu normal olarak etkindir. Eğer ayarları varsayılan olarak kaydetmek istemiyorsanız onay kutusunu etkisizleştirin. File / New oluşturduğunuzda bu varsayılan ayarlar kullanılır. 5. Değişikliklerinizi kaydetmek için OK tıklayın. Eğer değişiklikleri iletişim kutusunu kapatmadan uygulamak istiyorsanız Apply tıklayın Sheet Properties Circuit Sekmesi Bu sekmedeki seçenekler devre tarzını denetler ve çalışma alanı ve görünen ayrıntıların seviyesi üzerinde o bileşenler görüntülenir. Multisim devre penceresi arka plan rengi, kablo rengi ve bileşen rengini etkileyen birkaç farklı renk düzeni ile gelir. Bireysel ihtiyaçlarınızı karşılamak için kendi renk düzeninizi geliştirebilirsiniz. 1. Component kutusunda, çalışma alanı üzerinde görüntülemek istediğiniz bu parçaları etkinleştirin. Etkinleştirdiğiniz bu seçeneklerin sonuçları öngörünüm alanında görüntülenir. Simge ve uç ayakizi isimleri için:

21 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 13 Symbol Pin Names onay kutusu tam onaylandığında bütün simgelerin uç isimlerini gösterir; onaylanmadığında simgelerin uç isimleri görüntülenmez; gri onaylandığında varsayılan davranışlarını göstermede bu bileşenlerin simge uç isimlerini gösterir. Footprint Pin Names onay kutusu tam olarak onaylandığında, bütün ayakizi uç isimlerini görüntüler; onaylanmadığında ayakizi uç isimlerini görüntülemez; gir onaylandığında, varsayılan davranışlarını göstermede bu bileşenlerin ayakizi uç isimlerini gösterir. Uç isimleri ve sayıları Design Toolbox etkin olmayan Visibility sekmesinde onaylama ve onaylamama yukarıda detaylandırıldığı gibi görüntülenerek yapılır. 2. Net Names kutusunda, ağ isimlerinin nasıl gösterileceği seçilir: Show All çalışma alanı üzerinde bütün ağ isimlerini görüntülemek için onaylayın. Use Net- Specific Setting Net iletişim kutusunda ayarlar gibi ağ isimlerini göstermek için onaylayın. Hide All çalışma alanı üzerinde bütün ağ isimlerini gizlemek için onaylayın. 3. Bus Entry kutusunda, eğer bus hatları isimlerini görüntülemek istiyorsanız Show Labels onay kutusunu etkinleştirin. 4. Color kutusunda: Yerleşik renk düzenlerinden birini kullanmak için: Aşağı açılır listeden düzeni seçiniz. Düzenin ayarlarının bir görüntüsü listenin altında ön görünüm kutusunda görüntülenir. Özel renk düzeni oluşturmak için: Aşağı açılır listeden Custom seçin. Herhangi bir parçaya bitişik renk düğmesine tıklayın. Bir Color seçici iletişim kutusu görüntülenir. Bu parça için kullanmak istediğiniz renk üzerine tıklayın ve OK tıklayın. Sheet Properties iletişim kutusuna geri dönersiniz. Seçtiğiniz sonuç öngörünüm kutusunda görünür. Bütün renk ayarlarını yapana kadar tekrarlayın Sheet Properties Workspace Sekmesi Bu sekmedeki seçenekler devre penceresinin görünümünü ve davranışını belirler. Multisim devre oluşturma için kullanabileceğiniz standart sayfa boyutları ile gelir. Özel sayfanızı yapmak için bu boyutların ayarlarını düzenleyebilirsiniz. 1. Show kutusunda istediğiniz gibi Show Grid, Show Page Bounds ve Show Border onay kutularını etkinleştirin. Sonuçlar öngörünüm alanında gösterilecektir. 2. Sheet Size kutusunda açılır listeden istenilen boyutu seçin. 3. Orientation kutusunda Portrait veya Landspace seçin. 4. Custom Size kutusunda istediğiniz gibi genişlik ve yüksekliği ayarlayabilirsiniz Sheet Properties Wiring Sekmesi Bu sekmedeki seçenekler kablo genişliğini, bus genişliğini ve bu kablolama durum seçeneklerini denetler. 1. Drawing Option kutusunda Wire Width ve Bus Width akım veya sonraki kablolar ve buslar için istendiği gibi değiştirilir. 2. Bus Wiring Mode kutusunda net veya busline seçilir Sheet Properties Font Sekmesi Bu sekme metin içeren çalışma alanındaki elemanlarının hepsinin veya bir kısmının yazıtipi parametrelerini ayarlamada kullanılır. Uyarı Çok büyük yazıtipleri değişimi etiketlerin sınırları aşmasına veya çakışmaya sebep olabilir. Devrenin herhangi bir metin elemanı için yazıtipini değiştirmek için: 1. Font, Font Style ve Size istenilen eleman için seçin. Multisim Kiril ve Asya yazıtiplerini kullanmanıza izin veren Unicode karakterler destekler. Bu yüzden Unicode uyumlu olan yazıtipi seçmek istediğinizden emin olun veya istediğiniz karakter bir dörtgen gibi görüntülenecektir. 2. Sekmenin Change All kısmında aşağıdaki seçeneklerden değiştirmek istediğiniz elemanları seçin. Component RefDes bileşenlerin tek tanımlayıcıdır, örneğin R22. Component Values and Labels bileşenlerin özellikleri iletişim kutusunun Value sekmesinde tanımlanmış ve bileşen tarafından kullanılan değerdir.

22 14 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Component Attributes bileşen nitelikleri iletişim kutusunu kullanarak bileşenleri belirlemede açıklayıcı bilgiler ekleyin. Footprint Pin Names PCB ortamına aktarıldığında bir uca isim atanır. Symbol Pin Names örneğin GND (toprak için) bir uca isim atanır. Net Names bir ağı devrenize yerleştirdiğinizde ağa otomatik olarak isim atanır. Schematic Texts Place / Text komutu kullanarak devrenize not ekleyin. Comments and Probes Place / Comment komutundan devrenize eklenen yorumlarda metin bulunur. Busline Name bir bus hattına atadığınız isimdir. Apply to kutusunda, Entire Circuit, Change All kutusunda seçilmiş elemanların bütün örnekleri için yazıtipini değiştirir. Belirli bölümler için yazıtipini değiştirmek için istediğiniz elemana sağ tıklayın ve açılır listeden Font seçin veya önce Sheet Properties iletişim kutusu açmadan seçin, sonra Font sekmesinde Selection düğmesini etkinleştirin Sheet Properties PCB sekmesi Bu sekme PCB ortamı için veri gönderildiğinde kullanılan seçenekleri ayarlamada kullanılır. 1. Ground Option kutusunda, PCB ortam paketine aktarıldığında sayısal ve analog topraklar aynı olmasını istiyorsanız Connect Digital Ground To Analog Ground u seçin. 2. Export Settings kutusunda PCB ortamına gönderme süresinde kullanılan Units i seçin. 3. Number of Copper Layers e istediğiniz girin. Bu değer arttıkça bakır katmanların (iç) sayısı artar ve Number of Copper Layers ın açılır listede yansıtılır. Bu ayarlar varsayılan kart ayarını belirlemek için Ultiboard tarafından kullanılır Sheet Properties Visibility Sekmesi Bu sekme Multisim de elde edilebilen özel açıklama katmanları eklemenize izin verir. 1. Custom Layers kutusunda şemaya özel açıklama katmanları eklemek için Add tıklayın. 2. Design Toolbox daki, Visibility sekmesinden bu katmanları gösterir veya gizleyebilirsiniz Design Toolbox Şemada değişik elemanları yönetmek için Design Toolbox kullanılır Visibility Sekmesi Design Toolbox daki Visibility sekmesi çalışma alanı üzerinde aktif sayfada görüntülenen katmanları seçmenize izin verir. Schematic Capture katmanlar aşağıdakilerden oluşur: RefDes Bu katman çalışma alanı üzerinde bütün elemanlar için referans belirleyici içerir. Örneğin R1, U2A gibi. Label ve Value bu katman bileşenlerin özellikleri iletişim kutusunda Label sekmesinde Label alanında etiket girmeyi kapsar. Örneğin 1k luk bileşen değerini gösterir. Attribute ve Variant bu katman Label sekmesinde Attributes alanında bileşenlerin özellikleri iletişim kutusunda girilmiş nitelik bilgilerini içerir. Bir de değişken durumları kapsar. Net Name bu katman ağ isimleri içerir. Symbol Pin Name bu katman simge uç isimlerini kapsar. Footprint Pin Name bu katman ayakizi uç isimlerini kapsar. Bus entry label bu katman örneğin Ln1 bir busa bir kablo girildiği noktada görünen etiketleri gösterir. Fixed Annotations katmanları aşağıdakilerden oluşur: ERC Error Mark bu katman ERC hata noktalarını işareti olan şekil üzerinde işaretlenen etiketleri içerir. Static Probe bu katman şekil üzerinde yerleştirilebilen statik ölçüm probları içerir. Comment bu katman çalışma alanında herhangi bir uç yorumu içerir. Text / Graphic bu katman çalışma alanına yerleştirdiğiniz herhangi bir grafik elemanı içerir. Custom Annotations katmanlar Sheet Properties iletişim kutusundan eklenebilir. Bir katmanı gizlemek için katmanlar onay kutusunu etkisizleştirin. Gizlenmiş bir katmanı göstermek için katmanlar onay kutusunu etkinleştirin.

23 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Hierarchy Sekmesi Design Toolbox sekmesi açtığınızda tasarımdaki dosyaları gösteren bir ağaç içerir. Değişkenler Multisim in bütün sürümlerinde elde edilemez. Pop-Up Menüler Hierarchy sekmesinde Kaynak duyarlılığı menüleri görüntülemek için: 1. Parça üzerine sağ tıklayın. Parçaya bağlı olarak farklı kaynak duyarlılığı menüleri görüntülenir. 2. Tasarım temelinden seçebilirsiniz: Close bütün tasarımları kapatmada Save tasarımı kaydetmede 3. Tasarım kökünden dallanan etken veya edilgen değişkenden seçebilirsiniz: Set Variant Active etken değişkeni ayarlamak içindir. Etken değişkenin yanında mavi kutu görüntülenir. Variant Manager Variant Manager iletişim kutusunu görüntülemek içindir. 4. Çoklu sayfa tasarımının bir sayfasından seçebilirsiniz: Open Windows çalışma alanı üzerinde sayfa açmak için. Close Window sayfa kapama için. Rename Page çoklu sayfa isimlerini değiştirmek için. 5. Bir alt devreden seçebilirsiniz: Open Window çalışma alanı üzerinde bir alt devre açar. Close window altdevreyi kapatır. Rename Subcircuit bir alt devrenin ismini değiştirir. 6. Bir hiyerarşik blok eklemek için seçebilirsiniz: Open Window çalışma alanı üzerinde Hiyerarşik bloğu açar. Close Window bir hiyerarşik bloğu kapatır. Map Variants) hiyerarşik blokların özellikleri değişken durumların atanabildiği iletişim kutusunu görüntülemek içindir. 7. Hiyerarşik bloktan dallanan bir değişkenden seçebilirsiniz: Variant Manager Variant Manager iletişim kutusunu görüntülemek için. Exclude from Active Variant etken değişkenden bir değişkeni çıkarmak içindir. Eğer istenirse hiyerarşik bloktaki bütün değişkenler etken değişkenden çıkarılabilir. Include in Active Variant bir etken değişkene bir değişkeni dâhil etmek için. Dâhil edilen değişkenin yanında bir mavi üçgen görüntülenir. Etken değişken aynı zamanda yalnız bir değişken içerebilir Arayüzün Özelleştirilmesi Multisim kullanıcı ara yüzü çok fazla özelleştirilebilir. Sayfanın farklı bir türü etken olduğu zaman ayrı özelleştirmeler uygulanabilir. Örneğin araç çubukları ve yerleştirilen pencereler bir devre sayfasından açıklama sayfasına taşınması gibi yeniden düzenlenebilir. Araç çubukları farklı konumlara ve yönlerde yerleştirilebilir. Araç çubuklarının içerikleri özelleştirilebilir. Yeni araç çubukları oluşturulabilir. Menü sistemi tam olarak özelleştirilebilir, değişken nesne türleri bütün açılan menülere alınabilir. Klavye kısayol sistemi özelleştirilebilir. Bir düğmeye, bir menüye veya bir araç çubuğuna yerleştirilen herhangi bir komutu atamak için düğme bileşimlerine izin verir.

24 16 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Arayüzü özelleştirmek için: 1. Options / Customize User Interface i seçin. 2. Aşağıdaki bölümlerde ayrıntılandırıldığı gibi değişiklikleri yapın. Commands sekmesi Toolbars sekmesi Keyboard sekmesi Menu sekmesi Options sekmesi Customization Pop-Up Menus Commands Sekmesi Customize iletişim kutusunda Commands sekmesi menüler ve araç çubukları komutları eklemekte kullanılır. Bir menü veya araç çubuğu komutu eklemek için: 1. Commands listesinden istenilen menü veya araç çubuklarına sürüklenir. Bir komut Command listesinde seçildiğinde bunun açıklamaları Description alanında görüntülenir. 2. Eğer ihtiyaç olan komutu görmüyorsanız daha çok komut görüntülemek için Categories listesinde diğer bölümler üzerinde tıklanır. 3. Özelleştirme tamamlandığında Close tıklanır. Bir menü veya araç çubuğundan bir komutu kaldırmak için onun üzerinde sağ tıklayın ve görüntülenen açılır listeden Delete i seçin. Bir menü veya araç çubuğunda olan bir komutun konumunu değiştirmek için yeni bölgesine onu sürükleyin. Customize iletişim kutusu bunu yaptığınızda açılabilir Toolbars Sekmesi Customize iletişim kutusunda Toolbars araç çubuklarını göstermede veya gizlemede ve yeni özel araç çubuğu eklemede kullanılır. Bu sekmedeki özellikleri kullanmak için: 1. Bir araç çubuğunu görüntülemek için Toolbars listesinde istenilen araç çubuğunun yanında onay kutusunu değiştirin. 2. Bir araç çubuğunu gizlemek için onay kutusunu kapatın. Menu çubuğunu kapatamazsınız. 3. Aşağıdaki düğmeleri ve onay kutularını istendiği gibi kullanın: Reset All şu halde seçilmiş araç çubukları veya bütün araç çubuklarını sıfırlamak isteyip istemediğinizi seçtiğiniz yer olan Reset Toolbars iletişim kutusu görüntülenir. Örneğin default.ewcfg kullanmak istiyorsanız düzenleme dosyasını seçmek için yönlendirebilirsiniz. New yeni bir araç çubuğu için isim girdiğiniz Toolbar Name iletişim kutusu görüntülenir. OK i tıkladığınızda girdiğiniz isimle yeni bir araç çubuğu oluşur. Rename keni oluşturduğunuz bir araç çubuğunu yeniden isimlendirmede kullanın. Multisim de varsayılan olarak (örneğin components, menu çubukları) bulunan araç çubuklarını değiştiremezsiniz. Show Text Labels araç çubuğundaki komutların simgesi ile birlikte metin etiketlerini (örneğin save ) göstermek için bu onay kutusunu seçin. 4. Özelleştirme tamamlandığında Close seçin Keyboard Sekmesi Keyboard sekmesi klavye kısayollarını ayarlamada kullanılır. Klavye kısayolu ayarlamak için: 1. Category aşağı açılır listesinden bir tür ve Commands açılır listesinden istenilen komut seçilir. Eğer bir kısayol çoktan atanmışsa Current Keys alanında kısayol görüntülenir. 2. Press New Shortcut Key alanında yeni kısayolu girin. 3. Özelleştirme tamamlandığında Close tıklayın Menu Sekmesi Menu sekmesi Multisim de çeşitli yerlerden sağ tıkladığınızda görüntülenen çeşitli kaynak duyarlı menüleri düzenlemede kullanılır.

25 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 17 İstenen menüleri görüntülemek için: 1. Select Context Menu açılır listesinden istenilen menü ayarını seçin. 2. Görüntülenen menü üzerinde sağ tıklayın ve istediğinizi düzenleyin. 3. Menu Animations açılır listesinden istenen menu etkilerini ve Menu Shadows onay kutusunu kullanmayı seçin Options Sekmesi Customize iletişim kutusunda Options sekmesi araç çubukları ve menü seçeneklerini ayarlamada kullanılır. Menü ve araç çubukları seçeneklerini ayarlamak için onay kutularını istediğiniz gibi açık veya kapalıya çevirin Customization Açılır Menüsü Araç çubuklarının ve menü parçalarının görünümünü özelleştirmek için Customize iletişim kutusu açıldığında bir açılır menü elde edilebilir. Yukarıdaki açılır menüyü görüntülemek için: 1. Customize iletişim kutusunu açtığınızdan emin olun. 2. Bir menü parçasına veya araç çubuğuna sağ tıklayın ve istediğiniz seçeneği seçin. 3. Button Appearance seçtiğinizde seçilmiş araç düğmesinin görünümünü değiştirebileceğiniz Button Appearance iletişim kutusu görüntülenir.

26

27 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 19 Bölüm 2 2. ŞEKİL ÇİZİM TEMELLERİ Bu bölüm devre penceresinde bir devre oluşturmayı içeren temel işlevleri açıklar. Devre oluşturmada temel adımları açıklar, ancak devre tasarımının tüm potansiyel yönlerini açıklamak için uygun değildir. Örneğin, bileşen veritabanı ayrıntıları ve düzenli bileşenler üzerindeki bilgiler için diğer bölümlere bakmalısınız. Bu bölümde açıklanan özelliklerin bazıları Multisim in sürümünüzde kullanılmayabilir. Bu bölümde aşağıdakiler açıklanmaktadır Şekil Çizimine Giriş Devre geliştirmede ilk aşama şekil çizmedir. Bu aşamada kullanmak istediğiniz bileşenleri seçiniz, istediğiniz konum ve yönde devre penceresine yerleştiriniz, onları diğerleri ile kablolayın ve başka deyişle tasarımınıza ön hazırlık yapın. Multisim bileşen özelliklerini düzenlemenize izin verir. Bir ızgara üzerinde devrenizi yönlendirmenize, metin ve başlık blokları eklemenize, alt devre ve buslar eklemenize ve devre penceresinin arka planının, bileşenlerin ve kabloların renklerini kontrol etmenize izin verir Çoklu Devre Pencereleri İle Çalışma Aynı zamanda istediğiniz kadar çok devre açabilirsiniz. Her bir devre, devre pencerenizde görüntülenir. Etken devre penceresi diğer Windows uygulamalarındaki gibi başlık çubuğu vurgulanmıştır. Devre penceresinden devre penceresine geçiş yapabilirsiniz veya sadece görmek istediğiniz devre için çalışma sayfasının altındaki sekme üzerinde tıklayabilirsiniz. Her pencere farklıdır ve kendi tercih ayarlarınız, bileşenlerin ayarlanması vb olabilir. Bir devre penceresinden bir diğerine araç ve bileşen taşıyamaz, ama kopyalayabilirsiniz Veritabanından Bileşenleri Seçmek Şekil oluşturmada ilk adım devre pencerenize ayrılan bileşenlerin yerleştirilmesidir. Veritabanında bir bileşeni yerleştirmek için aşağıdaki yöntemleri kullanabilirsiniz. Bütün bileşen grupları arasında tarama için Components araç çubuğunu kullanabilirsiniz. Veritabanında belirli bir bileşen grup içinde arayabilirsiniz. Normalde bu seçimlerin ilki kullanılır. Components araç çubuğu üzerindeki her bir düğme benzer işlevselliği olan bileşenlerin grubuna karşılık gelir. Bu düğmelerden birini tıklayarak bu düğmenin grup görüntülerinin içeriği ile yerleşik elemna tarayıcı açılır (Bu Select a Component bir eleman seçim iletişim kutusudur). Multisim sanal elemanların tek bir durumunu sağlar. Sanal elemanlar bir simge ve bir model vardır ama ayakizi yoktur ve bundan dolayı satın alınamaz olan bir anlamda gerçek değildir. bunlar simülasyon için esneklik içerir. Sanal eleman Select a Component iletişim kutusunda yeşil renkle kodlanmış bir ailedir Bileşenlerin Yerleştirilmesi Eleman tarayıcısı bir devre üzerinde bileşen veritabanından parçaları seçmede ve onları yerleştirmede kullanılır. Parçalar veritabanı, gruplar ve eleman ailesi (örneğin ana veritabanı, sayısal grup, TTL eleman ailesi) tarafından düzenlenir. Filtreler uygulanabilir değer aralığı ve toleranslara dayalı listeleri daraltmaya uygunluk sağlar. Tür - aradığınız bileşene geçmek için birkaç karakteri yazmanıza izin verir. Arama özellikleri bütün veritabanı boyunca yaygın kullanılan joker parçaları bulmanıza izin verir Alan Bileşen Tarayıcısının Kullanılması Çoğu bileşenlerin yerleştirilmesi için bu bölümde açıklanan süreçler kullanılır. Bir bileşen yerleştirmek için: 1. Components araç çubuğunda istenilen grup örneğin Transistor tıklanır. Select a Component seçilmiş bileşen grubu ile görüntülenen iletişim kutusu görüntülenir. Farklı olarak Place / Component seçilerek Select a Component iletişim kutusunu görüntüleyebilirsiniz ve Group açılır listesinden istenilen grup seçilir veya çalışma alanında sağ tıklayın ve görüntülenen açılır listeden Place Component seçilir. Select a Component tarayıcısı eleman yerleştirme tarayıcısı olarak ta adlandırılır. 2. Master Database tarayıcıda görüntülenen varsayılan veritabanıdır. Eğer bir bileşen seçmek istiyorsanız Corporate Database veya User Database her ikisinden birini bir bileşen seçmeden önce

28 20 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Database açılır listesinden veritabanını seçmelisiniz. Bir kez değişince sıradaki parçayı yerleştirmek için seçilmiş olarak veritabanı kalacaktır. 3. Family listesinde istenen bileşen ailesi tıklanır. 4. Component listesinde istenen bileşen tıklanır. Püf noktası Component listesinde en hızlı arama yapmak için Component alanında bileşenin isminin birkaç karakterini önce yazın. Yazdığınız gibi eşleşenler Component listesinin en üstünde görüntülenir. Eğer bir yanlış yaparsanız aynı zamanda bir karakteri kaldırmak için BACKSPACE tuşunu kullanabilirsiniz veya yazılan karakterilerin tamamını kaldırmak için DELETE tuşunu kullanabilirsiniz. Function alanında Component listesinde eleman seçme hakkında herhangi bir elde edilebilir bilgiyi gösterir. 5. Model Manuf. / ID alanında istenilen model ve model üreticisi seçilir. 6. Footprint Manuf. / Type listesinde istenilen ayakizi seçilir. Bazı sanal bileşenlerin (örneğin güç kaynakları) kullanılabilir ayakizi yoktur. Hyperlink alanı bileşen üreticisi için internet adresi içerecek şekilde tasarlanmıştır. Bu alanın içeriği Database Manager, Components alanında düzenlenebilir. Eğer bağlantıya gitmek istiyorsanız işaretçiyi bağlantı etrafında CTRL tuşunu basılı tutun ve fareyi tıklayın. 7. Yerleştirmek istediğiniz bileşeni onaylamak için OK i tıklayın. Tarayıcı kapanır ve devre penceresi üzerinde işaretçi bileşenin hayal bir resmi ile değişir. Bu bileşeni yerleştirmek üzere hazır olduğunu işaret eder. Dörtlü 2 girişli NAND kapısı gibi çok seçimli bileşenlerin bir parçası olan bir bileşen yerleştiriyorsanız yerleştirmek istediğiniz seçimi belirlediğiniz yerde bir iletişim kutusu görüntülenir. 8. Bileşeni yerleştirmek istediğiniz konuma işaretçiyi taşıyın. Eğer işaretçiyi köşeye taşırsanız çalışma alanı otomatik olarak kaydırılır. 9. Bileşeni yerleştirmek istediğiniz yerde devre penceresine tıklayın. Bileşenlerin simgesi ve etiketler bir sayı ve harfle oluşturulan tek bir referans belirleyici görüntülenir. Harfler elemanın türünü ifade eder ve sayı aslında yerleştirilen sıradaki bileşeni işaret eden ardışık bir numaradır. Eğer Preferences iletişim kutusunun Parts sekmesinde Return to Component Browser After Placement seçili ise Select a Component tarayıcısı görüntülenir. Eğer yerleşen bileşen sanal bir bileşen ise gerçek bileşenden farklı bir renkte görüntülenir. Bu renk Sheet Properties iletişim kutusunda ayarlanır Direnç, Bobin veya Kondansatör Yerleştirme Direnç, bobin ve kondansatör yerleştirmek için kullanılan süreç elemanların diğer türlerini yerleştirmede kullanılan sürece oldukça benzerdir. Bununla birlikte bazı farklılıklar vardır. Bu bileşenleden herhangi biri yerleştirildiğinde bileşenin değeri (örneğin direnç), türü (örneğin karbon film) toleransı, ayakizi ve üretici bileşimlerinden herhangi birini seçebilirsiniz. Uyarı Eğer PCB ortamına son olarak gönderilecek bileşen yerleştirdiyseniz ve malzemelerin listesini bir parça halinde alacaksanız Select a Component iletişim kutusunda gerçek dünyada elde edilebilir satılabilir bileşenin seçilen değerlerinin belirlenmesinde dikkatli olmalısınız. R, L veya C bileşenlerini yerleştirmek için: 1. Components araç çubuğunda Basic grubu üzerine tıklayın. Select a Component iletişim kutusu Basic bileşen grubu görüntülenerek görünür.

29 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 21 Alternatif olarak Select a Component iletişim kutusunu Place / Component seçerek görüntüleyebilir ve Group açılır listesinden Basic grubu seçebilirsiniz veya çalışma alanında sağ tıklayarak ve görüntülenen açılan listeden Place Component i seçin. Select a Component tarayıcısı eleman yerleştirme tarayıcısı olarak isimlendirilir. 2. Eğer çoktan onu seçmediyseniz Database açılır listesinden Master Database seçin. Multisim in Component Wizard kullanarak direnç, bobin veya kondansatör oluşturabilirsiniz, ancak R, L, ve C bileşenleri yalnızca temel simülasyon model bilgisi içerecek şekilde oluşturulacaktır. Bu süreçte ifade edildiği gibi Master Database yerleştirilmiş olan yerleştirilmiş bileşenlerin iletişim kutusunda Value sekmesinden görülebilen ek SPICE simülasyon parametreleri vardır. Component Wizard kullanarak oluşturduğunuz bir bileşeni yerleştirdiğinizde Corporate Database veya User Database in birinden seçmelisiniz. 3. Family listesinde istediğiniz bileşen ailesini, örneğin direnci tıklayın. 4. Component listesinin üstündeki alanda yerleştirmek istediğiniz bileşenin değerini yazın. Değerin şekil üzerine yerleştirilmiş olan listede görüntülenmesi gerekmez. 5. Tercihen Save Unique Component on Placement onay kutusunu etkinleştirin. Bu etkinleştirildiğinde Select a Component iletişim kutusunun değişken alanında değerlerin benzersiz bileşimi ile herhangi bir bileşen Master Database içinde saklanacaktır. Master database (ana veritabanı) içine kaydedilebilen R, L ve C bileşenleri yalnızca bir tanedir ve bu onay kutusunun seçimi ile yalnızca kaydedilebilir. 6. İstenilen Component Type seçilir. Eğer yalnızca simülasyon için bir parça yerleştiriyorsanız <no type> seçin. Eğer listede istediğiniz türü görmüyorsanız onu elle yazabilirsiniz. 7. İstenilen tolerans seçilir. Eğer istenilen toleransı listede görmüyorsanız onu elle yazabilirsiniz. Bu liste potansiyometre, değişken bobin veya değişken kondansatör için görüntülenmez. 8. Footprint Manuf. / Type listesinde istenilen ayakizi seçilir. Eğer yalnızca simülasyon için bir parça yerleştiriyorsanız, <no footprint> seçin. Eğer PCB ortamına şekil göndermeyi istiyorsanız, bu listeden bir değer seçin. Hyperlink alanı örneğin bileşen üreticisi için internet adresi içermesinde istenir. Bu alanın içerikleri Database Manager in Components sekmesinde düzenlenebilir. Eğer bağlantıya gitmek istiyorsanız onun üzerinde işaretçinizi getirin CTRL tuşuna basılı tutun ve farenize tıklayın. 9. Yerleştirmek istediğiniz bileşeni onaylamak için OK i tıklayın. Tarayıcı kapanır ve devre penceresinde işaretçi yerleştirmek istediğiniz bileşenin bir hayali resmine dönüşür. Bu bileşenin yerleştirilmeye hazır olduğunu gösterir. 10. Bileşeni yerleştirmek istediğiniz konuma işaretçiyi taşıyın. Eğer işaretçiyi kenarlara hareket ettirirseniz çalışma alanı otomatik olarak kaydırılacaktır. 11. Elemanı yerleştirmek istediğiniz yerde devre penceresi üzerinde tıklayın. Preferences iletişim kutusunun Parts sekmesinde Return to Component After Placement seçerseniz Select a Component tarayıcısı görüntülenir. Yerleştirilmiş R, L veya C bileşenlerini düzenlemek için bileşen üzerine çift tıklayın ve Value sekmesini tıklayın Çok bölümlü bileşenler Belirli sanal olmayan parçalar bir ayakizi ile birebir karşılık değildir. Daha doğrusu bazı bileşen simgeleri tek bir fiziksel pakete karşılık gelebilir. Dörtlü 2 giriş NAND kapısı Texas Instruments 74LS00D gibi bir örnektir. Bu özel aygıt için bir şematik diyagram üzerinde en fazla dört bileşen simgesi PCB ortamında desteklediği tek bir parçaya karşılık gelir. Çok bölümlü bir parça yerleştirmek için bileşen tarayıcıdan tek bir parça (bir NAND kapısı) seçin. Hemen önce bileşeni yerleştirerek serbest bölüm liste parçası olan bir bölüm seçici açılır veya yeni bir parça yerleştirmeye başlamanıza izin verir. Yerleştirme için bu bölümlerin birini seçmelisiniz. Bir kez yerleştirilen iyileştirilmiş özellikler bir yonga içerisinde verimli paketlenmiş olan çok bölümlü parçaları

30 22 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı etkinleştirmeyi sağlamaktadır ve devrede çok bölümlü parçalar üzerinde kullanılmaz kısımları göstermede yedek kapı raporu elde edilebilir. Yukarıda açıklandığı gibi ayrı bölümleri ile bileşenlerde elde edilmesinin yanı sıra bazı çok bölümlü TTL ve CMOS bileşenler aygıtların tamamını içeren tek ayakizli biçimde elde edilebilir. Bu bileşenlerin parça aileleri yerleşik bileşen tarayıcısında bulunmaktadır ve 74LSIC parça ailesindeki gibi IC eklemektedir. 74LS00D kapıları 74LS bileşen ailesinden tek bileşen gibi yerleştirilir. Bu dört kapı devre PCB ortamına aktarıldığında tek bir bileşen paketi içerecektir. Bir tek ayakizi 74LS00D IC dört NAND kapısı içermektedir. Bu 74LSIC bileşeninden yerleştirilmiştir. Tek bir ayakizi ile çok bölümlü bir parça yerleştirmek için: 1. Place / Component seçin ve istediğiniz Group, Family ve Component dolaşın. 2. Çalışma alanı üzerinde IC yerleştirmek için tıklayın. Tek IC bileşenler bütün çok bölümlü bileşenlerden için geçerli değildir. Çok bölümlü bir parçanın bir aygıtını yerleştirmek için: 1. Place / Component seçin ve istediğiniz Group, Family ve Component dolaşın. 2. OK i tıklayın. Eğer bu devre üzerine yerleştirecek olduğunuz bu türdeki (örneğin 7LS00D) ilk çok bölümlü bileşen ise, aşağıdaki gibi bir iletişim kutusu görüntülenir: Bileşenin A kısmını yerleştirmek için A ya tıklayın. Eğer çok bölümlü diğer bileşen çoktan yerleştirildiyse iletişim kutusu aşağıdakine benzer olur. Yerleştirmede koyu metin elde edilebilir kısımları işaret eder. Çoktan yerleştirilmiş bölümü silik gri metin işaret eder. Aynı türdeki çok bölümlü yeni bir aygıta geçmeden önce çok bölümlü aygıtın bütün bölümlerini yerleştirmek iyi bir fikirdir. Aynı bileşen türünün tek örnekleri yerleştirme için elde edilebilir gibi gösterilir. Yukarıdaki örnekte U1 ve New dörtlü 2 girişli 74LS00D IC nin her ikisi de vardır. Eğer diğer dörtlü 2 girişli NAND aygıtı devrede varsa, örneğin 74LS01N, onlar görüntülenmeyecektir. 3. Herhangi bir elde edilebilir bölüme tıklayın. İletişim kutusu kapanır ve işaretçinize aygıtın hayali bir resmi eklenir. 4. İstediğiniz yerde aygıt yerleştirmek için tıklayın. 5. Eğer Preferences iletişim kutusunun Parts sekmesinde Continuous Placement for Multi Section Part Only veya Continuous Placement her ikisinden biri seçildiyse iletişim kutusu yeniden görüntülenir.

31 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 23 Bu iletişimden parçalar yerleştirmeye devam eder. Tamamlandığında çıkmak için ESC ye basın. 6. Eğer Preferences iletişim kutusunun Parts sekmesinde Place Single Component seçtiyseniz, iletişim kutusu bir bileşen yerleştirildikten sonra yeniden görüntülenmez. Preferences iletişim kutusunun Parts sekmesinde çoklu aygıtlar ile bileşenleri yerleştirme için ayarlar bulunmaktadır Bir Parçayı Yerleştirme Süresince Döndürme ve Çevirme Bir parçayı yerleştirme süresince döndürme veya çevirmek için: 1. Bir parçayı seçin. 2. Yerleşecek parçanın hayali resmini sürüklerken aşağıdaki tuş bileşenine basın: CTRL R CTRL SHIFT R ALT X ALT Y Bileşeni 90 derece saat yönünde döndürür. Bileşeni 90 derece saat ibresi tersi yönünde döndürür. Bileşeni yatay olarak çevirir. Bileşeni dikey olarak çevirir Diğer Düğmeler Search Component iletişim kutusun görüntülemek için, Search düğmesine tıklayın. Component Detail Report iletişim kutusunu görüntülemek için, Detail Report düğmesini tıklayın. Model Data Report iletişim kutusunu görüntülemek için, Model düğmesini tıklayın Sanal Bileşenleri Yerleştirme Virtual araç çubuğunu çalışma alanınıza sanal bileşen yerleştirmede kullanın. Sanal bileşen yerleştirme için: 1. Virtual araç çubuğunda istenen düğmeye tıklayın. Düğme Açıklama Show Power Source Components düğmesi, Farklı sanal güç kaynağı bileşenleri yerleştirmenize izin veren düğmeler içeren Power Source Components araç çubuğu görüntülenir Show Signal Source Components düğmesi, Sanal farklı sanal sinyal kaynak bileşenleri yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren Signal Source Components araç çubuğu görüntülenir. Show Basic Components düğmesi, Farklı sanal temel bileşenleri yerleştirmenize olanak sağlayan düğmeleri içeren Basic Components araç çubuğu görüntülenir. Show Diode Components düğmesi, Farklı sanal diyotları yerleştirmenize imkân sağlayan düğmeleri içeren Diodes Components araç çubuğu görüntülenir. Show Transistor Components düğmesi, Farklı sanal transistörleri yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren Transistor Components araç çubuğu görüntülenir. Show Analog Components Bar düğmesi, Farklı sanal analog bileşenleri yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren Analog Components araç çubuğu görüntülenir. Show Miscellaneous Components Bar düğmesi, Çeşitli sanal bileşenler yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren Miscellaneous Components araç çubuğu görüntülenir. Show Measurement Components Bar düğmesi, Farklı sanal ölçüm bileşenlerini yerleştirmenize izin veren Measurement Components araç çubuğu görüntülenir. Show Rated Virtual Components Bar düğmesi, Oranlı sanal bileşen grubunda bulunan farklı sanal bileşenleri yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren Rated Virtual Components araç çubuğu görüntülenir. Bu bileşen grubu devre simülasyonu yapılırken eğer ön ayar toleransı aşılırsa darbe için oranlanmış olan sanal bileşenlerin bir miktarını içerir. Bu toleranslar bileşenlerin özellikleri penceresinin Values sekmesinde ayarlanır. Multisim in bütün sürümlerinde bu özellik elde edilemez. Show 3D Components Bar düğmesi, Farklı sanal 3D bileşenleri yerleştirmenize izin veren düğmeleri içeren 3D Components araç çubuğu görüntülenir. Devre simülasyonu yapılırken bu bileşenler normalde işlev görür, ama devre şeması üzerinde gerçek bileşen gibi görüntülenir. Bu özellik Multisim in bütün sürümlerinde elde edilemez.

32 24 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 2. Görüntülenen araç çubuklarından istenen sanal bileşene tıklayın. İşaretçi yerleştirmek istediğiniz bileşenin hayali bir resmine dönüşür. İpucu Düğme için kullanılabilir bileşenleri görüntülemede herhangi bir düğmenin yanındaki aşağı ok üzerine tıklayabilirsiniz ve görüntülenen aşağı açılır listeden doğrudan istediğiniz bileşeni seçebilirsiniz. 3. Sanal bileşeni yerleştirmek istediğiniz konumda çalışma alanı üzerinde tıklayın Virtual Component Araç Çubukları Bu bölüm Virtual araç çubuğu üzerinde karşılık gelen düğmeye basılarak geçilen değişik sanal bileşen araç çubuğundan yerleştirilebilen sanal bileşenleri açıklamaktadır. Power Source Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa doğru) Power Source Components ndeki düğmeler şu sanal bileşenleri yerleştirir: AC Güç Kaynağı, DC Güç Kaynağı, Dijital Toprak, Toprak, 3 fazlı Gerilim Kaynağı Üçgen, 3 Fazlı gerilim Kaynağı Yıldız, VCC Kaynağı, VDD Kaynağı, VEE Kaynağı, VSS Kaynağı. Signal Source Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa doğru) Signal Source Components araç çubuğu şu sanal bileşenleri yerleştirir. AC Akım Kaynağı, AC Gerilim Kaynağı, AM Genlik Modülasyon Kaynağı, Saat Akım Kaynağı, Saat Gerilim Kaynağı, DC Akım Kaynağı, Üstel Akım Kaynağı, Üstel Gerilim Kaynağı, FM Frekans Modülasyon Akım Kaynağı, PWL Parçalı Lineer Akım, PWL Parçalı Lineer Gerilim, Darbe Akım Kaynağı, Darbe Gerilim Kaynağı, Parazit Kaynağı. Basic components Araç Çubuğu Basic araç çubuğundaki düğmeler şu sanal bileşenleri yerleştirir: kondansatör, nüvesiz bobin, endüktans, manyetik nüveli bobin, lineer olmayan transformatör, potansiyometre, normalde açık röle, normalde kapalı röle, bileşik röle, direnç, ses transformatörü, çeşitli transformatörler, güç transformatörü, transformatör, değişken kondansatör, değişken endüktans, yukarı çekmeli direnç, gerilim kontrollü direnç. Diodes Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa) Diodes araç çubuğundaki şu bileşenleri yerleştirir: diyot, zener diyot. Transistor Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa) Transistor Components araç çubuğundaki şu bileşenler yerleştirir: BJT NPN 4T, BJT NPN, BJT PNP 4T, BJT PNP, GaASFET N, GaASFET P, JFET N, JFET P, birkaç zenginleştirilmiş ve fakirleştirilmiş durumlu NMOSFETler ve PMOSFETler. Analog Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa) Analog Components araç çubuğundaki şu sanal bileşenler yerleştirilir. Comparator (Karşılaştırıcı), 3 bağlantılı OPAMP, 5 bağlantılı OPAMP.

33 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 25 Miscellaneous Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa) Miscellaneous Components araç çubuğunda şu sanal bileşenleri yerleştirir: 555 zamanlayıcı, analog anahtar, kristal, DCD Hex, Akım oranlı sigorta, lamba, monostable, motor, optokuplör, PLL, 7 parçalı display ortak anotlu, 7 parçalı display ortak katotlu. Measurement Components Araç Çubuğu Bu düğmeler (soldan sağa) Measurement Components araç çubuğundan şu sanal bileşenleri yerleştirir: ampermetre (4 görünümde), sayısal prob (5 renk), voltmetre (4 görünümde) In Use List Kullanımı In use list içine eklenen bir bileşeni her zaman yerleştirirsiniz. Herhangi bir yerleştirilmiş elemanın başka bir örneğini yerleştirmek için listeden onu seçin ve istediğiniz konuma yerleştirmek için tıklayın İki Uçlu Pasif Bileşenler Bir devreyi kablolama yaparken, bir kablo üzerine doğrudan direnç gibi iki uçlu pasif bileşenleri sürükleyebilirsiniz Yerleştirilmiş Bileşenlerin Seçimi Çalışma alanı üzerine yerleştirilmiş olan bir bileşeni fare ile sürükleyerek bir seçim yapabilir veya üzerine tıklayarak seçebilirsiniz. Fareyi kullanarak bir bileşeni seçmek için, bileşenin merkezine sol tıklayın. İpucu Bileşenin etiketini veya başka bir metni seçmek istiyorsanız, ama bütün bileşeni değil, bileşenin merkezine tıklamayın, doğrudan metnin üzerine tıklayın.

34 26 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Fare ile sürükleyerek bir bileşeni seçmek için: 1. Seçilecek olan bileşeni içeren çalışma alanı üzerinde bir dörtgen seçim biçimi için sol fare düğmesini tıklayın, tutun işaretçinizi sürükleyin. Seçim dörtgeninde bileşenin tamamını veya parçasını çevreleyip çevrelemediğinizi ayarlayabilirsiniz. 2. Fareyi kurtarın. Seçili bileşen kısa çizgili işaretlenir. İpucu Bir bileşende RefDes, etiket ve benzeri tek bir eleman seçebilirsiniz. Bileşenin başka elemana seçimi taşımak için TAB tuşunu kullanın. Seçim Seçenekleri Çekme Ayarları Preferences iletişim kutusunun General sekmesinde Selection Rectangle kutusunu fare sürükleme fonksiyonları ile parça seçiminin ayarlanmasında kullanabilirsiniz. Eğer seçiyorsanız: Intersecting Sürükleme dörtgeni parçanın bir kısmını içerdiğinde parça seçilir. Fully Enclosed bütün parça bütün metinler, etiketler gibi seçilecek parçalar için dörtgen sürüklenmelidir. İpucu Intersecting ve Fully Enclosed durumları arasında geçiş için fareyi sürüklemeden önce Z tuşuna basın Yerleştirilmiş Bir Elemanı Taşıma Aşağıdakilerden birini yaparak yerleştirilmiş bir bileşeni başka bir konuma taşıyabilirsiniz: Bileşeni sürükleyerek Bileşeni seçin ve yukarı, aşağı taşıma veya her iki tarafa bir ızgara alanının artışları için klavyenizde OK tuşlarına basın. Autowire on Move seçeneğini kapatmadıkça uygun yapılandırma için taşırken otomatik olarak kablolamayı ayarlar. Sürükleyerek bir bileşeni taşımak için: 1. İstediğiniz bileşenin üzerine farenin sol düğmesini tutun ve basın. Bileşen kesik bir çizgi ile seçilir.

35 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 27 Bir bileşenin simgesi ve etiketleri bağımsız veya birlikte taşınabilir eğer bileşeni taşımayı planlıyorsanız sadece etiketi değil bileşenin bütününü seçtiğinizden emin olun. Simge Etiketler 2. İstenilen konuma bileşeni sürükleyin. Fareyi sürükleyerek seçilen parçanın hayali bir resmi işaretçiye eklenerek görüntülenir, seçilen bileşenin orijinal konumuna kesikli bir çizgi ile bağlanır. 3. Hayali resim istediğiniz konumdayken fare düğmesini bırakın. Bileşenin etiketini taşımak için: 1. İstediğiniz etiket üzerinde fare sol düğmesini tutun ve tıklayın. Etiket aşağıda gösterildiği gibi seçilir. Seçilmiş etiket 2. İstenilen konuma bileşeni sürükleyin. 3. Hayali resim istenilen konumdayken fare düğmesini bırakın. Fareyi sürüklerken seçilmiş etiketin hayali bir resmi işaretçiye eklenmiş olarak görüntülenir. Seçilmiş etiketin orijinal konumuna hayali resim bir kesikli çizgi ile bağlıdır. Bir düz çizgi uygun olan yerde bileşene hayali resmi düz bir çizgi ile bağlıdır. Bu bileşenlerin çok sayıda oldukları devrelerde bu çok faydalıdır. Yeni konumda seçilmiş etiket Taşıma çizgilerini gösterme veya gizleme Orijinal konum ve taşınacak olan parçalar veya metinler arasında bir çizgi göstermek için Preferences iletişim kutusunun General sekmesinde bu onay kutularını kullanın. İstediğiniz seçeneği seçin Yerleştirilmiş Bileşenin Kopyalanması Bir yerleştirilmiş bileşeni kopyalamak için: 1. İstenen bileşeni seçin ve Edit / Copy seçin veya istenen bileşn üzerinde sağ tıklayın ve görünen açılır menüden Copy seçin. 2. Edit / Paste seçin veya çalışma alanı üzerinde sağ tıklayın, görüntülenen açılır menüden Paste seçin. 3. Kopyalanmış bileşenin hayali görüntüsü işaretçide görünür. Kopyalanmış bileşeni yerleştirmek istediğiniz yerde tıklayın.

36 28 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Kesmek için (CTRL-X), kopyalamak için (CTRL-C) ve yapıştırmak için (CTRL-V) Windows kontrol tuşlarını kullanarak bir bileşeni kopyalayabilirsiniz Yerleştirilmiş Bir Bileşenin Yeniden Yerleştirilmesi Bileşenlerin iletişim kutusunda Replace düğmesini kullanarak yerleştirilmiş bir bileşeni kolaylıkla yeniden yerleştirebilirsiniz. Sanal bir bileşen ile devreye başlamak istediğinizde bu özellik yaygın olarak kullanılır ve gerçek bileşen en yakını ile yeniden yerleştirilir. Yerleştirilmiş bir bileşeni yeniden yerleştirmek için: 1. Yeniden yerleştirmek istediğiniz bileşenin üzerine çift tıklayın. Bileşenlerin özellikler iletişim kutusu görüntülenir. 2. Replace tıklayın. Select a Component tarayıcısı görüntülenir. 3. Yeni bir bileşen seçin ve OK i tıklayın. Yeni bileşen devre penceresi üzerinde öncekinin yerinde görüntülenir. Belirli bir parçanın aynı sayısı ile çok seçimli parçaları yeniden yerleştirmek isterseniz, Tools / Replace Components seçin Bileşen Renginin Denetimi Bir bileşen ve devre penceresinin arka plan rengi için kullanılan varsayılan renk Sheet Properties iletişim kutusunda denetlenir. Yerleştirilmiş bir bileşenin rengini değiştirmek için bileşen üzerinde sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Change Color tıklayın. Renk paleti ile tanımlayabilirsiniz. Bir renk seçin ve seçilmiş parçaya uygulamak için OK e tıklayın Bileşenleri Kablolama Parçaların simge uçlarının herhangi biri üzerine tıklayarak temel bir kablo oluşturulabilir. Bu bir simge ucundan diğerine veya diğer bir kabloya yönlendirilmiş olan bir kablo oluşturur. Eğer bir kabloya yönlendiriliyorsa farklı iki kablo arasında bir bağlantı noktası otomatik olarak oluşturulduğunda bir kabloya yönlendirilir ve iki kablo bağlanır. Kablolamayı devre üzerinde herhangi bir yerde çift tıklayarak başlatılabilir. Bu o konumda bir bağlantı noktası oluşturur ve bu noktadan bir kablolama başlar. Eğer bir simgenin ucu bir kablo üzerine düşürülürse veya diğer bir uca bağlantı otomatik olarak yapılacaktır. Her zaman bir kablo yerleştirilince yeni bir Net oluşturulur veya mevcutlardan biri ile ilişkilendirilir. Bir Net ortak elektrik potansiyeli tanımlanan kabloların bağlantılarıdır. Ağ devresi benzer şekilde PCB ortamı açıklandığı durumda ifade edilecektir. Bu durum SPICE temelli devre simülasyonunda söz edilen bir Node durumuna eştir. Ağlara tipik olarak artan küçük sayı değeri atanır. Eğer iki ağ birlikte kablolanarak birleştirilirse, yeni ağa atanacak iki ismin hangisine karar verilmesinde bir kural vardır. Bundan dolayı genelde en küçük numaralı ağ ismi alır. Bir ağa isim atamasını elle yapabilirsiniz. Bir devrenin bir sayfasında bir ağ, aynı sayfada diğeri ile aynı isimle elle yeniden isimlendirilebilir. Bu durumda iki ağda birlikte birleştirilir. Bu sanal kablolama olarak adlandırılır ve devrenin karmaşıklığını azaltmada kullanılabilir. Belirli saklanmış ağların dışında sanal kablolama bir diğer sayfada veya hiyerarşik seviyelerde kullanılamaz. İsimlendirilmiş ağlar bütün tasarımda genel düşünülür. Hiyerarşide herhangi bir seviyede bir ağ her zaman veya herhangi bir sayfa üzerinde bu saklı ağların birinin yeniden isimlendirilmesinde, bu ağ ilişkilidir denir. Bu saklı ağlar 0, GND, VCC, VDD, VEE ve VSS dir. 0 numaralı ağ analog toprağa karşılık gelir ve simülsayon süresince bütün gerilimler için referanstır. GND sayısal bir topraktır (bu iki toprak ağı yalıtılmak istenen PCB ortamı için ortaktır). Bu saklı ağlar saklanmış simge uçları ile birlikte çok sık kullanılır. Onlar ve beraberindeki kablolar şemayı çok fazla karıştırdığından şema üzerinde gösterilmeyen uçlar vardır, ama yinede simülasyon ve düzen için bağlıdır. Örneğin bir TTL sayısal AND kapısında GND ve VCC gizli uçları tamamen bağlıdır.

37 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Bileşenleri Otomatik Olarak Kablolama İki bileşeni birlikte otomatik kablolamak için: 1. İlk bileşenden bağlantıya başlamak için bir uca tıklanır (işaretçiniz çapraz biçime döner) ve fare hareket ettirilir. İşaretçinize eklenmiş olan bir kablo görüntülenir. 2. Bağlantıyı tamamlamak için ikinci bileşenin bir ucuna tıklayın. Multisim otomatik olarak düzenlemeye ait bir şekilde başlayan bir kablo yerleştirir. Bu kablo bir ağ gibi numaralandırılır. Sonra işaretçi iki uçlar arasında normal durumda bir kablo bağlar ve sonraki komut için hazır bekler. Sistemde oluşturulmuş bir ağ İpucu Eğer bir bağlantı başarılı olmazsa, diğer çevrelenmiş bileşene çok yakın bir kablo yerleştirmeyi deneyebilirsiniz. Farklı küçük bir konumda bağlantı yapmayı deneyin veya elle kablolamayı kullanın. Çok seçimli bir bileşen kablolandığında bileşenin diğer kısımdaki bağlanmış ortak ucu X olarak işaretlenir. Aşağıdaki örnekte, Akım Kontrollü İşlemsel Geçiş İletkenli Yükselteç U5A ve U5B bir çiftin kısımlarıdır. Bu iki kısım IC üzerinde ortak bir uç paylaşır (uç 11, VB). U5A bileşeninden Q1 e uç 11 bağlanmıştır. U5B nin uç11 i X olarak etiketlenmiştir. Bu U5 in diğer kısmında bağlı uç 11 i işaretler. Bir kabloyu silmek için onun üzerine tıklayın ve klavyenizde DELETE basın veya sağ tıklayarak görüntülenen açılır menüden Delete i seçin Dokunulan uçların otomatik bağlanması Eğer bir bileşen ucu bir kablodan diğer uca veya bir bağlantıya dokunursa otomatik kablolama yapma seçeneğiniz vardır. Bu seçeneği etkinleştirme veya etkisizleştirmek için Preferences iletişim kutusunun General sekmesinde Autowire When Pins are Touching onay kutusunu seçin veya seçimi iptal edin. Bir kabloya bir bağlantıyı otomatik olarak yapmak için aşağıdaki örnekteki adımları tercih edin.

38 30 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Adım 1 Mevcut bileşen Adım 2 Çalışma alanına bir bileşen ekleyin. Adım 3 Bir kablo ile bağlantıya bileşeni taşıyın. Adım 4 Bileşeni yeni bir konuma sürükleyin. Adım 5 Bileşenin kabloya bağlı kaldığına dikkat edin. Benzer şekilde iki bileşeni bağlamak için aşağıdaki örnekteki adımları takip edin. Adım 1 Mevcut bileşen Adım 2 Bir bağlantıdan bir diğerine bir bileşeni taşıyın ve bağlantı otomatik olarak yerleştirilir. Adım 3 Yeni bir konuma bileşeni sürükleyin. Adım 4 İki bileşenin bağlı kaldığına dikkat edin.

39 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Bileşenleri elle kablolama Şekil üzerinde bulunacak bir kabloya kesin bir yol seçmek istediğinizde bu bölümde yazılan süreci kullanın. İki bileşeni birlikte elle kablolama için: 1. Bağlantıya başlamak için ilk bileşenden bir uca tıklayın (işaretçiniz artı şekline döner) ve fareyi hareket ettirin. İşaretçinize eklenmiş bir kablo görüntülenir. 2. Fareyi hareket ettirdiğiniz noktaya tıklayarak kablonun çizim yönünü kontrol edebilirsiniz. Her tıklama o noktada kabloyu sabitler. Örneğin: Farenin düğmesine bu konumda tıklanmıştır. Varsayılan olarak Multisim bağlanmamış bileşenin üzerinden atlar. Örneğin: Kablo bu bileşenden atlar. Ara bileşenler arasından geçmek için, ara bileşen yanında istenen konumda kablo konumlandırılır ve kablo sürüklenirken klavyenizden SHIFT e basın. Örneğin: Bu bileşen arasından kablo geçer. 3. Bağlantıyı sonlandırmak için ikinci bileşenin istenilen ucuna tıklayın. Herhangi bir zamanda kablolama sürecini durdurmak için klavyenizde ESC ye tıklayın. Bir kabloyu silmek için üzerine tıklayın ve klavyenizde DELETE ye tıklayın veya kablo üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden DELETE seçin Otomatik Birleştirme ve Manüel Kablolama Tek bir kablo yerleştirdiğinde kablolamayı iki yöntemle birleştirebilirsiniz. Otomatik kablolama durumunda Multisim bir noktada kablonun yerleştirileceği yere tıklanıncaya kadar her zaman otomatik kablolama tercih etmek istediğinizi varsayar. Bağlantıyı tamamlamak için kabloya veya yerleştirilen kablo üzerinde geçici noktada veya hedef uca bir kez daha tıklayıncaya kadar Multisim otomatik kablolama ile devam eder. Bu yöntem daha fazla bağlantı için otomatik kablolama kullanmanıza ve zor, kritik veya hassas yollar için yalnızca manüel kablolama kullanmanıza izin verir Bağlantı Olmayan Uçları Etiketleme Bu uçları yanlışlıkla kablolamayı önlemek için seçilmiş bileşenlerin bacağında NC (bağlantı yok) işaretleri yerleştirebilirsiniz. NC işaretleyici ile bir uca bir kablo bağlamaya girişirseniz, bağlantı önlenir ve NC gibi bir işaretlenmiş uca bağlantı yapamayacağınızı belirten bir ileti görüntülenir. Bir bileşenin ucuna NC işaretleyici yerleştirmek için: 1. Tools / Toggle NC Marker seçin. İşaretçi aşağıda gösterildiği gibi bir artıya dönüşür.

40 32 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı işaretçi 2. NC işaretleyici yerleştirmek için istediğiniz uç üzerine tıklayın. NC işaretleyici NC işaretleyici yerleştirme durumundan çıkmak için: 1. Tools / Toggle NC Marker seçin veya Klavyenizden ESC ye basın. İmleciniz üzerindeki artı işaretleyiciye yeniden yerleşir. Bileşen iletişim kutusunda bir bileşenin uç geçişi üzerinde NC işaretleyici yerleştirmek için: 1. Bileşen üzerine çift tıklayın ve Pins sekmesini tıklayın. 2. İstediğiniz uç için NC sütunundaki alanda tıklayın. Görüntülenen açılır listeden Yes seçin ve iletişim kutusunu kapatmak için OK tıklayın. NC işaretleyici şekil üzerinde seçilmiş uca eklenir. NC işaretleyici Çalışma Alanı Üzerine Doğrudan Kablo Yerleştirme Kablolama süresince daha çok esneklik için, bir bileşen eklemeksizin veya öncelikli yerleştirilmiş bir bağlantı noktasından başlamaksızın boşta bir kablo başlayabilir ve sonlandırabilirsiniz. Menüyü kullanarak bir kablo yerleştirmek için: 1. Place / Wire seçin veya Çalışma alanı üzerinde sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Place Schematic / Wire seçin. 2. Çalışma alanı üzerinde bir bağlantı noktası yerleştirmek için tıklayın ve istediğiniz gibi kabloyu yönlendirmek için fareyi hareket ettirin. 3. Çalışma alanı üzerinde belirli bir noktaya kabloyu kilitlemek için istediğiniz gibi tıklayın. 4. Havada bir bağlantı noktası eklemek için çift tıklayın ve yerleştirmeyi sonlandırın veya mevcut bir kabloya veya bileşen ucuna bir kablo eklemek için tıklayın. Çalışma alanı üzerinde bir bağlantı noktası eklemek için çift tıklayabilirsiniz ve yukarıdaki açıklananlar gibi kablolamayı başlatabilirsiniz Kablolama Tercihleri Ayarı Aşağıdaki süreçleri takip ederek otomatik kablolamayı Multisim in nasıl kontrol edeceği tercihlerinizi ayarlayabilirsiniz. Kablolama tercihlerinizi ayarlamak için: 1. Options / Global Preferences seçin ve General sekmesini seçin. 2. Wiring kutusunda aşağıdaki seçeneklerden birini veya hepsini etkinleştirin: Autowire When Pins are Touching bir bileşenin ucuna, başka bir uca veya bir bağlantı noktasına bir kablo dokunduğunda otomatik bağlantı yapar.

41 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 33 Autowire on Connection seçilmiş bileşenleri birlikte kablolamanın en verimli yolunu seçin. Devre dışı bu seçenek imlecinizin kesin yolunu Multisim in takip etmesi gibi bir kablo yolu üzerinde daha çok kontrol sağlar. Autowire on Move bir kablolanmış bileşeni hareket ettirdiğinizde Multisim en verimli yolla kabloyu yeniden çizer. Bu onay kutusu seçildiğinde for components with less than the following number of connections alanı etkinleşir. Bu alanda varsayılan değeri bırakabilir veya istediğiniz gibi değiştirebilirisiniz. Autowire on Move onay kutusu devredışı olması kablolanmış bileşen hareket ettirildiği yön ve şekilde kesinlikle taşınacak kablo anlamına gelir. 3. Delete associated wires when deleting onay kutusu etkinleştirin veya devre dışı bırakın. Etkinleştirince, bir bileşene eklenmiş kablolar bileşen silindiğinde silinecektir. 4. OK tıklayın Kablo Yolunu Düzenleme Bir kez yerleştirilen bir kablonun konumunu değiştirmek için: 1. Kablo üzerine tıklayın. Kablo üzerinde sürükleme noktasının bir sayısı görüntülenir. Sürükleme noktaları 2. Bunun herhangi bir yerine tıklayın ve şekli düzenlemek için sürükleyin veya daha yaygın olarak imlecinizi kablo üzerinde herhangi bir yerde taşıyın. İmleciniz çift ok işaretine dönüştüğünde tıklayın ve şekli düzenlemek için okların yönünde sürükleyin. Kablo üzerinde daha fazla kontrol sağlamak için sürükleme noktasını kaldırabilir veya ekleyebilirsiniz. Sürükleme noktası eklemek veya kaldırmak için klavyeniz üzerinde CTRL ye basın ve sürükleme noktası ekleme veya kaldırmak istediğiniz konumda kablo üzerinde tıklayın Kablo Renk Kontrolü Kablolar için varsayılan renk Sheet Properties ile kontrol edilir. Yerleştirilmiş bir kablonun veya bir kablo bölümünün rengini varsayılan değerden değiştirmek için kablo üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılan menüden Change Color veya Segment Color seçin. Renk paleti ile tanımlayabilirsiniz. Bir renk seçin ve seçilmiş parçayı uygulamak için OK tıklayın Bir Kabloyu Taşıma Şeklinizde başka bir konuma kabloyu taşımak ve kabloyu kesmek için: 1. Kesmek istediğniiz kablo noktasında imlecinizi yerleştirin. İmleç aşağıda görüldüğü gibi iki paralel çizgili X işaretine dönüşür. İmleç 2. Bir kez tıklayın. İşaretçi artıya dönüşür. 3. Kabloyu yeniden bağlamak istediğiniz yerdeki uca imleci taşıyın ve bir kez tıklayın. Kablo yeni konuma şimdi bağlanmıştır Sanal Kablolama Bir devrenin bir sayfası içinde bir ağ aynı sayfada diğeri gibi aynı isimle elle yeniden isimlendirilebilir. Bu durumda iki ağ birlikte birleştirilir. Bu sanal kablolama olarak isimlendirilir ve devrelerin karmaşıklığını azaltmada kullanılır. Belirli saklı ağlar dışında (örneğin VCC) sanal kablolama hiyerarşide karşı seviyelerde veya karşı sayfalarda kullanılmamalıdır. Bileşenler arasında sanal bağlantı yapmak için bileşenlerin ağ isimlerini aşağıda açıklandığı gibi düzenleyin: 1. Kablo üzerinde çift tıklayın. Net iletişim kutusu görüntülenir. Şekil üzerinde görüntülenen ağ ismi Net Name alanında gösterilir.

42 34 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 2. Sanal bağlantı yapmak istediğiniz ağa eşlemek için Net Name değiştirin. Örneğin eğer 21 numaralı ağa seçilmiş ağı bağlamak istiyorsanız, Net Name alanında 21 girin. 3. Ayarlarınızı onaylamak için OK tıklayın. İptal etmek için Cancel tıklayın. Simülasyon veya PCB ortamı tarafından anlaşılan devrenin bağlantıları kritik olduğu için ağ isimlerini değiştirirken dikkatli olmalısınız. Multisim bu kopyalamayı istediğinizi onaylamanızı ister. Yes tıklayın. Multisim aynı ağ numaralı uçlar arasında sanal bir bağlantı oluşturur Manüel Olarak Bir Bağlantı Noktası Ekleme Multisim kesişmiş ama bağlanmamış kablolardan farklı olan bir kabloyu diğer kabloya bağladığınızda otomatik olarak bağlantı noktası ekler. İstediğiniz gibi çalışma alanı üzerinde bağlantı noktasını manüel olarak yerleştirebilirsiniz. Bir bağlantı noktasını manüel olarak eklemek için: 1. Place / Junction seçin veya çalışma alanı üzerinde sağ tıklayın ve açılır menüden Place Schematic / Junction seçin. İmleciniz yerleşmeye hazı bir bağlantı noktasını işaret edecek şekilde değişir. 2. Bağlantı noktası yerleştirmek istediğiniz konumda tıklayın. Seçilmiş konumda bir bağlantı noktası görüntülenir. Çalışma alanı üzerine herhangi bir devre elemanı eklemeksizin ve doğrudan bileşen ucunun sonuna kablo üzerine bir bağlantı noktası yerleştirebilirsiniz. Eğer kesişen iki kablo üzerinde bir bağlantı noktası yerleştirirseniz onlar elektriksel olarak bağlanacaktır. Toprak kablolandığında bağlantı noktası otomatik olarak yerleştirilmiştir. Çalışma alanı üzerinde bağlı olmayan direk bağlantı noktası yerleştirilmiş Elektriksel bağlı biçimde kesişen iki kabloya bağlantı noktası yerleştirilmiş Bir bileşen ucunun sonuna bağlantı noktası yerleştirilmiş Yerleştirilmiş bağlantı noktasından bir bağlantı yapmak için: 1. İmleç artı simgesine değişene kadar imlecinizi yakın bağlantı noktasına taşıyın. 2. Tıklayın ve istediğiniz konuma bir bağlantı noktasından kabloyu sürükleyin ve yerleştirmek için tıklayın Yerleştirilmiş Bileşenlerin Döndürülmesi ve Çevrilmesi Açılır menü veya seçilen bileşenler ve Edit menüsünde kullanılan komutlar ile bir yerleştirilmiş bileşen döndürülebilir veya çevrilebilir. Aşağıdaki talimatlar açılır menü yöntemi yalnızca açıklar, ama Edit menüsünde bulunan komutlar yerleştirilmiş bileşenlerin döndürülmesi veya birleştirilmesi için komutlar aynıdır. Bir bileşeni döndürmek için: 1. Bileşen üzerine sağ tıklayın.

43 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Görüntülenen açılır menüden 90 derece saat yönünde bileşeni döndürmek için 90 Clockwise seçin veya 90 derece saat ibresi tersi yönünde bileşeni döndürmek için 90 CounterCW seçin. Örneğin: Döndürülmemiş 90 derece saat yönünde döndürülmüş 90 derece saat ibresi tersi yönünde döndürülmüş Bileşenle metni birleştirmek, etiket, model ve değer bilgileri gibi, eylemin bir sonucu olarak döndürülür ve yeniden konumlandırılacaktır. Uç numaraları birleşmiş uç boyunca yönlendirilecektir. Bileşene bağlı herhangi bazı kablolar lastik bant kullanarak bağlantıları korumak için otomatik olarak yeniden yönlendirilir. Bu olanları istemiyorsanız onu Preferences iletişim kutusunun Wiring sekmesinde kontrol edilebilir. Bir bileşeni çevirmek için: 1. Bileşen üzerinde sağ tıklayın. 2. Görüntülenen açılır menüden bileşeni yatay çevirmek için Flip Horizontal seçin veya bileşeni dikey olarak çevirmek için Flip Vertical seçin. Bileşenle metin birleştirmek model bilgisi ve değerleri yeniden konumlandırılabilir ama çevrilmez. Bileşene bağlı herhangi bir kablo otomatik olarak yeniden yönlendirilir. Örneğin: Çevrilmemiş Yatay çevrilmiş Dikey çevrilmiş 2.8. Devrenizde Bileşenlerin Bulunması Bir bileşen veya ağın kolaylıkla yerini tespit etmek istediğiniz çok büyük şematik diyagramlar için Find Component iletişim kutusunu kullanabilirisiniz. Çalışma alanında bir bileşen veya bir ağı kolaylıkla bulmak için: 1. Edit / Find seçin. Find Component iletişim kutusu görüntülenir. 2. Aşağıda açıklandığı gibi Reference Designator RefDes veya Net Name bir parçası veya tamamını ifade eden What Find alanında bir metin girin. Jokerlere izin verilir. Örneğin: V1 yalnızca tam V1 metnini bulur. *1, herhangi 1 ile sonlanan metni bulur. V* herhangi V ile başlayan metni bulur. *V* herhangi V içeren metni bulur. Metinde herhangi bir yerde bir? tam bir karaktere uyacaktır. Örneğin R? R1 e uyacaktır, ama R12 ye değil. 3. Search for kutusunda aşağıdaki düğmelerden birini seçin: All girilen metin için bütün elemanları arar. Parts girilen metin için bütün parçaları arar. Nets girilen metin için bütün ağları arar. Off-page connectors girilen metin için bütün kapalı sayfa konektörleri arar. HB / SC Connectors girilen metin için bütün HB / SC konektörleri arar. 4. Search Options kutusunda Search from aşağı listeden aşağıdakilerden birini seçin: Current Sheet yalnızca geçerli sayfanın içeriğinde arama yapılacaktır. Current Design yalnızca geçerli tasarımın içeriği üzerinde arama yapılacaktır. All Open Sheets bütün açık tasarımların içeriği üzerinde arama yapılacaktır. 5. İsteğe bağlı olarak Search Options kutusunda aşağıdaki onay kutularından bir veya ikisini seçin: Match Case eğer arama durumu hassasiyetini yapmak istediğinizde seçin.

44 36 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Match Whole Word Only girilen metine uyan yalnızca bütün kelimeleri bulmak istediğinizde tıklayın. Eğer seçilmezse, herhangi bir yerde girilen metin için arama olacaktır. Örneğin eğer 1 girilirse V1, R1, C1 gibi arama sağlanacaktır. 6. Find düğmesine tıklayın. Aramanızın sonuçları Spreadsheet View in Results sekmesinde görüntülenir. İstenilen sonuç üzerine çift tıklayın. 7. Results sekmesinde istenilen parça üzerinde çift tıklayın. Eleman çalışma alanı üzerinde aşağıdaki örnekteki gibi seçilir. Ekrandan gölgeyi temizlemek için çalışma alanı üzerine tıklayın. İstenilen sonuç üzerinde sağ tıklayabilirsiniz ve görüntülenen açılır menüden Go to seçin Etiketleme Bileşen Etiketleri ve Niteliklerini Düzenleme Yerleştirilmiş bileşenin Reference Designator değiştirme veya bir etiket atama için: 1. Bileşen üzerinde çift tıklayın. Bileşenin özellikleri iletişim kutusu görüntülenir. 2. Label sekmesine tıklayın. 3. Label veya RefDes (belirli karakter veya boşluklar içermeyen yalnız sayılar veya belgelerin oluşturulduğu) düzenleyin veya girin. 4. Bileşen Attributes (herhangi bir isim veya değeri vermek için tercih edilebilen) düzenleyin veya girin. Örneğin yeni direnç veya 15 Mayısta düzenlendi gibi anlamlı bir isim veya üretici ismi verebilirsiniz. 5. Show sütununda tıklanarak görüntülemek için bileşen niteliklerini seçin. Nitelikler bileşen ile görüntülenecektir. Eğer aynı RefDes birden fazla bileşene atarsanız Multisim bunun olanaksız olduğunu bildirir. Bütün RefDes lerin tek olması için RefDes i değiştirmelisiniz veya ilerlemeden önce Cancel seçin. 6. Değişikliklerinizi iptal etmek için, Cancel e tıklayın. Değişikliklerinizi saklamak için OK tıklayın Ağ İsimlerini Düzenlenmesi Multisim otomatik olarak devrede her bir düğüme bir ağ ismi atar. İstenirse devre tasarımına anlamlı bir ağ ismi düzenleyebilirsiniz. Örneğin çıkış olarak bir ağ ismini değiştirmek isteyebilirsiniz. Eğer VCC ve GND gibi saklı genel ağları belirlemek için ağ ismini düzenlemeyi planlıyorsanız, uygulanacak bazı hususlar vardır. Bir ağ ismini düzenlemek için: 1. Bir kablonun üzerine çift tıklayın. Net iletişim kutusu görüntülenir. 2. Ağ ismini istediğiniz gibi değiştirin. 3. Ayarlarınızı uygulamak için OK tıklayın. İptal etmek için Cancel tıklayın.

45 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 37 PCB ortamı ve simülasyon tarafından anlaşıldığı gibi devrenizin bağlantısında kritik olan ağ ismi değiştirildiğinde dikkat etmelisiniz. Toprağa herhangi bir kablonun bağlantısı için bir ağ ismini değiştirmeye izin vermeyin. Bunun için ağ ismi kalıcı olarak 0 ayarlıdır. Ancak Label alanında girilen bir isim ve toprak eklenmiş herhangi bir kabloya çift tıklayarak ağ için etiketi değiştirebilirsiniz. Bir kablo taşındığında taşınmayacak olan bir konumda bir ağ ismini kilitlemek için ağ ismi üzerinde çift tıklayın ve yönlendirildiğinde Yes tıklayın. Ağ ismi üzerine sağ tıklayabilirsiniz ve Lock seçin. Kilit yerleştirilmiş bir ağ isminden kiliti kaldırmak için ağ ismi üzerine çift tıklayın ve yönlendirildiğinde Yes tıklayın. Ağ ismi üzerine sağ tıklayabilirsiniz ve Unlock seçebilirsiniz Bir Başlık Bloğu Ekleme Faydalı başlık bloğu düzenleyici özelleştirilmiş başlık bloğu oluşturmanıza izin verir. İstenirse bir başlık bloğu tasarımınızın her sayfasına dâhil edilebilir. Başlık bloğunda değişik alanlar çeşitli belge özellikleri ve içeriğe bağlı olarak otomatik olarak tamamlanır. Başlık bloğu tasarlandığında önceden tanımlanmış alanları seçebilirsiniz veya kendiniz oluşturabilirsiniz. Başlık blokları metin, çizgi, çember, bezier eğrisi, dörtgen, oval, resimler gibi elemanlar içerir. Devrenize bir başlık bloğu eklemek için: 1. Place / Title Block seçin. Standart Aç iletişim kutusu görüntülenir. Eğer gerekliyse, Title Blocks klasörüne bakın. 2. İstediğiniz başlık bloğu şablonunu seçin ve Open tıklayın. Seçilmiş başlık bloğu imlecinize eklenmiş olarak görüntülenir. İstediğiniz konumda tipik olarak sayfanın sol alt köşesine onu sürükleyin ve bırakın. 3. Sağ tıklayarak bunlardan birini seçin ve yerleştirilmiş başlık bloğunu taşıyabilirsiniz: Move to / Bottom Left çalışma alanının sol alt köşesine başlık bloğunu yerleştirir. Move to / Bottom Right çalışma alanının sağ alt köşesine başlık bloğunu yerleştirir. Move to / Top Left çalışma alanının sol üst köşesine başlık bloğunu yerleştirir. Move to / Top Right çalışma alanının sağ üst köşesine başlık bloğunu yerleştirir Başlık Bloğu İçeriğinin Girilmesi Başlık bloğunun içeriğini düzenlemek için: 1. Başlık bloğu üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Properties seçin veya başlık bloğu üzerine çift tıklayın. Title Block iletişim kutusu görüntülenir. 2. Görüntü bilgileri bu adımda açıklanmaktadır. İstediğiniz gibi düzenleyin ve OK tıklayın. Eğer Title Block bir alan bilgi içeriyorsa ve bu bilgi başlığınızda görüntülenmiyorsa başlık bloğunda yerleştirilmemiş bilgi içeren bir alan olduğu içindir. Eğer bu olursa, başlık bloğuna sağ tıklayın. Title Block Editor seçin ve başlık bloğunda gerekli alanı yerleştirin. Title devrenizin başlığı. Devrenin dosya ismi varsayılandır. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #TITLE alanına karşılık gelir. Description projeniz için bir açıklama. Project1 varsayılandır. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #DSCRPT alanına karşılık gelir. Designed by tasarımcının ismi. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #DESIGNED alanına karşılık gelir. Document No. belge numarası varsayılandır. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #DOCN alanına karşılık gelir. Revision devrenin gözden geçirme numarası. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #REV alanına karşılık gelir. Checked by devre kontrol personelinin ismi. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CHECKED alanına karşılık gelir. Date devrenin oluşturulduğu tarih varsayılandır. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #DATE alanına karşılık gelir. Size sayfanın boyutu, örneğin A. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #FMT alanına karşılık gelir. Approved by devreyi onaylayan kişini ismi. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #APPROVED alanına karşılık gelir.

46 38 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Sheet sayfaların toplam sayısı ve geçerli sayfanın numarası. Örneğin sayfa 3 ün 2 si. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #SN ve #TSN alanlarına karşılık gelir. Custom Field 1 buraya girilen bilgi Custom Field 1 e yerleştirilecektir. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CUSTOM1 alanına karşılık gelir. Custom Field 2 buraya girilen bilgi Custom Field 2 e yerleştirilecektir. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CUSTOM2 alanına karşılık gelir. Custom Field 3 buraya girilen bilgi Custom Field 3 e yerleştirilecektir. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CUSTOM3 alanına karşılık gelir. Custom Field 4 buraya girilen bilgi Custom Field 4 e yerleştirilecektir. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CUSTOM4 alanına karşılık gelir. Custom Field 5 buraya girilen bilgi Custom Field 5 e yerleştirilecektir. Başlık bloğu düzenleyiciyi kullanarak yerleştirilmiş #CUSTOM5 alanına karşılık gelir. Title Block Editor görüntülenen alanın büyüklüğü başlık bloğu alanına yerleştirilen gerçek metinle aynı değildir. Başlık blok metni metnin miktarı kadar geniş olacaktır. Bu yazı tipi boyutuna bağlıdır. Eğer iki alan yerleştirilirse biri diğerini kapatabilir. Title Block iletişim kutusunda aşağıdaki belirli simgeleri yerleştirebilirsiniz. Çalışma alanına geri döndüğünüzde simge aşağıda açıklandığı gibi metin olarak yerleştirilecektir: &p sayfa numarası. &P toplam sayfa sayısı. &d tarih. &t zaman. &s sayfa ismi. &j proje ismi. && &işareti Çeşitli Metinler Ekleme Multisim devreye örneğin devrenin belirli bir parçasını etiketlemek için metin eklemenize izin verir. Metin eklemek için: 1. Place / Text seçin veya çalışma alanı üzerinde sağ tıklayın ve açınla menüden Place Graphic / Text yerleştirin. 2. Metni yerleştirmek istediğiniz konumda tıklayın. Yanıp sönen imleç ile bir metin kutusu görüntülenir. 3. Metni yazın. Yazımı tamamlandığınızda ve çalışma alanında herhangi bir yere tıkladığınızda doğrudan metin kutusu boyutlandırılır. İkinci adımda tıkladığınız yerde metin görüntülenir. 4. Metin eklemeyi durdurmak için devre penceresi üzerinde herhangi bir yere tıklayın. Metni silmek için metin kutusu üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Delete seçin veya metni seçin ve klavyenizde DELETE tuşuna basın. Metnin rengini değiştirmek için, metin kutusu üzerinde sağ tıklayın açılan menüden Pen Color seçin ve istediğiniz rengi seçin. Metin için yazı tipi seçeneklerini değiştirmek için metin kutusu üzerinde sağ tıklayın açılan menüden Font seçin ve istediğiniz yazı tipi seçeneğini seçin Açıklama Ekleme Takım üyeleri arasında işbirliği çalışmalarını kolaylaştırmak için veya bir tasarıma eklenecek olan arka plan bilgilerine izin vermek için teknik değişiklik tercihlerinin kullanılabildiği vurgulu bir yorum eklemeye izin verir. Çalışma alanına veya bir bileşene doğrudan bir yorum ucu ekleyebilirsiniz. Eklenmiş yorumlu bir bileşeni hareket ettirdiğinizde yorum da taşınır. Çalışma alanına veya bir bileşene açıklama ucu eklemek için: 1. Place / Comment seçin. 2. İstediğiniz konuma imleci taşıyın ve açıklamayı yerleştirmek için tıklayın.

47 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 39 Bileşene yorum eklenmiş. Eğer bileşen taşınırsa yorum da onunla taşınır. Çalışma alanına bir yorum eklenmiş Yerleştirilmiş bir yoruma metin girmek için: 1. Yerleştirilmiş yoruma çift tıklayın. Comment Properties iletişim kutusu görüntülenir. Açıklama katmanına Drawing Layer listesinde görüntülenecektir. Eğer istenirse bu değiştirilir. 2. İletişimin altındaki alanda istediğiniz metni yazın. Eğer uyarının içeriğini göstermek istiyorsanız Show Popup Window onay kutusunu etkinleştirin. 3. İsteğe bağlı olarak Color kutusunda Background ve Text renklerini ayarlayın. Eğer araç düğmesi üstünde bulunuyorsa araç ipucu imlece eklenen görüntülenen metne başvurur. 4. Size kutusunda Width ve Height girin veya Auto Resize bütün içeriği göstermek için otomatik olarak yeniden boyutlandırılan bilgi kutusu olması için etkinleştirin. 5. Tercihen açıklamanın yazı tipini değiştirmede Font sekmesini tıklayın. 6. OK tıklayın. Display sekmesinde Show Popup Window onaylarsanız açıklama görüntülenir. Başka bir deyişle Comment simgesi görüntülenir. Göster onay kutusu etkinleştirildiğinde açıklama. Göster onay kutusu etkin değilken açıklama Comment Properties iletişim kutusunu kullanmaksızın metin girmek için yerleştirlmiş açıklama üzerine sağ tıklayın, açılır menüden Edit Comment seçin ve istediğiniz metni yazın. Gizlenmiş bir açıklamayı görüntülemek için istenilen Comment simgesi üzerinde sağ tıklayın ve görünen açılır menüden Show Comment / Probe seçin. Gizlenmiş bir açıklama içeriğini görmek için yorum üzerine imleci getirin. İmleç hareketlendiğinde açıklama görünmez. Görüntülenen bir açıklamanın boyutunu değiştirmek için: 1. Metin kutusunu vurgulanır. 2. Görünen kollar sürüklenir. Metin boyutu kollarını sürükleyin Grafik Açıklaması Çalışma alanınıza aşağıdaki grafik elemanlarını eklemek için Graphic Annotation kullanın. Çizgi, çoklu çizgi, dörtgen, oval, yay, çokgen, resim, açıklama. Bir grafik elemanı eklemek için:

48 40 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 1. Eğer Graphic Annotation araç çubuğu gösterilmiyorsa, View / Toolbars / Graphic Annotation seçin veya menü alanında sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Graphic Annotation seçin. 2. İstediğiniz grafik elemanı için Graphic Annotation araç çubuuğndaki düğmeye tıklayın ve aşağıdaki tablodan yönlendirmeleri takip edin. Düğme Açıklama Çalışma alanı üzerinde bir metin yerleştirmek için bu düğmeye tıklayın. Sonra metni yerleştirmek istediğiniz yerdeki konuma çalışma alanı üzerinde tıklayın ve istediğiniz metni yazın. Tamamlandığında çalışma alanında herhangi bir yere tıklayın. Metin kutusu otomatik olarak metninizi görüntülemek için boyutlandırılır. Çizgi çizmek için bu düğmeye tıklayın. İmleç bir artı işaretine dönüşür. Çizgiyi başlatmak istediğiniz yerde artıyı yerleştirin ve tıklayın ve farenin düğmesini basılı tutun. Çizgiyi sonlandırmak istediğiniz yerde artıyı sürükleyin ve farenin düğmesini bırakın. (bir ok eklemek için, yerleştirilen çizgi üzerine sağ tıklayın ve açılır menüden ok seçin). Çoklu bağlanmış çizgi parçaları oluşan çoklu çizgi çizmek için bu düğmeye tıklanır. İmleç artıya dönüşür. Çoklu çizgiye başlamak istediğiniz yerde artıyı yerleştirin ve tıklayın ve farenin düğmesine bir kez tıklayın. Çoklu çizginin geçerli kısmını sonlandırmak istediğiniz yerde artıyı taşıyın ve düğmeyi bir kez tıklayın. Çoklu çizginin bütün parçaları çizilene kadar yineleyin. Çoklu çizginin son parçası çizildiğinde farenin düğmesine çift tıklayın. (bir ok eklemek için, yerleştirilen çizgi üzerine sağ tıklayın ve açılır menüden ok seçin). Bir dörtgen çizmek için bu düğmesi tıklayın. İmleç artıya dönüşür. Dörtgenin başlamak istediğiniz yerde artıyı yerleştirin ve tıklayın ve farenin düğmesini basılı tutun. Dörtgeni sonlandırmak istediğiniz yerde artıyı tıklayın. Bir ovali çizmek için bu düğmeye basın. İmleç artıya dönüşür. Ovalin merkezini yerleştirmek istediğiniz yerde artıyı yerleştirin ve tıklayın ve farenin düğmesini basılı tutun. Ovali sonlandırmak istediğiniz yere artıyı sürükleyin ve farenin düğmesini bırakın. Bir yay çizmek için bu düğmeye tıklayın. İmleç artıya dönüşür. Yayın merkezini yerleştirmek istediğiniz yere artıyı yerleştirin ve tıklayın ve farenin düğmesini basılı tutun. Yayı sonlandırmak istediğiniz yere artıyı sürükleyin ve farenin düğmesini bırakın. Yay çizilirken bir oval gibi görüntülenecektir. Ama bırakıldığında ovalin yalnızca sağ kenarı görüntülenecektir. Böylece yay olacaktır. Çokgen çizmek için bu düğmeye tıklayın. İmleç artıya dönüşür. Çokgen başlatmak istediğiniz yere artıyı yerleştirin ve farenin düğmesine bir kez tıklayın. Çokgenin geçerli parçasını sonlandırmak için artıyı taşıyın ve butona bir kez tıklayın. Çokgenin bütün parçaları çizilene kadar yineleyin. Çokgenin son parçası çizildiğinde farenin düğmesine çift tıklayın. Çalışma alanı üzerinde bir resim yerleştirmek için bu düğmeye tıklayın. İstenilen Bitmap görüntüsü seçebileceğiniz iletişim açılır. Ya.bmp ya da.dib dosyası yerleştirebilirsiniz. Çalışma alanı üzerine bir açıklama yerleştirmek için bu düğmeye tıklayın. Yerleştirilmiş grafik bileşenlerinin boyutunu değiştirmek için bileşeni seçin ve tıklayın ve görüntülenen sürükleme noktasından sürükleyin. Sürükleme noktası Yerleşik grafikler açılır menü kullanarak üzerinde oynama yapılabilir Ekran Yakalama Alanı Ekran alanı yakalayabilirsiniz ve sonra sistem panosunda herhangi diğer ekran yakalama içeriği gibi resimle oynayabilirsiniz. Örneğin Circuit Description Box içine yapıştırabilirsiniz. Panoya ekranın bir kısmını kopyalamak için: 1. Tools / Capture Screen Area seçin. Bir seçim çerçevesi çalışma alanınızda görüntülenir.

49 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 41 Copy (kopyala) tıklandığında seçim çerçevesi içindeki alan panoya kopyalanacaktır. 2. Farklı konuma çerçeveyi taşımak için: Çerçevenin kenarına imlecinizi taşıyın. Bir artı imlece eklenecektir. Seçim çerçevesini taşımak için boyutlandırma kollarını seçmeyin. Bir artı imlece eklenir, seçim çerçevesini belirleyen farklı bir konuma taşınabilir. İstenen konuma seçim çerçevesini sürükleyin. 3. Seçim çerçevesini yeniden boyutlandırmak için Boyutlandırma kollarından birini imlece taşıyın. İmleç ok doğrultusunda değiştirir. Boyutlandırma kolları Seçim çerçevesini yeniden boyutlandırmak için imleci sürükleyin. 4. Seçim çerçevesinin sol köşesi üstünde Copy düğmesine tıklayın. Seçim çerçevesinin içindeki resim sistem panosuna kopyalanır. 5. Kapamak için seçim çerçevesinin sağ üst köşesindeki X tıklayın Circuit Description Kutusu Buna ek olarak devrenin belirli bir kısmına metin eklemek için Circuit Description Box kullanarak devrenize genel açıklamalar ekleyebilirsiniz. Circuit Description Box içinde bitmaps, ses ve video yerleştirebilirsiniz. Circuit Description Box içeriği Circuit Description Box penceresinin (View / Circuit Description Box seçin) üst panosunda görüntülenir. Circuit Description Box içeriğini düzenlemek için Tools / Description Box Editor seçin. Circuit Description Box üst panosu Multisim in Forms işlevselliğini kullanarak girilen belirli sorular içerir.

50 42 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bir açıklama eklemek veya düzenlemek için: 1. Tools / Description Box Editor seçin. Edit Description penceresi görüntülenir. 2. Pencere içine doğrudan yazarak metni girin veya bir Bitmap gibi yerleştirmek için Insert / Object seçin. Edit Description penceresinde yapılan değişiklikler Circuit Description Box içinde (View / Circuit Description ile seçilmiş) Edit Description penceresinden çıkana kadar yansıtılmaz. 3. Description Edit Bar ihtiyaç olan Circuit Description Box içeriğini düzenlemek için kullanılır. 4. Girilen metni tamamladığınızda File / Close seçin. Edit Description penceresi kapanır ve Multisim ana çalışma alanına döner. Açıklamanızı yazdırmak için Edit Description penceresinden Print düğmesini tıklayın Circuit Description Kutusunun Biçimlendirilmesi Aşağıdaki listedeki gibi Circuit Description Box biçimlendirebilirsiniz: Pragraph Dialog Box paragraf biçimlendirme bilgisini girmek için kullanın. Tabs Dialog Box sekme ayarlarını girmek için kullanın. Date and Time Dialog Box biçimlendirilmiş bir tarih ve zaman yerleştirmek için kullanın. Options Dialog Box ölçüm birimlerini ve metin paketleme ayarlarını ayarlamak için kullanın. Insert Object Dialog Box ekleme için nesnenin türünü seçmede kullanın Circuit Description Kutusu Metin Biçimlendirmesi Description Edit Bar üzerinden aşağıdaki komutları kullanarak Circuit Description Box içinde geçerli seçilmiş metni biçimlendirebilirsiniz: Font düğmesi istediğiniz yazı tipi ismi, boyutu gibi özellikleri seçmek için tıklayın. Bold düğmesi seçimi kalın yapmak için tıklayın. Italic düğmesi seçimi eğikleştirmek için tıklayın. Underline düğmesi seçimi altı çizmek için tıklayın. Yukarıdaki komutlar Format / Font seçilerek elde edilebilir. Color düğmesi metin için bir renk seçeceğiniz bir paleti görüntülemek için tıklayın. Bu palet Format / Font Color seçerseniz görüntülenecektir. Left Justification düğmesi seçili sayfanın sol kenarı boyunca hizalamak için tıklayın. Bu komutu uygulamak için Format / Align Left seçebilirsiniz. Center Justification düğmesi seçilmiş paragrafı merkeze hizalama için tıklayın. Bu komutu uygulamak için Format / Align Center seçebilirsiniz. Right Justification düğmesi seçilmiş paragrafın sağ kenarı boyunca hizalamak için tıklayın. Bu komutu uygulamak için Format / Align Right seçebilirsiniz. Insert Bullet düğmesi seçili paragrafın başlangıcında bir ilan eklemek için tıklayın. Bu komutu uygulamak için Format / Insert a Bullet seçebilirsiniz Paragraph İletişim Kutusu Circuit Description Box için paragraf biçimlendirme bilgisini girmek için Paragraph iletişim kutusunu kullanın. Circuit Description Box için paragraf biçimlendirme bilgisi girmek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Paragraph iletişim kutusunu görüntülemek için Format / Paragraph seçin. 3. Indentation kutusunda istediğiniz gibi aşağıdaki alanlardaki ölçümleri girin: Left sol kenardan paragrafın sol kenar mesafesine olan girintidir. Right sağ kenardan paragrafın sağ kenar mesafesine olan girintidir. First Line sol kenardan paragrafın ilk çizgi mesafesine olan girintidir. 4. Alignment aşağı açılır listede sol, sağ veya merkeze hizalanıp hizalanmadığını seçin. 5. İletişim kutusunu kapatmak için OK tıklayın Tabs İletişim Kutusu Circuit Description Box için sekme ayarlarını girmede Tabs iletişim kutusunu kullanın.

51 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 43 Circuit Description Box sekme ayarlarını girmek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Tabs iletişim kutusunu görüntülemek için Format / Tab seçin. 3. Tab Stop Position alanında sekmenin istediğiniz konumunu girin ve Set tıklayın. Bir sekme yerleştirmek için üstteki cetvel çubuğunu tıklayabilirsiniz. Sekme ayarlarını kaldırmak için: 1. İstediğiniz sekme ayarını vurgulayın ve Clear tıklayın. 2. Bütün sekmeleri temizlemek için Clear All seçin Date and Time İletişim Kutusu Circuit Description Box içinde biçimlendirilmiş tarih ve zaman girmek için Date and Time iletişim kutusunu kullanın. Circuit Description Box içinde bir tarih ve zaman girmek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Tarih ve zaman eklemek istediğiniz konuma tıklayın. 3. Date and Time iletişim kutusunu görüntülemek için Insert / Date and Time seçin. 4. Available Formats listesinden istediğiniz tarih / zaman biçimini seçin ve seçim yerleştirmek için OK tıklayın Options İletişim Kutusu Circuit Description Box içinde kullanılan Ölçüm birimleri ve metin sarma ayarlarını seçmek için Options iletişim kutusunu kullanın. Ölçüm birimleri ve metin sarma ayarlarını ayarlamak için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Options iletişim kutusunu görüntülemek için Options / Rich Edit Options seçin ve Options sekmesini tıklayın. 3. Measurement Units kutusunda Inches, Centimeters, Points, Picas seçeneklerinden birini seçin. 4. İsteğe bağlı olarak imleci sürüklediğiniz zamanda bir kelime seçmek için Automatic Word Selection etkinleştirin. Bir kerede bir karakter seçmek istiyorsanız bu onay kutusunu temizleyin. 5. Rich Text sekmesini tıklayın ve bunlardan birin seçin: No wrap yazılan metin ENTER tuşuna basana kadar bir satırda olacaktır. Wrap to window yazılan metin pencerenin sonuna ulaşıldığında bir sonraki satıra gidecektir. Wrap to ruler yazılan metin sayfa sınırlarına ulaşıldığında yeni satıra gidecektir. 6. OK tıklayarak iletişim kutusunu kapatın Insert Object İletişim Kutusu Circuit Description Box eklemek için bitmap veya bir grafik gibi bir nesne seçmek için Insert Object iletişim kutusunu kullanın. Bir nesne eklemek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Insert object iletişim kutusunu görüntülemek için Insert / Object seçin. 3. Yeni bir nesne oluşturmak için Create New düğmesini etkinleştirin (bu ayarlar varsayılandır). 4. Object Type listesinden istediğiniz nesneyi seçin. 5. İsteğe bağlı olarak dosya tanımlama simgesini görüntülemek için Display as Icon etkinleştirin. 6. OK tıklayın. Mevcut dosyadan bir nesne oluşturmak için: 1. Create from File düğmesini etkinleştirin. 2. File alanında istediğiniz dosya yolu ve adını girin veya Browse seçin ve Browse iletişim kutusundan görüntülenen istediğiniz dosyaya ulaşın. 3. İsteğe bağlı olarak orijinal dosyaya nesne bağlantısı için Link etkinleştirin. Orijinal dosya güncelleştirmeleri nesnede yansıtılır.

52 44 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Simülasyonu Süresince Olayların Kaydırılması Açıklayıcı metin ve grafikler ile birlikte Circuit Description Box simülasyonda olaylar ile video, grafik ve metnin görüntü ve kaydırılma zamanlamasına izin verir. Metin, grafikler veya videonun görüntülemesi ve kaydırılmasının zamanlaması ile olan olaylarla prob özellikleri ayar ve tasarımında ölçüm probunu yerleştirerek yapın Simülasyon Süresince Metin Kaydırılması Bir simülasyon süresince otomatik olarak metni kaydırma yapmak için: 1. Circuit Description Box içinde istediğiniz gibi metni girin: 2. Simulate / Instruments / Measurement Probe seçin ve Aşağıdaki örnekteki gibi istenilen bir noktada bir prob yerleştirmek için tıklayın. Simülasyon bu noktada çalıştırılmamalıdır. Bu istenilen olayın meydana geldiği noktadır. Örneğin gerilim 5Volt a eşit olduğunda. Yerleştirilmiş prob devre simülasyonu yokken verinin olmadığının görüntülendiğine dikkat edin. 3. Probe Properties iletişim kutusunu görüntülemek için yerleştirilmiş proba çift tıklayın ve Description Box sekmesine tıklayın. 4. New tıklayın. Yanıp sönen metin imleci Condition(s) alanına taşır. 5. Condition(s) alanının sağındaki düğmeyi tıklayın ve görüntülenen açılır menüden eşiti yapın. Bu durumda şartı V=5 girdiğimizde, probtaki gerilim 5Volt a eşit olduğunda metin kaydırmaya gereken koşul elde edilecektir. 6. Action açılır listesinden Start Scrolling seçin. 7. Parameter alanında kaydırma hızını yazın. Örneğin 100 (Bu 10 saniye başına 100 pixel oranında kaydırmaya eşittir). 8. Apply tıklayın. Aşağıdakine benzer bir şeyle sonlandırın. 9. İletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın. Simülasyon çalıştırıldığında probtaki gerilim 5Volta eşit olduğunda metin kaydırılacaktır. Bir tetikleme kapatıldığında, Description Box Triggers alanında vurgulayın ve Enabled onay kutusunu seçimini iptal edin.

53 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Simulation araç çubuğunda Run / Resume Simulation tıklayın. Probe Properties iletişim kutusunda karşılaşılan Description Box sekmesinde şartlar ayarlandığında Circuit Description Box içinde metin kaydırılacaktır. Simulate tıkladığınızda Circuit Description Box açık bırakmayı unutmayın Bir Video Klip Oynatma Simülasyon süresince bir video klip oynatmak için: 1. Tools / Description Box Editor seçerek Edit Description penceresini açın. 2. Video klip yerleştirmek istediğiniz noktaya tıklayın. 3. Insert / Object seçin ve Create from File seçin. 4. Multisim de yansıtılan orijinal dosyayı değiştirmek istiyorsanız Link etkinleştirin. 5. Browse seçin ve istediğiniz video klipe gidin. 6. Klipi yerleştirmek için OK tıklayın. 7. Klip üzerine bir kez tıklayarak onu seçin ve Insert / Label seçin. Görüntülenen Description Label iletişiminin Label Name alanında etiketin ismini girin ve OK tıklayın. Klipin dosya ismi (bu durumda Filmclip.mpg ) aşağıda gösterildiği gibi görüntülenir. 8. Simulate / Instruments / Measurement Probe seçin ve aşağıdaki örnekteki gibi istediğiniz noktada bir prob yerleştirmek için tıklayın. Simülasyon bu noktada çalıştırılmamalıdır. Bu nokta istenilen şartın oluşacağı noktadır. Örneğin gerilim 5Volt a eşit olur. Yerleştirilmiş prob devre simülasyonu yokken verinin olmadığının görüntülendiğine dikkat edin. 9. Probe Properties iletişim kutusunu görüntülemek için yerleştirilmiş proba çift tıklayın ve Description Box sekmesine tıklayın. 10. New tıklayın. Yanıp sönen metin imleci Condition(s) alanına taşır. 11. Condition(s) alanının sağına düğmeye tıklayın ve görüntülenen açılır menüden eşiti yapın. Bu durumda şart V=5 yaptığımızda klipi çalıştırmak için gereken şartın probtaki gerilim 5 Volt olduğunda elde edileceği anlamındadır. 12. Action açılır listeden Play Media Clip seçin. 13. Parameter alanında Circuit Description Box içinde video klip etrafına yerleştirilen etiketin ismini girin. 14. Accept tıklayın. Aşağıdakine benzer bir şey ile sonlandırın.

54 46 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 15. İletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın. Devre çalıştırıldığında probtaki gerilim 5Volt a eşit iken video klip oynayacaktır. 16. Simulation araç çubuğunda Run / Resume Simulation tıklayın. Probe Properties iletişim kutusunun Description Box sekmesinde parametre ayarları ile karşılaşıldığında Video klip çalıştırılacaktır. Simulate tıkladığınızda Circuit Description Box açık bırakmayı unutmayın. Yukarıdaki süreci kullanarak simülasyon süresince audio kliplerini de çalıştırabilirsiniz Açıklama Etiketi İletişim Kutusu Simülasyon süresince oluşan belirli eylemlerin işaret noktası olan Circuit Description Box etiketler ekleyebilirsiniz. Örneğin devredeki belirli düğümlerde gerilim ön ayar değerlerinin altına düştüğünde metinde belirli bir noktaya atlamak isteyebilirsiniz veya diğer parametre ile karşılaşıldığında video klip çalıştırmak isteyebilirsiniz. Metindeki ve film klipindeki belirli noktada etiketle işaretlenir. Circuit Description Box içine eklemek için bir etiket oluşturmada Description Label iletişim kutusunu kullanın. Bir etiket eklemek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. İstediğiniz etiket nesnesini veya metin bloğunu seçin. (Bu etiketin içeriği olacaktır). 3. Insert Label iletişim kutusunu görüntülemek için Format / Insert Label seçin. 4. Label Name alanında etiket için bir isim girin. 5. Etiketin içeriğini Circuit Description Box içinde görüntülemek istiyorsanız Show Content in Description Bar onay kutusunu etkinleştirin. İkinci adımda seçtiğiniz nesne veya metin etiketin içeriğidir. 6. İletişim kutusunu kapamak ve seçiminizi onaylamak için OK tıklayın. Etiket aşağıdaki gibi görüntülenir. Alt ve üst raylar etiketi gösterir Etiket içeriği Etiketleri Düzenle İletişim Kutusu Circuit Description Box içinde mevcut etiketleri düzenlemek için: 1. Edit Description penceresini açın. 2. Edit Lables iletişim kutusunu görüntülemek için Edit / Labels seçin. Circuit Description Box içinde etiketlerin içeriğini göstermek veya gizlemek için istediğiniz gibi onay kutularını etkinleştirin veya iptal edin.

55 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 47 Bir etiketi silmek için istediğniiz etiketi vurgulayın ve remove tıklayın Diğer Eylemler Probe Properties iletişim kutusunun Description Box sekmesinde aşağıdaki eylemleri ayarlayabilirsiniz: Jump to Label Condition(s) alanında girilen şartlarla karşılaşıldığında Circuit Description Box içindeki metin Parameter alanında girilen etikete atlayacaktır. Pause Simulation Condition(s) alanında girilen şartlarla karşılaşıldığında simülasyon Parameter alanında girilen zaman miktarı (saniyede) kadar duraksatılacaktır. Stop Scrolling Condition(s) alanında girilen şartlarla karşılaşıldığında Circuit Description Box içindeki metnin kaydırılması durdurulacaktır Description Edit Çubuğu Açıklama düzenleme çubuğu aşağıdaki tabloda açıklanan düğmeleri içerir. Düğme Açıklama Add Question Link düğmesi, Geçerli imleç konumunda bir soru bağlantısı ekler. Insert Date and Time düğmesi, Tarih ve zaman için biçim seçeceğiniz Date and Time iletişim kutusunu görüntüler. View and Select Options düğmesi, Metin paketleme ve ölçüm birimlerini ayarlarını seçeceğiniz Options iletişim kutusunu görüntüler. Insert Embedded Object düğmesi, Ekleme için nesnenin türünü seçeceğiniz Insert Object iletişim kutusunu görüntüler. Create New Label düğmesi, Eklenecek olan yeni etiketin ismini gireceğiniz Description Label iletişim kutusunu görüntüler. Edit Labels düğmesi, Edit Labels iletişim kutusu görüntülenir. Bold düğmesi, Seçimi koyu yapar. Italic düğmesi, Seçimi italik yapar. Underline düğmesi, Seçimin altını çizer. Left Justification düğmesi, Sol kenar boyunca seçilmiş paragrafı hizalar. Center Justification düğmesi, Seçilmiş paragrafı merkeze hizalar. Right Justification düğmesi, Sağ kenar boyunca seçilmiş paragrafı hizalar. Font düğmesi, Seçilmiş metnin yazı tipi, boyutu ve rengini değiştirir. Color düğmesi, Seçilmiş metin için bir renk seçeceğiniz bir renk paleti görüntüler. Paragraph Format düğmesi, Paragraf biçim bilgisini gireceğiniz Paragraph iletişim kutusu görüntülenir. Insert Bullet düğmesi, Seçilmiş paragrafın başlangıcında bir maddeleme ekler. Insert Tabs düğmesi, Seçme biçim bilgisini gireceğiniz Tabs iletişim kutusunu görüntüler Bir Devreye Bir Şekil Bağlama Bir tasarım gereği üzerine herhangi bir geri besleme veya tasarım öngörünümleri, onaylama için devreleri gördermeye Multisim in şekil işlevselliğini kullanabilirsiniz. Şekil bir kez tamamlandığında tamamlanmış şekli içeren devre dosyası üreten kişye e postayı geri döndürülebilir. Eğitim sürümü kullanıcıları uzaktan tamalanan öğrencilere vermede sınavlar ve ödevler için faydalı kısımları bulacaklardır. Bir kez sorular cevaplandırıldığında tamamlanmış şekli içeren devre dosyası düğmeye tıklanarak eğitimciye eposta olarak gönderilir. Bir şekil soruların aşağıdaki türlerinin herhangi birini içerebilir. Multiple Choice doğru cevap iki veya daha fazla mümkün cevaptan seçilmiştir. True / False şekil üzerinde bir açıklama yapılır ve True veya False cevap seçilir. Data Entry sınırlandırılmış veri girişi için bir alan sağlar. Free Form çok geniş veri girişi için bir alan sağlar. Çift tıklandığında bağlantılı bir soruya doğrudan şekil doldurarak alacak olan Circuit Description Box içinde bağlantı ekleyebilirsiniz. Bu şekle koymak istediğiniz daha çok metin gerektirebilen belirli soruların daha fazla tanımlanmasında veya açıklandığında faydalıdır.

56 48 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Aşağıdaki kısımda bir şeklin nasıl oluşturulduğu, Circuit Description Box ndan şekle nasıl bağlantı olduğu, şekil alt görev seçenekleri nasıl ayarlandığı ve alıcının formu nasıl dolduracağı ve göndereceği tartışılmıştır Şekiller Oluşturma Bu talimatlar yeniden göründüğünde lütfen Multisim in eğitim sürümünde Edit Questions olarak anılan soruların girildiği iletişim kutusuna yazın. Bu iletişim kutusuna geçmek için Edit / Questions seçin. Bir şekil oluşturmak için: 1. Edit / Questions seçin. Edit Form iletişim kutusu görüntülenir. Title şekil göründüğünde bir başlık gibi görüntülenecek metin buraya girilir. Instruction bu alana istediğiniz talimatları girin. Form göründüğünde ilk soru üstünde görünecek metin buraya girilir. User Profile sorular formda görüntülendiğinde kullanıcı düzenlenebilir alanıyla buraya girilen her satır ayrı bir çizgi olarak görünür. Bu alanda istediğiniz gibi parçaları silebilir, düzenleyebilir veya ekleyebilirsiniz. 2. Add a Question düğmesine tıklayın ve açılır menüden istediğiniz soru türünü seçin. Seçiminizi yansıtan Edit Form iletişim kutusu değişir. 3. Aşağıdakini esas alan soruyu girin: Multiple Choice - Question alanında bir soru ekleyin ve Candidate Answers alanında mümkün cevapları girin. Ture / False Question alanında doğru veya yanlış cevap gerektiren bir soru girin. Data Entry Question alanında bir soru veya talimat girin. Free Form Free Form alanında bir soru veya talimat girin. 4. İlerlediğinizde Edit Form iletişim kutusunun Questions ağacında soru türü görünür. İletişim kutusunda içeriği görüntülemek için ağaçtaki belirli bir soruya tıklayın. Tamamen kaldırmak için Remove Selected Question düğmesine tıklayın. Ağaçta seçilmiş sorunun konumunu değiştirmek için yukarı aşağı okları kullanın. Circuit Description Box düşük levhada tamamlanmış şekil gördüğünüzde ağaçtaki soruların dizisi yansıtılacaktır. 5. İstediğiniz soruyu bir kez girdiğinizde Edit Form iletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın. 6. View / Circuit Description Box seçin. Sorular Circuit Description Box nun alt levhasında görüntülenir. 7. Şimdi form içeren Multisim devre dosyasını kaydedin. Tamamlanmış devre dosyası elektroniksel olarak istediğniiz alıcıya gönderebilirsiniz Soruya Bağlantı Ekleme Çift tıklandığında bağlantılı bir soruya doğrudan şekil doldurarak alacak olan Circuit Description Box içinde bağlantı ekleyebilirsiniz. Bir formda belirli sorulara Circuit Description Box nda bağlantı eklemek için: 1. Form oluşturun. 2. Tools (araçlar) / description box editor (açıklama kutusu düzenleyici) seçin. 3. Genelde olduğu gibi metni, grafikleri girin. 4. Bir bağlantı eklemek istediğiniz yere imleci yerleştirin ve Insert (ekle) / question link (soru bağlantısı) seçin. Select a form (bir form seç) iletişim kutusu görüntülenir. Geçerli form üzerinde bütün sorular listelenir. 5. Bağlantı olmasını istediğiniz soruyu vurgulayın ve OK (tamam) tıklayın. Bağlantı imlecin konumunda yerleştirilir. 6. İstediğiniz gibi diğer bağlantıları ekleyin ve Description Box Editor kapatın. Bağlantı içeren değişiklikleriniz Circuit Description Box nda görüntülenir.

57 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Circuit Description Box nun alçak levhasında bağlantılı soruya atlamak için Circuit Description Box nda bir bağlantıya çift tıklayın Form Alt Görev Seçenekleri Ayarlama Tamamlama için gönderilemeden önce formu oluşturan kişi tarafından genellikle form alt görev seçenekleri ayarlanır. Bu talimatlar göründüğünde Multisim in eğitim sürümünde edit Question olarak anılan soru girilen yere iletişim kutusuna yazın. Bu iletişimi geçmek için Edit / Questions seçin. Sorular tamamlandığında gönderme seçeneklerini ayarlamak için: 1. Edit / Questions seçin. Edit form iletişim kutusu görüntülenir. 2. Categories alanında Options tıklayın ve aşağıdakileri tamamlayın: the Circuit File to onay kutusunu etkinleştirin ve istediğiniz eposta adresini girin. Subject epostanın konusu alanına yerleştirilecek olan metni girin. Body eposta iletisinin gövde metninde yerleştirilecek olan metni girin. Display the Message onay kutusunu etkinleştirin ve gönderin tıkladığınızda Multisim çalışma alanı üzerinde görüntülenen iletide görmek istediğiniz metni girin. 3. Edit form iletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın Tamamlanan Formlar Aşağıda açıklandığı gibi elde edilen Multisim devrenizde formu tamamlayın ve gönderin. Sorular doğrudan Circuit Description Box ndan cevaplanır. Soruları cevaplamak için: 1. View / Circuit Description Box seçin. 2. Circuit Description Box nun alt panosunda formun üstünde bulunan alanda varsayılan bilgiyi girin. 3. Çoklu seçim ve doğru/yanlış soruları için istediğiniz cevabı seçerek soruları tamamlayın veya cevaplarda veri girmek için ve serbest form soruları yazın. İpucu Eğer Circuit Description Box bağlantıya çifit tıklayabilirsiniz. sorular bağlantı içeriyorsa bağlantılı sorulara doğrudan geçmek için 4. Tamamlanmış soruları gönderin: Tamamlanmış soruları bir kâğıda göndermek için Print tıklayın. Standart yazdır iletişimi görünür. İstediğiniz ayarları girin ve Print tıklayın. Eposta ile tamamlanmış soruları göndermek için Submit tıklayın. Tamamlanmış soruları içeren devre dosyaları On Submit seçeneklerinde ayarlandığı gibi adreslenen epostaya eklenecektir. Genel şekilde bu eposta gönderilir Devre Yazdırma Multisim yazdırınızın belirli yönlerinin kontrol etmenize izin verir. Renkli veya siyah ve beyaz çıkış olup olmadığını, Yazdırma için tasarımın hangi sayfası, Yazdırılan çıktının arkaplan içerip içermediği, Yazdırma için sayfa sınırları, Yazdırma çıktısına uymak için devre görüntüsünün ölçeklenmesi Devreler için yazdırma ortamının ayarlanması: 1. File / Print Options / Print Circuit Setup seçin. 2. Page Margins, Zooms ve Page Orientation seçeneklerini istendiği gibi ayarlayın. 3. İstediğiniz gibi Output Options ayarlayın: In Black/White siyah ve beyazda devre yazdırır. Pasif yapıldığında renklendirilmiş bileşenler gri gölgeli yazdırır. Instruments bölünmüş tablolardaki devrelerde kullanılan araçların yüzleri ve devre yazdırılır. Background yazdırılmış çıktı arkaplan içerir. Renkli yazıcılar veya siyah üzerine beyaz çıktı için kullanın. Bu seçenek In Black / White seçilmişse pasiftir. Current circuit çalışma alanı üzerinde halen aktif olan pencereyi yazdırır. Current and Subcircuits herhangi hiyerarşik blok veya alt devre içeren halen geçerli pencereyi yazdırır. Entire Design bütün devreleri, alt devreleri, hiyerarşik blokları ve geçerli aktif penceredeki tasarımdan çoklu sayfaları yazdırır.

58 50 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 4. Geçerli devre için yazdırma ortamını ayarlamada OK tıklayın veya bütün devrelerin yazdırma ortamını ayarlamak için Set as Default tıklayın. Yazdırmadan önce dosyalarınızı görüntülemek için File / Print Preview seçin. Yakınlaştırma, Sayfadan sayfaya taşıma ve aşağıda gösterilen araç düğmelerini kullanarak yazıcıya devreyi göndermek için devre öngörünüm penceresinde görünür. Devre dosyasını yazdırmak için File / Print seçin. Önce yazdırma seçeneklerinizi ayarlamanızı öneriyoruz.

59 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 51 Bölüm 3 3. ŞEMATİK ÇİZİM GELİŞMİŞ FONKSİYONLAR Bu bölüm Multisim de bir devreyi oluşturmada gereken gelişmiş fonksiyonları açıklamaktadır. Bu bölümde açıklanan özelliklerin bazıları Multisim in sizin sürümünüzde kullanılmayabilir Yerleştirilmiş Bileşenlerin Özellikleri Devre penceresi üzerine yerleştirilen her bileşen Multisim veritabanında kayıtlı olanlarla dışında bazı yönlerini kontrol özellikleri vardır. Bu özellikler bu devredeki diğer konumlarda veya diğer devrelerdeki bileşenlerin durumları ile değil yalnız yerleşmiş bileşenlerde etkilidir. Bileşenlerin türüne bağlı olarak aşağıdakilerin kimisini veya hepsinin özelliklerini belirleyin: Devre penceresinde görüntülenen yerleşmiş bileşen hakkında tanımlayıcı bilgi ve etiketler Yerleşmiş bileşenlerin modeli Bazı bileşenler için yerleşmiş bileşenin analizde nasıl kullanılacağı Bileşenin değeri veya model ve bacak bağlantısı Kullanıcı alanları Yerleşmiş Bileşen Hakkında Tanımlayıcı Bilginin Görüntülenmesi Sheet Properties iletişim kutusunun Circuit sekmesinde devrenizde gösterilen tanımlayıcı bilginin ne olduğunu belirleyin. Tek yerleşmiş bileşen için bu ayarları burada açıklandığı gibi geçersizleştirebilirsiniz. Yerleşmiş bileşeni görüntülenmiş olan tanımlayıcı bilgiyi ayarlamak için: 1. Bileşen üzerine çift tıklayın. Seçilmiş bileşenler için özellikler iletişim kutusu görüntülenir. 2. Display sekmesini tıklayın. Bu seçenek etkinleştirildiğinde, devrenin ayarları bu tek bileşn için görüntülenen tanımlayıcı bilginin türü kontrol edilir. Üsteki genel ayarlar sekmesi etkinleştirlmediğinde bu seçenekler elde edilemez ve bu tek bileşen için görüntülenen tanımlayıcı bilgi belirlenemez. 3. Use Schematic Global Setting kapatın. 4. Bu bileşen için görüntülemek istediğiniz tanımlayıcı bileşeni etkinleştirin ve bu bileşen için görüntülemek istemediğiniz tanımlayıcı bilgiyi kapatın. 5. Ayarlarınızı iptal etmek için Cancel tıklayın. Ayarlarınızı kaydetmek için OK tıklayın Yerleşmiş Bileşenin Değer / Model Görünümü Bir bileşen için Properties iletişim kutusunun Value sekmesi yerleşmiş bileşen için kullanılan değer / modeli gösterir. Bileşene bağlı olarak yerleşmiş bileşen üzerine çift tıkladığınızda Value sekmesinin içeriği farklı olacaktır Gerçek Bileşenler Kelimenin bir anlamda Multisim de bulunan bütün bileşenler sanaldır. Diyot ve Transistör gibi bileşenlerin sanal temsilleri vardır. Multisim de simülasyonu yapılmış ve birlikte kablolanmış bir devre prototip olduğunda nasıl çalışacağı hakkında fikir verecektir. Ancak bu kılavuzda gerçek bileşene başvurulduğunda Ultiboard gibi PCB ortam programlarında kullanmak için paket türü ve bacak uçları içeren, satın alınabilir bileşen değerleri ile gerçeğe karşılık gelir. Virtual bileşenler oysa ilk tasarım sürecinde belirli bileşenlerin parametreleri ile denemek için bile anlam verir. İstenen parametreler bir kez belirlendiğinde virtual bileşen real bileşenle yenilenebilir. Real bileşen için buna benzer bir sekme görünür.

60 52 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Veritabanında bileşeni düzenlemek için: Edit Component in DB üzerine tıklayın Dirençler, Bobinler ve Kondansatörler Bir direnç, bobin veya kondansatörün değerini düzenlemek için: 1. Bileşen üzerine çift tıklayın ve Value sekmesini seçin. 2. İstediğiniz gibi parametreleri değiştirin ve OK tıklayın. Bileşenin bu türü için Value sekmesinin içeriği üzerinde tam ayrıntı için Multisim bileşen referans kılavuzuna başvurun Edit Model İletişim Kutusu Model düzenleme iletişim kutusunu kullanarak yerleşmiş bileşenin modelini düzenleyebilirsiniz. Ortak direnç, bobin veya kondansatör kullanarak bütün oluşturulanlar gibi. Bu süreç dirençler, bobinler veya kondansatörlere uygulanmaz. Belirli R, L veya C elemanları için Parametreler parça yerleşme süresince veya sonra ayarlanır. Seçilmiş bileşenin modelini düzenlemek için: 1. Özellikler iletişim kutusunu görüntülemek için bileşene çift tıklayın. 2. Value sekmesinde Edit Model tıklayın. Edit Model iletişim kutusu görüntülenir. 3. İstediğiniz gibi (etiketlenmemiş) liste kutusunda modeli düzenleyin. 4. Aşağıdaki esas alan bir seçimi yapın: Current Instance Parameters alanı PARAMS parametler içeren standart PSPICE modelleri elde edilebilir. Buraya PARAMS düzenlemeye girin. Change Part Model yalnızca seçilmiş bileşen için model bilgilerini değiştirin. Düğme model bilgisinde bir değişiklik yapıldığında etkinleşir. Change All Models yalnızca aktif çalışma sayfası üzerinde aynı parça için bütün modelleri değiştirir. Düğme model bilgisinde bir değişiklik yapıldığında etkinleşir. Restore orijinal duruma modeli yeniler. Düğme model bilgisinde bir değişiklik yapıldığında etkinleşir. Cancel değişiklikleri yapmaksızın pencereyi kapatır. 5. Ayarlarınızı kaydetmek ve iletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın. Hatırlayın! Yukarıdaki adımalardaki seçiminize bağlı olarak aktif çalışma sayfasındaki aynı parça için bütün bileşenler veya seçilmiş bileşenler burada uygulayarak değiştirilebilir. Bunlar seçilmiş olan veri tabanındaki aynı bileşene uygulanmaz Edit Footprint İletişim Kutusu Edit Footprint iletişim kutusunu kullanarak seçilmiş bileşenlerin bacaklarını düzenleyebilirsiniz. Seçilmiş bileşenlerin bacaklarını düzenlemek için: 1. Bileşen üzerine çift tıklayın ve bileşenlerin Value sekmesinde Edit Footprint tıklayın. 2. Select a Footprint iletişim kutusunu görüntülemek için Select from Database tıklayın. İstediğiniz bacağı seçin veya Change Footprint iletişim kutusunu görüntülemek için Change tıklayın.

61 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 53 Footprint Manufacturer ve Footprint Type istediğiniz gibi girin ve Edit Footprint iletişim kutusuna dönmek için OK tıklayın. 3. Ayarlarınızı iptal etmek için Cancel tıklayın. Ayarlarınızı kaydetmek için OK tıklayın. Advanced Pin Mapping iletişimi görüntülemek için Map Pins tıklayın Virtual Bileşenler Virtual bileşenler gerçek değildir; satın alınan ve bir kaynak tarafından alamazsınız. Bir model ve bir simge vardır, ama bacak yoktur. Eğer senaryoları simülasyon için izin vermenize kolaylık sağlamaktadır. Multisim gerçek bileşenlerden farklı olarak onları daha kolay işler. Varsayılan olarak Virtual bileşenler şeklinizdeki gerçek bileşenlerden farklı renkte gösterilir. Bu hatırlamanız içindir, gerçek olmadığı için PCB ortam yazılımına gönderilmeyecektir. Virtual bileşenler için değer elle ayarlanabilir, Value sekmesi buna benzer görünür: Value sekmesinin içeriği bileşen seçiminize bağlı olarak değişir. Bu alanların herhangi birini düzenleyebilirsiniz. Değişiklikleri iptal etmek için Cancel tıklayın. Değişiklikleri kaydetmek için OK tıklayın Yerleşmiş Bileşenin Analizde Nasıl Kullanıldığını Kontrol Etme Bazı bileşenler için, güç kaynakları gibi, devrenizde gerçekleştirilmesinde herhangi bir analizde nasıl kullanıldığını belirleyebilirsiniz. Bu bileşenler Value sekmesinde ek parametreler verir. Analizde kullanılan bileşenlerin kontrolü için: 1. Bileşenler üzerinde çift tıklayın. Bileşenler için özellikler iletişim kutusu görünür. 2. Value sekmesini tıklayın. 3. İstediğiniz gibi ayarları düzenleyin. 4. Değişiklikleri iptal etmek için Cancel tıklayın. Değişiklikleri kaydetmek için OK tıklayın.

62 54 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Yerleştirilmiş Bileşenlerin Kullanıcı Alanlarını Düzenleme Bileşenler hakkında kullanıcı belli bilgileri sağlayan 20 den fazla kullanıcı alanlar vardır (örneğin Manufacturer, Hyperlink). Kullanıcı alanlarının başlıkları Database Manager düzenlenir ve girilir. Yerleşmiş bileşenlerin kullanıcı alanlarının içeriğini düzenlemek için: 1. Özellikler iletişim kutusunu görüntülemek için bileşenler üzerine çift tıklayın. 2. Use Fields sekmesi tıklayın. 3. Value sütununda istediğiniz kullanıcı Title alanı yanında alanında tıklayın ve istediğiniz bilgiyi girin Bileşenlere Hatalar Atama Sorun giderme uygulamaları gibi eğitim amaçlı bileşenlere hatalar atamak isteyebilirsiniz. Devrenizde tek bileşene hatalar atayabilirsiniz veya Multisim devrede çeşitli bileşenlere rasgele hatalar atar Yerleştirilmiş Bileşene Hatalar Ayarlama Bileşenin özellikleri iletişim kutusunun Fault sekmesini kullanarak yerleştirilmiş bileşenin herhangi bir ucuna bir hata atayabilirsiniz. Yerleştirilmiş bileşene bir hata atamak için: 1. Bileşene çift tıklayın. Bileşenin özellikler iletişim kutusu görüntülenir. 2. Fault sekmesine tıklayın ve hata y-uygulanacak ucu seçin: Bileşen türüne bağlı değişken yerleştirilmiş bileşenlerin uçlarını gösterir. Bileşenin özellikleri iletişim kutusundaki diğer sekmeler üzerinde bilgi için Multisim kullanıcı rehberine başvurun. 3. Bir uca atamak istediğiniz hatanın türünü etkinleştirin: None hata yok. Open kablo uçların kopmasına yol açması gibi uca çok yüksek direnç atanır. Short devre üzerinde bileşenin ölçülebilen etkisi olmaması için uca çok düşük direnç atanır. Leakage seçilmiş uçlar ile paralel olarak alt seçenek alanlarındaki belirli direnç değerine atanır. Bu uçlar arasından geçme yerine uçlar sızıntı akımının geçmesine sebep olur. 4. Değişikliklerinizi kaydetmek için OK tıklayın Otomatik Hata Seçeneğinin Kullanılması Auto Fault seçeneğini kullandığınızda devrede yerleştirilmiş bileşene Multisim in atamak istediğiniz hatanın farklı türü başına hataların sayısını veya hatanın herhangi bir türünün sayısını belirleyin. Otomatik hata seçeneğini kullanmak için: 1. Simulate / Auto Fault Option seçin. Auto Fault iletişim kutusu görüntülenir. Auto Fault seçeneği çalışma alanı üzerine bileşen yerleştirilene kadar etkin değildir. 2. Short, Open ve Leak alanlarında doğrudan sayısal değerleri girin veya yukarı aşağı tuşları kullanın veya (sayı girilen) atanan hataların türünü Multisim in rasgele seçmesine izin vermek için Any alanda sayısal değer girin. 3. Eğer sızıntının sayısı belirlediyseniz Specify Leak Resistance alanında ölçümün birimini ve sayısını girin. 4. Hataları uygulamak için OK veya iptal etmek için Cancel tıklayın ve devre penceresine geri dönün Spreadsheet Görünümü Spreadsheet View bileşen Footprints, Reference Designator, Attributes ve Design gibi ayrıntılarını içeren parametrelerin düzenlenmesi ve hızlı gelişmiş görünümüne izin verir ve nesne özellikleri üzerinde genel görünümü sağlar.

63 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Spreadsheet View Results Sekmesi Eğer Electrical Rules Check iletişim kutusunun ERC Options sekmesinde Result Pane seçerseniz elektriksel kural kontrolünün sonuçları görüntülenecektir. Edit / Find komutunun sonuçları Results sekmesinde görüntülenecektir. Results Sekmesinden Açılır Liste ERC ve Find sonuçları üzerinde açılır menüyü kullanmak için: 1. Açılır menüyü görüntülemek için istediğiniz sonuç üzerinde sağ tıklayın. 2. Bunlardan birini seçin: Copy panoya Results sekmesinin bütün içeriğini kopyalar. Clear Results Results sekmesinin içeriğini temizler. Go to çalışma alanı üzerinde parçayı seçer.

64 56 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Spreadsheet View Nets Sekmesi Sütun Net Sheet Color Trace width Trace width min Trace width max Trace length min Trace length max Trace to trace Trace to pad Trace to via Trace to copper area Routing layer Net group Lock PCB settings IC initial condition NODESET Type Net specific setting Açıklama Ağın ismi Ağın bulunduğu tablonun dosya ismi Ağın rengi. Sheet Properties iletişim kutusunun Circuit sekmesinde seçilmiş renk şeması üzerinde varsayılana dayanır. Color paletini görüntülemek için tıklayın ve istediğiniz rengi seçin. PCB ortamına gönderdikten sonra bakır yolların genişliği. Ultiboard da ölçüm birimi ayarlanır. Bakır yollara izin verilen minimum genişlik. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. İstediğiniz satırı seçin ve sonra düzenlemek için alanda tıklayın. Bakır yollara izin verilen maksimum genişlik. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. İstediğiniz satırı seçin ve sonra düzenlemek için alanda tıklayın. Bakır yolların izin verilebilir minimum uzunluğu. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. İstediğiniz satırı seçin ve sonra düzenlemek için alanda tıklayın. Bakır yolların izin verilebilir maksimum uzunluğu. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. İstediğiniz satırı seçin ve sonra düzenlemek için alanda tıklayın. PCB üzerinde herhangi bir ağda bakır yollar ve ağdaki bakır yollar arasında izin verilebilir minimum boşluk. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. Tıklayın ve değişiklikleri yapmak için yazın. PCB üzerinde herhangi bir ağ üzerindeki padlar ve ağdaki bakır yollar arasında izinverilebilir minimum boşluk. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. Tıklayın ve değişiklikleri yapmak için yazın. PCB üzerinde herhangi bir ağ üzerinde vialar ve ağdaki bakır yollar arasında izin verilebilir minimum boşluk. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. Tıklayın ve değişiklikleri yapmak için yazın. PCB üzerinde bakır alanlar ve ağdaki bakır yollar arasında izin verilebilir minimum boşluk. Ölçüm birimi Ultiboard da ayarlanır. Tıklayın ve değişiklikleri yapmak için yazın. Ağın yerleştirileceği bakır katman. Elde edilebilir seçimler aşağı açılır listede görüntülemek için tıklayın. Bu aşağı açılır liste Number of Copper Layers alanında Sheet Properties iletişim kutusunun PCB sekmesinde yapılan seçime dayanarak doldurulur. Bir ağ için bir grup girmek için bu alanı tıklayın. Bu grup PCB ortam süreci süresince birlikte tutmak için Ultiboard da kullanılabilir. Eğer etkinleştirilirse PCB üzerinde ağın etkin katmanı olan parametreler için değişiklikleri önler. Yes ve No arasında geçiş için tıklayın. Multisim de Transient Analysis için ağın başlangıç koşulu. Multisim de DC Operating Point Analysis için ağın başlangıç koşulu. Program verilen gerilime tutulan belirli düğümler ile ön geçiş yaparak DC veya başlangıç çözümü bulmaya yardım eder. Kısıtlama serbest bırakılır ve gerçek çözüm için yineleme devam eder. NODESET hattı Kararlı veya iki durumlu devre üzerinde gerekli olabilir Ağın türü. Power, Ground veya Signal olabilir. Eğer Sheet Properties iletişim kutusunda Use Net-Specific Setting etkinleştirilmişse seçilmiş ağ için ayarlar burada girilir. Show Net Name veya Hide Net Name seçin.

65 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Spreadsheet View Components Sekmesi Sütun RefDes Sheet Section Section name Family Value Tolerance Manufacturer Footprint Description Label Coordinate X/Y Rotation Flip Color Spacing Group Pin Swapping Gate Swapping Lock PCB settings Fault VCC VDD VEE VPP GND VSS Variant Açıklama Bileşenin tek belirleyicisi Bileşene ait tablonun dosya ismi görünür. Dörtlü NAND kapısı gibi çoklu bileşenlerin bölümü. Çok bölümlü bileşenin bölüm ismi Bileşenin veritabanı kümesi. Bileşenin değeri, örneğin 5V batarya veya bileşenin modeli örneğin 2N2222A. Bileşenin modelini düzenlemek için çift tıklayın. Bileşenin toleransı. Bileşenin üreticisi; belirli bir şirket veya Generic Bileşenin fiziksel ayakizi. Ayakizini değiştirmek için alan üzerinde tıklayın. Bileşenin açıklaması. Bileşenin kullanıcı tanımlı etiketi. Alan üzerinde tıklayın ve istediğiniz metni yazın. Bileşenin özellikleri iletişim kutusunda etiket sekmesinde girilebilir. Çalışma alanı üzerinde bileşenin konumu. Bu alan yalnız okunabilir ve çalışma alanı üzerinde bileşen taşındığında değişir. Bileşeni döndürme için eldeedilebilir seçimlerin aşağı açılır listesini görüntülemek için tıklayın. Unrotated bileşenin orijinal konumudur. Diğer seçimler: Rotated 90 (orijinal konumdan 90 derece saat yönünde döndürülmüş), Rotated 180 (orijinal konumdan 90 derece saat yönünde döndürülmüş), Rotated -90 (orijinal konumdan 90 derece saat ibresi tersinde döndürülmüş). Çalışma alanı üzerinde bir bileşene sağ tıklayarak döndürebilrisiniz. Bileşeni çevirmek için eldeedilebilir seçimlerinin aşağı açılır listesini görüntülemek için tıklayın. Unflipped bileşenin orijinal konumudur. Diğer seçimler: Flipped X (orijinal konumdan yatay çevirme), Flipped Y (orijinal konumdan düşey çevirme), Flipped XY (orijinal konumdan bir yatay ve bir düşey çevirme). Çalışma alanı üzerinde bileşene sağ tıklayarak çevirebilirsiniz. Bileşenin rengi. Varsayılan Sheet Properties iletişim kutusunun Circuit sekmesinde seçilen renk şeması üzerine dayanır. Color paletini görüntülemek için tıklayın ve istediğiniz rengi seçin. Ultiboard da itme seçeneği kullanıldığında bileşen ve diğer bileşen arasında minimum mesafedir. Sheet Properties iletişim kutusunun PCB sekmesinde ölçüm birimi ayarlanır. Yeni veri girmek için tıklayın. Bir bileşene bir grup girmek için bu alanda tıklayın. Bu grup PCB ortam süreci süresince bileşenleri birlikte tutmak için Ultiboard tarafında nkullanılabilir. Eğer etkinse PCB ortam süreci süresince aynı bileşenle uçları değiştirebilmek için izin verir. Yes ve No arasında geçiş için tıklayın. Eğer etkinse PCB süreci siresince değiştirmek için iki NAND kapısı gibi aynı işlevsellikte kapılara izin verir. Yes ve No arasında geçiş için tıklayın. Etkinleştirilirse PCB üzerinde bileşenlerin etkin katmanı olan parametreler için değiştirmeye engel olur. Yes / No arasında geçiş için tıklayın. Change Fault iletişim kutusunu görüntülemek için çift tıklayın. Bu bileşenin özellikleri iletişim kutusundaki Fault sekmesi bilgisi ile aynıdır. Gerilim kaynağı. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Gerilim kaynağı. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Gerilim kaynağı. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Gerilim kaynağı. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Toprak. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Genellikle toprak, ama bazı bileşenler için negatif gerilim kaynağı olabilir. Eğer boş değilse, girişe karşılık parçayı işaret eder. Şekil üzerinde yerleştirilen toprak ve güç ağlarından bir ağismi atamak için seçebilirsiniz. Kullanılabilir her değişken için bir onay kutusu görüntülenir. Bileşenin içerdiği istediğiniz her bir devre değişken için onay kutusunu etkinleştirin.

66 58 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Spreadsheet View PCB Layers Sekmesi Sütun Layer Routable Type Açıklama Sheet Properties iletişim kutusunun PCB sekmesinden bu sütundaki içerikler ayarlanır. Etkinleştirildiğinde PCB ortam süreci süresince katman yönlendirilebilir. Yes ve No arasında geçiş için tıklayın. Katmanın türü tanımlanır. Açılır listeden görüntülemek için çift tıklayın ve işaret, güç veya toprak seçin Spreadsheet View Buttons Spreadsheet View de aşağıdaki düğmeler kullanılabilir. Düğme Açıklama Find and Select düğmesi, Bulur ve çalışma alanı üzerinde ağ veya seçilmiş bileşeni vurgular. Bu özellik Multisim in bütün sürümlerinde elde edilemez. Export to Textfile düğmesi, Bir metin dosyası olarak seçiminizin saklandığı standart Windows kaydet iletişimini görüntüler. Export to CSV File düğmesi, Virgülle ayrılmış değerler dosyası olarak seçimin saklandığı standart Windows kaydet iletişimini görüntüler. Export to Excel düğmesi, Seçilmiş verinin gösterildiği Microsoft Excel çizelgesini açmak için tıklayın. Sort Ascending düğmesi, Artan sırada seçilmiş sütunu sıralar. Sort Descending düğmesi, Azalan sırada seçilmiş sütunu sıralar. Print düğmesi, Seçilmiş sekmede verileri yazar. Copy düğmesi, Panoya seçimi kopyalar. All düğmesi, Bütün tablolar, çoklu sayfalar, alt devreler ve hiyerarşik bloklardan (seçilmiş sekmeye bağlı olarak) bileşenler ve ağ listelerinin hepsini görüntüler. Replace Selected Components düğmesi, Kullanmadan önce devre penceresine yeniden yerleştirmede istediğiniz bileşeni seçin. Yeni bileşen seçebileceğiniz bileşen seçim tarayıcıyı çağırır. Seçilmiş yeni biri ile eski bileşeni yeniden yerleştirmek için OK tıklayın Başlık Bloğu Düzenleyici Title Block Editor Başlık bloğu düzenlemenize veya oluşturmanıza izin veren özelleştirilmiş grafik düzenleyicidir. Örneğin, başlık blok verisi konumlayabilir ve ekleyebilirsiniz, yazı tipi özelliklerini değiştirebilirsiniz, grafik nesnesini taşıyabilir veya yerleştirebilirsiniz. Title Block Editor bu gibi görünür: Menü çubuğu Araç çubukları Örnek başlık bloğu Çalışma alanı Çizim ızgarası Alanlar Kutu Sınırları Çizelge görünümü Durum çubuğu

67 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 59 Title Block Editor bunları içerir: Menu bar, bağlı komutlarla menüleri içerir. Toolbars, çok yaygın kullanılan araçlara kolay geçiş sağlar. Workspace, başlık bloğunuzun düzenlenmesi veya yapıldığı yerdir. Draw Grids, Boundary Box içerisinde grafik elemanının yerleştirilmesini amaçlar. Spreadsheet View değişken başlık blok parametrelerini düzenlendiği ve bulunduğu yerdir. Status Bar, halen seçili nesne veya eylem üzerine bilgi verir. Devrenizde hâlihazırda olan bir başlık bloğunu düzenlemek için: 1. İstediğiniz başlık bloğu üzerinde sağ tıklayın ve açılır menüden Edit Title Block seçin. Title Block Editor seçilmiş blok yüklenmiş olarak görüntülenir. Yukarıda açıklanan yöntemi kullanarak Title Block Editor başladığında iletişim kutusunun altında In-Place Edit Mode görüntülenir. Değişiklikler yalnızca seçilmiş başlık bloğuna uygulanacaktır. 2. Aşağıda açıklandığı gibi düzenleyin. 3. File / Exit seçin ve değişiklikleri kaydetmek için yönlendirildiğinde Yes tıklayın. Title Block Editor kapanır ve Multisim ana çalışma alanına geri döner. Başlık bloğunda değişiklikler yansıtılır. Title Block klasöründe saklanan başlık bloğunu düzenlemek için veya yeni bir başlık bloğu oluşturmak için: 1. Tools / Title Block Editor seçin. Title Block Editor yeni bir isimsiz başlık bloğu görüntülenir. 2. Yeni bir başlık bloğu oluşturmak için buradan çalışmaya başlayın veya mevcut başlık bloğunu düzenlemek için File / Open seçin. Title Blocks klasöründe dolaşın, istediğiniz başlık bloğunu seçin ve Open tıklayın. 3. Menüleri ve araç çubuklarını kullanarak aşağıdaki bölümde açıklandığı gibi başlık bloğunu düzenleyin. 4. File / Exit seçin ve değişikliklerinizi kaydetmek için Yes tıklayın. Eğer yeni bir bloksa bu, standart Save as iletişim kutusu görüntülenir. İstediğiniz dosya yolu ve dosya ismini girin ve Save tıklayın. Mevcut başlık bloğu varsa değişiklikler kaydedilir ve Title Block Editor kapanır. Aşağıdaki bölümde Title Block Editor ün daha çok ayrıntılı işlevselliği açıklanmaktadır Enter Text İletişim Kutusu Enter Text iletişim kutusu metni biçimlendirmek ve girmek ve başlık bloğu üzerine yerleştirmek için kullanılır. Bir başlık bloğuna metin girmek için: 1. Enter Text iletişim kutusunu görüntülemek için Graphics / Text seçin. 2. Enter Text alanında istediğiniz metni yazın. 3. İstediğiniz gibi metnin biçimini değiştirin. Font alanı istediğiniz yazı tipini listeden seçin veya yazın. Font Style alanı istediğiniz biçim listeden seçin. Size alanı istediğiniz boyutu listeden seçin veya yazın. Text Orientation kutusu yatay veya düşey yönlendirmeyi seçin. Automatic açılır liste kutusu tercihen aşağı oka tıkladığınızda görüntülenen açılır listeden yeni bir renk seçin. 4. OK tıklayın, istediğiniz yere işaretçiyi taşıyın ve metni yerleştirmek için fareyi tıklayın Alanları Yerleştirme Devre şemanızda başlık bloğunda görüntülenen metin için yer tutucular alanlardır. Bu alanlarda görünen mevcut metin, Multisim in ana ekranından erişilen Title Block iletişim kutusundan girilir. Multisim de başlık bloğunda görünen alanın metni için Title Block Editor kullanarak başlık bloğundaki metin alanı önce yerleştirmelisiniz. Başlık bloğu üzerinde bir alan yerleştirmek için: 1. Fields menüsünden istediğiniz alan türünü seçin (örneğin revision) veya Draw Tools araç çubuğunda Text Field düğmesini tıklayın ve görüntülenen açılır listeden istediğiniz alan türünü seçin. Enter Title Block Attribute iletişim kutusu Title Block Attribute alanında seçilmiş alan için kod görüntülenir. Bu örnekte revision seçtiğimiz için #REV görünütlenir. 2. İstediğiniz gibi metnin biçimini değiştirin:

68 60 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Font alanı istediğiniz yazı tipini listeden seçin veya yazın. Font Style alanı istediğiniz biçimi listeden seçin. Size alanı istediğiniz boyutu listeden seçin veya yazın. Text Orientation kutusu yatay veya düşey yönlendirmeyi seçin. Automatic aşağı açılır liste tercihen, aşağı OK a tıkladığınızda görünen açılır listeden yeni bir renk seçin. 3. OK tıklayın, istediğiniz konuma işaretçiyi taşıyın ve alana yerleştirmek için fareyi tıklayın. Revision alanda yerleştirme için kod. Bütün yerleştirilmiş alanlar yeşil vurgulu görünür. Yerleştirilmiş metin vurgulanmamıştır. Başlık bloğunda diğer herhangi düzenlemeler tamamlandıktan sonra File / Exit seçin ve yönlendirildiğinde değişiklikleri kaydedin. Metin olarak yerleştirilmekte olan alan kodunun olduğu yere Multisim ana ekranına döneceksiniz. Bu metin ana Multisim uygulamasında bulunan Title Block iletişim kutusunun revision alanında ayarlanır. Alan kodu metin olarak yerleştirilmektedir. Title Block Editor gösterildiği gibi alanın genişliği Title Block iletişim kutusunu kullanan alanda yerleştirilen geçerli metin gibi aynı değildir. Yazı tipi boyutuna bağlı olarak boşluk olur. Title Block iletişim kutusunu kullanarak başlık bloğunda geçerli metni yerleştirdikten sonra çakışan metin bulduğunuzda ya metni ayarlamalısınız ya da Title Block Editor dönmelisiniz ve alanın konumunu ayarlamalısınız. Eğer Title Block iletişim kutusu içindeki metin başlık bloğunda görüntülenmiyorsa, Title Block Editor kullanarak başlık bloğunda yerleştirilmemiş metne karşılık gelen alan olduğu içindir Alan Kodları Kullanılabilir alan kodları aşağıda açıklanmaktadır: Alan Açıklama Kod Title Başlık #TITLE Description Açıklama #DSCRPT Designed By Tasarlayan #DESIGNED Checked By Kontrol eden #CHECKED Approved By Onaylayan #APPROVED Document number Belge Numarası #DOCN Date Tarih #DATE Current Sheet Number Geçerli sayfa numarası #SN Total Sheet Numbers Toplam sayfa sayısı #TSN Revision Tashih gözden geçirme #REV Format Biçim #FMT Custom Field 1 Özel Alan 1 #CUSTOM1 Custom Field 2 Özel Alan 2 #CUSTOM2 Custom Field 3 Özel Alan 3 #CUSTOM3 Custom Field 4 Özel Alan 4 #CUSTOM4 Custom Field 5 Özel Alan 5 #CUSTOM5

69 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Title Block Editor Çizelge Görünümü (3.4.3) Spreadsheet View değişken başlık blok parametrelerinin düzenlendiği ve bulunduğu yerdir. Çalışma alanı üzerinde onu seçtiğinizde çizelgede vurgulanmıştır. Eğer çizelgedeki bir parçayı değiştirirseniz bu çalışma alanında başlık bloğu üzerinde yansıtılır. Sütun Name Pen Type Pen Width Pen Color Brush Type Brush Color Font Font Style Font Size Açıklama Grafik elemanının türü Grafik elemanı için çizgilerin görüntüsü dışına metin yerleştirilir. İstediğiniz satırı seçin ve kalem türünün listesini görüntülemek için tıklayın. Seçiniz: Solid, dash, dash-dot; invisible; solid inside frame. Grafik elemanın çizgilerinin genişliği, yerleştirilen metin dışında, İstediğiniz satırı seçin ve kalem türünün görüntülemek için tıklayın. Seçiniz: not scaleable; one pixels, two pixels, three pixels, four pixels, five pixels. Grafik elemanları için çizginin rengi. Dışına metin yerleştirilir. İstediğiniz satırı seçin ve renk paletini görüntülemek için tıklayın. Çokgen gibi elemanların bir dolgusu olan dolgu biçimi, İstediğiniz satırı seçin ve dolgu türlerinin listesini görüntülemek için tıklayın. Seçin: solid; invisible; horizontal; vertical; diagonal downward; diagonal upward; cross; diagonal cross Çokgen gibi elemanların bir dolgu olan dolgu rengi, İstediğiniz satırı seçin ve renk paletini görüntülemek için tıklayın. Yazı ismi yalnızca yerleştirilmiş metin elemanı için aktif olur. Yazı tipi türü yalnızca yerleştirilmiş eleman için aktif olur. İstediğiniz satırı seçin ve listeyi görüntülemek için tıklayın. Seçin: regular, italic, bold, bold italic Yazı tipi boyutu yalnızca yerleştirilmiş metin elemanı için aktif olur. İstediğiniz satırı seçin ve boyutlar listesini görüntülemek için tıklayın. Edit / Group kullanarak nesneler gruplandırılırsa farklı isimler ve özellikleri Name sütununda uzun gözükmeyecektir. Herhangi gruplanmış nesne için isim grup gibi görüntülenecektir Title Block Editor Menüleri Title Block Editor menüleri başlık bloklarını düzenlemek ve oluşturmak için gerekli komutları içerir Title Block Editor File Menüsü File menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir: Menü New Open Save Save as Print setup Print preview Print Exit Kullanımı Başlık blok düzenleyicide yeni başlıksız belge açar. Eğer bir açık varsa önce o kapanır, sonra değişiklikleri kaydetmek için yönlendirir. Başlık blok düzenleyicide mevcut bir belgeyi açar. Eğer bir açık varsa önce o kapanır, sonra değişiklikleri kaydetmek için yönlendirir. Geçerli belgede değişiklikleri kaydeder. Mevcut veya yeni bir isim altında geçerli belgeyi kaydedebileceğiniz yer olan Standart Windows farklı kaydet iletişim kutusunu açar. Yazıcınız için istediğiniz parametreleri girebileceğiniz yer olan standart yazıcı ayarı iletişim kutusunu açar. Geçerli belgede başlık bloğunu gösteren yazma önizleme iletim kutusunu görüntüler. İstediğiniz yazdırma özelliklerinin girebileceğiniz ve başlık bloğunu yazan standart Windows yazdır iletişim kutusunu açar. Başlık bloğu sayfaya en uygun yere yazdırılır. Başlık bloğu yazdırma için kullanılabilir büyütme yoktur. Başlık blok düzenleyiciyi kapatır ve Multisim ana ekranına geri dönersiniz. Çıkıştan önce geçerli belgeye değişiklikleri kaydetmek için yönlendirir.

70 62 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Title Block Editor Edit Menüsü Edit menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir: Menü Undo Redo Cut Copy Paste Delete Copy as Picture Copy as Bitmap Select all Flip horizontal Flip vertical Rotate 90 clockwise Rotate 90 counter CW Snap to grid Group Ungroup Bring to front Send to back Resize boundary box Kullanımı Önceki eyleme geri gider. Önceki geri alınan eylemi geri alır. Çalışma alanından seçilmiş elemanları kaldırır ve onları panoya yerleştirir. Panoya seçilmiş bir elemanın bir kopyasını yerleştirir. İmlecin konumunda çalışma alanı üzerinde bir panoya elemanların bir kopyasını yerleştirir. Çalışma alanından seçilmiş elemanı kaldırır. Panoya yerleştirilmezler. Bir meta dosyası gibi çalışma alanı üzerine başlık bloğunu kopyalar. Bir Bitmap resmi gibi çalışma alanı üzerine başlık bloğu kopyalar. Çalışma alanı üzerindeki elemanların hepsini seçer. Yatay olarak seçilmiş elemanları çevirir. Düşey olarak seçilmiş elemanları çevirir. Seçilmiş elemanı 90 derece saat yönünde döndürür. Seçilmiş elemanı 90 derece saat tersi yönünde döndürür. Başlık bloğunun sınır kutusu içinde bulunan çizim ızgarasına seçilmiş elemanı sığdırır. Bir grup içine seçilmiş elemanları yerleştirir. Grup komutunu kullanarak yapılan elemanı bireysel elemanlara geri döndürür. Çalışma alanı üzerinde önplana seçilmiş elemanı getirir. Diğer elemanlar onun arkasında görünür. Çalışma alanı üzerinde seçilen elemanı arkaplana gönderir. Diğer elemanlar onların önünde görünür. Sınır kutularının alt sağ kenarında bir imleç yerleştirir. Sınır kutusunu yeniden boyutlandırmak için istediğiniz konuma onu sürükleyin. Elemanların içeriğinden daha küçük sınır kutuları yapamazsınız Title Block Editor View Menüsü View menüsü altında aşağıdaki seçenekler elde edilebilir. Menü Toolbars Spread-sheet Status bar Show draw grid Draw grid size Zoom in Zoom out Zoom %100 Center by Mouse Redraw Kullanımı Aşağıdaki araç çubuklarını açar veya kapar: Standart araç çubuğu, Zoom Toolbar, Draw Tools, Drawing Toolbar Çizelge görünümünü açar veya kapar. Ekranın altındaki Status Bar ı açar veya kapar. Sınır kutusu içinde gösterilen çizim ızgarasına açar veya kapatır. Sınır kutusunda görüntülenen çizim ızgarasının boyutunu ayarlar. Seçin: No Grid (eğer ızgaraya uymayacak olan eleman çizmek istiyorsanız seçin). Smallest Grid, Small Grid, Regular Grid, Large Grid Çalışma alanında elemanları büyütür. Çalışma alanında elemanların görünen boyutunu azaltır. Çalışma alanındaki parçaları normal görünüm boyutunda görüntüler. Multisim de görüntülenecek olan boyuttur. Başlık blok düzenleyici ile açıldığında, büyüklük %100 e ayarlıdır. Yüksek büyüklüklerde çalışma alanı görüntülendiğinde çalışma alanı üzerinde bu resmi merkeze almak için komut kullanabilirsiniz. Center by Mouse seçin ve sonra çalışma alanının merkezine yerleştirilecek olan noktaya tıklayın. Çalışma alanında bütün elemanları yeniden çizer.

71 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Title Block Editor Fields Menüsü Alanlar Multisimin ana ekranında başlık bloğunda görüntülenen metin için yer tutuculardır. Fields menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir. Menü Select Title Description Designed by Checked by Approved by Document Number Date Current Sheet Number Total Sheet Numbers Revision Format Custom Field 1 Custom Field 2 Custom Field 3 Custom Field 4 Custom Field 5 Kullanımı Çalışma alanı üzerinde belirli elemanları seçmenize izin verir. Giriş Başlık blok nitelik başlık alanı (#TITLE) için biçim bilgisi gireceğiniz iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğu üzerine alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Açıklama alanı (#DSCRPT) için biçim bilgisi girdiğiniz Giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Tasarlayan alanı için (#DESIGNED) biçim bilgisi girdiğiniz giriş başlık blok iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Kontrol eden alanı için (#CHECKED) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Onaylayan alanı için (#APPROVED) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Belge numarası alanı için (#DOCN) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Tarih alanı için (#DATE) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Geçerli tablo numarası (#SN) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Toplam tablo numarası için (#TSN) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Düzeltme alanı için (#REV) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Biçimlendirme alanı için (#FMT) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Özel alan 1 için (#CUSTOM1) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Özel alan 2 için (#CUSTOM2) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Özel alan 3 için (#CUSTOM3) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Özel alan 4 için (#CUSTOM4) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın. Özel alan 5 için (#CUSTOM5) biçim bilgisini girdiğiniz giriş başlık blok nitelik iletişim kutusunu görüntüler ve başlık bloğuna alanı yerleştirmek için OK tıklayın.

72 64 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Title Block Editor Graphics Menüsü Graphics menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir: Menü Text Line Multiline Half ellipse arc Segment arc Bezier Rectangle Circle Ellipse Polygon Bitmap Kullanımı Çalışma alanında yerleştirilmiş olan metn biçimlendirmek ve girmek için giriş metin iletişim kutusu görüntülenir. Çalışma alanına bir çizgi çizer. Çalışma alanı üzerine çoklu çizgi çizer. Çalışma alanına bir elipsin yarısını yerleştirir. İstediğiniz yerde başlama noktasına bir kez tıklayın ve elipsin çapını bitirmek istediğiniz yerde tekrar tıklayın. İmleci hareket ettirdikçe, elips noktalı bir anahat görünür. Yayın dış kısmını istediğiniz noktada yerleştirmek için tekrar tıklayın. Çalışma alanına bir yay yerleştirir. Yayın merkez noktasını yerleştirmek için bir kez tıklayın, dış çap noktasını yerleştirmek için tekrar tıklayın. İmleci hareket ettirdikçe, elips noktalı bir anahat görünür. İmleci hareket ettirin ve yayın son noktasını yerleştirmek için tıklayın. Çalışma alanına bir Bezier eğrisi yerleştirir. Eğrinin başlangıcını yerleştirmek için tıklayın, sonra imleci çalışma alanında hareket ettirin. İmleci hareket ettirdikçe, Bezier eğrisinin dışhatları noktalı görünür. Bezier eğrisinin son noktasını yerleştirmek için tıklayın, sonra hareket ettirin ve Bezier in son şeklini biçimlendirmek için imleci iki kez tıklayın. Çalışma alanına bir dikdörtgen yerleştirir. Çalışma alanına bir çember yerleştirir. Çemberin merkezini yerleştirmek için tıklayın, sonra çalışma alanı üzerinde imleci hareket ettirin. İmleci hareket ettirdiğinizde çember dış hatları noktalı görünür. Çember istediğiniz şekil ve boyutta olduğunda çalışma alanı üzerine yerleştirmek için tıklayın. Çalışma alanına bir elips yerleştirir. Elipsin merkezini yerleştirmek içni tıklayın, sonra çalışma alanında imleci hareket ettirin. İmleci hareket ettirdiğinizde elipsin dışhatları noktalı görünür. İstediğiniz şekil ve boyut olduğunda çalışma alanı üzerine yerleştirmek için tıklayın. Çalışma alanına çokgen yerleştirir. Çalışma alanına bir bitişlem resmi yerleştirir. İstediğiniz bitişlemi seçebileceğiniz yer olan Standart Windows aç iletişim kutusunu görüntülemek için tıklayın Title Block Editor Tools Menüsü Tools menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir: Menü Customize Kullanımı Customize iletişim kutusunu görüntüler Title Block Editor Help Menüsü Help menüsü altında aşağıdaki seçimler elde edilebilir: Menü Help Topics About Title Block Editor Kullanımı Yardım dosyasını görüntüler. Başlık blok düzenleyici hakkında bilgi iletişimi görüntüler Title Block Editor Popup Menüleri Title Block Editor de sağ tıkladığınız yere bağlı olarak farklı içerik duyarlı açılır menüler görüntülenir. Menu / Toolbar alanı üzerinde sağ tıklama aşağıda araç çubuklarını açıp kapanan geçiş için izin verildiği bir açılır menü görüntülenir: standart araç çubuğu, yakınlaştırma araç çubuğu, çizim araçları, çizim araç çubuğu. Çalışma alanında sağ tıklama kes, kopyala, yapıştır, çizim ızgarası görüntüle, çizim ızgara boyutu, ızgaraya bağla, yatay çevir, düşey çevir, 90 derece saat yönünde döndür, 90 derece saat ibresi tersi yönünde döndür içeren bir açılır menü görüntülenir. Eğer çalışma alanında belirli bir parçaya sağ tıklama yapmazsanız açılır menüdeki parçalar grileştirilmemiş olacaktır Title Block Editor Araç Çubukları Araç çubukları Title Block Editor de çok yaygın olarak kullanılan araçlara erişim sağlar.

73 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Standart Araç Çubuğu Title Block Editor Title Block Editor de bulunan Standart araç çubuğundaki düğmeler aşağıdaki gibi tanımlanır: Menü Kullanımı Yeni düğme. Başlık blok düzenleyicide yeni isimsiz bir belge açar. Eğer bir tane çoktan açılmışsa önce o kapanacak sonra değişiklikleri kaydetmeye yönelir. Aç düğmesi, Başlık blok düzenleyicide mevcut belgeyi açar. Eğer bir tane çoktan açılmışsa önce o kapanacak sonra değişiklikleri kaydetmeye yönelir. Kaydet düğmesi, Geçerli belgede değişiklileri kaydeder. Kes düğmesi, Seçilmiş elemanı çalışma alanından kaldırır ve onu panoya yerleştirir. Kopyala düğmesi, Seçilmiş elemanın bir kopyasını panoya yerleştirir. Yapıştır düğmesi, Pano üzerindeki elemanın bir kopyasını çalışma alanında imlecin bulunduğu konuma yerleştirir. Resim gibi kopyala düğmesi, Bir meta dosyası gibi çalışma alanına başlık bloğunu kopyalar. Bitmap gibi kopyala düğmesi, Çalışma alanı üzerinde başlık bloğunu bir Bitmap resmi gibi kopyalar. Geri al düğmesi, Önceki eylemi geri alır. Yeniden yap düğmesi, Önceki geri alınan eylemi yeniden yapar. Baskı önizleme düğmesi, Geçerli belgede başlık bloğu sayfaya en uygun gösteren baskı önizleme iletişim kutusu açılır. Diğer boyutları elde etme yoktur. Yazdır düğmesi, İstenilen yazdırma özelliklerinin girildiği ve başlık bloğunun yazdırıldığı standart Windows yazdır iletişim kutusunu açar. Başlık bloğu sayfaya en uygunu ile yazdırılır. Başlık bloğunu yazdırmak için büyütmeler elde edilmez. Başlık blok düzenleyici hakkında düğmesi, Başlık blok düzenleyici hakkında bilgi hakkında kutusunu görüntüler Zoom Araç Çubuğu Title Block Editor Title Block Editor de aşağıdaki açıklanan Zoom araç çubuğundaki düğmeler bulunur: Menü Kullanımı Yakınlaştırma düğmesi, Çalışma alanında elemanları büyütür. %100 yakınlaştırma düğmesi, Çalışma alanındaki parçaları normal görünüm boyutunda görüntüler. Multisim de görüntülenecek boyuttur. Başlık blok düzenleyici ilk açıldığında büyütme %100 e ayarlıdır. Uzaklaştırma düğmesi, Çalışma alanında elemanların görünüm boyutlarını azaltır.

74 66 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Draw Tools Araç Çubuğu Title Block Editor Title Block Editor de aşağıdaki açıklanan Draw Tools araç çubuğundaki düğmeler bulunur: Menü Kullanımı Seçim düğmesi, Çalışma alanında tıklayarak ve fareyi sürükleyerek eleman seçimi için kullanılır. Dikdörtgen düğmesi, Çalışma alanına bir dikdörtgen yerleştirir. Çizgi düğmesi, Çalışma alanına bir çizgi yerleştirir. Çember düğmesi, Çalışma alanına bir çember yerleştirir. Çemberin merkezini yerleştirmek için tıklayın, sonra çalışma alanında imleci hareketlendirin. İmleç hareketlendiğinde çemberin dışhatları kesikli görünür. Çember istediğiniz şekli be boyut olduğunda çalışma alanına yerleştirmek için tıklayın. Elips düğmesi, Çalışma alanına bir elips yerleştirir. Elipsin merkezini yerleştirmek için tıklayın, sonra çalışma alanında fareyi hareketlendirin. İmleç hareketlendiğinde elipsin dışhatları kesikli görünür. Elips istediğiniz şekli ve boyutu aldığında çalışma alanına yerleştirmek için tıklayın. Çoklu çizgi düğmesi, Çalışma alanına çoklu çizgi yerleştirir. Çokgen düğmesi, Çalışma alanına bir çokgen yerleştirir. Yarım elips yay düğmesi, Çalışma alanına yarım elips yay yerleştirir. Parça yay düğmesi, Çalışma alanına yay yerleştirir. Yayın merkez noktasını bir kez yerleştirmek için tıklayın, dış çap noktasını yerleştirmek için tekrar tıklayın. İmleç hareketlendiğinde yayın dışhatları kesikli görünür. Yayın son noktasını yerleştirmek için imleci hareket ettirin ve tıklayın. Bezier düğmesi, Çalışma alanına bir bezier eğrisi yerleştirir. Metin düğmesi, Çalışma alanı üzerine yerleştirilir biçiminde metin girin ve giriş metin iletişim kutusunu görüntüler. Bitmap düğmesi, Çalışma alanına bir Bitmap resmi yerleştirir. İstediğiniz Bitmapı seçebileceğiniz standart Windows aç iletişim kutusunu görüntülemek için tıklayın. Metin alanı düğmesi, Belirli bir alan için biçimli bilgi girmek için tıklayın. Başlık, açıklama, tasarlayan, denetleyen, onaylayan, belge numarası, tarih, geçerli sayfa numarası, toplam sayfa numarası, düzeltme, biçim, özel alan 1, Özel alan 2, Özel alan 3, Özel alan 4, Özel alan 5 seçenekleri içeren açılır listeyi görüntüler. Bir seçim yapıldığında, giriş başlık blok nitelik iletişim kutusu görüntülenir.

75 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Drawing Araç Çubuğu Title Block Editor Title Block Editor de Drawing araç çubuğu üzerindeki düğmeler aşağıda tanımlanmaktadır: Menü Kullanımı Sola hizala düğmesi, En soldaki nesnenin sol kenarı ile diğerlerinin sol kenar çizgisine seçilmiş nesneleri yatay olarak taşır. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Sağa hizala düğmesi, En sağdaki nesnenin sağ kenarı ile diğerlerinin sağ kenar çizgisine seçilmiş nesneleri yatay olarak taşır. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Üste hizala düğmesi, En üstteki nesnenin üst kenarı ile diğerlerinin üst kenar çizgisine seçilmiş nesneleri düşey olarak taşır. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Alta hizala düğmesi, En alttaki nesnenin alt kenarı ile diğerlerinin alt kenar çizgisine seçilmiş nesneleri düşey olarak taşır. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Izgaraya yapış düğmesi, Başlık bloğunun sınır kutusu içinde bulunan çizim ızgarasına seçilen elemanları yapıştırır. Yatay dağıt düğmesi, Seçilmiş nesneleri yatay olarak eşit şekilde aralar. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Düşey dağıt düğmesi, Seçilmiş nesneleri düşey olarak eşit şekilde aralar. Düğmenin etkin olması için en az iki nesne seçilmiş olmalıdır. Öne getir düğmesi, Seçilen elemanı çalışma alanında ön plana getiriyor. Diğer elemanlar onun arkasında görünür. Arkaya gönder düğmesi, Seçilen elemanı çalışma alanında arka plana gönderir. Diğer elemanlar onların önünde görünür. Saat ibresi tersi yönünde 90 döndür düğmesi, Seçilen elemanı saat ibresinin tersi yönünde 90 döndürür. Saat ibresi yönünde 90 döndür düğmesi, Seçilen elemanı saat ibresi yönünde 90 döndürür. Yatay çevir düğmesi, Seçilen elemanı çalışma alanında yatay olarak çevirir Elektriksel Kurallar Denetimi Düşey çevir düğmesi, Seçilen elemanı çalışma alanında düşey olarak çevirir. Grup çözme düğmesi, Grup komutunu kullanarak yapılan bir elemanı bireysel elemanlara geri döndürür. Grup düğmesi, Seçilen elemanları bir grupta yerleştirir. Sınır kutusunu yeniden boyutlandır düğmesi, Sınır kutusunun alt sağ kenarında bir imleç yerleştirir. Sınır kutusunu yeniden boyutlandırmak için istediğiniz konuma onu sürükleyin. İçerikteki elemanlardan daha küçük veya ona eklenen uçlar için gerekenden daha küçük sınır kutusunu yapamazsınız. Devreniz bir kez kablolandığında Electrical Rules Check iletişim kutusunda ayarlı doğruluk temelli kurallar için bağlantıları denetleyebilirsiniz. Electrical Rules Checking oluşturulur ve ayrıntılı rapor bağlantı hataları (bir güç ucuna bağlı çıkış ucu gibi) ve bağlanmamış uçlar görüntülenir. Devrenize bağlı olarak, bazı bağlantı türleri, bağlantı türleri için hata mesajları ve diğer bağlantılar için uyarı ve hatalar mevcutsa, uyarıların yayınlananmasını isteyebilirsiniz. Electrical Rules Check iletişim kutusunun ERC Rules sekmesinde bulunan ızgaradaki kurallar ayarlanarak elektriksel kural denetimi yapılan bağlantıların türlerini kontrol edin. Elektriksel Kurallar Kontrolü (ERC) çalıştırıldığında, herhangi bir kural dışı ekranın altında bir sonuç bölmesi içinde raporlanmaktadır ve devre dairesel hata işaretleri ile açıklanmaktadır. Sonuç bölmesinde hata üzerine çift tıklayınca hata konumu üzerine yakınlaşacak ve merkezlenecektir. Elektriksel kurallar denetimini çalıştırmak için: 1. Electrical Rules Check iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Electrical Rules Check seçin. 2. ERC Options sekmesi ve ERC Rules sekmesinde açıklandığı gibi raporlama seçeneklerini ayarlayın. 3. ERC Rules sekmesinde açıklandığı gibi kuralları ayarlayın. 4. OK e tıklayın. ERC Options sekmesinde Output kutusunda seçilen biçimde sonuçlar görüntülenir.

76 68 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Aşağıdaki örnekte bir güç pini ERC Rules sekmesinde bir hata olarak tanımlanan çıkış pinine bağlanmıştır. Bütün diğer pinler bağlantısız bırakılmıştır. ERC de bir bileşende belirli uçlar içerip içermediğini seçebilirsiniz. Ayrıntılar Component s Pins sekmesinde bahsedilmiştir. Result Pane Eğer çıkışınızı görüntülemek için Result Pane seçerseniz aşağıda gösterildiği gibi Spreadsheet View Results sekmesinde hatalar ve uyarılar ayrıntılandırımıştır. Çalışma alanını üzerinde yerleşen Hata ve uyarıyı yakınlaştırmak için Results sekmesinde bireysel hatalar ve uyarılar üzerine çift tıklayın. Diğer uçlarla bağımlı hata veya uyarıya yakınlaşmak için aynı hata ve uyarı üzerine çift tıklayın. (Bağlantısız uçlara uygulanmaz). ERC etiketleyici hata veya uyarı kırmızı çember ile işaretlenir. File Output kutusunda File seçerseniz, ERC sonuçları File alanında girdiğiniz isim ve dosya yolunda saklanır. List View Eğer List View i seçerseniz, aşağıda gösterildiği gibi bir rapor görüntülenir. Denetlenen pinlerin toplam sayısı Toplam çıkarılan uyarılar Toplam çıkarılan hata mesajları Hataların ve uyarıların ayrıntıları bu alanda görüntülenir.

77 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 69 Gerektiği gibi aşağıda ayrıntılanmış düğmeleri kullanın. Bir metin dosyasına kaydet Bir yazıcıya gönder Yazdırma önizleme Bir MS Excel uygulamasına Save to a Text File bir metin dosyasına iletişim kutusundaki verileri kaydetmek için tıklayın. Standart Windows kaydet iletişim kutusu görünür. İstediğiniz dosya yolunu seçin ve Save tıklayın. Send to a Printer standart Windows yazdır iletişim kutusunu görüntülemek için tıklayın. İstediğiniz yazdırma seçeneklerini seçin ve OK i tıklayın. Print Preview yazdırma önzileme iletişim kutusunu görüntülemek için tıklayın. To MS Excel App iletişim kutusundan görünen verileri MS Excel sayfasına açmak için tıklayın. (bu fonksiyonu kullanmak için Excel kurmuş olmalısınız) ERC Options Sekmesi Bu kısım elektriksel kural denetimi (ERC) seçeneklerini nasıl ayarlanacağını açıklar. ERC seçeneklerini ayarlamak için: 1. Electrical Rules Check görüntülemek için Tools / Electrical Rules Check seçin ve ERC Options sekmesini tıklayın. 2. Scope kutusunda birini seçin: Current Page çalışma alanınızda seçilmiş ve görüntülenmiş sayfa üzerinde ERC yi çalıştırmak için. Whole Design bütün altdevreler, hiyerarşik bloklar ve mevcut tasarımla bağımlı çoklu sayfalar üzerinde ERC yi çalıştırmak için. 3. Flow Through kutusunda istediğniiz gibi aşağıdaki çoğunu seçin: Offpage Connectors kapalı sayfa konektörlere bağlı uçlar arasında bağlantıları kontrol eder. Check Touched Pages seçilmedikçe çoklu sayfalara bağlı herhangi diğer pinleri kontrol etmez. Hierarchical Block Pins HB/SC (hiyerarşik blok veya altdevre) bağlantılı pinler arasında bağlantıları kontrol eder. Check Touched Pages seçilmedikçe hiyerarşik blok veya altdevreye bağlantılı herhangi diğer pinleri kontrol etmez. Bus Offpage Pins kapalı sayfa bus konektörleri buslara bağlı pinler arasında bağlantıları kontrol eder. Check Touched Pages seçilmedikçe çoklu sayfalardaki bağlantılar üzerinde diğer pinleri kontrol etmez. Bus Hierarchical Block Pins Bus HB/SC (hiyerarşik blok veya altdevre) konektörler buslara bağlantılı pinler arasında bağlantıları kontrol eder. Check Touched Pages seçilmedikçe hiyerarşik blok veya altdevre bağlantıları üzerindeki diğer pinleri kontrol etmez. Check Touched Pages Yukarıdakilerden bir veya birkaç tanesi seçildiğinde aktiftir. Seçildiğinde ERC çoklu sayfa, hiyerarşik blok veya altdevre bağlantıları üzerinde bütün bağlantıları kontrol edecektir. 4. Report Also istediğiniz gibi aşağıdakileri seçin: Unconnected Pins Herhangi bir şeye bağlantısı olmayan pinleri kontrol eder. Excluded Pins bileşenlerin özellikleri iletişim kutusunun Pins sekmesinde ERC den hariç olan pinleri kontrol eder. 5. ERC Marker kutusunda istediğiniz gibi aşağıdakileri seçin: Clear ERC Markers ERC yi çalıştırdığınızda çalışma sayfanızdan mevcut ERC etiketleyicileri (kırmızı çemberle işaretlenmiş hatalar ve uyarılar) temizler. Create ERC Markers çalışma alanına kırmızı çemberle işaretli hatalar ve uyarıları yerleştirir. 6. Output kutusundan birini seçin: Result Pane Spreadsheet View in Results sekmesinde ERC sonuçlarını görüntüler. Eğer Clear Pane seçerseniz, önceki ERC sonuçları, yeni ERC çalıştırıldığında Results sekmesinden temizlenecektir. File sonuçlar File alanında girdiğiniz isim ve dosya yolunda saklanacaktır. List View sonuçlar bir rapor biçiminde görüntülenecektir.

78 70 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı ERC Etiketleyicileri Temizleme Yeni bir Elektriksel kurallar denetimi çalıştırılmaksızın ERC etiketleyicileri temizlemek için: 1. ERC Markers Deletion Scope iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Clear ERC Markers seçin. 2. Aşağıdakilerden birini seçin: Current Page geçerli seçilmiş sayfadan ERC etiketleyicileri temizlemek için kullanılır. Whole Design tasarıma bağlı bütün sayfalardan ERC etiketleyicileri temizlemek için kullanılır. 3. Seçilmiş etiletleyicileri silmek için OK i tıklayın ERC Kurallar Sekmesi Bu kısım elektriksel kurallar denetimi çalıştırıldığında kullanılan elektriksel kuralların nasıl ayarlanacağını açıklar. Elektriksel kuralları ayarlamak için: 1. Electrical Rules Check iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Electrical Rules Check seçin ve ERC Rules sekmesini tıklayın. 2. Definition kutusunda bulunan ızgaradaki istediğiniz pin türlerinin alt seçimlerindeki düğmeleri tıklayarak istediğiniz uyarı ve hata seviyelerini ayarlayın. Legend görünümüne dayalı istenilen renk görünene kadar tıklayın. Açıklık için bazı örnekler aşağıda gösterilmiştir. ERC sembolleri. Aşağıdaki tablodan bakın. Örnek 1 Bu düğme giriş pininde Pasif bağlantı için OK işaret eder. Örnek 2 Bu düğme Oe (açık emiter) pinine Oc (açık kolektör) bağlantısı için bir hata işaret eder. Hata ve uyarı seviyeleri Multisim de değişik bileşenler üzerinde elde edilebilir pin türleri aşağıdaki tabloda ayrıntılandırılmıştır. Pin Türü Multisim Bileşen Düzenleyiciden Pin Tipi ERC Sembolü INPUT Giriş, 74LS Giriş, 74S Giriş, 74STD Giriş, CMOS Giriş, Schmitt Trigger, ECL Giriş In OUTPUT Çıkış, Aktif Sürücü, 74LS Aktif Sürücü, 74S Aktif Sürücü, 74STD Aktif Sürücü, CMOS Aktif Sürücü Out OPENCOLLECTOR Açık Kolektör, 74S Açık Kolektör, 74STD Açık Kolektör, CMOS Açık Kolektör, 74LS Açık Kolektör Oc OPENEMITTER ECL çıkışı Oe BIDIRECTIONAL İki Yönlü, 74LS İki Yönlü, 74S İki Yönlü, 74STD İki Yönlü, CMOS İki Yönlü Bi 3-STATE 3-Konum, 74LS 3-Konum, 74S 3-Konum, İki Yönlü 3- Konum, CMOS 3-Konum Tri PASSIVE Pasif Pas POWER Güç, Vcc, Vdd, Vee, Vpp Pwr GND Gnd, Vss Pwr NS NC (Bağlantı yok) NC

79 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 71 Aşağıda elde edilebilir uyarı ve hata seviyeleri açıklanmaktadır. Seviye OK Warning Error Warning* Error* Açıklama Yeşil düğme. Elektriksel kurallar denetiminden sonra bildiri görüntülenmez. Yeşil düğme. Elektriksel kurallar denetiminden sonra bir uyarı bildirisi görüntülenir. Kırmızı düğme. Elektriksel kurallar denetiminden sonra bir hata bildirisi görüntülenir. Mavi düğme. Başka bir pin türü mevcut olması durumunda Elektriksel kurallar denetiminden sonra bir uyarı bildirisi görüntülenir. Mor düğme. Başka bir pin türü mevcut olması durumunda elektriksel kurallar denetiminden sonra bir hata bildirisi görüntülenir Component s Pins Sekmesi Elektriksel kurallar denetimi çalıştırılmadan önce belirli bileşenler için hariç veya dâhil pinleri ayarlayabilirsiniz. ERC den hariç veya dâhil etmek için bir bileşendeki pinleri ayarlamak için: 1. İstediğiniz bileşen üzerinde özellikler iletişim kutusunu görüntülemek için çift tıklayın ve Pins sekmesini tıklayın. 2. İstediğiniz gibi aşağıdaki sütunda hücreleri ayarlayın: ERC Status bileşenin pinlerinin her biri için dâhil veya hariçten birini seçin. NC Bir pine NC (bağlantı yok) etiketleyici eklemek için Yes seçin. Bu yolla etiketlenmiş bir pin ERC yi çalıştırdığınızda bağlantısız pin hatası atanmayacaktır. Ayrıca, NC etiketli pinleri kablolayamazsınız. Name, Type ve Net sütunları yalnızca okunurdur. 3. İletişim kutusunu kapatmak için OK tıklayın.

80

81 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 73 Bölüm 4 4. DAHA BÜYÜK TASARIMLARLA ÇALIŞMAK Bu bölüm, daha büyük, daha karmaşık tasarımlar ile uğraşırken özellikle yararlı olan özellikleri açıklanmaktadır. Bu bölümde açıklanan özelliklerin bazılarını Multisim sürümünüzde kullanamayabilirsiniz Düz Çoklu Sayfa Tasarımı Birçok durumda devre tasarımları tüm bileşenleri tek bir sayfaya sığmayacak kadar büyük veya mantıksal sebeplerden dolayı bölünmüş bir devre tasarımını düşünmek kolaydır. Bu durumda Multisim in düz çoklu sayfa tasarım özelliğini kullanabilirsiniz. Bu devrenizin farklı bölümleri arasında kapalı sayfa konektörlerini yerleştirmenize izin verir. Bir devreye diğer bir sayfayı eklemek için: 1. Place / Multi-Page seçin. Page Name iletişim kutusu görüntülenir. 2. İstediğiniz ismi girin ve OK tıklayın. Girdiğiniz isim ile boş bir devre belirir. 3. Bileşenleri yerleştirin ve istediğiniz gibi devreyi kablolayın. 4. Place / Connectors / Off-Page Connector seçin. Kapalı sayfa konektörünün bir hayal resmi fare işaretçinize eklenmiş görünür. 5. İstediğiniz konuma hayal resmi sürükleyin ve konektör yerleştirmek için tıklayın. Diğer gereken kapalı sayfa konektörleri için tekrarlayın. 6. Devrenizde kapalı sayfa konektörlerini kablolayın. 7. Dosyayı kaydedin ve ana devre penceresine geri dönün. 8. Place / Connectors / Off-Page Connector seçin. Kapalı sayfa konektörünün bir hayal resmi fare işaretçinize eklenmiş görünür. 9. İstediğiniz konuma hayal resmi sürükleyin ve konektör yerleştirmek için tıklayın. Diğer gereken kapalı sayfa konektörleri için tekrarlayın. 10. Ana devre içerisindeki kapalı sayfa konektörlerini kablolayın. Ana devredeki bir nokta ve diğer sayfadaki bir nokta arasında bir bağlantı elde etmek için ana devredeki kapalı sayfa konektörünün ismi diğer sayfadaki gibi aynı olmalıdır. Örneğin, ana devrede OffPage1, diğer sayfadaki OffPage1 e bağlanacaktır Çoklu Sayfa İletişim Kutusunu Silme Çoklu sayfa devre dosyasından bir sayfayı silmek için: 1. Delete Multi-Page iletişim kutusunu görüntülemek için Edit / Delete Multi-Page seçin. 2. Silmek istenilen sayfayı vurgulayın ve OK tıklayın Hiyerarşik Tasarım Hiyerarşik bloklar ve altdevreler işlevsel olarak yönetilebilir parçalar halindeki bir tasarımın ilgili parçalarını düzenlemek için kullanılır. Multisim in hiyerarşik işlevselliği alt bağlantılı devrelerin bir hiyerarşisini yapmanıza, devre tasarımlarınızın yeniden kullanılabilirliğini arttırmak ve tasarımcının bir grup arasında tutarlılık sağlamasına izin verir. Örneğin devrelerde yaygın olarak kullanılan bir kütüphane oluşturabilir bir merkezi konumda saklayabilirsiniz. Bu devreler devre tasarımının diğer seviyelerinde oluşturmada kullanılan daha karmaşık devreler içeriyor olabilir. Altbağlantılı devreler birbirine bağlı ve otomatik güncelleştirilebilir olduğundan ilgili devreler için yapılan ayrıntılandırmaların yanında bütün ilgili devrelerde gerçekleştirilmesini sağlayabilirsiniz. Bu olanak sağlar, örneğin, bir karmaşık proje tek tek takım üyeleri tarafından tamamlanması için alt bağlantılı daha küçük devrelere bölünebilir. Hiyerarşik bloklar ve altdevreler, orijinal devre ile saklanan altdevreler olması ve ana dosyadan referans alan bireysel devre dosyaları hiyerarşik bloklar olması dışında benzerdir. Bağlantı yöntemi HB/SC konektör kullanılarak her ikisi ile aynıdır. Altdevrelerin yönetimi kolaydır, yanlışlıkla onların referansları olan devrelerden ayrılamazlar. Hiyerarşik bloklar çoklu tasarımlar arasında iç içe geçmiş devreler yeniden kullanıldığında veya aynı tasarım üzerinde birden çok tasarımcı çalışıyorken faydalıdır. Hiyerarşik blok kullanıldığında blok düzenlenebilen ayrı bir şema dosyası olarak kalır. Devre yerleştirildiğinde devre ve blok arasındaki bağlantılar aktif bir linktir eğer B devresinin bir bloğunu A devresinin içerisine yerleştirirseniz, A devresini ayrı açabilirsiniz, gerekli değişiklikleri yapabilirsiniz ve bu değişiklikler ve A devresinde kullanılan diğer herhangi devrelerde ve ileriki zamanda onu açtığınızda B devresinde yansıtılır.

82 74 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı İç İçe Geçmiş Devreler Multisim de bir devre dosyası açıldığında veya oluşturulduğunda tanımı gereği geçerli tasarımın üst seviye devresidir. Bütün devreler diğerlerine referans olabilir, gömülebilir (altdevre) veya devre karmaşıklığını kontrol etmek için yapılan bloklar gibi davranan iç içe geçmiş devreler (hiyerarşik bloklar) link olabilir. Buna ek olarak, herhangi bir devre (iç içe geçmiş veya başka türlü), anlayış ve yazdırma kolaylığı için birden fazla sayfalarda yer alabilecektir. Design Toolbox daki Hierarchy sekmesi açık tasarımın grafiksel bir görüntüsünü görüntüler. Eğer bir tasarımda iç içe geçmiş olan bir devre birden çok kez kullanılırsa hiyerarşi görünümünde birden çok kez görüntülenecektir ve ana çalışma alanında birden çok sekme olacaktır. Her bir görünüm iç içe geçmiş olan bir devrenin kullanımının bir örneğidir. Kullanım örnekleri, onlara ulaşmak için kullanılan referanslar isimleri tarafından oluşturulan bir yol ile tanımlanır. Yukarıdaki basit örnekte alt devre sub elde etmek için iki yol vardır: biri devre1 de X1 referans geçişi ve X2 referans geçişidir. Bir istisna dışında (RefDes atama), kullanımının bir örneği için yapılan düzenlemeler, diğer hepsine yansıtılır (aslında değiştirilmiş olan aynı devre için). Farklı görünümler simülasyon onları ayırdığı için her bir kullanım örneğini korunur. Böylece eğer bir prob alt devrenin (sub) X1 örneğindeki IO1 ağı üzerinde sürüklenirse, o X2 örneğindeki ağ üzerinde sürüklendiğinden farklı bir gerilim gösterebilir İç İçe Geçmiş Bir Devrede Bileşen Numaralandırma Bir tasarımdaki her parça tek bir referans işaretçisine (RefDes) sahiptir, R5, U2 gibi. Bir bileşen yerleştirildiğinde en yüksek bir sonraki sayıyi izleyerek yerleştirilen parçanın tipik tek bir harfini alarak (direnç için R, kondansatör için C) varsayılan olarak RefDes atanır. Bir tasarımda tek olduğu sürece istediğiniz herhangi bir şey için bunu düzenleyebilirsiniz. Çok seçimli parçaların durumunda RefDes bölüm tanımlayıcısı içerecektir. Parça için RefDes in ataması üst seviye devre ile saklanır ve iç içe geçmiş herhangi bir devre ile değildir. Bu tasarımda aynı iç içe geçmiş devre birden çok kez görüntülenebilir olduğu içindir. İç içe geçmiş bir devre ile ilişkili olan RefDes olursa, bu durumda yinelenen bir RefDes görünecektir. Bu durum için kullanımın her bir örneği ile ilişkili olan üst seviye bir devredir. Böylece üst seviye devre2 geçişi açılan aynı hiyerarşik blokdaki gibi aynı bütün bileşenler olacak, üst seviye devre 1 hiyerarşik blok açılacak, ancak bunlar farklı RefDes ler olacaktır. Yukarıdaki örnekte alt devreyi sub iki kez referans alan devre 1 i göreceğiz. Bileşenlerin altdevredeki yerleşimi, kablolaması ve ağ isimleri iki örnekte tanımlanır ( sub aynı altdevrede, hepsi olduğu için).

83 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 75 Ancak, diğer bileşenlerin örnek bileşen için RefDes in arasındaki ilişki Devre1 tasarım içeriği tarafından yönetildiği ve saklandığı gibi RefDes leri farklıdır İç İçe Geçmiş Devrelerde Ağ Numaralandırma Ağ isimleri çok sayfalı devrelerin bütün sayfaları arasında tektir. Ancak, ağ isimleri iç içe geçmiş devrelerde tekrarlanabilir. Bu herhangi bir belirsizliğe neden olmaz, ancak, iç içe geçmiş devrelerde ağlarının gerçek isimleri gibi devre örneğine ulaşmak için noktayla ayrılmış referans yolu beklemede oluşmaktadır. Aşağıdaki şemada, 'X1.IO1' üst düzey devre RefDes 'X1' tarafından başvurulan alt devrede net sayısı IO1 in tam adıdır Genel Ağlar Belirli ön tanımlı adlandırılmış ağlar bütün bir tasarım üzerinde geneldir hiyerarşi içinde veya herhangi bir sayfada herhangi bir seviyede bir genel ağ herhangi bir zamanda, bu ayrılmış ağların biri için yeniden isimlendirilmiştir. Bu ayrılmış genel ağlar 0, GND, VCC, VDD, VEE ve VSS dir. 0 ağı analog toprak için karşılık ve bütün gerilimler için simülasyon süresince referanstır. GND dijital topraktır (bu ili toprak ağları yalıtmak için istenilen PCB düzeninin amacı için ortaktır). PCB düzeni işlemi süresince analog ve dijital toprağı ayrı tutmak istiyorsanız, Sheet Properties in PCB sekmesindeki Connect digital ground to analog ground onay kutusunu şemanızı Ultiboard a göndermeden önce seçilmemiş olduğundan emin olun. T sembolü kullanılan VCC, VDD gibi bileşenler veya üçgen sembol kullanılan GND gibi bileşenler istediğiniz gibi yeniden isimlendirebilirsiniz. Bir kablo bir bileşene takıldığında, onun ağ ismi otomatik olarak bileşenin ağ ismine değiştirilir. Örneğin, aşağıdaki şekilde VCC yerleştirilmiştir ve sonra bileşen üzerine çift tıklayarak power olarak yeniden isimlendirilir ve power için RefDes değişir. Ağ ismi yeni bileşenin RefDes değerine eşleştirmek için otomatik olarak power olarak değiştirildi. Kapalı sayfa konektörleri kullanmaksızın çok sayfalı devredeki sayfalar arasında geçişi ağlar bu yolla oluşturur. Eğer sembol iç içe geçmiş devre içinde (HB veya SC) yerleştirilirse eklenmiş ağ üst seviye ağ olarak yeniden isimlendirilir ve aynı isimli üst seviyede diğer ağlarla ilişkilidir. Örneğin, üst seviye devreden X1 tarafından başvurulan altdevrede güç isimli ağ X1.power ağının ismi normal olarak yeniden yazılmaktadır. Bu tasarımda iç içe geçmiş diğer veya üst seviye devrede diğer herhangi power isimli ağ için tek ağ olarak yapılır (aynı alt devrenin örneğini diğerleri kullansa bile). Ancak, güç olarak yeniden isimlendirilen T bileşeni yerleştirilir ve sonra basitçe güç olarak anılan ağda sonuçlanması için bir kablo eklenir. Bu "güç" olarak adlandırılan tüm bu ağlar arasında sanal bir kablolama durumu oluşturur. Dolayısıyla, bu iç içe geçmiş devre içine gömülü olsa bile en üst ağ ismi olarak ifade edilebilir bir düzenektir.

84 76 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı gücün bütün örnekleri burada gösterilmiştir Bir Hiyerarşik Blok Ekleme Yeni bir hiyerarşik blok eklemek için: 1. Hierarchical Block Properties iletişim kutusu görüntülemek için Place / New Hierarchical Block seçin. 2. Bir dosya ismi girin veya 3. Browse üzerine tıklayın, hiyerarşik bloku saklamak istediğiniz klasöre gidin ve Save tıklayın. Hierarchical Block Properties iletişim kutusuna geri döneceksiniz. 4. İstediğiniz pinlerin sayısını girin ve OK tıklayın. Yeni hiyerarşik bloğun hayali resmi görüntülenir. Hiyerarşik bloğu görüntülemek istediğiniz yere tıklayın. 5. Yeni hiyerarşik blok üzerine çift tıklayın ve görünen Hierachical Block / Subcircuit iletişim kutusunun Label sekmesinden Edit HB/SC seçin. Yalnızca girilen pinleri içeren bir devre penceresi görüntülenir. 6. Yerleştirin ve yeni hiyerarşik blokta istediğiniz gibi bileşenleri kablolayın. 7. Aşağıdaki örnekteki gibi devre içerisinde hiyerarşik bloğu kablolayın. 8. Devreyi kaydedin. Eğer bir ana devreye göre bir hiyerarşik bloğu taşımak veya yeniden isimlendirmek istiyorsanız, Multisim in onu bulması mümkün değildir. Bu durumda hiyerarşik blok için yeni konumu sağlamanızı soracak olan bir iletişim kutusu görünecektir Mevcut Bir Dosyadan Bir HB Yerleştirme Mevcut bir dosyadan bir hiyerarşik blok eklemek için: 1. Place / Hierarchical Block from File seçin, istediğiniz dosyaya ulaşın ve Open tıklayın. Devre çalışma alanına yerleştirilir. 2. Eğer zaten mevcut değilse HB ye HB/SC konektörler eklemeniz gerekebilir. Bunu yapmak için yerleştirilen HB in üzerine çift tıklayın ve Edit HB/SC seçin. Place / Connectors / HB/SC Connector seçin ve istediğiniz gibi konektörü yerleştirin ve kablolayın. Ana devreye geri döndüğünüzde HB için sembol eklediğiniz konektörlerin sayısı için pinler içerecektir. Eğer hiyerarşik bloğun örnekleri zaten yerleştirilmişse aşağıdaki iletişim kutusu görüntülenir:

85 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 77 Yeni hiyerarşik blokta gruplama bilgisini atamak için kullanmak istediğniz hiyerarşik bloğu seçin ve OK tıklayın HB ile Bileşenleri Yeniden Yerleştirme Bir hiyerarşik blok ile bir şemanın bir kısmını yerleştirmek için: 1. Çalışma alanında istediğiniz bileşenleri ve ağları seçin. 2. Place / Replace by Hierarchical Block seçin. Hierarchical Block Properties iletişim kutusu görüntülenir. İstediğiniz dosya ismini girin ve OK tıklayın. 3. Seçim devre içine doğru kablolanmış olan HB sembolü olarak yeniden yerleştirilir Bir Altdevre Ekleme Yeni bir altdevre eklemek için: 1. Place / New Subcircuit seçin. Subcircuit Name iletişim kutusu görüntülenir. 2. Altdevre için kullanmak istediğiniz ismi girin, örneğin, güç kaynağı ve OK tıklayın. İmleç yerleştirilmeye hazır olan altdevreyi işaret eden altdevrenin hayali resmi için değişir. 3. Altdevreyi yerleştirmek istediğiniz devredeki konuma tıklayın (eğer gerekliyse onu daha sonra taşıyabilirsiniz). Altdevre ismi ile bir simge devre penceresinde istediğiniz konumda altdevre görünür. 4. Yeni altdevre üzerine çift tıklayın ve görüntülenen Hierarchical Block / Subcircuit iletişim kutusunun Label sekmesinden Edit HB/SC seçin. Boş devre penceresi görüntülenir. 5. Yeni hiyerarşik blokta istediğiniz gib bileşenleri yerleştirin ve kablolayın. 6. Place / Connectors / HB/SC Connector seçin ve istediğiniz gibi konektörleri yerleştirin ve bağlayın. Diğer gerekli HB/SC konektörler için tekrarlayın. Ana devreye geri döndüğünüzde altdevre için sembol eklediğiniz konektörlerin sayıları için pinler içerecektir. 7. Her zamanki gibi ana devreye alt devrelerinden pinleri kablolayınız. Aynı altdevrenin diğer örneklerini yerleştirmek için: 1. Çalışma alanında istediğiniz altdevreyi seçin ve Edit / Copy seçin. 2. Çalışma alanı üzerine altdevrenin kopyasını yerleştirmek için Edit / Paste seçin. Kopyası orijinal altdevreden aynı dosyada yapıştılabilir olmalıdır Bir SC de Bileşenleri Yeniden Yerleştirmek Bir altdevrede (SC) şemanın bir kısmını yeniden yerleştirmek için: 1. Çalışma alanında istediğiniz bileşenleri ve ağları seçin. 2. Place / Replace by Subcircuit seçin. Subcircuit Name iletişim kutusu görüntülenir. 3. Altdevre için kullanmak istediğiniz ismi girin ve OK tıklayın. Devre içerisine doğru olarak kablolanmış olan SC sembolü olarak yeniden yerleştirilir Ana Sayfa Görüntüleme Bir altdevre veya hiyerarşik blok görüntülendiğinde ana sayfaya onu kolaylıkla taşıyabilirsiniz. Aynı anda birçok devrelerin açık olduğunda özellikle faydalıdır. Bir aktif altdevre veya hiyerarşik bloğun ana devresini görüntülemek için View / Parent Sheet seçin.

86 78 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bu komut hiyerarşisinde bir sonraki devre yukarı hareket edecektir. Eğer birden fazla iç içe geçmiş devre var ve görüntüleniyorsa, örneğin, bir altdevre içinde bir altdevre hiyerarşinin en üstüne taşıyamazsınız Bileşen Örneklerini Yeniden Adlandırma Rename Component Reference Designators iletişim kutusu bileşenleri yeniden isimlendirme / yeniden numaralandırmak için kullanılır, örneğin numaralandırmayı ortadan kaldırmak için. Bu PCB düzenine devreyi göndermeden önce yapılmalıdır. İletişim kutusundaki sütunlar aşağıdaki bilgileri içerir: RefDes Path bileşen için yol. Eğer bileşen ana sayfaya konumlandırılmışsa (Bu bir altdevrede, hiyerarşik blokta veya çoklu sayfada değildir), V1 örneğinde olduğu gibi yol yalnızca bileşen referans işaretçisi (RefDes) içerecektir. Eğer bileşen ana sayfa üzerinde değilse, X3.R1 örneğinde olduğu gibi, aynı zamanda bulunduğu sayfada gösterir. Bu X3 tarafından başvurulan altdevre üzerinde R1 in bulunduğunu işaret eder. RefDes bileşenin referans işaretçisi çalışma alanı üzerinde onun gibi görünür. Section çoklu bölüm bileşeninin bölümü. Locked Yes Renumber veya Gate Optimizer komutu tarafından bileşenin değiştirilmeyeceğini işaret eder. Bir devredeki bileşeni yeniden numaralandırma için: 1. Tools / Rename / Renumber Components i seçin. X1 altdevresindeki dirençler X2 altdevresindeki dirençler 2. Renumber ı tıklayın. X2 deki RefDes in (R1 den R5) arasında dizi takip etmesi için değişmektedir. 3. İletişim kutusunu kapatmak ve değişiklikleri kabul etmek için OK tıklayın. Çok bölümlü bileşenleri mümkün olduğunca verimli kullanmak amacıyla devreyi optimize etmek için: 1. Tools / Rename / Renumber Components i seçin. 2. Gate Optimizer i tıklayın Referans İşaretleme Önek Kurulum İletişimi Reference Designator Prefix Setup iletişim kutusu her bir altdevre, hiyerarşik blok veya çoklu sayfa için tek bir sistem numarası atamak için kullanılabilir. Bu büyük tasarımda bileşen tanımlamaya çalışıldığında faydalıdır. Bu bölüm aynı altdevrenin iki örneğinin örneğini kullanır.

87 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 79 X1 ve X2 aynı altdevrenin örneğidir. X1 X2 Yeniden isimlendirme parametrelerini ayarlamak için: 1. Rename Component Reference Designator iletişim kutusundan Setup tıklayın. Designator Prefix Setup iletişim kutusu görüntülenir. 2. Numaralandırma parametrelerini ayarlamak istediğiniz parçayı seçin ve Use RefDes Prefix etkinleştirin. 3. Eğer istiyorsanız, Prefix alanına seçim bileşenleri için bir önek girin, örneğin Beta. 4. Offset alanında bölümde her RefDes için başlangıç numarasını girin, örneğin Rename Component Reference Designator iletişim kutusuna geri dönmek için OK tıklayın. 6. Renumber tıklayın. Reference Designator Prefix Setup iletişim kutusunda yaptığınız kurulum değişikliklerini yansıtmak için RefDes yeniden numaralandırılır. Beta öneki altdevre örneğinin her bir bileşenine eklenecektir. Altdevre örneğindeki bileşenler için bileşen numaralandırma dizisi 100 den başlar. 7. Değişiklikleri kabul etmek için OK tıklayın. Beta öneki altdevre örneğinin her bir bileşenine eklenecektir. Altdevre örneğindeki bileşenler için bileşen numaralandırma dizisi 100 den başlar.

88 80 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 4.4. Buses Basit bir kablolamaya göre buslar çoklu ağları taşıyabilirler. Buslar bir sayfa içinde, sayfalar arasında ve iç içe geçmiş devreler içinde altdevreler ve hiyerarşik bloklarda kullanılabilirler. Buslar iki durumda işletilir. Ağ durumunda bir bus ağın basit olarak bir toplamıdır. Her zaman bir kablo bir bus ile bir busa bağlanabilir, busa halihazırda mevcut bir ağa yeni bir kablo bağlamayı veya busa ağ eklemeyi seçebilirsiniz. Bus durumunda busa bağlı olan bus halarının isimlerini ve numaralarını ön tanımlayabilirsiniz. Bus girişi ile bir busa kablo bağlarken yeni kablo eklerken mevcut bus hatlarını belirlemeniz istenebilir. Aynı bus hatlarına bağlı bütün kablolar aynı ağ içinde birleştirilir. Bu kablolama durumu Sheet Porperties in Wiring sekmesinde ayarlanır. Ağ durumu Bus hattı durumu Ağ durumu şema çizim programlarında bus kullanımının çok geleneksel bir yoludur. Bus hatları durumu giriş hatalarını en aza indiren bus tasarımı daha önce açıklanan daha modern bir yaklaşıma olanak sağlar. İki durum arasında geçiş yapabilmenize rağmen verilen herhangi bir devre için bir stil veya diğerini kullanmanız teşvik edilir (bus hattı durumundan ağ durumuna geçiş bilgi kaybeder). Buslar birden çok bus kısımlardan mevcuttur. Bütün aynı isimli bus kısımları aynı busun parçalarıdır. Onlar fiziksel bağlantıya ihtiyaç duymazlar. Aynı devrenin diğer sayfasına bir bus bağlamak için bir bus kapalı sayfa konektörü kullanılır. Bu ikinci veya üçüncü sayfa üzerinde bir busa devam etmenize izin veren kapalı sayfa konektörleri analog olarak düzenlemeye çalışır. Kapalı sayfa konektörler İç içe geçmiş bir devre bir bus pini olan hiyerarşik blok veya altdevrenin pinlerinin birini belirlemek için bir bus HB/SC konektör kullanabilirsiniz. Böyle bir bus pin bir bus bağlama, iç içe geçmiş devre kullanırken, iç içe geçmiş bir devrede bu ana devre bus ile Bus hatlarını (ya da ağlar) eşleştirmeyi soran bir iletişim kutusu açar. Bu eşleme genelde farklı bir busa bağlı olan iç içe geçmiş devrenin her bir örneği gibi gereklidir. Eğer ana devredeki bus boş ise, iletişim sunulmayacak ve bus doğal olarak kablolanacaktır.

89 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 81 Bus HB/SC konektör Busların kullanımını kolaylaştırmak için güçlü bir bus bağlantı tesisi tek bir işlemle bir busa bağlamak için bir çipin çoklu pinlerine izin vermeyi sağlamaktadır. Bu iletişim çok pinli bileşenlerden bus hatlarına bağlantı için pinleri seçmenize izin verir Bir Bus Yerleştirme Devrenizde bir bus yerleştirmek için: 1. Place / Bus seçin. 2. Bus için ilk noktaya tıklayın. 3. Bus için sonraki noktaya tıklayın. 4. Bus tamamlanana kadar noktalar üzerinde tıklamaya devam edin. Busları yatay, düşey veya 45 derecede yerleştirebilirsiniz. 5. Busun son noktasını işaretlemek için çift tıklayın. Bus örnekleri Çoklu Sayfalar Arasında Bir Busu Yerleştirme Çoklu sayfalar arasında aynı busu yerleştirmek için: 1. Çalışma alanına Bus-Offpage Connector yerleştirmek için Place /Connectors /Bus-Offpage Connector seçin. 2. İstediğiniz busa konektörü kablolayın. 3. Çoklu sayfa üzerine bir bus yerleştirin ve busa diğer Bus-Offpage Connector bağlayın. 4. Bus üzerine çift tıklayın ve ana sayfa üzerindeki busun bus ismine uyması için onun ismini değiştirin HB/SC ye busları bağlama Hiyerarşik blok (HB) veya bir altdevrede (SC) bir busu bir busa bağlamak için: 1. Çalışma alanınıza bir bus yerleştirin. 2. Busa kablolar ekleyin. 3. Çalışma alanınızda bir hiyerarşik blok veya altdevre ekleyin. 4. HB/SC de bir bus yerleştirin ve onu istediğiniz gibi kablolar ekleyin. Ana devredeki hiyerarşik blok Hiyerarşik bloğun içeriği

90 82 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bu örnekte bir hiyerarşik blok kullanılır. 5. Place / Connectors / Bus HB/SC Connector seçin ve busun sonuna HB/SC deki konektörü yerleştirin. Ana devredeki HB/SC için simge Bus HB/SC Connector ekini yansıtmak için değişecektir. 6. Ana devredeki busun bir ucu üzerinde imleci gezdirerek HB/SC üzerine BusIO pini ekleyin ve imleç artıya değiştiğinde tıklayın. HB/SC sembolü üzerine BusIO pinine imleci taşıyın ve yerleştirmek için tıklayın. Bus HB/SC Mapping Properties iletişim kutusu görüntülenir. 7. Bus Pin kutusunda eşlemek istediğiniz BusIO pininden bus hatlarını seçin ve aktif olan aşağı ok düğmesini tıklayın. 8. Sağdaki Bus kutusunda, yukarıda seçtiğiniz bus hatlarını eşlemek istediğiniz ana sayfa üzerinde bus hatlarına tıklayın ve aşağı oka tıklayın. 9. OK tıklayın. Ana devredeki Bustan bağlantı yukarıdaki eşleme gibi BusIO pinine yapılır. Eğer Busa daha çok ağ eklemek istiyorsanız, altdevre veya hiyerarşik blok sembolü üzerindeki BusIO pini üzerine çift tıklamalısınız ve Bus HB/SC Mapping Properties iletişim kutusun yeni ağlar eşleştirin Bus Özellikleri Bus Properties iletişim kutusundan bus hatlarını silebilir, ekleyebilir ve yeniden adlandırabilirsiniz Bir Busa Bus Hatları Ekleme Bus hatları durumunda olduğunuzda bir bus kabloladığınızda kullanmak için bus hatlarını önceden girebilirsiniz. Bir busa bus hatları eklemek için: 1. Bus Porperties iletişim kutusunu görüntülemek için yerleştirilmiş bir bus üzerine çift tıklayın. 2. Add Buslines iletişim kutusunu görüntülemek için Add tıklayın. 3. Eğer seçilmiş bir Busa tek bir bus hattı eklemek istiyorsanız, Add a Busline etkinleştirin ve Name alanına bir isim yazın. Eğer bir bus hattının bir sayısını eklemek istiyorsanız, Add Bus Vector etkinleştirin ve aşağıda açıklandığı gibi alanlarda ki bilgileri girin. Prefix girdiğiniz bus hattı için önek, örneğin Out. Start Value bus hatlarının numaralandırmaya bağlayacağı numara, örneğin 0. Increment by her bir sayı arasındaki adımın boyutu, örneğin 1. Number eklemek için bus hattının toplam sayısı, örneğin OK tıklayın. Add Buslines iletişim kutusu görüntülenir ve Bus Properties iletişim kutusu Buslines (net) alanında görüntülenen eklenmiş bus hatları ile görüntülenir Bir Bustan Bus Hatlarını Silme Bir bustan bus hatlarını silmek için: 1. Bus Properties iletişim kutusunu görüntülemek için yerleştirilmiş bir bus üzerine çift tıklayın. 2. Buslines (Net) alanında istediğiniz busu seçin ve Delete tıklayın Bir Busta Bus Hatlarını Yeniden Adlandırma Bir busta bus hatlarını yeniden adlandırmak için: 1. Bus Properties iletişim kutusunu görüntülemek için yerleştirilmiş bir bus üzerine çift tıklayın. 2. Buslines (Net) alanında istediğiniz busu seçin ve Rename tıklayın. Rename Busline iletişim kutusu görüntülenir. 3. New Name alanında istediğiniz ismi girin ve OK tıklayın.

91 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Busları Birleştirme Aynı bus ismine sahip olan iki busu birlikte birleştirmek için: 1. İki busu vurgulayın ve Bus Merge iletişim kutusunu görüntülemek için Place / Merge Bus seçin. Bus hattının bağlı olduğu ağ Bus hattı İpucu Busları birleştirmeden önce bus hatlarını yeniden adlandırmak isterseniz istediğiniz bus hatlarını seçin ve Rename tıklayın. İlişkili busların her birinde aynı isimli bus hatları ilişkilendirdikten sonra elektriksel olarak bağlanacaktır. 2. Merged Bus alanında Name açılır listeden ilişkili bus için kullanılacak busu seçin. 3. Merge tıklayın. Aşağıdaki örnekteki gibi seçilmiş ismi şimdi çalışma alanında iki busunda paylaştıklarına dikkat edin. Bir bus üzerine çift tıklayarak Bus Merge iletişim kutusuna geçiş yapabilirsiniz ve Bus Properties iletişim kutusundaki Merge düğmesini tıklayabilirsiniz. Bu durumda Merge ye tıklamadan önce Name açılır listeden ikinci busu seçmelisiniz. Yanı sıra, birlikte onları kablolayarak busları ilişkilendirebilir veya mevcut başka busun ismi ile bir busu yeniden adlandırabilirsiniz Bir Busu Kablolama Bus Hattında Bus Kablolama Durumu 1. Bus üzerine herhangi bir konuma bir kablo çizerek devrenizdeki busa bağlayın. Bus Entry Connection iletişim kutusu görünür:

92 84 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bus hattı ismini varsayılan olarak kullanın veya yeni bir isim yazın. Veya Elde edilebilir bus hatlarından birini seçin. 2. İstediğiniz bus hattını seçin ve OK tıklayın. Busa kablo bağlandığında fare konumu ayarlanarak her iki yöndeki noktaya 45 derece bağlantı yapılabilir. Kabloladıktan sonra ağın üzerine çift tıklayarak ağı yeniden isimlendirebilirsiniz ve görünen Net iletişim kutusunda ismi düzenleyebilirsiniz. Yön düğmeleri ile onu taşımak için bir bus girişini seçebilirsiniz veya SHIFT-R ile döndürebilirsiniz. Bus Entry Connection iletişim kutusu ile özellikleri düzenlemek için bus girişi üzerine çift tıklayabilirsiniz. Ağda Bus Kablolama Durumu 1. Bus üzerine herhangi bir konuma bir kablo çizerek devrenizdeki busu kablolayın. Bus Entry Connection iletişim kutusu görünür: Varsayılan ağı kullanın. Veya Mevcut ağlardan birini seçin.

93 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları İstediğiniz ağı seçin ve OK tıklayın. Kablolamadan sonra onun üzerine çift tıklayarak ve görünen Net iletişim kutusunda ismini düzenleyebilir ve her zamanki gibi ağa yeniden isimlendirebilirsiniz. Yön düğmeleri ile onu taşımak için bus girişini seçebilirsiniz veya SHIFT-R ile onu döndürebilirsiniz. Bus Entry Connection iletişim kutusu ile özellikleri düzenlemek için bus girişi üzerine çift tıklayabilirsiniz. Busu Yeniden Boyutlandırmak Bir busu yeniden boyutlandırmak için: 1. Bus üzerine tıklayın ve bus üzerinde görünen kolların birini sürükleyin. Bir busa eklemek için: 1. Busun üzerine imleci yerleştirin ve artıya döndüğünde fareye tıklayın. 2. İstediğiniz konuma imleci sürükleyin ve busu tamamlamak için çift tıklayın Bus Vektör Bağlantısı Bir busu kablolama yöntemi süresince Bus Vector Connect komutunu kullanabilirsiniz. Bu bir busa, bir IC gibi birçok uçlu bir cihazdan çok sayıda bağlantıları yerleştirmek için tercih edilen bir yöntemdir. Aşağıdaki örnekte bir busa bir entegrenin bağlantısı ayrıntılandırılmıştır. Ancak bus vektör bağlantısı işlevselliği bir busa herhangi çok pinli bir cihazı bağlamak için kullanılabilir. Bus Hattında Bus Kablolama Durumu Bus hattında bus kablolama durumunda bir busa bir cihaz bağlamak için: 1. Çalışma alanında busa bağlamak istediğiniz bileşeni yerleştirin. 2. Bir bus yerleştirme konusunda açıklandığı gibi çalışma alanına bir bus yerleştirin. En iyi sonuç için bus pozisyonu pinlere doğru açıda bağlanmalıdır. Ayrıca bus rahatlıkla bağlantı sayısını karşılamak için yeterince uzun olmalıdır. 3. Seçmek için bileşen üzerine bir kez tıklayın ve Bus Vector Connect iletişim kutusunu görüntülemek için Place / Bus Vector Connect seçin. 4. Component kutusunda, Pins açılır listesinden bağlanmış terminallerden bileşenin kenarını seçin. Pins alanının altındaki liste seçiminize göre doldurulur. 5. Busa eklemek istediğiniz pinleri aşağıdaki örnekteki gibi vurgulayın.

94 86 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 6. Sol alt alana seçilen pinleri taşımak için etkinleştirilmiş aşağı ok düğmesini tıklayın. Eğer yanlış parçayı taşırsanız, onu vurgulayın ve Pins listesine geri dönmek için yukarı ok düğmesine tıklayın. 7. Bus kutusunda Name açılır listesinden bağlamak istediğiniz busu seçin. 8. Bus hattı alanında kullanmak istediğiniz bus hatlarını seçin ve alt sağ alana seçimi taşımak için etkin aşağı ok düğmesini tıklayın. (Eğer Buslines boşsa, otomatik olarak oluşturmak için Auto-Assign düğmesi üzerine tıklayabilirsiniz ve pin isimlerine karşılık bus hatları isimlerini atayabilirsiniz.) 9. OK tıklayın. Busa bağlantılar aşağıdaki örnekteki gibi yapılmaktadır.

95 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 87 Ağda Bus Kablolama Durumu Ağda bus kablolama durumunda bir busa bir cihazı bağlamak için: 1. Çalışma alanında busa bağlamak istediğiniz bileşeni yerleştirin. 2. Bir bus yerleştirme konusunda açıklandığı gibi çalışma alanı üzerine bir bus yerleştirin. En iyi sonuç için bus pozisyonu pinlere doğru açıda bağlanmalıdır. Ayrıca bus rahatlıkla bağlantı sayısını karşılamak için yeterince uzun olmalıdır. 3. Seçmek için bileşen üzerine bir kez tıklayın ve Bus Vector Connect iletişim kutusunu görüntülemek için Place / Bus Vector Connect seçin. 4. Component kutusunda Pins açılır listesinden bağlanacak terminallerden bileşenin kenarını seçin. Pins alanının altındaki liste seçiminize göre doldurulur. 5. Busa eklemek istediğiniz pinleri aşağıdaki örnekteki gibi vurgulayın. 6. Sol alt alan için seçilen pinleri taşımak için aktif aşağı ok düğmesini tıklayın. Eğer yanlış bir parçayı taşırsanız, onu vurgulayın ve Pins listesine geri dönmek için yukarı ok düğmesine tıklayın. 7. Bus kutusunda Name açılır listesinden bağlamak istediğiniz busu seçin.

96 88 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 8. Nets in Bus alanında seçin: Mevcut ağlar örneğin, yukarıdaki 1 veya 2 ve aşağı sağ alana onları taşımak için aşağı açılır düğmeye tıklayın. <new> seçilmiş bileşen pinlerine yeni ağlar birleştirmek için. Her zaman <new> vurgulandığında açılır aşağı ok düğmesine tıklayın, alt sağ alanda <new> örneği görünür. Pinleri eşleştirmede yeni ağları otomatik olarak atamak için Auto-Assign tıklayabilirsiniz. 9. OK tıklayın. Busa bağlantılar aşağıdaki örnekteki gibi yapılmaktadır. Mevcut ağlar Bağlantılar Bus vektör bağlantısı kullanılarak yapılır Değişkenler Bir değişken bir devrenin belirli bir sürümüdür. PCB ler genel ölçekte dağıtım için üretilmektedir, bazı tasarımlar hedef pazarlara bağlı olarak değişiklik yapmakta gerekebilir. Örneğin, güç kaynağı gereksinimleri Avrupa pazarı için Kuzey Amerika pazarından farklıdır. Güç kaynağı gereksinimlerindeki değişiklikler bir tasarımda farklı bileşenlerin kullanımı için aranabilir. Tasarımcılar Kuzey Amerika ve Avrupa sürümleri için gereksinimlerini karşılamak için tek PCB üretmek istemektedirler. Bordun kendisi tasarımın her iki değişiklikleri için tracelerin yanı sıra alan desenleri / ayak izleri içermelidir. PCB sonra cihazın hedef pazara göre bileşenleri ile doldurulur Değişiklikleri Ayarlama Değişiklikler Variant Manager iletişim kutusunda tanımlanmaktadır. Aşağıdaki örnekteki değişiklikler bir tasarımın Kuzey Amerika (NA) ve Avrupa (EU) sürümleri için girilmelidir. Devre değişikliklerini tanımlamak için: 1. Multisim de bir devreyi açın. Bu örnekte devre ismi Variant Test tir. 2. Tools / Variant Manager seçin. Variant Manager iletişim kutusu görüntülenir. 3. Sol bölmede görüntülenen hiyerarşideki devreyi vurgulayın. Default1 ilk değişik biçim için varsayılan isimdir. 4. Sağ bölmede Default1 i vurgulayın. Rename Variant düğmesi aktif olur. Her devre atanan en az bir değişken olması gerektiğinde Remove Variant düğmesini devre dışı kalır. Bir devreye iki veya daha fazla değişiklik atandığında bu düğme aktif olur.

97 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 89 Varsayılan değişiklik 5. Rename Variant tıklayın. Rename Variant iletişim kutusu görüntülenir. 6. Değişiklik için yeni bir isim girin (bu örnekte NA ) ve OK tıklayın. Değişikliğin adı Variant Manager in sağ bölmesinde girilen isim değişir. Avrupa nın değişik ismi şimdi girilmelidir. 7. Variant Manager iletişim kutusunda Add Variant üzerine tıklayın. Add Variant Name iletişim kutusu görüntülenir. 8. Yeni değişiklik için isim girin (bu örnekte EU ) ve OK tıklayın. Variant Manager iletişim kutusu şimdi aşağıdaki gibi görüntülenir. 9. Çalışma alanına geri dönmek için Close tıklayın. Avrupa değişikliği Kuzey Amerika Değişikliği Devrenizden bir değişikliği silmek için: 1. Variant Manager iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Variant Manager seçin. 2. Sol bölümde istediğiniz devreyi seçin ve sağ bölmede silmek istediğiniz değişikliği seçin. 3. Remove Variant tıklayın. Vurgulanmış değişiklik kaldırılır. 4. Çalışma alanına geri dönmek için Close tıklayın. Devrenizdeki değişikliği yeniden adlandırmak için: 1. Variant Manager iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Variant Manager seçin. 2. Sol bölümde istediğiniz devreyi seçin ve sağ bölmede yeniden adlandırmak istediğiniz değişikliği seçin. 3. Rename Variant tıklayın. Rename Variant iletişim kutusu görüntülenir. 4. Yeni değişiklik ismini girin ve Variant Manager iletişim kutusuna geri dönmek için OK tıklayın. 5. Çalışma alanına geri dönmek için Close tıklayın. Değişiklikte olmayan bileşeni kaldırmak için: 1. Variant Manager iletişim kutusunda Remove Components üzerine tıklayın. Components for Delete iletişim kutusu görüntülenir. 2. Çalışma alanından bileşeni kaldırmak için OK tıklayın.

98 90 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bir bileşeni kaldırmak istemiyorsanız onun onay kutusu seçimini kaldırın Değişikliklerde Parçalar Yerleştirme Bu bölüm Kuzey Amerika (NA) ve Avrupa (EU) pazarları için değişiklikleri ayarlamada kullanılan değişikliğin örneğine devam eder. Değişiklik içeren bir devrede bir parçayı yerleştirmek için: 1. Her zamanki gibi parçaları yerleştirin. Örnekteki parçalar kablolandıktan sonra devre aşağıdaki gibi görünür. Bu noktada her bir bileşenin devrenin NA ve EU değişikliklerini içerdiğine dikkat edin. NA ve EU değişikliklerinde görünen bu bileşeni işaret eder. Değişkende (NA, EU) gibi bileşenler için değişken durumunu görüntülemek için Sheet Properties iletişim kutusunun Circuit sekmesinde Variant Data onay kutusunu etkinleştirmelisiniz. 2. Devreye 220V, 50Hz bir güç kaynağı ekleyin. (Bu EU değişkeni içindir). 3. Devreye 220V lamba ekleyin. (Ayrıca EU değişkeni için). 4. Aşağıda açıklandığı gibi her bileşen için (NA veya EU durumunda) değişiklik durumunu atayın.

99 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Bileşenlere Değişken Durumu Atama Bu bölüm değişiklik ayarlamada kullanılan Kuzey Amerika (NA) ve Avrupa (EU) pazarları için değişikliklerin örneğine devam eder. Bu değişiklikler ayarlandıktan sonra değişkene ait bileşeni ayarlamalısınız. Değişikliklere bileşenleri atamak için: 1. Aşağıdaki örnekteki gibi istediğiniz devreyi açın. 2. Bileşenin özellikleri iletişim kutusunu görüntülemek için bileşen (örneğin V2) üzerine çift tıklayın ve variant sekmesi üzerine tıklayın. Devrenin EU ve Na değişikliklerindeki seçilmiş bileşenleri içermekte olanları işaret eder. EU (Avrupa) değişikliklerinde onu içermesini istediğimiz için bu 220V, 50Hz güç kaynağıdır, ama NA (Kuzey Amerika) değişikliği o dışarıda bırakılır. 3. Variant Name sütunundaki NA içeren hattı vurgulayın ve sonra Status sütunundan excluded seçin. 4. Bileşenin özelikleri iletişim kutusunu kapamak için OK tıklayın.

100 92 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Aktif değişken olmadığını işaret eden bileşen soluktur. Yalnızca EU değişikliğindeki bileşeni işaret eder. 5. Bu örneğe devamla V1 üzerine çift tıklayın ve Variant sekmesini seçin. NA (Kuzey Amerika) değişikliğinde onu içermesini istediğimiz için güç kaynağı 120V, 60Hz dir, ama EU (Avrupa) değişikliğinden o hariç bırakılır. 6. Variant Name sütunundaki EU içeren hattı vurgulayın ve sonra Status sütunundan Excluded seçin. 7. Bileşenin özellikleri iletişim kutusunu kapatmak için OK tıklayın. Aktif değişken olmadığını işaret eden bileşen soluk değildir. Yalnızca NA değişikliğindeki bileşeni işaret eder. 8. X1 ve X2 lambaları için değişiklik durumunu önceki adımlarda açıklandığı gibi Variant sekmesini kullanarak ayarlayın. Kuzey Amerika değişkeni olduğu için X1 120V değerindedir ve Avrupa değişkeni olduğu için X2 220V değerindedir. Yaptığınızda devre aşağıdaki gibi görüntülenecektir. Bir devrenin gelecek değişkenlerinden bir bileşeni hariç tutmak için: 1. Bileşen özellikleri iletişim kutusunu görüntülemek için istediğiniz bileşenin üzerine çift tıklayın ve Variant sekmesi üzerine tıklayın. 2. For New Variants açılır listesinden Excluded seçilmiştir. Bu bileşen gelecekte oluşturabileceğiniz bu devrenin değişikliklerinde mevcut olmayacaktır. Eğer Excluded durumunu ayarladıktan sonra yeni bir değişiklik oluşturursanız ve sonra veritabanından tanımlı bir bileşen yerleştirirseniz, yeni bileşen için varsayılan ayarlarda olduğu gibi o hala mevcut olacaktır. İpucu Eğer bir devreden bir değişiklik bileşenini kopyalarsanız ve diğer değişikliklerle bir devre içine onu yapıştırırsanız yapıştırılmış bileşen kopyalanmış devreden değişiklikleri içerecektir. Bu durumda birleştirmek isteyebilirsiniz (ki USA ve Kuzey Amerika) değişiklikleri olan devre ile sonlandırabilirsiniz.

101 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 93 Variant Manager iletişim kutusundaki yeniden Rename düğmesini kullanarak bunu yapabilirsiniz. Diğer eşleşme için onları bir yeniden adlandırın, örneğin yeniden adlandırmak, Kuzey Amerika, ABD ve iki değişiklikler bir değişiklik olarak adlandırılan Kuzey Amerika olarak birleştirilecektir İç İçe Geçmiş Devrelere Değişiklik Durumu Atama İç içe geçmiş bir devre için (HB veya SC) aktif değişiklik devrenin aktif değişikliğine eşleştirilen değişikliktir. Ayrıntılar için aşağıya bakın. Bir altdevreye veya hiyerarşik bloğa değişiklik durumu atamak için: 1. İstediğiniz değişiklik üzerine sağ tıklayın ve açılır menüden Include in Active Variant seçin. Aktif değişklik Aktif değişikliğe dahil HB/SC özellikleri iletişim kutusunun Variant sekmesinde değişiklikdurumunu atamak isteyebilirsiniz Simülasyon İçin Aktif Değişikliği Ayarlama Bu bölümde değişiklikleri ayarlamada kullanılan Kuzey Amerika (NA) ve Avrupa (EU) pazarları için değişikliklerin örneğine devam eder. Yalnızca tasarımın bir değişikliği aynı zamanda simüle edilebilir. Sonuç olarak aşağıda açıklandığı gibi elde edilebilir devreden simülasyon için değişikliği seçebilirsiniz. Tasarım Araç Kutusundan Aktif Değişikliği Ayarlama Design Toolbox dan aktif değişikliği ayarlamak için: 1. Design Toolbox taki Hierarchical sekmesini tıklayın. Variant Test için hiyerarşi ağacı) 2. Klasörü açmak için Variants klasörününü yanındaki ya tıklayın. Mavi kutu aktif değişiklik NA yı işaret eder. Beyaz kutu aktif olmayan değişken EU yu işaret eder.

102 94 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı NA aktif değişken olarak ayarlandığında devre aşağıdaki gibi görünür. Yukarıdaki devre simüle edildiğinde yalnızca aktif bileşenleri içerir. Aktif olmayan bileşenler soluktur ve simülasyonu olmayacaktır. 3. EU değişikliğin üzerine sağ tıklayın ve görünen açılır menüden Set Variant Active seçin. Seçin aktif değişiklik EU olur. EU aktif değişiklik olduğunda devre aşağıdaki gibi görünür. Yukarıdaki devre simüle edildiğinde yalnızca aktif bileşenleri içerir. Aktif olmayan bileşenler soluktur ve simülasyonu olmayacaktır. Menüden Aktif Değişikliği Ayarlama Menüden aktif değişikliği ayarlamak için: 1. Tools / Set Active Variant seçin. Active Variant iletişim kutusu görüntülenir. 2. Aktif yapmak istediğiniz değişikliği vurgulayın ve OK tıklayın Proje Yöneticisi ve Sürüm Kontrol Bir tasarım ile ilgili çeşitli dosyaları yönetmenize yardımcı olmak için, Multisim Projeler kullanabilir. Bir proje dosyaların bir topluluğudur. Örneğin, bir tasarım oluşturan bütün devre dosyaları hem dış tasarım belgeleri gibi (diyelim ki Microsoft Word de yazılmış), simülasyon çıkışı, raporlar ve Ultiboard ile oluşturulmuş PCB ortamı bir projede birlikte gruplandırılıyor olabilir. Aslında, herhangi bir dosya, bir proje altında toplanabilir.

103 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 95 Olanaklar bir bütün olarak bir proje dosyaları yönetmek için verilmiştir: onların sürümleri, onların yedekleri, taşımaları ve aynı zamanda iki tasarımcı aynı dosya üzerinde yanlışlıkla çalışmaması için kilitli dosyalar. Bir proje bir hiyerarşik blok referans olan üst seviye devre içerse bile, aynı projede hiyerarşik blok durumu için gerekli değildir. Bu tamamen size kalmış bir seçimdir. Eğer örneğin çoğu farklı projelerden hiyerarşik bloğa erişilirse onu referans alan devre ile hiyerarşik bloğun sürüm ve geri yükleme istenmeyebilir Projeleri Ayarlama Devre dosyaları ile bir proje oluşturmak için: 1. File / New Project seçin. New Project iletişim kutusu görüntülenir. 2. Projeniz için bir isim proje klasöründe saklanacak olan ve proje dosyalarının yedekleneceği yer olan klasörü belirleyin. Eğer klasörler mevcut değilse, onlar oluşturulacaktır. İstediğiniz konum için göz ata konum dosyaları için ileri düğmesine tıklayın. 3. Projenizi kaydetmek için OK, İptal etmek için Cancel tıklayın. Design Toolbox ta Project View sekmesi görüntülenir. Projeye devre dosyalarını eklemek için: 1. Proje göz atıcıdaki Schematic klasörü üzerinde sağ tıklayın. Görüntülenen açılır menüden Add File seçin. 2. Bir standart dosya seçici penceresi görüntülenir. Projenizde içermesini istediğiniz devre dosyasının konumuna gidin, onu seçin ve Open tıklayın. Dosya projenize eklenir ve proje gözatıcısinda ismi görüntülenir. 3. Tam dosya yolunu görüntülemek için dosya adı üzerine imleci getirin. 4. Aşağıdaki klasörler Project View sekmesindeki proje klasörü altında görüntülenir: Schematic klasörü devreler Multisim de şematik olarak çizilir. Bir projede birden çok devre dosyası olabilir ve bir devre dosyası bir projden daha fazlasının parçası olabilir. PCB klasörü devreler için Ultiboard da ortaya konur; mantıksal olarak projenin şematiği ile eşleşir. Documents klasörü projeniz için toplamak istediğiniz belgeler için. Örneğin, MS Word projenin açıklaması, Excel hesap tablosu maliyetleri gibi. Reports klasörü Multisim tarafından oluşturulan raporlar için, örneğin, materyallerin faturası, ağ listesi raporu gibi. Bir projeye PCB, belge veya rapor dosyası eklemek için, dosyanın istediğiniz türü için klasör üzerine sağ tıklayın, örneğin PCB ve Add File seçin. Görüntülenen dosya göz atıcısında istediğiniz dosyaya gelin ve OK tıklayın. Bir projeden bir dosyayı kaldırmak için, dosya üzerine sağ tıklayın ve Remove seçin. Bir projeyi saklamak için File / Save Project seçin. Bir projeyi kapatmak için, File / Close Project seçin. Kapalı projelere File / Recent Projects seçilerek ve görünen listeden seçerek kolaylıkla ulaşılabilir Projelerle Çalışma Bir proje içinde bir dosyayı açmak için: 1. Design Toolbox un Project View sekmesindeki devre dosyası ismi üzerinde sağ tıklayın. 2. Görüntülenen açılır menüden ya Open a File for Editing veya Open as Read-Only seçin. Eğer dosya başka bir kullanıcı tarafından açılmışsa Open a File for Editing komutu kullanılamaz. Eğer dosya sadece okunur olarak açılmışsa, bu dosyada değişikliklerinizi saklayamayacaksınız. Veya 1. Proje göz atıcısındaki bir devre dosyası üzerinde çift tıklayın. Eğer dosya başka bir kullanıcı tarafından kullanılmıyorsa açılacaktır. Eğer kullanılıyorsa sadece okunur olarak açmak istenir. Diğer kullanıcı tarafından kullanımdaki dosyalar proje göz atıcıda kullanımda olmayan dosyalardan farklı renkte görüntülenmektedir. Bir projeyi açmak için: 1. File / Open Project seçin. Standart Windows dosya göz atıcısı görüntülenecektir. 2. Eğer gerekliyse doğru klasöre gidin ve proje dosyasını açın. Veya 1. File / Recent Projects seçin ve görüntülenen listeden projeyi seçin.

104 96 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 2. Proje açıldığında, proje tarayıcı bu proje içindeki tüm dosyaların bir listesini gösterir Projelerdeki Bulunan Dosyalar ile Çalışmak Bir projedeki herhangi bir dosya hakkında özet bilgi görebilirsiniz, kilitleyebilirsiniz, kilidi açabilirsiniz. Bir dosyayı herkesin dosyayı açmasını engellemek kilitlemek için, proje göz atıcısında dosya ismi üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Lock File seçin. Kilitli bir dosyayı bir başkası tarafından serbestçe kullanıma açmak için, proje göz atıcısında dosya ismi üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden dosya Unlock File seçin. Bir projedeki bir dosya üzerinde bilgiyi görmek için, proje göz atıcısında dosya ismi üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Properties seçin. File Properties iletişim kutusu görüntülenir Sürüm Kontrol Herhangi bir zamanda, bir proje klasörünün içeriğini yedekleyebilirsiniz. Daha sonra, o gün ve saat olarak klasörü geri yükleyebilirsiniz. Bir proje klasörünü geri yüklemek için: 1. File / Version Control seçin. Version Control iletişim kutusu görüntülenir. 2. Back up Current Version seçin. 3. Yedekleme için sistem sistem tarihini temel alan bir isim oluşturur. Eğer isterseniz alanda yeni bir isim yazarak bunu değiştirebilirsiniz. 4. OK tıklayın. Proje dosyası yedeklenir. Yedeklenmiş bir proje klasörü geri yüklemek için: Yedeklenmiş bir proje klasörü geri yükleme geçerli klasörü yeniden yerleştirir. Geçerli klasörde yedeklenmiş sürümü tutmak istiyorsanız, devam etmeden önce yeni bir adla veya yeni bir konuma klasöre kaydedin. 1. Proje ile bağlantılı bütün devreleri kapatın. 2. File / Version Control seçin. Version Control iletişim kutusu görüntülenir. 3. Restore Project'yi seçin. Yedeklenen proje klasörlerin bir listesi görüntülenir. 4. İstediğiniz dosyayı seçin ve OK tıklayın. 5. Yedeklenmiş sürüm ile mevcut proje klasör içeriğini üzerinden yazmak istediğinizi onaylamanız istenir.

105 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 97 Bölüm 5 5. BİLEŞENLER Bu bölümde Multisim bileşen veritabanının temel yapısı ve organizasyonu tanıtılmaktadır. Bu bölüm ayrıca parçaların veritabanına erişiminin nasıl yapıldığını ve bilgilerin veritabanında nasıl araştırıldığını açıklar Bileşen Veritabanının Yapısı Multisim bileşen veritabanı herhangi bir bileşeni açıklamada gerekli bilgiyi tutmak için tasarlanmıştır. Şematik yakalama (semboller), simülasyon (modeller) ve PCB düzeni (bacak bağlantıları) yanında diğer elektriksel bilgiler için gerekli her şeyi içerir. Multisim tarafından sağlanan veri tabanının üç aşaması vardır. Master Database yalnız okunabilir ve Electronics Workbench tarafından desteklenen bileşenleri içerir. User Database tek bir kullanıcı için özeldir. Paylaşmak için uygun olmayan, bir kişi tarafından yapılmış bileşenler için kullanılır. Corporate Database bir organizasyon arasında paylaşımı amaçlanan özel bileşenleri depolamak için kullanılır. Çeşitli veritabanı yönetim araçları, veritabanlarını birleştirme, bileşenleri veritabanları arasında taşıma ve bunları düzenleme için kullanılır. Bütün veritabanları gruplara ve sonra bu gruplar içinde ailelere bölünür. Bir tasarımcı veritabanından bir bileşen seçtiğinde ve onu devreye bıraktığında devre üzerine yerleştirilen bileşenin bir kopyasıdır. Herhangi bir devre bileşeni için yapılan düzenlemeler, kopyalamak ya da daha önce devre üzerine yerleştirilen benzer bileşenler özgün veritabanını etkilemez. Aynı şekilde, bir kopyası bırakıldıktan sonra veritabanındaki bileşen için yapılan düzenlemeler sonra önceki yerleştirilen bileşenleri etkilemez, ancak sonradan yerleştirilenleri etkileyecektir. Bir devre kaydedildiğinde bileşen bilgisi onunla saklanır. Yük üzerinde, User veya Corporate içerisine yerleştirmek için kopyalar yapmak veya veritabanından en son değerler ile benzer isimli bileşenleri güncelleştirmek gibi yüklenmiş parçaları tutmak için kullanıcı seçeneği vardır Veritabanı Seviyeleri Bileşenler üç farklı veritabanı seviyelerinde depolanır: Master Database bilgi bütünlüğünü sağlamak için Multisim ile orijinal olarak birlikte gelen bileşenler depolanır, bunlar düzenlenemez. Corporate Database seçilmiş ve muhtemelen değiştirilmiş, bireysel veya şirket / kurum tarafından oluşturulmuş bileşenleri depolar; bu bir diğer seçilmiş kullanıcılar için kullanılabilir durumda kalır. User Database sizin tarafınızdan düzenlenmiş, dâhil edilmiş veya oluşturulmuş bileşenleri depolar; bu yalnızca sizin için elde edilebilir. User Database ve Corporate Database Multisim i ilk kullandığınızda boştur. User Database sık kullanılan bileşenleri veya bileşen düzenleme (aşağıdaki bölümde açıklanmıştır) kullanarak oluşturduğunuz bileşenleri saklamak için kullanabilirsiniz. Corporate Database, öncelikle, bir grup ya da proje içinde belirli özelliklere sahip bileşenleri ortak projeler üzerinde çalışan şirketler / kurumlar (veya bireyler) için tasarlanmıştır. Eğer bir bileşeni değiştirirseniz, böylece kendi sürümünüzü oluşturur, User Database veya Corporate Database içinde onu saklamanız gerekir. Master Database i değiştiremezsiniz. Kullanılabilir bütün veritabanlarının bileşenlerini içeren bir devre yapabilirsiniz Veritabanındaki Bileşenlerin Sınıflandırılması Multisim, bileşenleri mantıksal gruplar halinde böler. Her grup, ilişkili bileşenlerin ailelerini içerir. Bu gruplar aşağıda listelenmiştir: Sources Basic Diodes Transistors Analog TTL CMOS MCU Module Misc Digital Mixed Indicators Power

106 98 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Misc RF Electro-mechanical Ladder Diagrams 5.2. Veritabanında Bileşenleri Konumlandırma Daha yaygın bir yöntem olan mevcut veriler arasından seçerek veya belirli ölçütlere uygun olan bileşenleri arayarak belirli bir veritabanı içinden belirli bir aile içinde bileşenleri bulabilirsiniz. Bu işlevler bu bölümde açıklanmaktadır Bileşenler İçin Tarama Bir bileşeni yerleştirdiğinizde, görünen tarayıcı iletişim kutusu Multisim veritabanında herhangi bir yerdeki bileşen için tarama yapmanızı sağlar Bileşenler İçin Arama Eğer ihtiyacınız olan bileşenin türü hakkında bazı bilgiler biliyorsanız, Multisim hızlı bir şekilde bileşenleri bulmanıza yardımcı olmak için güçlü bir arama motoru ile birlikte gelir. Multisim ölçütlerinize uyan bileşenler için veritabanında onu arar ve size sunar, adayların listesinden uygulamanızın gereklerine en uygun olan bileşeni seçmenizi sağlar. Veritabanında standart bir arama yapmak için: 1. Select a Component in tarayıcısını görüntülemek için Place / Component i seçin. 2. Search ü tıklayın. Search Component in iletişim kutusu görüntülenir. 3. Ek arama seçeneklerini görüntülemek için tercihen Advanced ı tıklayın. 4. Uygun alanlarda arama ölçütlerinizi girin (en az bir öğe girmelisiniz). Alfanümerik karakterler, metin veya numaralar girin. Durum kabul edilmemektedir ve kısmen karakter dizileri üzerinde aramak için * jokeri kullanabilirsiniz. Örneğin, Footprint Type alanında: CASE yalnızca tam metin CASE yı bulur. *06, 06 ile sonlanan metni bulur. CASE*, CASE ile başlayan herhangi metni bulur. Bir? metinde herhangi bir yerdeki tam olarak bir karakteri karşılayacaktır. Örneğin, CAS? CASE karşılık gelecektir, ama CASE ya değil. 5. Search ü tıklayın. İpucu Eşleşen bileşenlerin daha küçük sayısı daha çok arama ölçütlerinizi belirler. Arama tamamlandığında, ölçütlerinize uyan ilk bileşen hakkında bilgileri görüntüleyen Refine Search Component Result iletişim kutusu görünür. Component listesi, ölçütlerinize uyan bütün bileşenlerin bir listesini içerir. Örneğin, yukarıdaki örnekteki arama kullanılarak buna benzer sonuçlar görünür: Arama ölçütüne uyan bileşenlerin sayısı Arama kriterine uyan bileşenlerin listesi Listeden seçilmiş bileşenin ayrıntıları

107 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 99 Component listesinden istediğiniz bileşeni seçin. Arama tarafından bulunan herhangi bir bileşen hakkında bilgiyi görüntülemek için, listeden onu basitçe seçin ve görüntüleme alanlarını değiştirin. 6. Seçilmiş bileşeni yerleştirmek için, OK u tıklayın. OK u tıklayarak bileşeni yerleştirebilirsiniz. Select a Component iletişim kutusuna geri dönün. Aramanıza incelik kazandırmak için: 1. Refine Search ü tıklayın. Refine Search Component iletişim kutusu görünür. Bileşen yerleştirilene kadar Refine Search Component iletişiminde orijinal arama parametreleri kalır. 2. İstenilen parametreleri girin ve Search ü tıklayın Bileşenler İçin Bilgi Depolamanın Türleri Multisim veritabanları ön tanımlı alanlar (bu, Multisim de önceden doldurulmuş olan alanlardır) ve kullanıcı alanlarında (bir bileşen hakkında kaydetmek istediğiniz bilgileri elde tutmak için kullanabileceğiniz alanlardır) bileşenler hakkında bilgileri depolar. Multisim, ayrıca bileşenler, onların modelleri ve paketleri hakkında bilgilerin ayrıntılı raporlarını sağlar Ön Tanımlı Alanlar Aşağıdaki ön tanımlı alanlar Select a Component tarayıcısında görünür: Alan Açıklama Örnek Database Bileşenin depolandığı Multisim veritabanının ismi User Group Bileşenin yeri olan grubun ismi TTL Family Bileşenin yeri olan ailenin ismi 74S Component Bireysel bileşenin ismi 74S00D Symbol Şema çizimi süresince bileşeni ifade etmek için kullanılan simgedir (ya ANSI veya DIN). Function Bileşen açıklamaları. Direnç, bobin ve kondansatör için elde QUAD 2-INPUT Component type Tolerance Model Manuf./ID edilemez. Yalnızca direnç, bobin veya kondansatörün yapısını açıklar. Bileşen seçimine bağlı değişen içeriklerdir. Bileşen listesinde seçilmiş direnç, bobin veya kondansatör için yüzde tolerans değerini verir. Bileşen üreticisi ve bileşenin ID si olan şirketin ismidir. NAND Karbon film (bir direnç için) 0,5 Texas Instruments / 74S00 Footprint Manuf. Bileşen (yalnızca gerçek bileşen) için ayakizi ve paket türüdür. DO14 / Type (Ultiboard da veya diğer PCB üretim satıcılarında kullanılan) Hyperlink İstenilen bir belgeye bir link i gösterir Kullanıcı Alanları Ek olarak Multisim e yollamadan önce bilgi ile doldurulmuş ve ön tanımlı olan verilerin alanlarına ek olarak, ayrıca bileşenler hakkında depolanacak olan verinin kendi alanlarını oluşturabilirsiniz Veritabanı Yönetimi Multisim in veritabanı Database Manager iletişim kutusundan yönetilmektedir, izin verdiğiniz: User Database veya Corporate Database den bileşen ailelerini kaldırma veya ekleme. Master Database deki aileleri kaldıramaz veya ekleyemezsiniz. Herhangi bir veritabanı için kullanıcı alan başlıklarını ayarlama veya düzenleme. User Database veya Corporate Database deki bileşen aileleri için bileşen araç çubuğu düğme simgelerini ekleme veya değiştirme. Database Manager iletişim kutusunu çağırmak için: 1. Main araç çubuğu üzerindeki Database Manager düğmesini tıklayın veya Tools/ Database/ Database Manager i seçin.

108 100 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Görüntülenmiş Bileşenlerin Filtrelenmesi Database Manager iletişim kutusunun Components sekmesinde görüntülenmiş olan bileşenleri filtrelemek için: 1. Database Name açılır listesinden istediğiniz veritabanını seçin. 2. Filters iletişim kutusunu görüntülemek için Filter i tıklayın. 3. Aşağıda açıklandığı gibi seçimleri yapın: Family listesi İstediğiniz aileyi seçin. Listedeki çoklu parçaları seçmek için farenin sol düğmesi ile CTRL ve SHIFT düğmelerini kullanın. Component alanı Bileşen isminin türü. Ayrıca wildcard ı kullanabilirsiniz. Show User Data Columns listesi görüntülemek için User alanlarını seçin. Select All Bütün User alanlarını görüntülemek için tıklayın. Clear All Bütün onay kutularını temizlemek için tıklayın. 4. OK a tıklayın. Filters iletişim kutusu kapanır ve Database Manager iletişim kutusunun Components sekmesinde seçimleriniz yansıtılır Bileşenleri Silme Corporate veya User veritabanından mevcut bir bileşeni silmek için: 1. Main araç çubuğu üzerindeki Database Manager düğmesini tıklayın veya Tools/ Database / Database Manager ı seçin. 2. Components sekmesini seçin. 3. Database Name açılır listesinden silmek istediğiniz (yalnız Corporate veya User Database den) bileşeni içeren veritabanını seçin. Master Database den bir bileşeni silemezsiniz. 4. Silmek istediğiniz bileşeni seçin. Listede çoklu parçaları seçmek için farenin sol düğmesi ile SHIFT ve CTRL düğmelerini kullanabilirsiniz. 5. Delete ye tıklayın. Eylemi gerçekleştirmek için yönlendirin. 6. Yes e tıklayın. Bileşenler veritabanından kaldırılır Bileşenleri Kopyalama Corporate Database veya User Database ye mevcut bir bileşeni kopyalamak için: 1. Main araç çubuğu üzerinde Database düğmesini tıklayın veya Tools / Databse / Database Manager i seçin. 2. Database Manager iletişim kutusundaki Components sekmesini seçin. 3. Database Name açılır listesinden kopyalamak istediğiniz bileşeni içeren veritabanını seçin. 4. Kopyalamak istediğiniz bileşeni seçin. Listeden çoklu parçaları seçmek için farenin sol düğmesi ile SHIFT ve CTRL düğmelerini kullanabilirsiniz. 5. Copy e tıklayın. Select Destination Family Name iletişim kutusu görüntülenir. 6. Family Tree de, bileşeni kopyalamak istediğiniz veritabanı, grup ve aileye gidin ve OK a tıklayın. Database Manager iletişim kutusundaki Components sekmesine geri dönersiniz. Eğer seçilen grupta bir bileşen ailesi yoksa Add Family düğmesi üzerine tıklayarak bir tane oluşturabilirsiniz. 7. Bileşen kopyalamayı tamamladığınızda Close u tıklayın Yerleştirilmiş Bileşenleri Saklama Yerleştirilmiş bir bileşende değişiklik yapmak istiyorsanız (örneğin, ayakizini değiştirme) User Database veya Corporate Database ye yerleştirilmiş bileşeni saklayabilirsiniz. Veritabanına yerleştirilmiş bir bileşeni saklamak için: 1. Çalışma alanı üzerinde bileşeni seçin ve Tools / Database / Save Component to DB yi seçin. Select Destination Family Name iletişim kutusu görüntülenir. 2. User Database veya Corporate Database de istenilen bileşen grubu ve aileye gidin. Eğer gerekliyse, istediğiniz grupta bir aile oluşturmak için Add Family i tıklayın.

109 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları OK a tıklayın. Bileşen hakkında bilgi ile Save Components to the Database iletişim kutusu görünür. 4. OK a tıklayın Veritabanları Arasında Bileşenleri Taşıma Corporate Database den User Database ye veya tersine bileşenleri taşımak için: 1. Tools / Database / Database Manager seçin. 2. Database Manager iletişim kutusunda Components sekmesini seçin. 3. Taşımak istenilen bileşeni seçin. Listeden daha çok parça seçmek için farenin sol düğmesi ile SHIFT ve CTRL düğmelerini kullanabilirsiniz. 4. Move tıklayın. Select Destination Family Name iletişim kutusu görünür. 5. User Database veya Corporate Database de istenilen grup ve aileye gidin. Eğer gerekliyse, istenilen grupta bir aile oluşturmak için Add Family i tıklayın. 6. Bileşeni taşımak için OK atıklayın Aileleri Yönetme User Database veya Corporate Database veritabanına bir bileşen ailesi eklemek için: 1. Database Manager iletişim kutusundaki Family sekmesini seçin. 2. Database Family Tree alanında Corporate veya User Database i seçin. 3. Add Family i tıklayın. New Family Name iletişim kutusu görünür. 4. Select Family Group açılır listesinden istenilen grubu seçin, Enter Family Name alanında yeni aile için istediğiniz ismi yazın ve OK a tıklayın. Database Manager iletişim kutusuna dönersiniz. 5. Yeni aileye bir varsayılan simge otomatik olarak atanmaktadır. Onu değiştirmek için aşağıdaki süreci izleyin. 6. Yeni oluşturulmuş aile ilişkili bileşen grubunda görünür. Bir bileşen araç çubuğu düğmesi yüklemek için: 1. İstediğiniz bileşen ailesini seçip, Load a tıklayın. İstenen araç çubuğu düğme dosyasına gitmeye yönlendirilirsiniz. 2. İstenilen araç çubuğu düğme dosyasını seçin ve Open a tıklayın. 3. Yeni araç çubuğu düğmesi Database Manager iletişim kutusunda Family alanında ve ailenin eklendiği grubun altında görüntülenecektir. Varsayılan aile ismi düğmesini düzenlemek için: 1. İstenilen bileşen ailesini seçip Edit i tıklayın. 2. Paint programınız başlar ve düğmenin Bitmap dosyası açılır. 3. Gereksinimlerinize göre Bitmap dosyasını düzenleyin ve sonra kaydedin ve paint programını kapatın. 4. Değiştirilmiş düğme aile ismi düğmesi olarak görüntülenecektir. 5. Database Manager in Family alanındaki ANSI veya DIN seçiciyi seçerek ANSI ve DIN düğmelerinin ikisini de düzenleyebilirsiniz. User Database veya Corporate Database den bir bileşen ailesini silmek için: 1. Silmek istediğiniz bileşen ailesine gidin. 2. Delete Family i tıklayın. Silmeyi doğrulamaya yöneltilirsiniz. 3. Bileşen ailesi otomatik olarak kaldırılacaktır. User Database veya Corporate Database den boş aileleri silmek için: 1. Delete Empty Families i tıklayın. Bütün boş aile klasörlerini silmek için komutunuzu doğrulamaya yöneltilirsiniz. 2. Başlamak için Yes i tıklayın. Bütün boş aile klasörleri seçilmiş veritabanı için Family listesinden silinecektir Kullanıcı Alan Başlıkları ve İçeriğini Değiştirme Bileşen hakkında belirli kullanıcı bilgilerini sağlamak için düzenleyebileceğiniz 20 kullanıcı alanı vardır. Değiştirilen kullanıcı alan başlıkları bütün veri tabanları için başlıkları değiştirir, yalnız seçilmişleri değil. Kullanıcı alan başlıklarını değiştirmek için: 1. Database Manager deki User Field Titles sekmesini tıklayın. 2. Title alanında istediğiniz ismi girin. 3. Save e tıklayın.

110 102 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Hyperlink kullanıcı alanının başlığı değiştirilmez veya link ler tıklandığında işlevsiz olabilir. Veritabanındaki R, L veya C olmayan bileşenlerin çoğunluğu için kullanıcı alanlarının içeriği girilir ve Database Manager in Components sekmesinden düzenlenir. RLC olmayan bileşenler için kullanıcı alan içeriğini değiştirmek için: 1. Database Manager deki Components sekmesini tıklayın. 2. İstenilen Database Name ve bileşeni seçin. 3. Seçilmiş bileşenler için istenilen kullanıcı alanlarını sağa kaydırın. 4. Kullanıcı alanında istenilen bilgiyi girin RLC Bileşenleri İçin Kullanıcı Alan İçeriğini Değiştirme RLC bileşenleri için kullanıcı alan içeriklerini değiştirmek için: 1. Database Manager deki RLC bileşenleri sekmesini tıklayın. 2. İstenilen bileşeni seçin. 3. Seçilmiş bileşen için istenilen kullanıcı alanını sağa kaydırın. 4. Kullanıcı alanında istenilen bilgiyi girin Veritabanı Bilgisini Görüntüleme Veritabanı bilgisini yeniden incelemek için: 1. Database Manager iletişim kutusundaki About düğmesini tıklayın. Database Information iletişim kutusu görünür. 2. Sürüm ve diğer bilgileri görüntülemek için, istenildiği gibi aşağı kaydırın Bileşenleri Düzenleme Bileşen düzenleme Bileşen Düzenleme bölümünde ayrıntılı olarak tartışılacaktır Veritabanlarını Dönüştürme Eğer Multisim in daha önceki sürümlerinin kullanıcısı iseniz, Multisim 10 daki o bileşenleri kullanmak istiyorsanız User Database ve Corporate Database, Multisim 10 a dönüştürülmelidir. Master Database i dönüştürmek için seçenek elde edilemez. Multisim i kurduğunuzda yeni Master Database yüklenmektedir. Veritabanlarını güncelleştirmek için: 1. Tools / Database / Convert Database i seçin. Convert Database iletişim kutusu görünür. 2. Type açılır listesinden birini seçin: Convert DB V8 / V9 ==> V10 V8 veya V9 bileşenlerini V10 biçimine dönüştürür. Convert DB V7 ==> V9 V7 bileşenlerini V9 biçimine dönüştürür. Convert DB V6 ==> V9 V6 (Multisim2001) bileşenlerini V9 biçimine dönüştürür. İletişim kutusunun başlığı seçiminizi yansıtmak için değişir. 3. Select Source Database Names i tıklayın. Select a Component Database Name iletişim kutusu görünür. 4. Files of type açılır listesinden dönüştürmek istediğiniz veritabanının türünü seçin: User kullanıcı veritabanı Corporate şirket veritabanı 5. İstenilen veritabanı dosyasını (dönüştürmek istediğiniz birini) vurgulayın ve Open ı tıklayın. Convert Database iletişim kutusuna geri dönün. 6. Start ı tıklayın. Duplicate Database iletişim kutusu görünür. 7. İstenilen seçeneği seçin ve OK a tıklayın. Veritabanı dönüştürülür. Auto-Rename - ithal eder ve otomatik olarak kopya bileşeni yeniden isimlendirir. Overwrite - Multisim bileşenleri eski bileşenlerle yeniden yerleştirir. Ignore - kopya isimlerle bileşenleri ithal etmez. 8. Convert Database iletişim kutusunu kapatmak için Close a tıklayın Veritabanlarından Bileşenleri Güncelleştirme Eğer Multisim in veritabanının eski sürümlerinde oluşturulmuş bir devreyi açarsanız geçerli veritabanına eşleştirmek için bileşenleri güncelleştirebilirsiniz.

111 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 103 Bileşenleri güncelleştirmek için: 1. Tools / Update Circuit Components i seçin. Aşağıdaki iletişim görünür. Bileşen farkını görmek için tıklayın. Eğer herhangi bir farklılık varsa onlar uygun sütunda ve bir kırmızı okla Diff düğmesi tarafından işaretlenecektir. 2. Eğer Model sütununda Diff düğmesi görünürse, mevcut veritabanındaki model ve çalışma alanı üzerindeki bileşen arasındaki modellerde farklılığı göstermek için ona tıklayabilirsiniz. 3. Eğer Footprint sütununda Diff düğmesi görünürse, mevcut veritabanındaki ayakizi ve çalışma alanındaki bileşen arasındaki farkı görüntülemek için ona tıklayabilirsiniz. 4. Aşağıdaki örnekte işaret edildiği gibi güncelleştirme için bileşenleri seçin. Bütün farklı modelleri güncelleştirecek şekilde seçin. Belirli modellerin güncelleştirmesini önlemek için seçimi iptal edin. 5. Seçilmiş bileşenleri güncelleştirmek için Update yi tıklayın Database yi Birleştirme User veya Corporate Database içinde diğer veritabanının içeriğini birleştirmek için: 1. Tools / Database / Merge Database yi seçin. Database Merge iletişim kutusu görüntülenir. 2. Select a Component Database Name e tıklayın ve veritabanınız içine birleştirmek istediğiniz veritabanına gidin ve Open ı tıklayın. Database Merge iletişim kutusuna geri dönersiniz. 3. İstenilen Target Database i seçin. 4. Start a tıklayın. Seçilmiş veritabanı Corporate veya User Database içinde birleştirilir. 5. Close u tıklayın.

112

113 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 105 Bölüm 7 6. SİMÜLASYON Bu bölüm, bazı Multisim simülasyon altında yatan mantık sonunda simülasyon türlerinin ayrı ayrı ve birlikte nasıl kullanıldığını, her tür için uygun olan uygulama, Multisim de kullanılan simülasyonun çeşitli türlerini açıklar. Ayrıca kullanılan devre sihirbazı ve problem simülasyon hataları için kullanılan araçları ayrıntılandırır. Ayrıca kullanılabilen devre sihirbazı ve problem çözme simülasyon hataları için araçları ayrıntılandırır En İyi Tasarım İçin Simülasyon Kullanma Bir devrenin davranışını taklit etmenin matematiksel bir yolu simülasyondur. Simülasyon ile fiziksel olarak devreyi yapmaksızın veya gerçek test araçlarını kullanmaksızın devrenin performansını belirleyebilirsiniz. Multisim sezgisel olarak kolay kullanımlı simülasyon yapmasına rağmen, kolay kullanımın yanı sıra simülasyonun hız ve doğruluğunun altında yatan teknoloji karmaşıktır. Multisim, Electronics Workbench tarafından dijital ve karışık-mod simülasyon ile simülasyon performansını optimize etmek için özellikle tasarlanmış özelleştirilmiş geliştirmeleri, kendi simülasyon motoru çekirdeğinde SPICE3F5 ve XSPICE içermektedir. SPICE3F5 ve XSPICE endüstri kabul edilen kamuya açık standarttır. SPICE3F5, Berkeley Californiya Üniversitesi tarafından tasarlanmış SPICE (Entegre devre vurgulu simülasyon programı) çekirdeğinin en gelişmiş sürümüdür. XSPICE, olay güdümlü karma mod simülasyon ve bir son kullanıcı genişletilebilir modelleme alt sistemi içeren ABD Hava Kuvvetleri sözleşmeleri kapsamında, SPICE yapılan bir takım benzersiz donanımlardır. Electronics Workbench ayrıca sahadışı SPICE modellerinin daha geniş bir yelpazede kullanarak izin vermek için bazı SPICE standardı olmayan PSPICE uyumluluk özellikleri ile bu çekirdekleri artırmıştır. Multisim in RF tasarım modülü optimize edilmiş SPICE motoru kullanarak RF devrelerini simüle eder. Devrenizin bir RF devresi olduğunu Multisim e söylemeye gerek yoktur. RF simülasyonu SPICE simülasyon motoru kullanır, ancak doğru şekilde yüksek frekanslarda çalışacak şekilde tasarlanmış devreleri simüle etmek için optimize edilmiştir. Bu optimizasyon, özel olarak tasarlanmış ve bu yüksek frekanslara doğru şekilde simüle etmek için modellenmiş parçalar kullanır Multisim Simülasyonunu Kullanma Simülasyonunuzun sonuçlarını görmek için bir sanal araç kullanmaya veya simülasyon çıkışını görüntülemek için bir analizi çalıştırmanız gerekecektir. Bu çıkış bütün Multisim simülasyon motorlarının düzenlenmiş sonuçlarını içerecektir. Multisim de etkileşimli simülasyon kullandığınızda (Run / Resume Simulation düğmesine tıklayarak), Osiloskop gibi sanal görüntüleme aracı ile simülasyon sonuçları anlık olarak görülebilir. Ayrıca LED ler ve 7 segmentli sayısal display gibi bileşenler üzerinde simülasyonun etkilerini görebilirsiniz. Etkileşimli simülasyonun yanı sıra devrelerinizde çok sayıda analizleri çalıştırabilirsiniz. Analizlerin sonuçları Grapher de görüntülenmektedir ve ayrıca Postprocessor de sonraki düzenleme için kaydedilebilir. Bütün simülasyonlar verilen bütün gerilimlerle ilgili olarak bir referans ağı gerektirir. SPICE de bu her zaman 0 ağıdır. Bu nedenle devrede bir yerde 0 olarak isimlendirilmiş bir ağ tanımlanmalıdır. Bir ağ ya 0 ismi olabilir veya eğer devrede bir bileşen topraklanmışsa bu otomatik olarak olacaktır. Bu aşağıda gösterilmiştir Etkileşimli Bileşenler Etkileşimli bileşenlerin değerlerini klavyenizde belirli bir düğmeye basarak (bileşenini value sekmesindeki ayarlama) değiştirebilirsiniz. Etkileşimli bileşenin değerini simülasyon süresince değiştirebilir ve hemen etkisini görebilirsiniz. Örneğin, sonraki küçük bir direnç için 100kOhm direnci değiştirerek istenenden

114 106 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı daha çok sonuçları değiştirebilir, ama Multisim ile değişken bir direnç kullanabilir ve istenilen sonuç elde edene kadar simülasyon için değişime bakarken değer aşamalı olarak azaltılabilir. İpucu Eğer bir düğmeye basarsanız, Value sekmelerinde bu anahtarla eşlenen şematik bütün etkileşimli cihazların değeri değişecektir. Eğer yalnızca belirli bir bileşenin değerini değiştirmeyi istiyorsanız, bir kontrol elemanını görüntülemek için bu bileşen üzerinde imleci gezdirin. Örneğin, eğer bir potansiyometre üzerinde imleci gezdirirseniz, potansiyometre ayarını yükseltmek veya düşürmek için kaydırabileceğiniz bir kaydırma çubuğu görüntülenir. Etkileşimli bileşenler potansiyometre, değişken kondansatör, değişken bobin ve anahtarlar gibi aygıtlar içerir Multisim de Bileşen Toleransları Multisim bileşen toleranslarının bir sonucu olarak tanıtılan simülasyonlarınızdaki sapmaları eklemenize imkân sağlar. Örneğin, %10 toleranslı 1kohm direnç, devrenin simülasyonunun sonuçlarını değiştirme etkisi olan artı veya eksi 100 ohm değiştirebilir. Kullanıcı ayarlanabilir toleranslı olan bileşenler dirençler, bobinler, kondansatörler ve bazı kaynaklardır. Bir konumdan bütün dirençlerin, bütün kondansatörlerin toleranslarını ayarlamak mümkün değildir. Toleranslar aşağıdaki süreci takip ederek bireysel olarak ayarlanmalıdır. Worst Case ve Monte Carlo analizleri bileşenler ile ilgili toleransları alacaklardır. Multisim in eski sürümlerinden devre yüklendiğinde, Global Component Tolerances iletişim kutusundan herhangi bir toleranslar ihmal edilir ve bu size Spreadsheet View in Results sekmesinde bir ileti bildirisi görünür. Yerleştirilmiş bileşen için tolerans ayarlamak için: 1. Bileşen üzerine çift tıklayın ve Value sekmesini seçin. 2. Tolerance alanında istenilen değeri girin veya seçin ve OK a tıklayın. Simülasyon süresince bileşen toleranslarını kullanmak için Simulate / Use Tolerances ı seçin. Menü öğesi yanında bir onay işareti görünür Simülasyonu Başlatma / Durdurma / Duraklatma Bir devreyi simule etmek için, Run / resume simulation düğmesini tıklayın. Multisim devresinin davranışını simüle etmek için başlar. Ayrıca Simulate / Run u seçebilirsiniz. Hiyerarşik bloklarda, alt devreler veya çoklu sayfalar içeren bir tasarım simüle edildiğinde sadece mevcut sayfa değil bütün tasarım simüle edilmektedir. Yalıtımdaki bir hiyerarşik bloğu simüle etmek için File / Open ı seçilerek yeni bir tasarım olarak bu bloğu açmanız gereklidir. Alt devreler kendileri tarafından simüle olamazlar. Simülasyon süresince, simülasyon sonuçları ve simülasyon ile ilgili sorunlar ve mesajlar simülasyon hata günlüğü / denetim izi ne yazılır. Eğer simülasyonun ilerlemelerini bir göz tutmak için isterseniz, simülasyon sırasında hata günlüğü / denetim izi görüntüleyebilirsiniz. Çalıştırılan bir simülasyonu duraklatmak için Simulate / Pause yi seçin. Duraklatıldığında aynı noktadan simülasyona devam etmek için, Simulate / Run u seçin. Bir simülasyonu durdurmak için Stop Simulation düğmesine tıklayın veya Simulate / Stop u seçin. Eğer durdurduktan sonra simülasyonu yeniden başlatmak isterseniz, o başlangıçtan başlayacaktır (duraklatıldığı noktadan yeniden başlamaya izin veren Pause gibi değil).

115 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 107 Simülasyonunuz çalıştırılmadan önce elektrik kural denetimi gerçekleştirme seçeneği vardır Simülasyon Çalıştırma Göstergesi Bir simülasyonun çalıştığını göstermek için, aşağıdaki örnekteki gibi durum çubuğunda Simulation Running Indicator görünür. Bu gösterge simülasyonu durdurana kadar yanıp söner. Bu IV Analyzer gibi kararlı bir duruma ulaşmış olan araç görüntülendiğinde özellikle faydalıdır Simülasyon Hızı Simülasyon hızı ve yakınsaklığını etkileyen birçok parametre vardır. Bunlara Interactive Simulation Settings iletişim kutusundan erişilebilir. En önemli ayarların bazıları ilk sekmede gösterilmiştir. Simülasyon hızını düzenleyen en önemli simülasyon ayarı TMax tır. TMax, simülatör almak için izin veren maksimum zaman adımıdır. Sonuçlar üretmek amacıyla simülatör kendi takdirine bağlı olarak daha küçük zaman adımları sürebilir, ancak TMax tarafından belirtilenden daha büyük bir adım asla almayacaktır. Küçük TMax, daha doğru simülasyon sonuçları olacaktır. Ancak verilen herhangi bir simülasyon sonuçlarına ulaşmak daha uzun sürer. Genelde çoğu simülasyonlar gerçek zamanlıdan daha yavaş sürecektir. Ancak zaman çözünürlüğü çok gerekli değilse veya devre öncelikle sayısal ise (bu durumda zaman adımları her zaman sayısal olayların gerçekleştiği yere eklenecek ve böylece TMax büyük belirtilebilir) sonra TMax daha yüksek bir değere ayarlanmış olabilir. Eğer simülasyondaki bu sonuçlar gerçek zamandan daha hızlı çalıştırılırsa yapay gerçek zamanlıya yavaşlatılır ve CPU diğer görevler için serbest bırakılır. Eğer Generate time steps automatically seçilirse, şekildeki AC güç kaynağının en yüksek frekansı veya en küçük çözünürlük aracı ile uygun ayarlanacaktır Devre Tutarlılık Kontrolü Devrenin simülasyon kurallarına uyduğunu belirlemek için, devrenizi simüle ettiğinizde veya analizi gerçekleştirdiğinizde bir devrenin tutarlılık denetimi gerçekleştirilir örneğin eğer bir toprak mevcutsa, hatalar hata günlüğüne yazılmaktadır. Bu işlev, simülasyon hatalarına sebep olabilecek öğeler için sizi uyarır ve simülasyondan önce onları düzeltmenize izin vererek simülasyon sürecini hızlandırır Şekil Olmaksızın Ağ Listesinden Simülasyon Bir komut hattından simülasyonları çalıştırabilirsiniz: Komut hattı arayüzünü açmak için, Simulate / Xspice Command Line Interface i seçin. XSpice Command Line iletişim kutusu görünür. Bu iletişim kutusunda doğrudan ağlisteleri ve komutları girebilirsiniz. En önemli komutlar: SOURCE, PLOT, OP, SAVE, WRITE, TAN, SET VE ANAC tır. Bu iletişim User Defined Analysis olarak aynı şekilde çalışır Multisim SPICE Simülasyonu: Teknik Ayrıntılar Bu kısım devre simülasyonunda kullanılan bir çözüm ve formülasyonu açıklama ve devre simülasyonu aşamalarında kullanılan çözüm yöntemlerine ilişkin açıklamalar içeren bir SPICE tabanlı simülatörü, içinde devre simülasyonunun temel teknik yöntemlerini açıklar. (: Bu kısım daha sonra eklenecektir.) 6.4. RF Simülasyonu Bir RF devresi Multisim de bir board / sistem düzeyi devresi simülasyonu aynı şekilde simülasyon yapar. Multisim in RF tasarım modülü en iyi duruma getirilmiş SPICE motorunu (VHDL ye karşıt olarak) kullanarak RF devrelerini simülasyonunu yaptığı için böyledir. Devreniz bir RF devresi ise Multisim in çağırmasına gerek yoktur. RF simülasyonu SPICE simülasyon motorunu kullanır, ancak yüksek frekanslarda çalıştırmak için tasarlanmış devreleri doğru olarak simülasyon yapmak veya daha yüksek saat hızları (RF karakteristikleri oluşturan) için en iyi duruma getirilmektedir. Bu en iyi duruma getirme özel olarak tasarlanmış ve bu yüksek frekanslarda doğru olarak simülasyon yapmak için modellenmiş parçalar kullanır MultiVHDL VHDL (çok yüksek hızlı birleşik devre (VHSIC) donanım açıklama dili) karmaşık sayısal aygıtların davranışını açıklamak için tasarlanmıştır. Bu sebepten dolayı davranışsal düzey dili olarak adlandırılır; bu aygıtların davranışını açıklamak için davranışsal seviye modelleri (transistör/kapı seviyesi yerine

116 108 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı SPICE gibi) kullanabilirisiniz. VHDL kullanarak büyük ölçüde tasarım sürecini basitleştirerek, kapı seviyesinde açıklanan bu aygıtların kullanışsız görevini önler. MultiVHDL iki şekilde kullanılabilir: Bileşenler SPICE yerine VHDL de modellendiğinde board/sistem tasarım sürecinin bir parçası olarak. Multisim gereği gibi VHDL simülatörü otomatik olarak çağırır (buna eş simülasyon denir). Bu yöntemde kapsamlı VHDL bilgisine gerek yoktur, fakat basitçe karmaşık sayısal yongalar için simüle edilebilir modellerin geniş veritabanı avantajlarından yararlanabilirsiniz. VHDL kaynak kodu editörü / simülatörü olarak, VHDL kaynak kodu yazma ve hata ayıklama için Devre Sihirbazları Multisim in devre sihirbazları bir şematik diyagram, simülasyon modelleri ve bir ağ listesi içeren devreler oluşturmanızı sağlar. Sihirbazın iletişim kutusundaki tasarım parametrelerini basitçe girin ve devre inşa et düğmesine tıklayın. Devre inşa ettikten sonra her zamanki gibi simüle edilebilir. Kullanılabilir devre sihirbazları; 555 Zamanlayıcı Sihirbazı, Filtre Sihirbazı, Ortak Emiterli BJT Yükselteç Sihirbazıdır Zamanlayıcı Sihirbazı 555 Timer Wizard, 555 zamanlayıcı kullanan kararsız ve tek kararlı osilatör devreleri inşa etmek için kullanılır. Astable Operation herhangi bir giriş işareti gerekmeyen serbest çalıştırılan osilatör üretir. Monostable Operation bir giriş tetikleme işareti tepkisinde bir tek çıkış işareti üretir. Bir giriş işareti uygulandığında her giriş işareti bir çıkış işareti üretecektir. Bir kararsız osilatör inşa etmek için: 1. Tools / Circuit Wizards / 555 Timer Wizard ı seçin. 555 Timer Wizard iletişim kutusu görüntülenir. 2. Type açılır listesinden Astable Operation u seçin. Varsayılan ayarlar başlangıçta görüntülenir. Devredeki bu bileşenlerin konumu için bu iletişim kutusunun sağındaki şemaya bakın Devre şeması Varsayılan ayarlara herhangi bir zamanda geri dönmek için bu düğmeye tıklayın. 3. Aşağıdaki değerleri girin: Vs istenilen kaynak gerilimini girin. Frequency maksimum 1MHz olan osilasyon için devrede istenilen frekansı girin. Duty devre için görev döngüsünü girin. Örneğin, her saykılın %60 ı için on olacak olan devre %60 ı işaret eder. Değer %50 ye eşit veya büyük ve %100 den daha az olmalıdır. C C kondansatörünün değeridir ve başlangıç olarak 10nF a ayarlıdır. Cf Cf kondansatörünün değeridir ve normal olarak 10nF a sabit olmalıdır. Rl istenilen yük direncini girin. 4. R1 ve R2 olarak girilen değerler otomatik olarak hesaplanır ve aşağıdakine dayalı olarak değiştirilir: R2 (1 d) (0,693. f. C) Ifd 0,5, R1 R2/ 80, aksi halde R1 (2d 1). R2/(1 d) Burada d görev çevrimidir, f osilasyon frekansıdır ve C, C kondansatörünün değeridir. ( R1 R2) 3, 3, R1 1kohm veya R 1kohm 5. Eğer Mohm bir uyarı iletisi görüntülenir: 2 ise, 555 Timer Wizard iletişim kutusunda

117 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 109 Uyarı iletisi Bu durumda hata iletisi görüntüsü kalkana kadar C kondansatörünün değerini ve diğer parametreleri değiştirin. 6. R1 ve R2 değerlerini kontrol edin. Eğer onlar kullanılamıyor veya yetersiz ise C kondansatörünün değerini değiştirin. 7. R1 ve R2 yeterli olana kadar yukarıdaki iki adımı tekrarlayın ve 555 Timer Wizard iletişim kutusunda hata iletisi kaybolur. 8. Build Circuit düğmesine tıklayın. Devre hesaplanmış bileşen değerleri ile çalışma alanınıza yerleştirilir. Yerleştirilen bileşenlerin referans işaretlerini devrenin numaralandırma şemasını takip edin. Tek kararlı (one-shot) osilatör inşa etmek için: 1. Tools / Circuit Wizards / 555 Timer Wizard ı seçin. 555 Timer Wizard iletişim kutusu görüntülenir. 2. Type açılır listesinden Monostable Operation u seçin. Varsayılan ayarlar başlangıçta görüntülenir. Devredeki bu bileşenlerin konumu için bu iletişim kutusunun sağındaki şemaya bakın. Devre şeması Herhangi bir zamanda varsayılan ayarlara geri dönmek için bu düğmeye tıklayın 3. Aşağıdaki değerleri girin:

118 110 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Vs istenilen kaynak gerilimini girin. Vini Vs ye eşit ayarlayın. Vpulse giriş işaretinin istenilen gerilimini girin. Bu Vs/3 den daha az olmalıdır. Frequency giriş geriliminin frekansını girin. Input Pulse Width istenilen giriş işareti genişliğini girin. Çıkış işareti genişliğinin beşte birinden daha az olmalıdır. Eğer değilse, Output Pulse Width alanındaki değer sistem tarafından değiştirilir. Output Pulse Width istenilen çıkış işareti genişliğini girin. C Bu C kondansatörünün değeridir ve başlangıç olarak 1uF ye ayarlıdır. Cf Bu Cf kondansatörünün değeridir ve normal olarak 1nF olarak sabittir. Rl istenilen yük direncini girin. 4. Girilen değerler olarak R otomatik hesaplanır ve aşağıdakine dayalı olarak değiştirilir: R OW /( 1,1. C) Burada OW çıkış işareti genişliği ve C, C kondansatörünün değeridir. 5. R nin değerini kontrol edin. Eğer kullanılamıyorsa ve yetersiz ise, C kondansatörünün değerini veya diğer parametreleri yeterli değer elde edilene kadar değiştirin. 6. Build Circuit düğmesine tıklayın. 7. Devre hesaplanmış bileşen değerleri ile çalışma alanınıza yerleştirilir. Yerleştirilmiş bileşenlerin referans işaretleri devrenin numaralandırma düzenini izleyin Filtre Sihirbazı Multisim Filter Wizard belirli alanlarda istenilen özellikler girilerek birçok filtre türünü tasarlamanıza izin verir. Tasarlanmış devre SPICE simülasyonu tarafından doğrulanabilir. Filter Wizard kullanarak bir filtre tasarlamak için: 1. Tools / Circuit Wizards / Filter Wizard ı seçin. Mevcut parametreleri Type açılır listesinden seçilmiş filtreye eşleştirmek için ve Type, Topology, Source Impedence ve Pass Band Ripple kutularını seçilen seçenekleri değiştirin. Type açılır listesine seçilmiş filtrenin parametreleri

119 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Type açılır listesinden istenilen filtre türünü seçin. Seçeneklerde alçak geçiren, yüksek geçiren ve band geçiren vardır. Type açılır listesi altındaki kutuda ve iletişim kutusunun sağındaki diyagramda kullanılabilen parametreler aşağıdaki adımlarda yapılan seçimler ve seçilmiş filtre türüne bağlı olarak değiştirilir. 3. Type kutusundaki Butterworth veya Chebyshev i seçin. Eğer Chebyshev seçilirse, Pass Band Ripple kutusu görüntülenir. Eğer Butterwortf ı seçerseniz, bu yapılmaz. 4. Topology kutusunda Passive veya Active yi seçin. Eğer Passive seçilirse, Source Impedance kutusu görüntülenir. Eğer Active seçerseniz bu olmaz. 5. Source Impedance kutusunda istenilen kaynak empedansını seçin (yalnızca pasif filtre için). 6. Pass Band Ripple kutusunda istenilen dalgalanmayı seçin (yalnızca Chebyshev türü filtre için). 7. Type açılır listesi altındaki kutuda istenilen filtre parametrelerini girin. Kullanılabilen parametreler yukarıdaki adımlarda yapılan seçimlere bağlı değiştirilir. 8. Verify i tıklayın. Eğer tasarımınızda herhangi bir sorun varsa Filter Wizard iletişim kutusunda diyagramın altında bir ileti görüntülenir. Parametreleri ayarlayın ve Verify i tekrar tıklayın. Tasarımınız hatasız olduğunda aşağıdaki ileti görünür ve Build Circuit düğmesi aktif olur: Devre inşa etmek için hazır olduğunda görünür. 9. Build Circuit i tıklayın. Filter Wizard iletişim kutusu kapanır ve devrenin hayalî görüntüsü imlecinize yerleştirilir. 10. İmleci istediğiniz konuma taşıyın ve devreyi yerleştirmek için fareyi tıklayın Ortak Emiter BJT Yükselteç Sihirbazı Multisim Common Emiter BJT Amplifier Wizard alanları içine istenilen özellikleri girerek ortak emiterli yükselteç devreleri tasarlamanıza olanak sağlar. Tasarlanan devre daha sonra doğrudan SPICE simülasyonu ile kontrol edilebilir. Common Emiter BJT Amplifier Wizard kullanarak bir ortak emiterli yükselteç tasarlamak için: 1. Tools / Circuit Wizards / CE BJT Amplifier Wizard ı seçin. BJT Common Emiter Amplifier Wizard iletişim kutusu görüntülenir. 2. BJT Selection, Amplifier Specification, Quiescent Point Specification ve Load Resistance and Power Supply kutularında istenilen parametreleri girin. 3. Verify i tıklayın. Amplifier Characteristic kutusundaki değerler aşağıya göre değişir: if in type "Ic" { ictemp = Ic; rbtemp = 0.1 * Hfe * (Vcc / ictemp * Rl); } else if in type "Vce" { ictemp = Vce / (Rl / 2); rbtemp = 0.1 * Hfe * (Vcc / ictemp * Rl); } else if in type "Vpswing" { ictemp = (Vpswing 0.2 Vpin) / (Rl / 2); rbtemp = 0.1 * Hfe*(Vcc / ictemp * Rl);

120 112 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı } rpitemp = Hfe * 26.0e-3 / ictemp; rintemp = rpitemp * rbtemp / ( rpitemp rbtemp ); avptemp = ictemp * Rl / ( 26e-3 * 2 ); av = (avptemp * rintemp / ( rintemp Rs); ai = rbtemp * Rl / ((rbtemp / Hfe rpitemp / Hfe) * ( 2 * Rl )); avmax = Vcc/26e-3; 4. Eğer tasarımınızda her hangi bir sorun varsa bir ileti görüntülenir. Parametreleri ayarlayın ve Verify i tekrar tıklayın. 5. Build Circuit i tıklayın. BJT Common Emiter Amplifier Wizard iletişim kutusu kapanır ve imlecinize devrenin hayalî bir resmi yerleştirilir. 6. İstediğiniz konuma imleci taşıyın ve devreyi yerleştirmek için fareyi tıklayın Opamp Sihirbazı Multisim Opamp Wizard alanları içine istenilen özellikleri girerek aşağıdaki opamp devrelerini tasarlamanıza olanak sağlar: Tersleyen yükselteç Terslemeyen yükselteç Fark yükselteci Tersleyen toplama yükselteci Terslemeyen toplama yükselteci Ölçeklendirme toplayıcı Tasarlanmış devre daha sonra SPICE simülasyonu tarafından doğrudan kontrol edilebilir. İpucu Opamp Wizard çalışırken Default Settings düğmesine tıklayarak herhangi bir zamanda varsayılan ayarlara geri dönebilirsiniz. Opamp Wizard ile bir devre inşa etmek için: 1. Opamp Wizard iletişim kutusunu görüntülemek için Tools / Circuit Wizards / Opamp Wizard ı seçin. 2. Type açılır listesinden inşa etmek istediğiniz devrenin türünü seçin. Önizleme alanında diyagram ve iletişim kutusunun içeriği seçimi yansıtmak için değişir. 3. Eğer devrede bir kaynak içermesini istemiyorsanız Add Source onay kutusu seçimini iptal edin. Tersleyen toplayıcı yükselteci, terslemeyen toplayıcı yükselteci veya ölçeklendirme toplayıcı için Number of Inputs ayrıca girilmelidir. 4. Input Signal Parameters kutusunda Input Voltage ve Input Frequency değerlerini istediğiniz gibi seçin. Input Voltage ve Input Frequency alanlarının sayısı Type açılır listesinde yaptığınız seçime ve ayrıca Number of Inputs alanlarında girdiğiniz değere bağlı olarak farklıdır. Bu alanlar Add Source seçimi iptal edilirse aktif değildir. 5. Amplifier Parameters kutusunda istenilen değerleri girin. Kullanılabilen Amplifier Parameters Type açılır listesinde yaptığınız seçime ve Number of Inputs alanında girdiğiniz değere göre değişecektir.

121 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Verify i tıklayın. Eğer bir uyarı iletisi görünürse, parametreleri ayarlayabilirsiniz ve Verify i tekrar tıklayın. 7. Build Circuit i tıklayın. Opamp Wizard iletişim kutusu kapanır ve imlecinize devrenin hayalî bir resmi yerleştirilir. 8. İstediğiniz konuma imleci taşıyın ve devreyi yerleştirmek için fareyi tıklayın Simülasyon Hata Günlüğü / Denetim Raporu Analiz kullanarak bir devrenin simülasyonuna başladığınızda sonuçların aşağıdaki görünümünün bir ya da ikisini görebilirsiniz: Grapher, grafiksel biçimde sonuçları görüntüler. Simulation Error Log / Audit Trail metin biçiminde sonuçları görüntüler. Eğer ACCT analiz seçeneğini açtıysanız, ayrıca Simulation Error Log / Audit Trail simülasyon süresince oluşturulmuş hatalar veya uyarı iletileri ve simülasyonun istatistiklerinin bir grafiğini içerir. Simulation Error Log / Audit Trail görüntülemek için, Simulate / Simulation Error Log / Audit Trail i seçin. Simulation Error Log / Audit Trail iletişimi analiz veya etkileşimli simülasyon süresince ortaya çıkan hataların teşhisi için faydalıdır. Her analiz gerçekleştirildiğinde etkileşimli simülasyonunun yanı sıra bu Multisim oturumu süresince tek tek veya toplu olarak denetim raporunu saklar. Multisim den çıktığınızda dosya temizlenir. Aşağıdaki bir örnek görüntüdür: Simulation Error Log / Audit Trail de görünen ağaçta ayrıntılarını görüntülemek veya gizlemek için Ekranın içeriğini genişletmek veya daraltmak için veya - üzerine tıklayın. Hataların seviyesini görüntülemeyi seçmek için: Simulation Error Log / Audit Trail de takip eden düğmelerden birini tıklayın: Full Bütün hataları görüntüler. Simple Yalnızca bütün hataları görüntüler. None Hiçbir hatayı görüntülemez. Ayrı bir dosyada denetim raporu sonuçlarını kaydetmek için Save e tıklayın ve bir dosya ismi ve konumu seçin. Simulation Error Log / Audit Trail iletişim kutusunun içeriğini temizlemek için New i tıklayın. Simülasyon yardım hatalarını görüntülemek için, denetim raporunda istenilen hataları vurgulayın ve Help i tıklayın Simülasyon Hata Yardımı Simülasyon hata yardımı simülasyon sırasında karşılaşabileceğiniz hatalar için sorun çözme bilgisi sağlar. Bir hatada simülasyon hata yardımını görüntülemek için: 1. Aşağıdaki örnekteki gibi Simulation Error Log / Audit Trail iletişim kutusunda istenilen hatayı seçin.

122 114 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 2. Help i tıklayın. Seçilen hata ekranı için bilgi ile bir yardım konusu. Ayrıntılar için Multisim yardım dosyasına bakın Yakınsaklık Yardımcısı Yakınsaklık veri sürecinin adımlarının bir serisine rehberlik etmek için yineleme veya özyineleme kullanan herhangi bir algoritmanın son noktasıdır. Bir algoritma genellikle hesaplanan ve gözlenen adımlar arasındaki fark aşağıda önceden belirlenmiş bir eşik değerine düştüğünde yakınlaşmaya ulaşmıştır denir. Multisim de etkileşimli simülasyon süresince bir yakınsama hatası oluştuğunda, otomatik olarak sorunu çözmek için Convergence Assistant ı çalıştırmak isteyip istemediğinizi soran bir mesaj görüntülenir. Convergence Assistant ı çalıştırmak için: 1. Yukarıda bahsedilen ileti görüntülendiğinde Yes i tıklayın. Convergence Assistant iletişim kutusu görünür ve yakınsama sorununu çözmek için çözümler girişi başlar. 2. Simülasyon hatası birkez düzeltildikten sonra Convergence Assistant devrenin yapılandırma değişikliklerinin mümkün olan en az miktarda simülasyon hatası oluşana kadar tek tek değişikliklere geri döner. Convergence Assistant iletişim kutusunda yapılan değişiklikler ayrıntıları bir özet raporda görünür. Ayrıca Convergence Assistant hatanın düzeltmenin mümkün olup olmadığını tavsiye eder. Convergence Assistant çalıştırmayı reddederseniz bir yakınsama hatası oluştuğunda Simulation Error Log / Audit Trail iletişimi görünür. Simulation Error Log / Audit Trail iletişim kutusundan yardımcıyı çalıştırmak için: 1. Simulation Error Log / Audit Trail iletişim kutusundan Convergence Assistant ı tıklayın. Yalnız bir yakınsama hatası elde edilirse Convergence Assistant düğmesi görünür. 2. Convergence Assistant iletişim kutusunda Start ı tıklayın. Eğer Convergence Assistant hatayı düzeltemiyorsa: Simulation Error Log / Audit Trail de istenilen hatayı seçin ve Help i tıklayın. Seçilen hata için sorun çözme önerilerini sağlayan simülasyon hata yardımı görünür. Convergence Assistant günlüğünün içeriğini kaydetmek için Save i tıklayın. Convergence Assistant günlüğünün içeriğini yazdırmak için Print i tıklayın. Eğer değişiklikleri tutmak istemiyorsanız Cancel ı tıklayın. Değişiklikleri tutmak için OK u tıklayın Kaydetme / Yükleme Simülasyon Tercihleri Analizler için kullanılan belirli ayarları içeren simülasyon tercihlerini saklayabilirsiniz. Bu tercihler farklı analizler için ayarları yeniden girme yerine diğer devrelerde kullanılabilir Bir Simülasyon Tercihini Saklama Mevcut devreden simülasyon ayarlarını kaydetmek için: 1. Simulate / Save Simulation Settings i seçin. 2. İstenilen konuma gidin, tercih için bir dosya ismi girin ve Save i tıklayın. Aşağıdaki iletişim kutusu görünür.

123 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 115 Tercih için girilen dosya ismi 3. İsteğe bağlı olarak tercihin bir açıklamasını girin. 4. Eğer Interactive Simulation Settings iletişim kutusunda girilen özel ayarları kaydetmek isterseniz Interactive Simulation Settings i etkinleştirin. 5. Analyses alanında, bu tercihte içermesini istediğiniz analizleri seçiniz. 6. Tamamlamak için OK u tıklayın Bir Simülasyon Tercihi Yükleme Mevcut bir simülasyon tercihi yüklemek için: 1. Simulate / Load Simulation Settings i seçin, istenilen tercihe gidin ve Open ı tıklayın. Aşağıdaki iletişim görünür. 2. Eğer kaydedilmiş tercihli özel etkileşimli simülasyon ayarlarını yüklemeyi istiyorsanız Interactive Simulation Settings i etkinleştirin. 3. Yüklemek istediğiniz kaydedilmiş tercihleden Analyses i seçin ve OK u tıklayın En İyi Tasarım İçin Simülasyonu Kullanma Bir tasarım simülasyonu daha az yinelemeyle sonuçlanabilir ve ürün geliştirmesinin prototip aşamasında daha az hataya neden olabilir. Tasarım işlemi ön ucunda bir tasarım simüle olduğunda, tasarım döngüleri sayısı önemli ölçüde azaltılabilir. Aşağıdaki ipuçları başarılı simülasyon ve daha doğru kart tasarımlarını sağlayacaktır. 1. İdeal modeller kullanarak simülasyonu yapın ve aşamalı olarak karmaşık ekleyin sıksık, bir tasarım açıklanan bir devrenin her parçasındaki standart yapılandırmalara dayanmaktadır ve yinemeli döngülerin bir dizisi üzerinde arıtılır. Bu aşamada, ideal modeller kullanılarak veya bileşenlerin en azından basitleştirilmiş modellerinde simülasyona başlamak en iyisidir. Model gerçek dünya bileşeni ile ilişkili tüm parametrik veriler olmadığından simülasyon genellikle daha hızlı yakınsayacaktır.

124 116 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı (Yakınsama, devre temsil etmek için kullandığı denklemleri çözmek için simülasyon motorunun matematiksel yeteneğidir. Erken tasarım döngüsünde ideal modeller daha hızlı simülasyon hızları sunacaktır ve tasarım, doğru yönde olup olmadığını belirlemek için yeterli doğruluğu sağlar. Sanal bileşenler teorik değerleri seçmenize ve gerçek bileşenlerin bir veritabanından bir kısmını sonradan yerleştirmenize izin verir. Etkileşimli parçalar bir bileşenin parametrelerinin simülasyon süresince değiştirilmesine izin verir ve gerçek zamanda devrenin performansı üzerinde etkisini gözlemenize olanak sağlar. Başlangıçta, genellikle modellere karmaşıklığı eklemek ve simülasyon zamanı uzatmak parazitik yan etkileri göz ardı etmek uygundur. Genelde istenen devre işlemi elde edildikten sonra bileşen modelleri gerçek bileşeni daha kesin olarak temsil edenlerle değiştirilebilir. 2. Tasarımın kritik alanlarında simülasyon - Yapılandırılmış bir modüler yaklaşım tasarımda her elemanın yalıtımını sağlar ve bütüne entegre edilmeden önce beklendiği gibi davranan her bir devre bloğu sağlar. En basit tasarımlar dışındaki hepsi için, bunu başarmada en iyi yöntem hiyerarşik bir yaklaşımdır. Bu daha sonraki bir zamanda diğer tasarımlarda eniden kullanılabilen modüllerin oluşturulmasına yol açar. Şematik yakalama yazılımı ile tasarım girişi gerçekleştirenlerin çoğu standart tasarım akışının bir parçası olarak yapılır. Her alt blok arayüz noktalarında beklenen uyarıcı kullanılarak simüle edildiğinen beri, bu "blok tasarım" yöntemi kullanılarak, simülasyon yazılımlarının kullanımını kolaylaştırılır. Uyarıcı, standart dalga, çeşitli modülatörleri, kontrollü kaynaklar ve karmaşık polinom fonksiyonlar içeren kaynakların birçok çeşidi kullanılarak simülatör tarafından başlangıçta oluşturulabilir. Simülasyon için bloklar halinde bölünen bir devrenin örneği şunlardır: sinyal-gürültü oranı iyice anlaşılması gereken bir yükseltme aşaması; ağın farklı aşamalarında empedans uydurma; doğru olarak gerçek dünya koşullarını temsil eden bir test tezgahı. 3. Önce daha az karmaşık yöntemler ile başlayarak, sonuçları çözümlemek - Simülasyon yazılımı sonuçta bir devrede çeşitli noktalarda sinyalleri incelemek için kullanılır. Bu sinyalleri analiz etmek için kullanılabilir olan artan gelişmişliğin çeşitli yöntemleri vardır. karmaşıklık düzeyinde artan bu üç alternatifi düşünün: sanal aletler; simülasyon analizleri; işlem sonrası. 4. Modeller şematik yazılımınız ile kolay simülasyonu etkinleştirmek için semboller ve modeller arasında farkı hatırlayın. Sembollerin şemalar için olduğu gibi modeller simülasyon için vardır. Multisim parçaların hepsi için modellerin geniş kütüphanelerine sahiptir. Buna ek olarak, piyasaya giren yeni cihazları yerleştirmek için, varolan kütüphanelere yeni modeller ekleyebilirsiniz. Veri itabı parametrelerinin doğrudan girilmesine izin veren Multisim in Model Makers ı kullanarak bunu yapabilirsiniz. Veri kitabı parametreleri simülatör tarafından kullanmak için SPICE parametrelerine sonra dönüştürülür. Ayrıca internetten parça modellerini elde edebilirsiniz. SPICE veya HDL sunan çoğu üreticiler kendi internet sitelerinde bileşen modellerini sağlar.

125 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 117 Bölüm 8 7. ARAÇ GEREÇLER Bu bölüm Multisim in bir parçası olarak sunulan çok sayıda sanal araçların nasıl kullanılacağını açıklar. Bu araçlar ekleme ve yapılandırmak için hem genel yordamları ve hem de her aracı kullanmak için belirli adımları açıklar. Bu bölüm ayrıca National Instruments LabVIEW grafiksel geliştirme ortamını kullanarak kendi özel araçların nasıl oluşturulacağını açıklar Multisim Araçlarına Giriş Multisim devrenizin davranışını ölçek için kullanacağınız bir dizi sanal araç sağlar. Bu araçlar gerçek dünya araçları gibi ayarlanır, kullanılır ve okunur. Onlar laboratuarda kullandığınız ve gördüğünüz araçlar gibi görünür. Sanal araçların kullanımı devrenin davranışını incelemenin ve simülasyonun sonuçlarını göstermenin en kolay yoludur. Multisim ile birlikte gelen standart araçlara ek olarak, LabVIEW i kullanarak, esnek ve ölçeklenebilir bir test, ölçüm ve kontrol uygulamaları oluşturmak için bir grafik geliştirme ortamı ile kendi özel araçlarınızı oluşturabilirsiniz. Sanal araçların iki görüntüsü vardır: devrenizde eklediğiniz araç simgesi ve aracın kontrolünü ayarladığınız araç arayüzü. Aracın üzerine çift tıklayarak arayüzü gösterir veya gizleyebilirsiniz. Araç yüzleri gizlenmediğinde her zaman çalışma alanı üzerine çizilir. Masaüstünde istediğiniz yere araç yüzünü yerleştirebilirsiniz. Devre kaydedildiğinde araç yüzü konumları ve görüntü gizleme durumu devre ile saklanır. Araçların içerdiği herhangi veri azami boyutta saklanır. Araç yüzü Araç tanımlayıcı Araç simgesi Uç giriş çıkış belirleyici Aracın simgesi devre içerisine aracın nasıl bağlandığını belirtir. Araç devreye bağlandıktan sonra araç yüzü üzerinde giriş çıkış uç belirleyici içerisinde siyah bir nokta görünür Araçlar İle Simülasyon Verilerini Kaydetme Preferences iletişim kutusunun Save sekmesinde Save simulation with intruments onaylanırsa, araç yüzü üzerinde görünen veri devre dosyasında saklanacaktır (her zaman kaydedilen araç ayarları ve görünürlük durumuna ek olarak). Osiloskop gibi araçlar çok fazla veri içerdiği için dosya boyutları çok büyük olabilir (kaydetme sırasında kullanılan sıkıştırma algoritmalarına rağmen). Bu nedenle azami boyut eşik değerini ayarlayabilirsiniz. Eğer azami eşik kaydetme üzerine aşılırsa araç veri kaydetme, araç verisininin bir alt kümesini kaydetme veya araç verisi kaydetmek isteyip istemediğiniz sorulacaktır. Multisim LabVIEW aracı için veri kaydedip kaydetmemesi bireysel araca bağlıdır Bir Devreye Bir Araç Ekleme Araçlar Instruments araç çubuğundan şema üzerine yerleştirilir. Bu araç çubuğu varsayılan olarak çalışma alanı üzerindedir. Eğer görüntülenmiyorsa View / Toolbars / Instruments i seçin. Ayrıca araç çubuğunun boş bir alanında sağ tıklamalısınız ve görünen açılır pencereden Intruments i seçin. (LabVIEW araçları Instruments araç çubuğunun sonunda alt menüde görünür.) Bir devreye bir araç yerleştirmek için: 1. Instruments araç çubuğundan yerleştirmek istediğiniz aracın düğmesine tıklayın. LabVIEW aracı eklemek için LabVIEW düğmesindeki ok işaretine tıklayın ve görünen açılır pencereden yerleştirmek istediğiniz aracı seçin.

126 118 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 2. Aracı yerleştirmek istediğiniz devre penceresi üzerindeki konuma imleci taşıyın ve tıklayın. Araç ızgara üzerinde açılış bağlantıları ile yerleştirilir. Araç simgesi ve referans belirleyici (RefDes) görünür. RefDes aracın türünü ve derecesini tanımlar. Örneğin, devre üzerine ilk yerleştirilen multimetre XMM1 olarak anılır, ikinci XMM2 dir. Bu numaralandırma her devre içerisinde tektir eğer bir ikinci devre oluşturursanız yerleştirilen ilk multimetre XMM1 olur. Multisim in bazı sürümleri bütün araçları veya belirli bir aracın çoklu derecesini desteklemez. 3. Devredeki aracı kablolamak için araç simgesi üzerindeki bir uca tıklayın ve devrede istenen konuma bir kablo sürükleyin (bir pin, kablo veya bağlantı). Voltmetre ve ampermetre Indıcators bileşen grubunda bulunur. Onlar yukarıda açıklanan yöntem ile erişilemez Aracı Kullanma Aracı kullanmak için: 1. Aracın denetimini düzenlemek ve görüntülemek için simgesine çift tıklayın. Araç yüzü görünür. Sadece gerçek yaşamdaki karşılıkları olduğu gibi denetim ayarlarında gerekli değişiklikleri yapın. Denetim ayarları her araç için farklıdır, onlara yabancıysanız veya bilgi gerekiyorsa bu bölümde söz konusu olan araç bölümüne bakın. Denetim ayarlarının devreniz için uygun olması önemlidir. Eğer ayarlar yanlışsa simülasyon sonuçları yanlış görünmesine veya zor okunmasına sebep olabilir. Açık aracın bütün alanları düzenlenemez. İmleciniz düzenlenebilen bir denetim üzerinde olduğunda bir el görünür. 2. Devre etkinleştirmek için Simulation araç çubuğu üzerinde Run / resume simulation düğmesine tıklayın. Multisim devrenin davranışını simüle etmeye başlar ve aracın bağlandığı noktada ölçülen işaretleri görüntüler. Simülasyon süresince simülasyon sonuçları hakkında iletiler ve simülasyon ile sorunlar simülasyon hata günlüğü / denetim raporuna yazılmaktadır. Eğer simülasyon ilerlemesine göz atmak istiyorsanız Simulate menüsünden Simulation Error Log / Audit Trail i seçin. Devre etkinleştirilirken araç ayarlarını ayarlayabilirsiniz. Değişen değerler tarafından devre değiştirilemez (değişebilen bileşenler hariç) veya ağ listesini geçersiz kılan bileşeni yeniden yerleştirme veya döndürme gibi şematik işlevler gerçekleştiremezsiniz. Simülasyonu duraklatmak için Simulate / Pause yi seçin. Ayrıca Simulate menüsünden komutları kullanarak çalıştırabilir, durdurabilir, duraklatabilir veya yeniden devam edebilirsiniz. Simülasyonu durdurmak için Simulation araç çubuğu üzerindeki Stop simulaltion düğmesini tıklayın. Simülasyon araç yüzü ve denetim raporunda gösterilen kesin sonuçlarla biter Çoklu Araçlarla Çalışma Bir tek devre aynı cihazın birden çok örneğini (bazı sürümleri için) içeren kendisine bağlı çoklu aletleri, olabilir. Ek olarak, her devre penceresi araçların kendi kümesine sahip olabilir. Çok sayıda farklı aracı veya bir aracın çoklu örneğini ayarlama bir aracı ayarlama ile tam olarak aynı şekilde yapılır. Zamanın bir periyodu için örnek olan araçlar bir geçici analizi çalıştırmaya neden olur. Böyle araçların çoğunu kullanıyorsanız yalnızca geçici analiz çalıştırılır. Bu analizin ayarları bütün eş zamanlı araçlar dikkate alınarak ve her ayar seçilerek türetilmiştir. Örneğin, iki farklı zaman tabanı (çözünürlük) ile iki Osiloskop varsa, Multisim en küçük zaman tabanı (en yüksek çözünürlük) osiloskobun zaman tabanını kullanır. Sonuç olarak her iki araç bireysel olarak en yüksek çözünürlükte örneklenecektir. Her araçtan alınan sonuçlar hata günlüğü / denetim raporunda ayrı ayrı saklanacaktır Araç Verilerini Kaydetme Devre kaydedildiğinde araçlar üzerinde görüntülenen değerler kaydedilecek şekilde devrenizi ayarlayabilirsiniz.

127 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 119 Multisim in LabVIEW araçları için veri kaydedip kaydetmeyeceği bireysel araçlara bağlıdır Yazdırma Araçları Multisim devrenizde seçilmiş araçların yüzlerini yazdırmanıza olanak sağlar. Devre için herhangi bir simülasyon çıktısı görünür. Devrede görüntülenecek araçlar burada Basılı rapora dâhil etmek için istediğinizi seçin. Multisim LabVIEW araçlarının yüzü yazdıramaz. Araç yüzlerinin çıktısını üretmek için: 1. Çalışma alanınızda istediğiniz devreyi açın. 2. File / Print Options / Print Instruments i seçin. Print Instruments iletişim kutusu gürünür. 3. Seçmek veya seçimi iptal etmek istediğiniz herhangi bir aracın yanındaki onay kutusunu tıklayın, sonra seçilmiş araçları yazdırmak için Print i tıklayın. 4. Standart yazdır iletişimi görünür. İstenilen yazdırma seçeneklerini seçin ve OK i tıklayın Etkileşimli Simülasyon Ayarları Multisim geçici analize dayalı olan araçlar için varsayılan ayarları ayarlamanızı sağlar ( Osiloskop, spektrum analizör ve lojik analizör gibi). Varsayılan araç ayarlarını ayarlamak için: 1. Simulate / Interactive Simulation Settings i seçin. Interactive Simulation Settings iletişim kutusunda en sık kullanılan görüntüleme işlevleri görünür. 2. Gerektiği şekilde aşağıdakileri düzenleyin: Initial Conditions açılır listesi Zero, User-Defined, Calculate DC Operating Point veya Automatically Determine Initial Conditions dan birini seçin. Start Time (TSTART) alanı geçici analizin başlama zamanı sıfıra eşit, büyük ve bitiş zamanından daha az olmalıdır. End time (TSTOP) alanı geçici analizin bitiş zamanı başlama zamanından daha büyük olmalıdır. Set maximum timestep (TMAX) onay kutusu - Simülasyon kullanabilir azami zaman adımı girmek için etkinleştirin. Maximum timestep (TMAX) radyo düğmesi zaman adımlarını elle ayarlamak için etkinleştirin. Generate timesteps automatically radyo düğmesi zaman adımlarını otomatik olarak oluşturmak için etkinleştirin. Set initial time step onay kutusu simülasyon çıkışı ve grafik için dahili bir zaman ayarlamak için etkinleştirin. İstenilen ayarları girin ve OK i tıklayın. Bu ayarlar sonraki bir zamanda bir simülasyon çalışınca etkin olacaktır. Hata toleranslarını sıfırlama, simülasyon tekniklerini seçme ve sonuçları görüntüleme gibi, simülasyonu birçok açıdan denetleyebilirsiniz. Seçilen seçenekler simülasyonun verimliliğini belirleyecektir. Analysis Options sekmesi yoluyla bu seçenekleri ayarlayın Sorun Çözme Simülasyon Hataları Interactive Simulation Settings iletişim kutusunda varsayılan değerler devreleri doğru olarak simüle etmek için ayarlanır. Ancak bazı durumlarda bu değerleri ayarlamak gerekli olacaktır.

128 120 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Simülasyon çalıştırıldığında Multisim devre yapılandırmasına bağlı olarak zaman adımı zorluklarla karşılaşabilir. Simülasyon hatalarına sebep olabilir. Etkileşimli Simülasyon Ayarları değerlerini ayarlamak için aşağıdaki adımları izleyin: 1. Multisim i başlatın ve sorun gösteren devre dosyasını yükleyin. 2. Simulate / Interactive Simulation Settings i seçin. 3. Defaults for Transient Analysis Instruments sekmesini seçin ve aşağıdakileri ayarlayın: Initial conditions aşağı açılır menüden Set to Zero yu seçin. Maximum time step (TMAX) seçin ve 1e-3 saniyeye değeri ayarlayın. 4. OK i tıklayın ve simülasyonu çalıştırın. Sorun devam ederse, aşağıdaki ek adımları izleyin: 1. Simulate / Interactive Simulation Settings seçin. 2. Analysis Options sekmesini seçin, Use Custom Settings i etkinleştirin ve Custom Analysis Options iletişim kutusunu görüntülemek için Customize yi tıklayın. 3. Global sekmesinde aşağıdakileri ayarlayın: Reltol parametresini etkinleştirin ve değeri 0,01 e ayarlayın (veya en iyi doğruluk için 0,0001 i deneyin). Rshunt parametresini etkinleştirin ve değeri 1e8 e ayarlayın (eğer simülayon hata mesajları ile karşılaşıyorsanız yalnızca bunu yapın). 4. İki kez OK i tıklayın ve simülasyonu çalıştırın. Sorun kalıcı devam ederse aşağıdaki ek adımları izleyin: 1. Simulate / Interactive Simulation Settings i seçin. 2. Analysis Options sekmesini seçin, Use Custom Settings i etkinleştirin ve Custom Analysis Options iletişim kutusunu görüntülemek için Customize yi tıklayın. 3. Transient sekmesinde aşağıdakileri ayarlayın: METHOD parametresini etkinleştirin ve aşağı açılır menüden gear a ayarlayın. 4. İki kez OK i tıklayın ve simülasyonu çalıştırın Multimetre AC ve DC gerilim veya akımı ve devredeki iki düğüm arasındaki desibel kaybını veya direnci ölçmek için multimetreyi kullanın. Multisim otomatik aralıklıdır, böylece bir ölçüm aralığı belirtilmesi gerekmez. Onun iç direnç ve akımı en yakın ideal değiştirilebilir değerlere önceden ayarlıdır. Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğunda Multimeter düğmesine tıklayın ve çalışma alanına onun simgesini yerleştirmek için tıklayın. Simge devreye multimetreyi kablolamak için kullanılır. Ölçümleri görmek, ayarları girmek ve araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın. Ölçüm sonuçları Pozitif uç Negatif uç Ölçüm seçenekleri İşaret modu Dahili ayarları görüntülemek için tıklayın Multimetre Ayarları Bu bölüm multimetrenin nasıl ayarlandığı hakkında ayrıntılar sağlar. Ölçüm seçenekleri Alınacak ölçüm türünü seçmek için: 1. Aşağıdaki düğmelerden birini tıklayın: ampermetre voltmetre ohmmetre desibel Ammeter iki düğüm arasında bir koldaki ve devredeki akan akımı ölçer. Akan akımı ölçmek için yük ile multimetreyi gerçek bir ampermetre gibi seri ekleyin (aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi).

129 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 121 Devredeki diğer bir düğümdeki akımı ölçmek için, yüke seri başka bir multimetre bağlayın ve devreyi tekrar etkinleştirin. Bir ampermetre kullanıldığında multimetrenin iç direnci çok küçüktür (1nohm). Direnci değiştirmek için Set i tıklayın. Voltmeter iki düğüm arasındaki gerilimi ölçer. V yi seçin ve voltmetrenin probunu yük ile paralel ekleyin (aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi). Bir voltmetre kullanıldığında multimetrenin Set i tıklanarak değiştirilebilen 1Gohm luk yüksek bir iç direnci vardır. Ohmmeter bu seçenek iki düğüm arasındaki direnci ölçer. Düğümler ve bunların arasında uzanan her şey bileşen ağı olarak anılacaktır. Direnç ölçmek için bu seçeneği seçin ve multimetrenin uçlarını bileşen ağı ile paralel ekleyin (aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi). Doğru ölçüm almak için, bunlardan emin olun: Bileşen ağında bir kaynak yoktur. Bileşen veya bileşen ağı topraklanmıştır. Bileşen veya bileşen ağıyla paralel başka hiçbirşey yoktur. Ohmmetre Set tıklanarak değiştirilebilen 10nA akımı oluşturur. Eğer ohmmetre bağlantısını değiştirirseniz okuma yapmak için devreyi yeniden etkinleştirin. Decibels devredeki iki düğüm arasındaki desibel gerilim kaybını ölçer. Desibel ölçmek için, bu seçeneği seçin ve multimetrenin uçlarını yük ile paralel ekleyin (aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi).

130 122 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı DB hesaplama için desibel standart 774,597mV a ayarlanmıştır, ancak Set tıklanarak değiştirilebilir. Desibel kayıpları aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: V db 20.log 10 V out in Signal mode (AC veya DC) Sine-wave düğmesi AC işaretin gerilim veya akımın etkin değerini (rms) ölçer. İşaretin Herhangi bir DC bileşenini eleyecektir, böylece işaretin yalnızca AC bileşenini ölçer. DC düğmesi DC işaretin akım veya gerilim değerini ölçer. AC ve DC bileşenler ile gerilimin etkin değerini ölçmek için, AC voltmetre DC voltmetre gibi uygun düğümlere bağlanır ve AC ve DC gerilim ölçülür. Devredeki AC ve DC bileşenler olduğunda aşağıdaki formülle etkin (rms) gerilim hesaplamak için kullanılabilir. Bu genel bir formül değildir ve yalnızca Multisim ile bağlantıda kullanılmalıdır. 2 2 RMS gerilim V DC V AC Dâhili ayarlar multimetre ayarlar iletişim kutusu İdeal ölçü aletlerinin ölçülen devre üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Bir ideal voltmetre sonsuz direnci olmalıdır, böylece bir devreye bağlandığında ondan akım geçmeyecektir. Bir ideal ampermetre bir devrede direnç göstermemelidir. Gerçek ölçü aletleri bu ideallikte elde edilemez, böylece onlar okurlarken teorik olarak bir devre için hesaplanmış değerler ile çok yakın eşleşecektir, ancak asla kesin doğrulukta değildir. Multisim de multimetre devre için ideale yakın değerler hesaplamak için yaklaşık sıfır ve sonsuz olan çok küçük ve çok büyük sayılar kullanır. Belirli bir durum için ancak, ölçü aletlerinin davranışı devre üzerinde onun etkisini modellemek için bu değerler değiştirilerek değiştirilebilir. (Değerler sıfırdan yüksek olmalıdır.) Örneğin, çok yüksek dirençli devrenin gerilimi test ediliyorsa voltmetrenin direnci arttırılır. Eğer çok küçük dirençli devrenin akımı ölçülürse ampermetrenin direnci azaltılır. Çok yüksek devre direncinde çok küçük ampermetre direnci matematiksel yuvarlama hatasına neden olabilir. Varsayılan dâhili ayarları görüntülemek için: 1. Set i tıklayın. Multimeter Settings iletişim kutusu görünür. 2. İstenilen seçenekler değiştirilir. 3. Değişiklikleri kaydetmek için OK i tıklayın. İptal etmek için Cancel ı tıklayın Fonksiyon Jeneratörü Fonksiyon jeneratörü sinüs, üçgen veya kare dalga kaynağı olan bir gerilim kaynağıdır. Bir devrede uyarı sinyalleri sağlamak için uygun ve gerçekçi bir yol sağlar. Dalga şekli değiştirilebilir ve frekans, genlik görev döngüsü (duty cycle) ve DC dengeleme denetlenebilir. Fonksiyon jeneraötrünün frekans aralığı ses ve radyo frekans işaretleri yanı sıra geleneksel AC sağlamak için yeterli büyüklüktedir. Fonksiyon jeneratörünün devreye dalga şekilleri uygulanabilen üç ucu vardır. Ortak uç işaretler için referans seviyesini sağlar. Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğundaki Function Generator düğmesine tıklayın ve simgesini yerleştirmek için çalışma alanı üzerine tıklayın. Simge devreye fonksiyon jeneratörünü bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek, ölçümü görmek ve kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın.

131 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 123 Bir dalga şekli seçin Pozitif uç Ortak veya nötr Negatif uç İşaret seçeneği seçenekleri seçilen dalga şekline bağlıdır Topraktan bir işaret referansı vermek için, toprak bileşenine ortak ucu bağlayın. Pozitif uç () doğal ortak uçtan pozitif yönde bir dalga şekli sağlar. Negatif uç (-) negatif yönde bir dalga şekli sağlar Fonksiyon Jeneratörü Ayarları Dalga şekli seçimi Çıkış olarak dalga şeklinin üç farklı türünden birini seçebilirsiniz. Dalga şeklini seçmek için Sinüs, üçgen veya kare dalga düğmesine tıklayın. Kare dalga için yükselme / düşme zamanı parametrelerini ayarlamak için: 1. Kare dalga düğmesine tıklayın. Set Rise / Fall Time düğmesi etkin olur. 2. Set Rise / Fall Time iletişim kutusunu görüntülemek için Set Rise / Fall Time düğmesini tıklayın. 3. İstediğiniz Rise / Fall Time ı girin ve Accept i tıklayın. İşaret seçenekleri Frequency (1Hz 999MHz) üretilen işaretin saniye başına saykılının sayısı Duty Cycle (%1 - %99) üçgen veya kare dalganın açma periyodunun kesme periyoduna oranı. Bu seçenek sinüs dalga için etkin değildir. Amplitude (1mV 999kV) kaynağın gerilim değeri, DC seviyeden tepe seviyeye ölçülen. Uçlar ortak ve pozitif veya negatif uca bağlı ise, dalganın tepeden tepeye ölçümü iki kez onun genliğidir. Eğer pozitif ve negatif uçllardan çıkış alınırsa, dalgaların tepeden tepeye ölçümü dört kere onun genliğidir. Offset (-999kV ve 999kV) alternatif işareti değiştirme hakkında DC seviyeyi denetler. Osiloskopun x ekseni boyunca dalga şekli 0 konumunun bir ofsetidir. (Y POS ayarı O olmak şartıyla). Negatif bir değer aşağı doğru kaydırır ise pozitif değer, DC seviyesini yukarı değiştirir. Ofset Genlik için ayarlanan birimleri kullanır Wattmetre Wattmetre güç ölçer. Bu aktif gücün büyüklüğünü, yani, gerilim farkı ve bir devre içinde mevcut terminalleri içerisinden geçen akımın ürününü ölçmek için kullanılır. Sonuçlar Watt olarak gösterilir. Wattmetre ayrıca güç faktörünü gösterir, gerilim ve akım arasındaki farkı ölçerek ve onları birlikte çarparak hesaplar. Güç faktörü gerilim ve akım arasındaki faz açısının cosinüsüdür. Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğunda Wattmeter düğmesi üzerine tıklayın. Ve çalışma alanına onun simgesini yerleştirmek için tıklayın. Simge wattmetreyi devreye bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görmek için kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın. Ortalama güç Yük ile paralel bağlanır. Yük ile seri bağlanır. Güç faktörü (0 ve 1 arasında) Wattmetre Bağlantısı Wattmetre bağlantısının bir örneği aşağıdaki gibidir.

132 124 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 7.7. Osiloskop Bu aracı kullanmak için Instruments araç çubuğunda Ossilloscope düğmesini tıklayın ve onun simgesini yerleştirmek için çalışma alanına tıklayın. Osiloskopu devreye bağlamak için simge kullanılır. Ayarları girmek, ölçümleri görmek ve kullanılan araç yüzünü açmak için simgeye çift tıklayın. Tetikleme uçları Kanal A uçları Kanal B uçları Çift kanallı osiloskop elektronik sinyallerin büyüklüğünü ve frekans değişimlerini görüntüler. Bu zaman içinde bir veya iki işaretin gücünün bir grafiğini sağlayabilir veya bir dalga şeklini diğeri ile karşılaştırmaya olanak sağlar. Grafik ekran Arka plan rengini tersler (Siyah ve beyaz arasında geçiş yapar) Bir Osiloskop (.scp), metin temelli ölçümler (.lvm) veya binary (.tdm) dosyası gibi sonuçları kaydeder Harici tetikleme Dikey olarak okuma imleci 1 Dikey olarak okuma imleci 2 Düşey imleçlerde okumalar arasındaki fark Eğer lvm veya tdm dosyaları olarak sonuçları kaydetmeyi seçerseniz, Data Resampling Settings iletişim kutusu görüntülenir. Osiloskopun Save düğmesi yanı sıra ayrıca Grapher penceresinden simülasyon sonuçlarını kaydedebilirsiniz.

133 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Osiloskop Ayarları TimeBase X ekseni üzerinde bölünmenin değeri X ekseni üzerinde işaretin başlama noktası A izi ve B izi ekler. Osiloskop ekranının eksenlerini belirler (Y/T zamana karşı gerilim büyüklüğüdür) TimeBase, zamana karşı (Y/T) büyüklük karşılaştırıldığında osiloskopun yatay veya x ekseninin göstergesini denetler. Okunabilir bir görüntü elde etmek için AC kaynak veya fonksiyon jeneratörü üzerinde zaman kademesi frekans ayarına ters orantılı olarak, yüksek frekansta daha küçük (veya daha fazla büyütülmüş) zaman kademesini ayarlayın. Örneğin eğer 1kHZ lik bir işaretin bir saykılını görmek istiyorsanız zaman kademesi 1milisaniye civarında olmalıdır. X Position Bu ayar x ekseni üzerinde işaretin başlama noktasını denetler. X Position 0 olduğunda işaret ekranın sol köşesinden başlar. Bir pozitif değer (örneğin 2,00) başlama noktasını sağa kaydırır. Bir negatif değer (örneğin -3,00) başlama noktasını sola kaydırır. Axes (Y/T, A/B ve B/A) Osiloskop ekranının eksenleri zamana karşı (Y/T) dalga şekli büyüklüğünü göstermekten diğer bir giriş kanalına (A/B veya B/A) karşı göstermeye anahtarlanabilir. Sonraki ayarlar Lissajous desenleri olarak bilinen frekans ve faz kaymalarını görüntüler veya bir histerezis döngüsü görüntüleyebilirsiniz. A kanalına karşı B kanalı karşılaştırıldığında (A/B) x ekseni gösterge B kanalının volt başına bölünme ayarı tarafından belirlenmektedir (veya tersi). Grunding Devre toprağa bağlı olduğu sürece osiloskobu topraklamaya gerek yoktur. Kanal A ve kanal B ayarları Gösterge Y ekseni üzerinde gerilim başına bölünme Yalnız kullanıldığında 180 işareti tersler. Zaman kademesi Add düğmesi ile birlikte kullanıldığında B işareti A işaretinden çıkarılır. Y ekseni üzerinde başlangıç noktası Giriş uç belirleyicileri Bu ayar y ekseninin göstergesini belirler. Ayrıca A/B veya B/A seçildiğinde x eksenini denetler. Okunabilir bir görüntü elde etmek için kanalın beklenen gerilim ile ilgili ölçeğini ayarlayabilirsiniz. Örneğin, y ekseni 1V/Div e ayarlandığında 3Voltluk bir AC giriş işareti Osiloskop ekranını düşey olarak doldurur. Eğer Scale ayarı artırılırsa dalga şekli daha küçük olacaktır. Eğer Scale ayarı azaltılırsa dalga şeklinin üstleri kesilecektir. Y Position Bu ayar y ekseni için başlangıç noktasını denetler. Y Position 0,00 a ayarlandığında başlangıç noktası x ekseni ile kesişmektedir. Y position 1,00 a arttırılırsa örneğin, 0 (başlangıç noktası) x ekseni üstündeki ilk bölünmeye taşınır. Y position -1,00 a azaltılırsa 0 x ekseni altındaki ilk bölünmeye taşınır.

134 126 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı A ve B kanalları için Y position u değiştirmek onların dalga şekillerini karşılaştırmada ayırmaya yardımcı olabilir. Input Coupling (AC, 0 ve DC) AC kuplaj ile bir işaretin yalnızca AC bileşeni görüntülenir. AC kuplaj osiloskobun probu ile seri bir kapasitör yerleştirme etkisi vardır. AC kuplaj kullanarak gerçek bir Osiloskop gibi görüntülenen ilk saykıl yanlıştır. İşaretin DC bileşeni hesaplanır ve ilk saykıl süresince ortadan kaldırılırsa dalga şekli doğru olacaktır. DC kuplaj ile işaretin AC ve DC bileşeninin toplamı görüntülenir. 0 seçilince Y position tarafından ayarlanan başlangıç noktasında bir düz referans hattı görünür. Osiloskop probu ile seri bir kuplaj kondansatörü bağlamayın. Osiloskop akım için bir yol vermeyecektir ve analiz kondansatör düzgün bağlanmadığı düşünülecektir. Bunun yerine AC kuplajı seçin. Trigger Azalan kenar Yükselen kenar Tetikleme seviyesi Harici tetikleme ucu Tetikleme işareti Bu ayarlar bir dalga şekli osiloskop üzerinde ilk görüntülemesi altındaki şartları belirler. Trigger Edge Dalga şeklini pozitif eğim üzerinde veya yükselen kenarda görüntülemeyi başlatmak için yükselen kenar düğmesine tıklayın. Negatif eğim veya düşen kenar ile başlatmak için azalan kenar düğmesini tıklayın. Trigger level Tetikleme seviyesi görüntülenmeden önce dalga şekli tarafından kesilmiş olan osiloskobun y ekseni üzerindeki noktadır. İpucu Bir düz dalga şekli tetikleme seviyesini kesmeyecektir. Bir düz işaret görmek için tetkileme işaretinin Auto ya ayarlı olduğundan emin olun. Trigger signal A ve B kanalları için giriş işaretine referans ile iç tetiklenebilir veya dış tetikleme ucundan bir işaret referansı ile tetiklenebilir. Eğer bir düz işaret bekleniyorsa veya eğer işaretler mümkün olduğu kadar görüntülenmek isitiyorsa Auto yu seçin. Tetikleme seviyesi ile karşılaşıldığında osiloskobu tetikleyici bir tek geçiş yapmak için Sing. düğmesini kullanın. Osiloskobu tetikleme seviyesi yerine her zaman yenilemek için Nor. düğmesini kullanın. Eğer tetikleme ayarı yapmayı istemiyorsanız None düğmesini kullanın Osiloskop Sonuçlarını Görüntüleme İmleci kullanma ve okumalar Dalganın tam değerlerini görüntülemek için istenilen değer görünene kadar düşey imleci sürükleyin. Ayrıca üzerinde sağ tıklayarak ve açılan pop-up menüsünü kullanarak kesin bir konuma imleci hareket ettirebilirsiniz. Ekranın altındaki kutu düşey imlecin sinüs dalgasıyla kesiştiği yerdeki prob bağlantılarında ve iki konum arasındaki fark gerilim ve zamanı gösterir. Bir devre etkinleştirildikten ve devre davranışı simüle edildikten sonra devre yeniden etkinleştirilmeksizin diğer düğümlere osiloskobun probları taşınabilir. Problar otomatik olarak taşındığında yeni düğümler için dalga şekli yeniden çizilir. Eğer simülasyon süresince veya simülasyondan sonra osiloskobun ince ayarlarsanız ekran otomatik olarak yeniden çizilir.

135 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 127 Eğer Osiloskop ayarları ve analiz seçenekleri daha fazla ayrıntı sağlamak için değiştirilirse dalga şekli parazitli veya düzensiz görülebilir. Eğer öyleyse daha fazla ayrıntı almak için devreyi tekrar etkinleştirin. Ayrıca simülasyon zamanını artırarak dalga şeklinin hassasiyetini artırabilirsiniz Bode Çizici Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğundaki Bode Plotter düğmesi üzerine tıklayın ve simgeyi çalışma alanına yerleştirmek için tıklayın. Ayarları girmek için ve ölçümleri görmek için kullanılan araç yüzünü açmak için simgeye çift tıklayın. Giriş uçları Çıkış uçları Bode çizici bir devrenin frekans cevabının bir grafiğini üretir ve filtre devrelerini analiz etmek için çok yararlıdır. Bode Çizici bir işaretin gerilim kazancını veya faz kaymasını ölçmek için kullanılır. Bir devreye Bode çizici eklendiğinde bir spektrum analiz gerçekleştirilir. Genlik veya faz Düşey veya yatay eksen ayarları Örnekleme oranı seçer (Çözünürlük noktası) Oklar yününde düşey imleci taşır V -V(COM) V -V(COM) Bir bode çizi (.bod) veya binary ölçüm (.tdm) dosyası olarak sonuçları kaydeder Bode çizicinin Save düğmesi ile birlikte Grapher penceresindeki simülasyon sonuçlarını kaydedebilirsiniz. Bode çizici bir belirli spektrum üzerine frekans aralığı üretir. Devredeki herhangi AC kaynağın frekansı bode çizici ile etkilemez. Bununla birlikte devrede bir yerde yer almalıdır. Dikey ve yatay ölçeklerin ilk ve son değerler maksimum değere ayarlanmıştır. Bu değerler, farklı bir ölçekte çizim görmek için değiştirilebilir. Simülasyon tamamlandıktan sonra ölçek genişletilir veya kademe değiştirilirse, çizicide daha fazla ayrıntı almak için devreyi tekrar etkinleştimeniz gerekmektedir. Çoğu test cihazlarının aksine eğer bode çizicinin probları farklı düğümlere taşınırsa doğru sonuçlar sağlamak için devreyi yeniden etkinleştirmek gereklidir Bode Çizici Ayarları Çözünürlük noktaları iletişim ayarları iletişim kutusu Bode çizicinizin çözünürlüğünü ayarlamak için: 1. Settings Dialog ekranı için Set üzerine tıklayın. 2. Resolution Points in istenilen sayısını girin ve Accept i tıklayın.

136 128 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Büyüklük ve faz Magnitude iki düğüm arasındaki büyüklüğün V ve V-, (desibel olarak gerilim kazancı) oranını ölçer. Faz, iki düğüm arasındaki faz kaymasını (derece olarak) ölçer. Her ikisi frekansa (Hz) karşı çizilmiştir. Devrede V ve V- tek noktalar ise: 1. Pozitif IN ucu ve pozitif OUT ucu V ve V- konnektörlere takın. 2. Negatif IN ve OUT uçları bir toprak bileşenine takın. Eğer V (veya V-) bir bileşen karşısındaki büyüklük veya faz ise bileşenin her iki kenarına IN uçlarının ikisini de (veya OUT uçlarının ikisini) takın. Düşey ve yatay eksen ayarları Temel ayarlar Log = Logaritmik Lin = Lineer Sonuç değeri Başlangıç değeri Base settings Frekans tepkisi analiz edildiğinde genel bir durum olarak, değerler büyük aralıkta karşılaştırıldığında logaritmik temel kullanılır. Örneğin, bir işaretin gerilim kazancı ölçülüyorsa desibel değeri aşağıdaki gibi hesaplanır: V db 20.log 10 V out in Temel ölçek logaritmikten (Log) lineere (Lin) devre tekrar etkinleştirilmeksizin değiştirilebilir. (Yalnız Logaritmik ölçek kullanılarak sonuç grafiği Bode çizimi olarak adlandırılır.) Yatay eksen ölçeği Yatay veya x ekseni her zaman frekansı gösterir. Onun ölçeği yatay eksen için başlangıç (I) ve sonuç (F) olarak belirlenir. Bir Frekans tepkisi analizi büyük bir frekans aralığı gerektirdiğinden, bir logaritmik olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Yatay eksen ölçeği ayarlanırken başlangıç (I) frekans sonuç (F) frekansından daha az olmalıdır. Düşey eksen ölçeği Düşey eksen için birimler ve ölçek aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi ölçülmüş olana ve kullanılan temele bağlıdır. Ölçüm yaparken Temel kullanırken Asgari başlangıç değeri Azami sonuç değeri Büyüklük (kazanç) Logaritmik -200 db 200 db Büyüklük (kazanç) Lineer 0 10e09 Faz Lineer Gerilim kazancı ölçüldüğünde düşey eksen devrenin çıkış geriliminin onun giriş gerilimine oranını gösterir. Logaritmik temel için birimler desibeldir. Faz ölçüldüğünde düşey eksen her zaman derece olarak faz açısını gösterir. Birimler ne olursa olsun bode çizicinin denetimini kullanarak eksenler için başlangıç (I) ve sonuç (F) değerlerini ayarlayabilirsiniz Bode Çizici Sonuçlarını Görüntüleme Çizim üzerinde herhangi bir noktada frekansın, büyüklüğün veya fazın okumasını elde etmek için bode çizicinin düşey imlecini taşıyın. Düşey imleç bode çizicinin ekranının sol kenarında bulunur.

137 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 129 Düşey imleci görüntülemek için: 1. Bode çizici altındaki okları tıklayın veya ölçümü istediğiniz çizim üzerinde noktaya bode çizicinin ekranının sol kenarından düşey imleci sürükleyin. Üzerinde sağ tıklayarak görüntülenen açılır pencereyi kullanarak imleci taşıyabilirsiniz. Bu özellik bode çizimi üzerinde -3 db noktasında konumlandığında yararlıdır. Düşey imlecin ve izin kesiştiği büyüklük (veya faz) ve frekans oklar yanındaki kutlarda gösterilmiştir. Düşey imleçteki frekans Düşey imleçteki faz 7.9. Word Jeneratör Bu aracı kullanmak için, Instruments araç çubuğundaki Word Generator düğmesine tıklayın ve simgesini çalışma alanına yerleştirmek için tıklayın. Simge devreye word jeneratörü bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görüntülemek ve kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın. 32 bit içerisinde en az önemli 16 bit 32 bit içerisinde en önemli 16 bit Veri okuma ucu Harici tetikleme ucu Sayısal devrelere uyarıcı sağlamak için devre içerisine bitlerin desenlerini veya sayısal word leri göndermek için word jeneratörü kullanın. Çıkış uçları word jeneratörü simgesine karşılık gelir. Tampon kelime desenlerini kaydeder veya önceden ayarlanmış desenleri üretir Word Jeneratör Ayarları Wordleri girme Word jeneratörün araç yüzünün sağ kenarında heksadesimal dan FFFFFFFF aralığında sayıların satırları görünür (desimal-ondalık olarak ). Ekranların sayısının türü Display

138 130 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı kutusunda seçilen düğmeye bağlı olarak Hex, Dec, Binary veya ASCII olabilir. Her yatay satır bir word ü ifade eder. Word jeneratör etkinleştirildiğinde bitlerin bir satırı aracın altında ilgili uçlara paralel gönderilir. Word jeneratörde bir bit değeri değiştirmek için düzenlemek istediğiniz sayısı seçin ve uygun sayı biçimini kullanarak onun alanında yeni değeri girin. Word jeneratör tarafından bir word iletildiği gibi aracın altında çıkış ucundan temsil eden çemberde her bitin değeri görüntülenir. Controls Wordlerin sürekli bir akışını gönderir. Bir akışta bütün wordleri başlangıçtan bitişe kadar gönderir. Bir seferde bir word gönderir. Kaydedilmiş bir desen oluşturur veya kullanır. Bir devreye 32 bit word ü enjekte etmek için Step, Burst veya Cycle ı tıklayın. Devreye bir seferde bir word iletmek için Step i tıklayın. Dizideki bütün word leri göndermek için burst ı tıklayın. Cycle ı tıklayarak Simulation araç çubuğundaki Stop simulation düğmesi tıklanarak durdurulabilecek olan word lerin sürekli akışını gönderir. Belirli bir word de kelimelerin akışını duraklatmak istediğinizde durma noktası ekleyin. Bir durma noktası eklemek ve girişi durdurmak için istediğiniz yerde tampon kaydırma listesindeki word ü seçin, sağ tıklayın ve açılan pencereden Set Breakpoint i seçin. Kaydırma listesinde bir durma noktası bir durma işareti etiketlenir. Bir durma noktasını kaldırmak için tampon kaydırma listesindeki mevcut durma noktası üzerine sağ tıklayın ve görünen açılır pencereden Delete Breakpoint i seçin. Birden daha çok durma noktası kullanılabilir. Durma noktaları Cycle ve burst un her ikisinde etkindir. Ayarlar iletişim kutusu Bir dosyaya word jeneratördeki girilen word desenlerini kaydetmenize ve önceden kaydedilmiş word desenlerini yüklemeye olanak sağlayan seçeneklerin bir ayarını görüntülemek için Set e tıklayın. Ayrıca bu işlev desenleri oluşturmak veya ekranı temizlemek için faydalı kullanılabilir. Önce kaydedilmiş desenleri açar Mevcut deseni bir dosya olarak kaydeder. Bütün word leri hex 0000 değiştirir. Takip eden word lerin 1 artarak veya azalarak desenini oluşturur. Çıkan binary word lerin tek 1 sağa veya sola kaymış olduğu deseni oluşturur. Yukarı veya aşağı sayma veya sağa veya sola kaydırma için başlangıç değeri girin. Tampondaki hatların (wordlerin) sayısı Triggering Dâhili tetiklemeyi kullanın Harici tetikleme ucunu kullanın İşaretin yükselen kenarı üzerinde tetikleme İşaretin azalan kenarı üzerinde tetikleme

139 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 131 Word jeneratörünün girdi alanındaki devreye giriş tetiklemede word jeneratörün saatini kullanmak için Internal i tıklayın. Tek word aktarılmasına neden olan her giriş döngüsü yerine dış uçtan girişi kullanmak için External i kullanın. Artan / azalan kenar düğmelerini, artan veya azalan kenarına üzerinde word jeneratörü giriş sinyali tetikler olup olmadığını denetlemek için kullanın. Frequency and data Ready Word jeneratörün saat frekansını Hz, khz veya MHz e ayarlayın. Her word bir saat saykılı süresince çıkış uçlarına yerleştirilir. Word jeneratörden hazır veri olan bilinen devre sağlar Logic Analizör Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğunda Logic Analyzer düğmesi üzerine tıklayın ve simgesini çalışma alanına yerleştirmek için tıklayın. Simge devreye lojik analizörü bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görmek için kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın. Giriş işaretleri için uçlar Harici saat Tetik niteleyici Saat niteleyici Lojik analizör bir devrede 16 sayısal işarete varan seviyeleri gösterir. Bu lojik durumların hızlı veri toplaması ve büyük sistemlerin tasarımına yardım etmek için gelişmiş zamanlama analizi ve sorun gidermeyi geliştirmek için kullanılır.

140 132 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Simgenin sol tarafındaki 16 daire araç yüzü yatay satırlara karşılık ve uçlara karşılık gelir. Bir düğüme uç bağlandığında o daire siyah nokta ve düğümün ismi ve renk görüntüsü ile görüntülenir. Aksi takdirde uç dairesi siyah nokta olmadan görüntülenir. Devre etkinleştirildiğinde lojik analizör onun uçları üzerindeki giriş değerlerini kaydeder. Tetikleme işareti görüldüğünde lojik analizör ön ve son tetikleme verisini görüntüler. Veri zamanda kare dalga gibi görüntülenir. Üst satır kanal 1 için değerleri, sonraki satır kanal 2 için değerleri görüntüler. Mevcut word ün her bitinin binary değeri araç yüzünün sol kenarı üzerindeki uçlarda görüntülenir. Zaman ekseni işaret ekranı iletişim kutusunun üst ekseni gibi görüntülenmektedir. Ayrıca iletişim kutusu iç saat işareti, harici saat işareti, harici işaret belirleyici işareti ve tetikleme niteleyici işaretini görüntüler. Tetiklemeden önce ve sonra saklanmış örneklerin sayısını belirlemek için Clock kutusunda Set i tıklayın veya varsayılan araç ayarlarını kullanın. Lojik analizör ön tetikleme örneklerinin sayısını elde edene kadar veriyi depolar. Sonra tetikleme işareti görene kadar yeni örnekler olarak örnekleri atmaya başlar. Sonra tetikleme işareti son tetikleme örneklerinin değerine kadar örnekleri saklar. Örnekleme durduğunda zaman konumu otomatik olarak iki çarpı imlecin T1 ve T2, zaman konum değerlerini görüntüler. Ayrıca örnekleme durduğunda birinci çarpı imleç T1 i sıfır zamanın konumuna taşır. Eşik gerilimini değiştirmek için varsayılan araç ayarlarını kullanın Lojik Analizör Ayarları Durdurma ve yeniden başlatma Devre simüle edilirken seçilen Simulate / Pause lojik analizörü ve devreyi duraklatır. Araç yüzünün altındaki kaydırma çubuğu kullanılarak lojik analizör yeniden çalıştırılmadıkça tetikleme koşulu karşılaşılan ilk örnekten herhangi bir periyotta lojik analizörün sonuçlarını görebilirsiniz. Eğer lojik analizörü yeniden başlatırsanız araç yeniden başlatıldığı zamandan ve tetikleme koşulu karşılandığında sonuçları görüntüleyebilirsiniz. Aracı yeniden başlatmak için Reset i tıklayın. Bu eylem araçtaki bütün bilgileri temizleyecektir ve sonra Reset e tıklandığında tetikleme koşulu karşılandığında örnekten yeni bilgiler depolamaya başlayacaktır. Lojik analizör tetiklenmediğinde saklanan veriyi silmek için Stop u tıklayın. Eğer lojik analizör çoktan tetiklenmiş ve veri görüntüleniyorsa Stop a tıklama aracı durduracak ve simülasyonun devamını sağlayacaktır. Araç durdurulduktan sonra tekrar veri saklamaya başlamak için lojik analizörü yeniden başlatmalısınız. Lojik analizörün ekranını temizlemek için Stop u sonra Reset i tıklayın. Ekran temizleme simülasyonu bozmaz. Reset e tıkladıktan sonra tetikleme koşulu karşılandığı örnekten veri saklamaya başlayacaktır. Clock Setup Bir giriş örneği okunduğunda saati lojik analizöre bildirir. Saat dâhili ve harici olabilir. Saat ayarlarını ayarlamak için: 1. Lojik analizörün Clock alanında Set i tıklayın. Clock Setup iletişim kutusu görüntülenir. İşaret modu hariciye bağlı Simülasyon hızı saat frekansına bağlı Saat hızını ayarlayın. Örnekten önce ve sonra görüntülemek için verinin miktarını ayarlayın 2. Harici veya dâhili saat modunu seçin. 3. Dâhili saat hızını ayarlayın. Saat niteleyici, saat işareti filtreleyen bir giriş işaretidir. Eğer x ayarlıysa niteleyici kapalıdır ve örnekler okunduğunda saat işareti belirlenir. Eğer 1 veya 0 a ayarlıysa saat işareti seçilmiş niteleyici işarete eşleştiğinde yalnızca okunur. 4. Verinin önce (pre-trigger samples) ve sonra (post-trigger samples) ne kadar görüntüleneceğini ayarlayın. 5. Accept i tıklayın.

141 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 133 Trigger Settings Lojik analizör, belirli bir word ün okunması üzerine, word'ün birleşimi veya saat işaretinin artan kenarı veya azalan kenarı ile karşılaştığında tetikleme yapar. Tetikleme seçimi filtresi 16 bit kelime tetikleme üçe kadar kadar girebilirsiniz. A, B veya C nin 21 birleşimi arasında seçin. Tetikleme wordünü veya word birleşimlerini üçe kadar belirlemek için: 1. Lojik analizörün Trigger kutusunda Set i tıklayın. 2. Pozitive, Negative veya pozitif ve negatif saat kenarının her ikisini seçin. 3. Pattern A, Pattern B ve Pattern C etiket kutusunda tıklayın ve binary word girin. x 1 veya 0 anlamına gelir. 4. Trigger Combinations açılır listesinden istenilen birleşimi seçin (birleşimlerin bir listesi aşağıda görülmektedir). 5. Trigger Qualifier açılır listesinden istenilen tetikleme niteleyicisini seçin. Tetikleme niteleyicisi tetikleme işaretini filtreleyen bir giriş işaretidir. Eğer x ayarlıysa niteleyici kapalıdır ve tetikleme işareti lojik analizör tetiklenince belirlenir. Eğer 1 veya 0 ayarlıysa lojik analizör seçilen tetikleme niteleyici ile tetikleme işareti eşleştiğinde yalnızca tetikenmektedir. 6. Accept i tıklayın. Mümkün olan tetikleme birleşimleri: A B C A veya B A veya C B veya C A veya B veya C A ve B A ve C B ve C A ve B ve C A değil B A değil C B değil C A sonra B A sonra C B sonra C (A veya B) sonra C A sonra (B veya C) A sonra B sonra C A sonra (B olmaksızın C) Lojik Dönüştürücü Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğundaki Logic Converter düğmesine tıklayın ve simgesini yerleştirmek için çalışma alanına tıklayın. Simge devreye lojik dönüştürücüyü bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görüntülemek için kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerinde çift tıklayın. Bir devrenin temsilini veya sayısal işaretin birkaç dünüşümlerini lojik dönüştürücü gerçekleştirebilir. Bu sayısal bir devre için faydalı bir araçtır, ancak gerçek dünyada bir karşılığı yoktur. Devre şeklinden doğruluk tablosu veya Boolean ifadesini türetmek için bir devreye bağlanabilir veya bir doğruluk tablosundan veya Boolean ifadesinden bir devre üretmek için bağlanabilir.

142 134 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Girişler Belirli girişler için doğruluk tablosu Dönüştürme seçenekleri Boolean ifade 0 dan 1 e veya X (geçiş) değiştirmek için tıklayın. Uç için girişleri görüntülemek için onların altındaki etiketleri veya daireleri tıklayın Lojik Dönüştürücü Ayarları Bir devreden bir doğruluk tablosu türetmek Bir devre şemasından bir doğruluk tablosu türetmek için: 1. Lojik dönüştürücünün giriş uçlarına devredeki sekiz düğüme kadar bağlayın. 2. Logic converter simgesindeki çıkış ucuna devrenin tek çıkışına bağlayın. 3. Circuit tu Truth Table düğmesine tıklayın. Devre için doğruluk tablosu lojik dönüştürücünün ekranında görüntülenir. Bir doğruluk tablosu girme ve dönüştürme Bir doğruluk tablosu yapmak için: 1. Lojik dönüştürücünün üst kısmında A dan H ye kadar istediğiniz giriş kanallarına tıklayın. Aşağıdaki ekran alanındaki uçlar giriş koşullarını yerine getirmek için birleşimleri bir ve sıfırlar ile doldurur. Sağdaki çıkış sütunundaki değerleri başlangıç olarak ayarı? dir. 2. Her bir giriş koşulu ve istenilen çıkışı belirlemek için çıkış sütununu düzenleyin. Çıkış değerini değiştirmek için üç farklı ayar arasında anahtarlamak için üzerine tıklayın: 0, 1 veya X ( X işareti 0 veya 1 kabul edilebilir olduğunu gösterir). Bir doğruluk tablosunu Boolean ifadesine dönüştürmek için Truth Table to Boolean Expression düğmesine tıklayın. Boolean ifade lojik dönüştürücünün altında görüntülenir. Bir doğruluk tablosunu basitleştirilmiş Boolean ifadesine dönüştürmek için veya mevcut Boolean ifadeyi sadeleştirmek için Simplify düğmesine tıklayın. Sadeleştirme daha çok bilindik Karnaugh haritalama tekniğinden ziyade Quine-McCluskey yöntemi tarafından gerçekleştirilir. Quine McCluksey değişkenlerin herhangi bir sayısı için kapsamlı olduğu kanıtlandı, ancak manüel çözümler için hantalken, Karnaugh haritalama yalnızca değişkenlerin küçük sayıları için çalışır ve insan sezgileri gerektirir. Boolean ifadesinin sadeleştirilmesi önemli ölçüde bir hafıza gerektirir. Eğer yeterli bellek mevcut değilse, Multisim in bu işlemi tamamlaması mümkün olmayabilir. Bir Boolean ifadeyi girme ve dönüştürme Bir Boolean ifadesi altındaki toplam ürün veya ürün toplamları gösteriminin ikisini kullanarak lojik dönüştürücü kutusunda girilebilir. Bir boolean ifadeyi bir doğruluk tablosuna dönüştürmek için Boolean Expression to Truth Table düğmesini tıklayın. Bir Boolean ifadeyi bir devreye dönüştürmek için Boolean Expression to Circuit düğmesine tıklayın. Boolean ifadesi yerine lojik kapılar devre penceresinde görüntülenir. Yalnızca NAND kapıları kullanarak Boolean ifadesinin koşulları yerine bir devre görmek için Boolean Expression to NAND düğmesine tıklayın.

143 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 135 Sonuç devredeki kablonun genişliği Sheet Properties iletişim kutusunun Wiring sekmesindeki Wire Width ayarı tarafından belirlenir Distorsiyon Analizör Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğunda Distortion Analyzer düğmesine tıklayın ve simgeyi yerleştirmek için çalışma alanına tıklayın. Simge devreye distorsiyon analizörü bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görmek için kullanılan araç yüzünü açmak için simgeye çift tıklayın. Tipik bir distorsiyon analizör ses işaretleri içeren 20Hz ile 100kHz aralığındaki işaretler için distorsiyon ölçümleri gerçekleştirir. Bu etiket seçilmiş ölçüm türüne bağlı olarak değişir. Birimler sonuçları sunmak için kullanılır. Yapılan ölçümlerin türleri ya Toplam Harmonik Distorsiyon (THD) veya işaret artı gürültü ve distorsiyondur (SINAD). Sonuçları ölçümün iki türünü gösterecek şekilde ayarlamak için Set i tıklayın. Sadece THD için THD hesaplamak için kullanılan tanımı ayarlar (IEEE, ANSI/IEC den biraz daha farklıdır Distorsiyon Analizör Ayarları Harmonik distorsiyon Harmonik distorsiyon test frekansının harmonik işaretlerini üretir. Örneğin, 1kHz lik işaret için harmonikleri 2kHz, 3kHz, 4kHz gibi olabilir. Çok keskin ayarlanabilir çentik (notch) harmonik bozulmayı ölçmek için gereklidir. Bu yalnız harmonikleri veya bozulmaları bırakarak 1kHz işareti kaldıracak olan 1kHz gibi test frekansına ayarlanmıştır. Distorsiyonu harmonikleri ölçülür ve ortaya çıkan değerle, genlik test sinyali karşılaştırılır. SINAD Ölçümün bu türü (işaret artı gürültü ve bozulma) / (gürültü ve bozulma) nın oranı ölçülür Spektrum Analizör Spektrum analizör, genliğe karşı frekansı ölçmek için kullanılır. Bir osiloskobun zaman etki alanında performansı kadar frekans alanında benzer bir işlevi gerçekleştirir. Bir frekans aralık içerisinde süpürülerek çalışır. Alıcının girişteki işaretinin büyüklüğü sinyalin frekansına karşı çizilir. Bu araç farklı frekanslarda işaretin gücünü ölçmenin yeteneğidir ve frekans bileşenlerin işaretin varlığını belirlemenize yardımcı olur. Spektrum analizör RF tasarım modülünün bir parçasıdır Network Analizör Network analizör yüksek frekanslarda çalışmak üzere tasarlanmış bir devreyi karakterize etmek için yaygın olarak kullanılan bir devre dagilma parametrelerini (veya S-parametreleri), ölçmek için kullanılır. Bu S parametreleri diğer Multisim analizleri kullanılarak eşleşen hücreleri elde etmek için kullanılır. Network analizörde ayrıca H, Y, Z parametreleri hesaplanır.

144 136 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Devre iki bağlantı noktalı ağ olarak idealleştirilmiştir. Ağ analizörü düzgün kullanmak için, devre giriş ve çıkış portlarının açık bırakılmış olması gerekir. Simülasyon süresince network analizör alt devreler ekleyerek analiz edilen devreyi tamamlar. Diğer analiz ve simülasyonu gerçekleştirmeden önce devreden alt devreleri kaldırmak gerekir. Network analizör RF tasarım modülünün bir parçasıdır Ölçüm Probu Measurement Probe kullanmak devredeki farklı noktalarda gerilimi, akımı ve frekans okumanlar kontrol etmek için hızlı ve kolay bir yoldur. Measurement Probe aşağıdaki gibi kullanılabilir: Dynamic Probe simülasyon süresince bir uçuş okuması elde etmek için herhangi bir kabloya probu sürükleyin. Anlık gerilim Tepeden tepeye gerilim RMS gerilim DC Gerilim Frekans Static probe çoklu problar simülasyon süresince veya önce devredeki noktalara bağlanabilir. Bu problar sabit kalır ve başka bir simülasyonu çalıştırana kadar simülasyon verileri içerecektir veya veriler silinir. Buna göre değişik gerilim okumaları ve frekans okumaları dinamik problarda bulunur, statik problar ayrıca akım okumaları içerebilir. Variables in circuit listesindeki analizin Output sekmesinde listelenir. Dinamik problar akım ölçemezler; ayrıca simülasyon çalıştırıldıktan sonra yerleştirilen statik problar akım ölçemez. Bu SPICE ağ listesi akım ölçmek için düzenlendiği içindir; bu simülasyon yeniden başlatıldığında yapılır Ölçüm probu ayarları Bu bölüm dinamik ve statik probların özelliklerinin nasıl ayarlandığını konusunda talimatları içerir Dinamik Prob Ayarları Dinamik prob özelliklerini ayarlamak için: 1. Prob Properties iletişim kutusunu görüntülemek için Simulate / Dynamic Probe Properties i seçin. 2. Display sekmesini tıklayın ve aşağıdaki Color kutusunu istenildiği gibi ayarlayın: Background - probu metin penceresinde arka plan için geçerli olarak seçilen rengi burada görüntüler. System (Tooltip) veya Custom u seçin. Custom için Select Color tıklayın ve görüntülenen Colors iletişiminden istenilen arkaplan rengini seçin. Text - Probun metin penceresinde görüntülenen metin için geçerli olarak seçilen rengi görüntüler. System (Tooltip) veya Custom u seçin. Custom için Select Color tıklayın ve görüntülenen Colors iletişiminden istenilen metin rengini seçin. Araç İpucu bir araç düğmesinin üzerinde gezdirdiğinizde eğer imleç bağlı görünüyorsa metni ifade eder. 3. Size kutusunda Width ve Heigth i girin veya bütün içeriğini göstermek için otomatik olarak yeniden boyutlandırma bilgi kutusu olan Auto-Resize ı etkinleştirin. 4. Tercihen probların metin penceresinde kullanılan yazı tipini değiştirmek için Font sekmesine tıklayın. 5. Parameters sekmesine tıklayın. 6. Tercihen, Use reference probe onay kutusunu etkinleştirin ve açılır listeden istenilen referans probunu seçin (Bu devrede hazır olan statik probların bir listesi tarafından doldurulur). Dinamik ölçümler seçilen referans probu (yerine topraktan) başvuru yapılacaktır. Bu yöntem, örneğin, bir voltaj kazancı veya bir faz farkı görüntüleyebilir. 7. Bir parametreyi gizlemek için (örneğin Vpp), özelliği hayır olarak geçiş yapmak için Show sütununda istenilen parametreye tıklayın. 8. Parametre aralığını ayarlamak için minimum ve maksimum sütunlarını kullanın.

145 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları İsteğe bağlı olarak Precision sütununda görüntülenen parametre için önemli basamakların sayısını değiştirin Statik Prob Ayarları Statik probun özelliklerini ayarlamak için: 1. Probe Properties iletişim kutusunu görüntülemek için istenilen prob üzerinde çift tıklayın. 2. Display sekmesini tıklayın ve aşağıda Color kutusunda istenildiği gibi ayarlayın: Background - probu metin penceresinde arka plan için geçerli olarak seçili rengi burada görüntüler. System (Tooltip) veya Custom u seçin. Custom için Select Color tıklayın ve görüntülenen Colors iletişiminden istenilen arkaplan rengini seçin. Text - Probun metin penceresinde görüntülenen metin için geçerli olarak seçilen rengi görüntüler. System (Tooltip) veya Custom u seçin. Custom için Select Color tıklayın ve görüntülenen Colors iletişiminden istenilen metin rengi seçin. Araç İpucu bir araç düğmesinin üzerinde gezdirdiğinizde eğer imleç bağlı görünüyor metni ifade eder. 3. Size kutusunda Width ve Heigth i girin veya bütün içeriğini göstermek için otomatik olarak yeniden boyutlandırma bilgi kutusu olan Auto-Resize ı etkinleştirin. 4. İstenildiği gibi aşağıdaki RefDes kutusunu ayarlayın: RefDes alanı seçilen prob için referans belirleyiciyi girin. (Varsayılan prob 1, prob 2 gibi). Hide RefDes seçilmiş prob için referans belirleyiciyi gizler. Show RefDes seçilmiş prob için referans belirleyiciyi gösterir. Use global settings Sheet Properties iletişim kutusunun Circuit sekmesindeki ayarı esas alan seçilmiş prob için referans belirleyiciyi gösterir veya gizler. 5. İsteğe bağlı olarak seçilmiş probun içeriğini gizlemek için Show popup window onay kutusunu etkisizleştirin. Drawing Layer listesi prob görüntüsü olan katman üzerinde görüntülenir. Varsayılan katman static Probe dur, ancak istenirse farklı bir katman seçilebilir. 6. İsteğe bağlı olarak probların metin penceresinde kullanılan yazı tipini değiştirmek için Font sekmesine tıklayın. 7. Parameters sekmesine tıklayın. 8. İsteğe bağlı olarak Use reference probe onay kutusunu etkinleştirin ve açılır listeden istenilen referans probu seçin (Bu o anda seçili olan devredeki probların bir listesi tarafından doldurulur). Şu anda seçilen prob alınan ölçümler seçilen referans probuna (öğütülmüş yerine) referans alınarak yapılacaktır. Bu yöntem kullanılarak örneğin, gerilim kazancı veya bir faz kayması görüntülenebilir. Eğer bu seçeneği seçerseniz probun RefDes in yanında bir üçgen görünür. Use reference probe seçeneği etkinleştirildiğinde belirir. Referans probları yalnızca etkileşimli simülasyonda kullanmak içindir. 9. Bir parametre gizlemek için (örneğin, Vpp) özelliği hayır olarak geçiş yapmak için Show sütununda istenilen parametreye tıklayın. 10. Parametre aralığını ayarlamak için minimum ve maksimum sütunlarını kullanın. 11. İsteğe bağlı olarak Precision sütununda görüntülenen parametre için önemli basamakların sayısını değiştirin Ölçüm probu kullanma Dinamik prob Measurement probe dinamik olarak kullanmak için (bir noktada yerleştirilmemiştir):

146 138 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 1. Devreyi etkinleştirmek için Simulate / Run seçin veya Run / Resume Simulation düğmesine tıklayın. 2. Instruments araç çubuğunda bulunan Measurement Probe düğmesine tıklayın. Prob şimdi fare imlecine eklenir. 3. Ölçüm almak istediğiniz noktaya probu getirin. Okumalar dinamik prob ayarlarına dayalı olarak Measurement Probe üzerinde görüntülenir. Devre simülasyonu yapıldığında ve prob bir kablo veya uca yerleştirilmediğinde prob üzerinde okuma yoktur. 4. Probu etkisizleştirmek için Measurement düğmesine tıklayın veya ESC ye basın. Ölçümün doğruluğu için devrenize bir toprak eklenmelidir. İpucu Simülasyon süresince herhangi bir kabloya probu yerleştirmek için tıklayabilirsiniz. Statik prob Bir statik (yerleşik) Measurement Probe bağlamak ve okuma almak için: 1. Instruments araç çubuğunda bulunan Measurement Probe düğmesindeki ok işaretine tıklayın ve listede görünen aşağıdaki prob türlerinden birini seçin: From dynamic probe settings yerleşmiş prob Simulate / Dynamic Probe Properties komutu kullanılarak girilen ayarlar kullanılacaktır. AC Voltage yerleşmiş prob Vpp, Vrms, Vdc ve frekansı ölçecektir. AC current terleşmiş prob Ipp, Irms, Idc ve frekansı ölçecektir. Instantaneous voltage and current yerleşmiş prob V ve I ölçecektir. Voltage with reference Reference Probe iletişimi görünür. Açılır listeden (devrede hazır olan probların listesi tarafından doldurulur) istenilen referans probunu seçin. Yerleşmiş prob Vgain(dc), Vgain(ac) ve fazı ölçecektir. Eğer bu prob türü seçilirse, prob RefDes yanında üçgen görünür. 2. Devre üzerinde istenilen noktada probu yerleştirmek için tıklayın. 3. Devreyi etkinleştirmek için Simulate / Run ı seçin veya Run / Resume Simulation düğmesi üzerine tıklayın. 4. Probun penceresi veri ile doldurulur. Probun içeriğini gizlemek için: 1. Prob üzerine sağ tıklayın ve Show Content seçeneğini kaldırın. Yerleşmiş prob şimdi aşağıda gösterildiği gibi ok işareti gibi görünür. Yerleşmiş prob

147 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 139 Probun içeriğini göstermek için üzerinde sağ tıklayın ve Show Content i seçin Dört Kanallı Osiloskop Dört kanallı osiloskop dört farklı girişi anlık olarak izlemek için olanak sağlar. Toprak Harici tetikleme Giriş kanalları Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğundaki Four Channel Oscilloscope düğmesine tıklayın ve simgesini yerleştirmek için çalışma alanına tıklayın. Simge devreye dört kanallı osiloskobu bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görüntülemek için kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın Dört Kanallı Osiloskobun Ayarları Bir simülasyon süresince, önce ve sonra osiloskobun altında bulunan ayarları değiştirebilirsiniz. Bazı durumlarda doğru sonuçları elde etmek ve simülasyonu yeniden çalıştırmak için gerekebilir. Ayarları değiştirmek için: 1. Timebase kutusundaki ayarları aşağıdaki gibi ayarlayın: Scale alanı zamana karşı büyüklük karşılaştırıldığında (Y/T) veya işaret eklendiğinde, örneğin AB (Axes buttons aşağıda görün) osiloskobun yatay (x ekseni) göstergesini değiştirmek için bu alanda tıklayın. X position alanı x ekseni üzerinde işaretin başlama noktasını değiştirmek için bu alanda tıklayın. 0 a ayarlandığında işaret ekranın sol kenarından başlar. İki bölüm bu durumda, bir pozitif değer (örneğin, 2,00) başlama noktası sağa kayar. Üç bölüm bu durumda, başlama noktası bir negatif değere kadar (örneğin, -3,00) sola kayar. Axes buttons Eksen düğmeleri Y/T zamana karşı (x ekseni) dalga şekli büyüklüğünü (y ekseni) görüntülemek için tıklayın. A/B A giriş kanalına karşı B giriş kanalını göstermek için tıklayın. (A y ekseni üzerinde ve B x ekseni üzerindedir). Bu ayarlar Lissajous desenleri olarak bilinen faz kaymaları ve frekansı görüntüler veya bir histerezis düğümünü görüntüleyebilirler. Bu düğme seçildiğinde Scale ve X position alanları etkisizleşir (grileşir). Açılır menüyü görüntülemek için A/B düğmesi üzerinde sağ tıklayarak x ekseni ve y ekseni üzerinde temsil edilen kanalları değiştirebilirsiniz. İlk harfin y ekseni üzerinde temsil edildiğini ve ikinci harfin x ekseni üzerinde temsil edildiğini unutmayın. Menüden bir öğe seçildikten sonra seçiminizi yansıtmak için A/B düğmesinin etiketi değişecektir. Örneğin, eğer D/A yı seçerseniz düğmede D/A okunacaktır.

148 140 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı D/A seçilmiş Scale ve x position alanları etkisizleşir. Düğmenin etiketi D/A ya değişir. AB A izini B izine eklemek için tıklayın. AB düğmesi üzerine sağ tıklayarak ve görünen açılır menüden bir seçim yaparak birlikte eklenen kanalları değiştirebilirisiniz. 2. Aşağıdaki gibi ChannelA daki ayarları ayarlayın: Çevirmeli kadran Scale ve Y position alanlarındaki ayarları ve giriş kuplaj düğmeleri olan giriş kanalını seçmek için çevirmeli düğme üzerine tıklayın ve sürükleyin. Çevirmeli düğme hareketi ile kutunun isminin değiştiğine dikkat edin. Kanalı seçmek için çevirmeli düğmesi döndürün Scale alanı bölüm başına gerilimin sayısını değiştirmek için buraya tıklayın. Bu ayar y ekseninin göstergesini belirler. Ayrıca Timebase kutusunda A/B düğmesi seçildiğinde x ekseni göstergesini denetler. Simülasyon çalıştırıldığında görüntülenen kanalda seçilen Scale grafik üzerinde kullanılan göstergedir. Örneğin, eğer çevirmeli kanal ile kanal B seçilmişse ve Scale 5V/Div e ayarlıysa grafikteki bütün kanallar A,C ve D 2V/Div e ayarlı olsa bile 5V/Div de gösterilecektir. Y position alanı y ekseni üzerinde işaretin başlama noktasını değiştirmek için bir alanda tıklayın. 0 a ayarlandığında işaret x ekseni ile kesişerek başlar. Bir pozitif değer (örneğin, 2,00) başlama noktası iki bölüm bu durumda x ekseninin üstüne kayar. Bir negatif değer (örneğin, -3,00) üç bölüm bu durumda başlama noktası x ekseninin altına kayar. Her iz için (kanal) farklı Y position ayarı kullanılarak bireysel dalga şeklini ayırmaya yardım eder. Giriş kuplaj düğmeleri: Giriş kuplaj düğmeleri

149 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 141 AC düğme bir işaretin yalnızca AC bileşenini görüntülemek için tıklayın. Bu osiloskobun probuna seri bir kondansatör yerleştirme etkisi vardır. AC kuplaj kullanılarak gerçek bir osiloskop gibi görüntülenen ilk saykıl yanlıştır. İlk saykılda işaretin DC bileşeni hesaplandıktan ve ortadan kaldırıldıktan sonra dalga şekli doğrudur. 0 düğmesi Y position başlangıç ayarı noktasında bir düz referans hattı görüntülemek için tıklayın. DC düğmesi işaretin AC ve DC bileşenlerinin toplamını görüntülemek için tıklayın. düğmesi seçilen kanalın izini 180 terslemek için tıklayın. Osiloskop probu ile seri bir kuplaj kondansatörü yerleştirilmemiştir. Osiloskop akım için bir yol sağlamayacaktır ve analiz kondansatörün hatalı biçimde bağlandığını dikkate alacaktır. Bunun yerine AC yi seçin. 3. Trigger kutusundaki ayarları aşağıdaki gibi ayarlayın: Yükselen kenar Azalan kenar Tetikleme düğmeleri Edge düğmeleri pozitif eğim ve yükselen işareti üzerinde işareti görüntülemeye başlamak için yükselen kenar düğmesine tıklayın. Negatif eğim ve düşen işaret ile başlamak için azalan kenar düğmesine tıklayın. Level alanları sol alanda tetikleme seviyesini ve sağ alanda ölçün birimini girin. Tetikleme seviyesi görüntülenmeden önce dalga şekli tarafından geçmesi gereken y ekseni üzerindeki noktadır. Düz bir dalga şekli tetikleme seviyesini geçmeyecektir. Düz bir işareti görmek için tetikleme işaretinin Auto ya ayarlı olduğundan emin olun. Tetikleme düğmeleri: Sign düğme tetikleme seviyesiyle karşılaşıldığında osiloskop tetikleme ile bir geçiş yapması için tıklayın. Osiloskop yüzünün sonunda izi aldıktan sonra Sign e tekrar tıklayana kadar değişmeyecektir. Nor düğmesi tetikleme seviyesi karşılaşıldığı her zaman osiloskobu yenilemek için tıklayın. Auto düğmesi düz bir işaret görüntülemek için veya mümkün olduğu kadar işareti görüntülemek istiyorsanız tıklayın. Eğer Auto seçilmişse A ve Ext düğmeleri etkisizleşir (grileşir). A düğmesi bu Sing veya Nor seçilmişse etkindir. Eğer seçilmişse tetikleme kanal A ya referansı dâhilidir. Eğer dâhili referans kanalını değiştirmek istiyorsanız açılır menüyü görüntülemek için A üzerine sağ tıklayın ve istediğiniz kanalı seçin. Düğme üzerindeki etiket seçiminizi yansıtmak için değişir. Açılır menüde seçilmiş kanal düğme üzerinde yansıtılır. None düğmesi tetikleme ayarı yoktur. Ext düğmesi harici bir kaynaktan osiloskobun tetiklemesini istiyorsanız tıklayın. 4. İsteğe bağlı olarak aşağıdaki dosya biçimlerinden birinde sonuçları kaydetmek için Save üzerine tıklayın. Scope data (*.scp) Multisim osiloskop dosya biçimi LabVIEW ölçüm dosyaları (*.lvm) National Instruments LabVIEW dosyası oluşturulur. DIAdem dosyaları (*.tdm) National Instruments DIAdem dosyaları oluşturulur. DIAdem dosyası olarak veri sakladığınızda oluşturulan iki dosyanın; bir başlık dosyası (.tdm) ve binary dosyası (.tdx) olduğuna dikkat edin.

150 142 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Eğer.lvm veya.tdm dosyalarını seçerseniz Data resampling settings iletişim kutusu görüntülenir. Ayrıca osiloskopta bulunan Save düğmesi ile birlikte Grapher penceresinden simülasyon sonuçlarını kaydedebilirsiniz Dört Kanallı Osiloskop Sonuçlarını Görüntüleme Bu bölüm dört kanallı osiloskobun kullanımını göstermek için aşağıdaki devreyi kullanır. Bu devre dört farklı noktaya bağlı osiloskop ile testere dişli dalga şekli jeneratörüdür. Okumaları alma Dört kanallı osiloskop ile okumalar almak için: 1. Devreyi etkinleştirmek için Simulate / Run ı seçin veya Run / resume Simulation dümesine tıklayın. 2. Araç yüzünü açmak için dört kanallı osiloskobun simgesine çift tıklayın. Simülasyonu çalıştırmadan önce, simülasyon sırasında ve sonra herhangi bir zamanda aracı açabilirsiniz. 3. Birkaç saniye sonra simülasyon durur veya duraklatılır. İsteğe bağlı olarak beyaz arkaplan ile ekranı göstermek için reverse tıklayın. Osiloskop ekranı üzerinde dört iz A dan D ye dört giriş kanalını temsil etmektedir. İzler kablolar için seçilmiş renklerle aynıdır.

151 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 143 Osiloskobun ayarlarını değiştirmek veya verileri görüntülemek için simülasyonu durdurmak veya duraklatmak gerekli değildir. Veri görüntüleme Simülasyondan önce, sonra veya simülasyon sırasında veri görüntüleme ayarlarını değiştirebilirsiniz. Dört kanallı osiloskobun ekranı üzerinde veri görüntülemek için: 1. Sol grafik imleci ( 1 etiketli) üzerine fare imlecini yerleştirin ve eğriler üzerinde bir noktaya grafik imleci sürükleyin. İmlecin eğrileri geçtiği noktaları yansıtmak için osiloskobun T1 bölümündeki verinin değiştiğine dikkat edin. Ayrıca ( 2 etiketli) grafiğin sağ imlecini eğri üzerinde istediğiniz noktaya sürükleyebilirsiniz. Bunu yaptığınızda osiloskobun T2 satırındaki veri değişir. ( 1 etiketli) sol imleç ( 2 etiketli) sağ imleç Kanal A Kanal B Kanal C (T1) sol imleç için veri Kanal D (T2) sağ imleç için veri 2. Ayrıca grafik imlecini taşımak için sol ve sağ okları kullanabilirsiniz. (T1) sol imleci taşımak için tıklayın: Sağa Sola (T2) sağ imleci taşımak için tıklayın: Sola Sağa 3. Açılır menüyü görüntülemek için üzerinde sağ tıklayarak belirli bir eğri üzerinde grafik imleci belirli bir x veya y değerine taşıyabilirsiniz.

152 144 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Dört Kanallı Osiloskobun Bağlantısı Dört kanallı osiloskobu bağlamak için: 1. 4 Channel Oscilloscope araç düğmesine tıklayın ve devrenize istediğiniz konuma aracı yerleştirin. 2. Aşağıdaki uç haritasını takip ederek devrenizde istediğiniz noktaya osiloskobu bağlayın. Toprak Harici tetikleme Giriş kanalları 3. Osiloskoba dört giriş kanalına kablo bağlamak için farklı renkler seçin. Osiloskop üzerinde görünen dört kanalın izleri bu adımda seçilen renkler ile temsil edilecektir. A kanalına bağlı kablo üzerine sağ tıklayın ve görüntülenen açılır menüden Segment Color u seçin. Color iletişim kutusu görünür. Kablo için istediğiniz renk üzerine tıklayın ve OK i tıklayın. B D kanalları için tekrarlayın. Şimdi aşağıdakine benzer bir biçimde dört kanallı bir osiloskop bağlı bir devre vardır.

153 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Frekans Sayıcı Frekans sayıcı işaret frekansını ölçmek için kullanılır. Aracı kullanmak için Instruments araç çubuğundaki Frequency Counter düğmesine tıklayın ve simgeyi yerleştirmek için çalışma alanına tıklayın. Simge frekans sayıcı, devreye bağlamak için kullanılır. Ayarları girmek ve ölçümleri görüntülemede kullanılan araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın Frekans Sayıcının Kullanımı Frekans sayıcıyı kullanarak bir devre ölçümü için: 1. Frequency Counter araç düğmesine tıklayın ve devrenizde istediğiniz konuma simgeyi yerleştirin. Ölçümü istediğiniz devredeki noktaya frekans sayıcıyı bağlayın. Bu örnek frekans sayıcıya bir işaret sağlamada AC kaynak kullanılır. 2. Araç yüzünü açmak için simge üzerine çift tıklayın. 3. Aşağıdaki denetimleri kullanarak istediğiniz gibi okumak için aracı ayarlayın: Measurement kutusu: Freq düğmesi frekans ölçmek için tıklayın. Pulse düğmesi pozitif ve negatif darbe süresini ölçmek için tıklayın. Period düğmesi bir tek saykılın süresini ölçmek için tıklayın. Rise / Fall düğmesi bir tek saykılın yükselme ve düşme zamanlarını ölçmek için tıklayın. Coupling kutusu: AC düğmesi bir işaretin yalnız AC bileşenini görüntülemek için tıklayın. DC düğmesi işaretin AC ve DC bileşenlerinin toplamını görüntülemek için tıklayın. Sensitivity (RMS) kutusu sol alanda duyarlılığı ve sağ alanda ölçümün birimini girin. Trigger Level kutusu sol alanda tetikleme seviyesi ve sağ alanda ölçümün birimini girin. Tetikleme seviyesi okuma görüntülenmeden önce dalga şekli tarafından elde edilmesi gereken noktalardır.

154 146 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Yukarıdaki ayarlar simülasyondan önce, sonra ve simülasyon süresince değiştirilebilir. 4. Simulate / Run ı seçin. Freq düğmesi seçildiğinden bu yana frekans sayıcının bağlı olduğu noktadaki frekans görünür. Frekans 5. Diğer okumalar aşağıdaki gibi elde edilebilir: Darbe Pozitif darbe süresi Negatif darbe süresi Seçilmiş düğme Periyot Bir tek saykılın süresi Seçilmiş düğme Yükselme / Düşme Bir tek saykılın yükselme zamanı Bir tek saykılın düşme zamanı Seçilmiş düğme IV Analizör IV analizör aşağıdaki elemanların akım gerilim eğrilerini ölçmek için kullanılır: Diyot PNP BJT NPN BJT PMOS NMOS

155 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 147 IV analizör bir devreye bağlanmayan tek bileşeni ölçer. Öncelikle bunların bağlantılarını keserek devrede olan elemanları ölçebilirsiniz IV Analizörün Kullanımı IV Analizörü elemanların karakteristiklerini kullanmak için: 1. IV Analysis araç düğmesine tıklayın, çalışma alanına simgesini yerleştirin ve aracı açmak için simgesine çift tıklayın. 2. Components açılır listesinden analiz edilecek olan elemanın türünü seçin, örneğin PMOS. Bu örnekte bir PMOS FET incelenmiştir. 3. Çalışma alanına istenilen elemanı yerleştirin ve araç yüzünde gösterilen aşağıdaki sembol haritasına göre IV Analizörü bağlayın. Sembol haritası Bileşen açılır listesindeki seçilen elemana bağlı olarak değişir Bir devrede mevcut olan bir elemanı kontrol ederseniz devreden bağlantısını kesin ve aşağıdaki gösterildiği gibi IV Analizörü ona bağlayın. 4. Simulate Parameters iletişim kutusunu görüntülemek için SimParam a tıklayın. İletişim kutusunun içeriği Components açılır listesinde seçilmiş elemana bağlı olarak değişir. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vds kutusunda aşağıdaki alanda görünen Vds için varsayılan ayarları değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vds yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vds yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin.

156 148 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Increment sol bölümde süpürme için istenen Vds adımlarının boyutlarını girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerinde eğrileri biçimlendirmede hesaplanmış ölçümlerdeki noktalar olacaktır. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vgs kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Vgs (kapı kaynak gerilimi) için varsayılan ayarları değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vgs yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vgs yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Num steps süpürme için Vgs nin adımlarının istenen sayısını girin. Vgs nin her değeri için bir eğri olacaktır. Normalize Data onay kutusu eğride (x ekseni) Vds değerleri pozitif değerler ile görüntülenir. Ayarları kaydetmek için OK i tıklayın ve IV Analizör iletişim kutusuna dönün. 5. İsteğe bağlı olarak Lin den Log a Current Range (A) ve Voltage Range (V) kutularında varsayılan gösterge düğmelerini değiştirin. Bu örnekte her iki ayar Lin de bırakılmıştır. Başlangıç (I) ve bitiş (F) akım ve gerilim ayarlarını değiştirmeye gerek yoktur. Simülasyon çalıştırıldıktan sonra bu alanlar eğriyi tam olarak görüntülenmek için doldurulur. 6. Simulate / Run ı seçin. Eleman için IV eğri görüntülenir. Eğer istenirse ekranı beyaz arka plana değiştirmek için Reverse üzerine tıklayın. İsteğe bağlı olarak grafik üzerinde simülasyonun sonuçlarını görüntülemek için View/Grapher i seçin Simülasyon Parametreleri İletişim Kutusu Yukarıda 4 adımda açıklanan Simulate Parameters iletişim kutusu Components açılır listesinde seçilen elemana bağlı olarak değişir. Bu bölüm diğer bileşen türleri seçildiğinde iletişim kutusunda görünen veriyi açıklar. Diyot parametreleri IV Analyzer iletişim kutusunun Components açılır listedinde diyot seçildiğinde ve SimParam. tıklanınca görünen Simulate Parameters iletişim kutusu aşağıdaki veri ile doldurulur. Bu kutu diyot ölçümleri için etkisizdir.

157 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 149 İsteğe bağlı olarak Source Name: Vpn kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen varsayılan ayarları değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vpn girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vpn girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Increment sol bölümde süpürme için Vpn adımlarının istenen boyutunu girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerindeki eğrilerden hesaplanacak olan ölçümlerdeki noktalar olacaktır. PNP BJT parametreleri IV Analyzer iletişim kutusunun Components açılır listesindeki BJT PNP seçildiğinde ve SimParam. tıklandığında görünen Simulate Parameters iletişim kutusu aşağıdaki veri ile doldurulur. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vce kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Vce (kollektör emiter gerilimi) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vce girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vce girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Increment sol bölümde süpürme için Vce adımlarının istenen boyutunu girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerindeki eğrilerden hesaplanacak olan ölçümlerdeki noktalar olacaktır. İsteğe bağlı olarak Source Name: Ib kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Ib (beyz akımı) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Ib yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Ib yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Num steps Ib nin adımlarının istenen sayısını girin. Ib nin her değeri için bir eğri olacaktır. Normalize Data onay kutusu Eğri üzerindeki (x ekseni) Vce değerleri pozitif değerler ile görünür. NPN BJT Parametreleri IV Analyzer iletişim kutusunun Components açılır listesindeki BJT NPN seçildiğinde ve SimParam. tıklandığında görünen Simulate Parameters iletişim kutusu aşağıdaki veri ile doldurulur. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vce kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Vce (kollektör emiter gerilimi) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vce girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vce girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Increment sol bölümde süpürme için Vce adımlarının istenen boyutunu girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerindeki eğrilerden hesaplanacak olan ölçümlerdeki noktalar olacaktır.

158 150 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı İsteğe bağlı olarak Source Name: Ib kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Ib (beyz akımı) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Ib yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Ib yi girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Num steps Ib nin adımlarının istenen sayısını girin. Ib nin her değeri için bir eğri olacaktır. Normalize Data onay kutusu Eğri üzerindeki (x ekseni) Vce değerleri pozitif değerler ile görünür. PMOS FET Parametreleri PMOS FET kullanıdığında Simulate Parameters iletişim kutusundaki ayrıntılar IV Analyzer kullanımı konusunda daha önce anlatılmıştı. NMOS FET Parametreleri IV Analyzer iletişim kutusunun Components açılır listesindeki NMOS seçildiğinde ve SimParam. tıklandığında görünen Simulate Parameters iletişim kutusu aşağıdaki veri ile doldurulur. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vds kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Vds (oluk kaynak gerilimi) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vds girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vds girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Increment sol bölümde süpürme için Vds adımlarının istenen boyutunu girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerindeki eğrilerden hesaplanacak olan ölçümlerdeki noktalar olacaktır. İsteğe bağlı olarak Source Name: Vgs kutusunda aşağıdaki alanlarda görünen Vgs (kapı kaynak gerilimi) için varsayılan parametreleri değiştirin: Start sol bölümde süpürme için istenen başlama Vgs girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Stop sol bölümde süpürme için istenen durma Vgs girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Num steps sol bölümde süpürme için Vgs adımlarının istenen boyutunu girin ve sağ bölümde ölçümün birimini girin. Bu adımlarla biçimlendirilmiş noktalar grafik üzerindeki eğrilerden hesaplanacak olan ölçümlerdeki noktalar olacaktır IV Analizör Veri Yeniden Görüntüleme IV analiz çalıştıktan sonra, aşağıdakine benzer bir grafik olacaktır. İmlecin eğrinin herhangi bir yerinde olmadığına ve grafiğin altındaki üç alanın boş olduğuna dikkat edin. İmleç Veri yok

159 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 151 Bu bölüm NPN BJT nin analizinden veri kullanır. IV Analyzer iletişim kutusundaki veriyi görüntülemek için: 1. Grafik imleci üzerine farenin imlecini yerleştirin ve eğri üzerinde bir noktaya grafik imlecini sürükleyin. Şimdi grafiğin üstünde üç alan 1mA lik temel akımına (Ib) karşılık gelen veri içerir. Ib (1mA) grafiğin altındaki eğri tarafından temsil edilmektedir. Fare imleci Grafik imleci Seçilmiş eğri Ib=1mA dir. İmleçteki gerilim (x ekseni) İmleçteki akım (y ekseni) 2. Diğer bir eğriyi seçmek için, örneğin Ib=2mA, fare imlecinizle eğri üzerine tıklayın. Şimdi grafiğin altındaki alanlar seçilmiş eğrinin grafik imleciyle kesiştiği noktadan veri içerir. Seçilmiş eğri Ib=2mA dir. İmleçteki gerilim (x ekseni) İmleçteki akım (y ekseni) 3. Grafik imlecini taşımak için aşağıda işaret edildiği gibi sol ve sağ ok işaretlerini kullanabilirsiniz. İmleci sola taşımak için tıklayın. İmleci sağa taşımak için tıklayın.

160 152 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı 4. Açılır menüyü görüntülemek için üzerinde sağ tıklayarak seçilen eğri üzerinde belirli bir x veya y değeri için grafik imlecini taşıyabilirsiniz. 5. Grafiğin belirli bir alanını görüntülemek için Current Range (A) ve Voltage Range (V) kutularında veriyi değiştirin. Current Range (A) (y ekseni) I alanı sol alanda grafik üzerinde görüntülenecek olan başlangıç akımı girin ve sağ alanda ölçümün birimini girin. F alanı sol alanda grafik üzerinde görüntülenecek olan bitiş akımı girin ve sağ alanda ölçümün birimini girin. Voltage Range (V) (x ekseni) I alanı sol alanda grafik üzerinde görüntülenecek olan başlangıç gerilimini girin ve sağ alanda ölçümün birimini girin. F alanı sol alanda grafik üzerinde görüntülenecek olan bitiş gerilimini girin ve sağ alanda ölçümün birimini girin. 6. Aşağıdaki örnekte grafik Ib=2mA, y ekseni üzerinde 75mA den 175mA e, x ekseni üzerinde 100mV tan 1,25V a görüntülemek için ayarlanır Agilent Simüle Edilmiş Cihazlar Multisim de aşağıdaki sanal simüle edilmiş Agilent cihazları içermektedir: Fonksiyon jeneratörü 33120A Multimetre Osiloskop 54622D

161 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları 153 Agilent Teknolojileri 33120A, yerleşiği keyfi dalga özelliğine sahip yüksek performanslı bir 15 MHz sentezlenmiş fonksiyon jeneratörüdür. Agilent Technologies 34401A Multimetre, 6 1/2-digit, yüksek performanslı dijital multimetre. Agilent Technologies 54622D Osiloskop 2-kanal 16 lojik, 100-MHz kanal bant genişliği osiloskop Tektronix Simüle edilmiş osiloskop Simüle Tektronix TDS kanal, 200-MHz osiloskop Voltmetre Voltmetre bir devrede gerilim ölçmek için multimetre üzerinde avantajlar sağlar Voltmetre Kullanımı Direnç (1,0ohm 999,99 Tohm) Voltmetre bir devre üzerinde etkisi genel olarak olmayan çok yüksek (1Mohm()) direnç sağlar. Çok yüksek dirence sahip bir devreyi test ediyorsanız daha doğru okuma yapmak için voltmetrenin direncini artırmak isteyebilirsiniz. (Bununla birlikte düşük dirençli bir devrede çok yüksek dirençli voltmetre kullanmak matematiksel yuvarlama hatasına neden olabilir.) Voltmetrenin direncini değiştirmek için üzerine çift tıklayın ve görünen özellik iletişiminin Value sekmesinde bulunan Resistance alanındaki değeri değiştirin. Mod (DC veya AC) Voltmetre ile DC veya AC voltage ölçebilirsiniz. DC modda ölçülen işaretin yalnız DC bileşeni olduğu için işaretin AC bileşenini kaldırır. AC modda yalnız AC bileşen ölçüldüğü için DC bileşeni ortadan kaldırır. AC ye ayarlandığında voltmetre işaretin RMS değerini görüntüler. Voltmetre modunu değiştirmek için üzerine çift tıklayın görünen özellik iletişiminin Value sekmesinde bulunan Mode alanında DC veya AC seçin.

162 154 Bilgisayar Destekli Devre Tasarımı Bir voltmetrenin bağlanması Ölçmek istediğiniz yükün her iki tarafında bağlantı problarına bağlama, yük ile paralel olarak voltmetreyi bağlayın. Bir devre etkinleştirildiğinde ve davranışı simüle edildiğinde voltmetre test noktaları karşısındaki gerilimi gösterir. (Son kararlı durum gerilimine ulaşılmadan önce voltmetre ara gerilimleri de gösterebilir.) Voltmetre Indicator bileşen grubunun içinde bulunur. Component araç çubuğunda bulunmaz. Eğer bir voltmetre devre simülasyonundan sonra taşınırsa bir okuma almak için devre tekrar etkinleştirilir Ampermetre Ampermetre bir devre akımını ölçmek için multimetreden fazla avantaj sunmaktadır. Bir devrede daha az yer kaplıyor ve düzenini uygun terminallere döndürebilirsiniz Ampermetre Kullanımı Direnci (1,0pohm 999,99ohm) Ampermetrenin direnci bir devreye daha küçük direnç gösterecek şekilde 1mohm a ayarlanmıştır. Eğer düşük dirençli bir devreyi test ediyorsanız daha hassas ölçüm almak için ampermetrenin direncini düşürebilirsiniz. (Bununla birlikte yüksek dirençli bir devrede çok küçük dirençli bir ampermetre kullanmak matematiksel yuvarlama hatasına sebep olabilir.) Ampermetrenin direncini değiştirmek için üzerine çift tıklayın ve görünen özellik iletişiminin Value sekmesinde bulunan Resistance alanındaki değeri değiştirin. Mod (DC veya AC) DC modda, bir işaretin yalnız DC bileşenini ölçen ampermetre ayarlanmıştır. Eğer AC kaynak akımını ölçmek istiyorsanız AC moda değiştirin. AC ayarlandığında ampermetre alternatif işaretin etkin değerini (RMS) gösterir. Ampermetrenin modunu değiştirmek için üzerine çift tıklayın ve görüntülenen özellikler iletişiminin Value sekmesinde bulunan Mode alanında DC veya AC yi seçin. Ampermetrenin bağlanması Gerçek bir ampermetre gibi simülasyonu yapılmış ampermetre ölçmek istenen düğümlerde seri bağlanmalıdır. Negatif uç yoğun sınır kenarındadır. Eğer bir ampermetre devre simülasyonu yapıldıktan sonra taşınırsa okuma almak için devre tekrar etkinleştirilmelidir. Ampermetre Indicator bileşen grubunda bulunur. Component araç çubuğunda yoktur Akım Probu Current Probe cihazın çıkış ucunda kabloda akan akımı gerilime dönüştüren endüstriyel kelepçe akım problarının davranışına benzetilmiştir. Çıkış ucu, gerilimin akıma oranına dayalı akım belirlendiği prob osiloskoba sonra bağlanabilir. Akım probu bağlanmamış Akım probu bağlı Osiloskoba bağlı gerilim çıkışı Çıkış gerilim ucu Pozitif akım akış yönü Ölçülen akımı taşıyan tel Şemanıza bir Current Probe yerleştirmek için: 1. Instruments araç çubuğunda bulunan Current Probe düğmesine tıklayın. Current Probe imlece şimdi eklenir. 2. İstenilen kabloya Current Probe nin resmini sürükleyin ve onu yerleştirmek için tıklayın. (Bir bağlantı noktasına Current Probe yerleştirilemez). 3. Çalışma alanına osiloskobu yerleştirin ve osiloskobu Current Probe nin çıkış ucuna bağlayın.

163 NI Multisim ve Temel Devre Uygulamaları Current Probe Özellikleri Gerçek dünyada tipik bir akım probunun davranışına benzetmek için çıkış geriliminin akıma oranı varsayılan ölçümü 1V/mA dir. Oranı değiştirmek için: 1. Current Probe Properties iletişim kutusunu görüntülemek için Current Probe üzerine çift tıklayın. 2. Ratio of Voltage to Current alanındaki değeri değiştirin ve Accept i tıklayın. Akım ölçmek için: 1. Araç yüzünü göstermek için osiloskop simgesi üzerine çift tıklayın. 2. Devreyi simüle edin ve osiloskop üzerindeki çıkışı görüntüleyin. 3. Osiloskop üzerinde bir iz görüntülendiğinde simülasyonu durdurun veya duraklatın. İzi anlamlı bir biçimde göstermek için ölçek ayarını yapmak gerekli olabilir. 4. İz üzerinde bir noktaya osiloskobun imleçlerinden birini sürükleyin ve gerilim okumayı unutmayın. İmleç İmleçteki gerilim Prob için ayarlanan oranı kullanarak gerilimi akıma dönüştürün. Yukarıda gösterilen örnekte osiloskop üzerinde okunan gerilim 459,908V tur. Bu örnek için oran varsayılan 1V/mA olduğu için buna karşılık gelen akım 459,908 ma dir. İpucu Görüntülenen gerilim ve akım arasındaki ilişki doğrudan 1:1 için Current Probe Properties iletişim kutusunda 1mV/1mA oranına ayarlanır. Current Probe un çıkışının polaritesini terslemek için Current Probe üzerinde sağ tıklayın ve görünen açılır menüden Reverse Probe Direction seçin.