Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ V. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KÜTAHYA İLİ ( )

2 Özellikle son yüzyılda sanayileşmeye bağlı olarak kırsal alanlardan kentlere yoğun olarak gerçekleşen göç hareketleri sonucu havası kirli, kalabalık, gürültülü, yoğun ve stresli günlük hayatı yaşayan kent merkezleri ortaya çıkmıştır. Bu durum kent merkezlerinden dinlenme, eğlenme, gezme, spor, araştırma maksadıyla kırsal, dağlık ve ormanlık alanlara yapılan ziyaretleri artırmış, yoğunlaşan ziyaretlerle birlikte oluşan ekonomik fayda Doğa Turizmi olgusunu ortaya çıkarmıştır. Bugün için Doğa Turizmi sağladığı ekonomik girdiler nedeniyle Dünyada ve Ülkemizde kırsal kalkınmanın önemli bir faktörü haline gelmiştir. İlimiz 7000 yıl öncesine dayanan geçmişinin ortaya koyduğu tarihi eserler ile Tarih ve Kültür Turizmi, sahip olduğu termal kaynaklar ile Sağlık Turizmi yanında dağlık yapısı, yaylaları, bitki çeşitliliği ve alanının % 53 lük kısmını kaplayan ormanları ile Doğa Turizmi açısından önemli potansiyeli barındırmaktadır. Kütahya nın mevcut turizm değerlerinin ve potansiyelinin ortaya konması ve Korunan Alan statüsünde bulunan yerlerin Doğa Turizmi açısından değerlendirilerek planlanması ve bu doğrultuda çalışmalar yapılması şüphesiz Kütahya nın ekonomisine ve kalkınmasına önemli katkı sağlayacaktır. Hazırlanan Kütahya Doğa Turizmi Master Planının 2023 yılı hedeflerine ulaşmasını hem İlimize hemde Ülkemize faydalı çalışmalara vesile olmasını temenni ederim. Şerif YILMAZ Kütahya Valisi

3 ÖNSÖZ Tarih, kültür ve olağanüstü doğal güzelliklerin iç içe yaşandığı Türkiye, bu özelliklerini günümüze kadar devam ettirebilmiş dünyanın ender turizm cennetlerinden biridir. Turizm sektörü, dünyada ve ülkemizde doğa, özgü kimlik ve aktif tatil arayışının giderek arttığı yeni bir süreç içine girmiştir. Ülkemiz sahip olduğu çok zengin doğal değerler ile doğa sporlarına yönelik büyük bir potansiyeli de bünyesinde barındırmaktadır.. Bakanımız Sayın Prof. Dr. Veysel EROĞLU nun emirleri ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürümüz Sayın Ahmet ÖZYANIK ın talimatları doğrultusunda Kütahya İli Doğa Turizmi Master Planı hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır. Bu doğrultuda, Kütahya Şube Müdürlüğümüzce konu ile ilgili bir uzman ekip oluşturulmuş ve Doğa Turizmi Master Planı hazırlanmıştır. Söz konusu plan, Şube Müdürü İsmail LAFCİOĞLU nun koordinatörlüğünde, Kütahya Şube Müdürlüğünden Orman Mühendisleri Nihat Erim BOZDEMİR ve Bünyamin ŞİŞMAN, Kütahya Orman Bölge Müdürlüğünden Orman Mühendisi Eşref KAMAN,Kütahya İl Kültür Turizm Müdürlüğünden Şube Müdürü Muammer ÖZER,Kütahya İl Özel İdaresi Genel Sekreterliğinden Şehir Plancısı Meryem BOSTAN, Kütahya Dumlupınar Üniversitesinden Yar.Doc.Dr Yakup ŞENYÜZ ve Araştırma görevlisi Ece Gökçe ÇAKIR,Kütahya Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünden Harita Mühendisi Yıldıray KALKAN,Kütahya Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü Spor Uzmanı Ercan ŞİRİN in katılımlarıyla oluşan proje ekibi tarafından yapılmıştır. Bu planla; doğal güzellikleri, tarihi ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Kütahya da, bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak, doğa turizminin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Kütahya İli Doğa Turizmi Master Planının hazırlanmasında katkı veren tüm paydaşlarımıza teşekkür ederim. İSMAİL LAFCİOĞLU Kütahya Şube Müdürü

4 ÇALIŞMANIN MAKSADI Bu çalışmanın amacı; doğal güzellikleri, tarihi ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Kütahya da, bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak doğa turizminin geliştirilmesini sağlamaktır. Bu master plan, Kütahya ilinin doğa turizmi konusundaki üst düzey amaç ve hedeflerini açıklamaktadır. Planda yıllarını kapsayan 10 yıllık dönem için toplu bir değerlendirme yapılmaktadır.

5 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve KÜTAHYA VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR KAYNAK ANALİZİ Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar TURİZM POTANSİYELİ TAŞIMA KAPASİTESİ Taşıma Kapasitesinin Elemanları; İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ İLGİ GRUBU ANALİZİ TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI TARİHÇE KÜTAHYA İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ i

6 İlin Coğrafi Konumu İlin Jeolojik Durumu İlin İklim Durumu İlin İdari Durumu Nüfus Ulaştırma Turizm İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ KÜTAHYA DOĞA TURİZMİ ARZI KÜTAHYA nın DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) Kütahya ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi Kütahya İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar Kütahya İlindeki Milli Parklar Kütahya İlindeki Tabiat Parkları Kütahya İlindeki Tabiatı Koruma Alanları Kütahya İlindeki Tabiat Anıtları Kütahya İlindeki Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları Kütahya İlindeki Mesire Yerleri Avlaklar Seçkin Özellikli Diğer Sahalar Frigya Vadileri Termal Turizm ii

7 ORTACA TURİZM MERKEZİ Enne Barajı Su Sporları Projesi YEDİGÖLLER ŞEHZADELER PARKI Ağaçköy Belediye Regreasyon Piknik Alanı Murat Dağı Kayak Merkezi Gediz Adnan Menderes Parkı KÜTAHYA İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ Kütahya Doğa Yürüyüşü Potansiyeli Frig Vadisi Yürüyüş Yolu 501 Km Murat Dağı Rotası ( Murat Dağı Tesisiler-Murat Dağı Zirve)13,3 Km Muratdağı Gölyeri Yürüyüş Güzergahı 8,95 Km Sarıçiçek Yürüyüş Güzergahı 9,150 Km Kesiksöğüt Karapınar Yürüyüş Güzergahı 3,5 Km Kütahya Merkez Çamlıca -Aydoğdu Rotası 14,8 km Simav Eynal Gölcük Rotası 12,3 Km Simav Karakür Karşıyaka rotası 6,7 km Emet Yenice Tahtalı Yaylası Rotası 9 km Emet Eğrigöz Dereli kaplıcaları Rotası 8,1 Km Domaniç Durabey Güzergahı 15,0 Km Tavşanlı Yaylacık Göleti Rotası 14,7 Km Pazarlar Göleti Pazarlar Rotası 7.1 Km Çavdarhisar Aizonai Çavdarhisar Barajı Rotası 6.48 Km iii

8 Dumlupınar Şehitliği Zafertepe Çalköy Rotası 16.8 Km Emet Turfanalanı-Malı Rotası 6,5 Km Emet Kocakır Yürüyüş Rotası 25 Km Emet Samrık- Sarıalan Yürüyüş Güzergahı 8 Km Kütahya Kamping Potansiyeli Kütahya Fotosafari Potansiyeli Kütahya Av Turizmi Potansiyeli Kütahya Flora ve Fauna gözlemciliği Potansiyeli Kütahya Dağ Bisikleti Potansiyeli Kütahya Kuş Gözlem Potansiyeli Kütahya Sportif Olta Balıkçılığı Potansiyeli Kütahya Yayla Turizmi Potansiyeli Kütahya Mağara Turizmi Patansiyeli Kütahya Dağcılık Patansiyeli KÜTAHYA İLİ KORUNAN ALANLAR HARİTASI SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER Çamlıca Tabiat Parkı Enne Barajı Tabiat Parkı KÜTAHYA İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ Gelişme Stratejileri Pazarlama Stratejisi iv

9 6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) v

10 TABLOLAR DİZİNİ TABLO 1. KÜTAHYA MERKEZ İLÇE DE BULUNAN ANITSAL YAPILAR TABLO 2. İLİMİZDEKİ TESCİLLİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI TABLO 3. KÜTAHYA İLİNİN KOMŞU İLLERE UZAKLIĞI TABLO 4. KÜTAHYA İLİ ORMAN ALANLARININ İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI TABLO 5. İL GENELİNDE MEVCUT KUŞ TÜRLERİ TABLO 6. KÜTAHYA İLİ GÜNEŞLENME SÜRELERİ TABLO 7. AYLARA GÖRE İLİMİZE AİT YAĞIŞ TÜR VE DEĞERLERİ TABLO 8. YILLIK ORTALAMA VE EN DÜŞÜK BAĞIL NEM TABLO 9. RASATLARA GÖRE TESPİT EDİLEN RÜZGAR DEĞERLER TABLO 10. EN HIZLI ESEN RÜZGARIN YÖNÜ VE HIZI TABLO 11. FIRTINALI GÜNLER SAYISI TABLO 12. YEREL BASINÇLAR TABLO 13 KÜTAHYA NUFUS TABLO YILLARI ARASI KÜTAHYA İLİ NÜFUS ARTIŞ HIZI TABLO 15. KÜTAHYA İLİ İLÇELERİNİN NÜFUSUNUN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ TABLO 16. İLİN GÖÇ DURUMU TABLO 17 KÜTAHYA İLİNİN YAŞ VE CİNSİYETE GÖRE NÜFUS DAĞILIMI TABLO 18. KÜTAHYA İLİ NİN İLÇELERE GÖRE NÜFUS YOĞUNLUĞU TABLO 19. KÜTAHYA İLİ İLÇELERİNİN MERKEZ İLÇEYE OLAN UZAKLIKLARI TABLO 20. KÜTAHYA GAR INDAN KALKAN TRENLER TABLO 21. KONAKLAYAN YERLİ YABANCI SAYILARI TABLO 22. TURİZM İŞLETME BELGELİ TESİSLER TABLO 23. TURİZM YATIRIM BELGELİ TESİSLER TABLO 24. KÜTAHYA İLİ ETKİNLİKLER TAKVİMİ TABLO 25. KÜTAHYA DA DOĞA TURİZMİ İLE İLGİLİ FAALİYET GÖSTEREN STK LAR TABLO 26.KÜTAHYA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ MESİRE YERLERİ TABLO 27. BARAJLARIN BESLENDİĞİ KAYNAKLAR, DERİNLİKLERİ, ALAN VE HACİMLERİ TABLO 28. MERKEZ VE İLÇELERDEKİ DİĞER GÖLETLER vi

11 1.GİRİŞ 1.1.DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve KÜTAHYA VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif ilişkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kişi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su İşleri Bakanlığı taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları; statülü korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiştir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakış açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 1

12 1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980 li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına ilişkin çalışmaları arttırmış, Bu çalışma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini sağlamıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu nca 1987 yılında tamamlanan çalışmalar sonunda ortak geleceğimiz adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmıştır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna vurgu yapılmıştır. Raporda ortaya konulan sürdürülebilir kalkınma kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne varılmıştır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacağı açıktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda; Kırsal Alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili 2

13 etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan insan yerleşimlerinin var olduğu alanları kırsal alan olarak tanımlayabiliriz. Kırsal Kalkınma Kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel şartları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabalarının, devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır. Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme işi olup, kırsal alan; toplumun ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır. Sürdürülebilir Kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemlidir. Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır yılında yapılan bir araştırmada; Fransız vatandaşları tatillerinin, %52 sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaşının evinde, %26 sı evlerinde geçirdiklerini ve %9 luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugün kü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliştirerek ve genişleterek 3

14 karşılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm gelişimi; Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı, Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri; a. Biyolojik çeşitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. İstihdam kalitesi, f. Sosyal eşitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileşendir. Turizm; aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının sürdürülebilir kırsal kalkınma ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme 4

15 eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere de kolayca ulaşılabilmektedir. En önemli hususta; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelebilecektir. İşte bu nedenle; SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER) PLANI çalışmasına lüzum duyulmuştur. 1.4.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının bilgisini, becerilerini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel 5

16 otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır. Söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nda turizm; doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluşturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir. 6

17 -Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi gruplarının etkin iş birliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. -Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nın bir parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaşımdır. -İyi tanımlanmış amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak gereklidir. -Ziyaretçinin İzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalışılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geri bildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi (iyileştirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değişimlerin takibi için çok önemlidir. Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir. 2.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.1 KAYNAK ANALİZİ Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir. 7

18 Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir.gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar a. Doğal Kaynaklar: turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların hali hazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir. Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. İklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır. Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara 8

19 benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizm gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. - İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan cep telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. 9

20 - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır. İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim 10

21 sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır. 2.2 TURİZM POTANSİYELİ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karşılaması lüzumludur. Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için turizm talebi incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Halihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneş, 11

22 vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, Turizm arzı incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaşım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi), - Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) - İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?, - Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir? - Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyi-sayısı vb.) - Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü) - İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), - İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), - Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, 12

23 farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.) - Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği, - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), - Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vb.) - İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.) Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. 13

24 Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi, - Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). - Turist başına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaş grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri, - İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm Arzı: Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu 14

25 dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya 15

26 bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır. Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. Taşıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki sürdürülebilirlik taşıma kapasitesinin aşılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik etkisidir Taşıma Kapasitesinin Elemanları; Sosyal Taşıma Kapasitesi, Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir.bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik Taşıma Kapasitesi; 16

27 Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik Taşıma Kapasitesi; Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi; Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkışıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine ilişkin 17

28 veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik Taşıma Kapasitesi; Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 3.İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI 3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İlgi grupları, belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar olarak tanımlanabilirler. Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir. İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak için işbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kişiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret 18

29 ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - İşçi sendikaları, dernekler, STK lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir. İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; şu adımlardan oluşur; 1. İlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi, 4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi, 6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması, 8. Paydaşların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 19

30 10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. İzleme ve geri bildirimin yapılması 3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım uygulanması neticesinde; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir. 3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler. 3.6 TARİHÇE İlimizin 7000 yıl öncelerine kadar uzanan tarihi bir geçmişi vardır. Antik kaynaklar Ünlü masalcı Esop un doğduğu yer olarak Kütahya yı gösterir. O çağlarda Kütahya nın adının Kotiaeon olduğunu sikkelerden biliyoruz; daha sonraları Seramonum adını alan İl de o günlerde de toprak kap çalışması yapılmaktaydı. İlimiz topraklarına yerleşen en eski halk Friglerdir. M.Ö 12. yüzyılın sonlarında Anadolu ya göç eden Frigler Hitit İmparatorluğu nu ortadan kaldırarak bölgeye hakim oldular. M.Ö. 676 da Kimmerler Frigya Kralı III. Midas ı 20

31 bozguna uğratarak Kütahya ve çevresine egemen oldular. Alyattes in Lidya Kralı olduğu dönemde Kimmer egemenliğini yıkan Lidyalılar yönetimi ele aldılar. M.Ö. 546 da Anadolu yu istila eden Persler Lidya ordusunu yenilgiye uğrattılar. M.Ö. 334 yılında Biga Çayı yakınlarında, Makedonya lı Büyük İskender, Pers leri yenerek bölgede üstünlük kurdu. Büyük İskender in M.Ö. 323 de ölümü ile Kütahya ve yöresi, komutanlarından Antigonos a geçti. M.Ö. 133 de ise Roma egemenliği altına girdi. Bizans döneminde piskoposluk merkezi olarak önemini koruyan Kütahya ve Kalesi, daha sonra Anadolu Selçukluları nın hakimiyetine geçti de Anadolu Selçuklu Devletini kuran Kutalmış oğlu Süleyman Şah, Kütahya yı da ele geçirdi de Haçlıların saldırısına uğrayan Kütahya, kısa süren bir işgal döneminden sonra tekrar Türk hakimiyetine girdi. II. Kılıçarslan kaybedilen diğer yerlerle birlikte Kütahya yı da geri aldı de Anadolu Selçuklu Devleti nin dağılmasıyla birlikte bu topraklar Germiyanoğulları Beylerinin payına düştü. Son Germiyanoğlu Beyi II. Yakup un akrabalık kurduğu Osmanoğullarına bütün topraklarını ölümünden sonra bırakmasıyla Kütahya Osmanlıların sancağı oldu yılları arasında Macar bağımsızlık hareketinin milli kahramanlarından Lajos Kossuth şehrimizde konuk olarak kalmıştır den itibaren Hüdavendigar vilayetine bağlı bir sancak merkezi olan Kütahya, 2. Meşrutiyetten sonra bağımsız bir sancak olmuştur. I. Dünya Savaşından sonra 17 Temmuz 1921 de Yunan işgaline uğrayan Kütahya Türk ordularının 26 Ağustos 1922 de başlattığı Büyük Taarruzla makus talihini yenmiş ve sonsuza kadar yaşayacak Türkiye Cumhuriyeti tarihinin Dumlupınar da yazıldığı bir İli olmuştur. Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ün; Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz dir. İleri... komutunu verdiği yer olan Başkomutanlık Karargahı Kütahya Zafertepe Çalköy dedir. 13 Temmuz 1766 da imzalanan dünyanın ilk toplu sözleşmesi Kütahya da yapılmıştır. Dünyadaki ilk borsa, Aizanoi antik kentinde kurulmuş olup, Çavdarhisar İlçemizdedir. Ünlü seyyah Evliya Çelebi Kütahya lıdır. Atasözleri; bir ulusun yaşadığı doğa, iklim, sosyal koşullar, etnografı, iş aletleri, bitki, hayvan, tarihsel olaylar, eski dinsel görüşler ve inanıştaki gelişmeler sonucu oluşan hayat prensibi olacak fikir ve düşünceleri kıvrak zekayla bazen sert, bazen komik hallerde hüküm 21

32 bildiren nesilden nesile aktarılan kısa, özlü, kalıplaşmış hikmetli cümleler olarak tanımı yapılmıştır. Kütahya, Ege bölgesinin "İç Batı Anadolu bölümünün" doğusunda, İç Anadolu'yu Ege'ye, Marmara'yı Ege ve Akdeniz bölgesine bağlayan kara ve demiryollarının kavşağında yer almaktadır. Korunan tarihi dokusu, doğal zenginlikleri ve yaşayan folklorik değerleriyle Kütahya özellikli İllerimizden biridir. İlimizin yedi bin yıl öncelerine kadar uzanan tarihi bir geçmişi vardır. Antik kaynaklar ünlü masalcı Ezop un doğduğu yer olarak Kütahya yı gösterir. Binlerce yıl ötesinden süzülüp gelen bir yaşam ve uygarlık geleneğine sahip olan Kütahya, adete bir açık hava müzesi hüviyetindedir. Kent ve yöresi Hititlerden bu yana pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış. Bizanslılar döneminin piskoposluk merkezi, Germiyanlılar döneminin başkenti, Osmanlılar döneminin Anadolu Beylerbeyliği merkezi Kütahya tarihin her döneminde önemini koruyan bir kent olmuştur. Kervansarayları, menzil haneleri, medrese, kütüphane, imaret, kilise, cami, külliyeleri ve Mevlevihane siyle döneminin ilim irfan ve medeniyet merkezlerinden biridir. Kütahya da esnaf teşkilatı, dünden bugüne Ahilik geleneğine bağlı birer eğitim ve kültür merkezidir. Mevleviliğin de Anadolu daki yayılma merkezlerinden biri olan Kütahya da tekkeler halk yaşayışını önemli ölçüde etkilemiştir. Kütahya insanı kanaatkar, sabırlı ve geleneklerine bağlıdır. Çevresinde Kütahyalı için Havası sert, insanı mert yerden denir. Kütahya da gelenek, görenekler ahlaki değerler ve dinsel yapı güçlü bir kurum olarak toplumsal yaşayış üzerindeki belirleyiciliğini korumaktadır. Anadolu nun her yanında kendine has folklorik özellikle bölgenin kültürünü yansıtan giysileri vardır. İç Anadolu, Marmara ve Ege Bölgeleri kavşağında bir geçiş noktasında bulunan Kütahya da özellikle kadın giyimi Anadolu nun başka hiçbir yerinde olmayan bir farklılık ve zenginlik taşmaktadır. Kütahya, Germiyan Beyliği ve Osmanlı saray giysilerinin etkisi altında en kaliteli renkli ipek işleme, sim sarma gibi tekniklerle kadife, atlas, yünlü mantin kumaşlar üzerine işlenmiş çok değerli kıyafetlere sahiptir. Anadolu da düğün giysisi olarak bir veya iki çeşit giysi varken, Kütahya da Bindallı, Yolaklı, Dallı, Eğrimli, Çatkılı, Tefebaşı gibi çok çeşitleri vardır. Bunlar da kendi içlerinde ayrıca üçetekli entari ve şalvarlı olarak ayrı türlere ayrılır. Giyilen elbise 22

33 giyenin düğündeki durumunu, hangi taraftan olduğunu tanıtır. Geçiş noktasında bulunan Kütahya da erkek giyiminde de kendine özgü özellikler vardır. Şehir merkezi ve ilçeler arasında farklılık görülmekte ilçeler çevre merkezlerden etkilenmişlerdir. Merkezde kadın giyimindeki saray etkisi erkek giyimine de yansımıştır. Karasal iklimin hüküm sürmesinden dolayı erkek kıyafetleri yünlü ve kalın koyu renk kumaşlardan yapılmaktadır. Tablo 1. Kütahya Merkez İlçe de Bulunan Anıtsal Yapılar ANITIN ADI Taşköprü Soğukçeşme camii Mezarlık Kırklar camisi Çatalçeşmeli Ahi Arslan camii Çukurçeşme Mescidi Çukurçeşme Durmuş çelebi Camisi ve haz. Ahi Aslan camisi Baldöken Kütahya Kalesi Kalai Bala Camisi Kadı Şeyh Mescidi Koşut Evi Dükkancık Mescidi Şengül camisi ve haz. Şengül hamamı Kurşunlu camii ve mescidi Paşam Sultan Türbesi Bola Efendi türbesi Ulu Cami Abdülvecid Bin Mehmet Türbesi Hamam Kalıntısı Mevlevihane Dergahı Eydemir Hamamı Balıklı Tekkesi Darul Kurra SOK/ MEVKİİ Soğukçeşme cad. Soğuk Çeşme Cad. Sultanbağı Kırklar cad Gediz cad. Gediz cad. Sultanbağı mez. Kütahya kalesi Kadı şeyh sok. Börekçiler mh. Börekçiler mh. Şengül sk. Şengül sk. Börekçiler mahallesi Kurşunlu sok. Kurşunlu sk. Ulu Cami Cad. Ulu Cami Cad. Gediz Cad. Kapan Dere sok. Eydemir Sok. Kapan Deresi Kara Sok. 23

34 Karagöz Camisi Kurtuluş İlkokulu Hıdırlık Mescidi Deve Yatağı Camisi Yakup Çelebi Mescidi Yakup Çelebi Türbesi Yeşil Cami Servi Camisi Saray hamamı Saray camisi Ahır Ardı Camisi Tayyare Şehitliği Gümüşeşik Tekkesi Atatürk Anıtı Şevelli Camisi Gaybi Sultan Türbesi Cemalettin Sultan tekkesi ve Türbesi Karagöz Paşa sok. Kurtuluş Cad. Hıdırlık Beşikkaya Sok. Mecitönü Sok Mecitönü Sok Hükümet Cad. Servi Sok. Hükümet cad. Mahvel sok. Spor sok. Maltepe 2 Nolu Gümüşeşik Hükümet binası önü Tavşanlı Cad. Meydan Mah. Kemer Sok. Dablak Mescidi Cemalettin Mescidi Alemdar Sultan Tür. Şadırvan kalıntısı Nallı Med.Haziresi Ballıpınar Çeş. Çeşme ve Çamaşırlık Ulupınar Mescidi Aşağı kale Gavur Hamamı Ahi Evran Mezarlığı Dablak Sok. Kemer sok. L.H.Paşa Cad. L.H.Paşa Cad. L.H.Paşa Cad. L.H.Paşa Cad. Domaç Sok. H.Ahmet Cad H.Ahmet Cad Hamam Cad. Kütahya Kalesi Kuz. Ahi Evran Türbesi Çeşme ve Çamaşırlık Ballı Tekkesi Hazire Havva Nine Türbesi Pir Ahmet Beşiri Türbesi Cami ve Hamam Çukurhan Teşvikiye Anıtsal Mezar Yaylı Sok. Hatuniye Sok. Balıklı Cad. Karaağaç Köyü Sabuncupınar Köyü Yoncalı Merkez Teşvikiye Köyü 24

35 ANITIN ADI SOK/MEVKİİ Evliya Efendi Türbesi Ulu cami Cad. Yardım Sevenler Der. Ulu Cami Cad. İshak Fakih Camisi Hisarlı Ahmet Cad. Ali İzzeddin Türbesi Hisarlı Ahmet cad. Kadidler Camisi ve çeşme L.H.Paşa Cad. Şen Kemer Hamamı L.H.Paşa Cad. Sadettin Camisi Germiyan Cad. Hal-Gedik Ahmet Paşa Bed. Çemberciler Cad. Küçük Bedesden Kavaflar Çarşısı Takvacılar Camii Kavaflar Çarşısı Pirinçhan Pekmez Pazarı Taş bina Çemberciler Cad. Sebil Balıklı Cad Molla Bey Camisi Balıklı Cad Mollabey Muvakkithanesi Balıklı Cad Şeyh Salih Efendi tekkesi Balıklı Cad Ş. Mehmet Efendi Türbe Balıklı Cad Analcı Mescidi Kapan sok. Vahit Paşa Kütüphanesi Gediz Cad. Saka Hane Ulu Cami Cad. Vacidiye Medresesi Ulu Cami Cad. Duvar kalıntısı Poyraz Sok. Eski Kütüphane Gediz cad. Hazer Dinarı Mescidi Kapan Deresi Sok. Menzilhane kapısı Menzilhane sok. Balıklı Hamamı ve Camii Balıklı Cad. Rüstem Paşa Medrese Kalıntısı Balıklı Cad. Ziraat Bankası Cumhuriyet Cad. Hıdırlık Altı Mezarlığı12 Hıdırlık Behdi Çayı Taş Köprü İki kuyulu sok. Özbek Camisi Mecidiye Mah. Küpecik Camisi Beht Sok. Hatuniye Camisi Mecidiye Sok. Küçük Hamam Cumhuriyet Cad. Kürt Ali Paşa Cami Cumhuriyet cad. Kütahya Lisesi Fuat Paşa Cad. 25

36 Eski Hükümet Binası Fuat Paşa Cad. Baldöken Eski Mezarlık Zeryan Camisi Şehitlik Cad. Merkez Komutanlığı Fuat Paşa Cad. Site Camisi Azot Sitesi Musalla Mezarlığı 1.2 Meydan Mah. Aslanbey Camisi Kapanderesi sok. Karadonlu Canbaba Tekkesi ve Türbesi Karadonlu sok. Karadonlu Mescidi Karadonlu sok. Alaaddin Camisi Kobak Caddesi Lala Hüseyin Paşa Camii L.H.Paşa Cad. 2 Ad.Şadırvan L.H.Paşa Cad. Paşa Hamamı L.H.Paşa Cad. Cedid Mescidi Domaç sok. Çeşme ve Çamaşırlık H.Ahmet Cad Kilise H.Ahmet Cad Öksüzoğlan Camisi Servi Sok. Zafer Camisi Zafer Sok. Ahi Evran Camisi Ahi Evran Sok. Karapınar Camisi Karapınar Mah. Sarnıç Kale İçi Anasultan Afyon yolu Üzeri 2 Ad.Türbe Karaağaç Köyü Özer Hamamı Kemer Hamamı Yamı Eski Askerlik Şubesi Sabuncupınar Köyü Gümüşeşik Tekkesi Merkez 18 Çeşme Muhtelif Yerlerde Kaynak:Kütahya Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tablo 2. İlimizdeki Tescilli Taşınmaz Kültür Varlıkları S.N Yeri ADI YERİ TESCİL K.ve T 1. Merkez Kütahya Kalesi Merkez / Köprüören Höyük Köprüören Köyü l990/l Uluyol Höyük Bölcek Köyü / Seyitömer Höyük Seyitömer Köyü / İnli köyü Mağaraları İnli köyü Asma kaya m / İnli köyü mağaraları İnli köyü Kaya Başı Mev /792 26

37 7. Fındık Köyü Kaya Mağ. Saburcupınar Fındık / Nolu Orman Alanı Sofça Köyü / Porsuk Barajı Kıyısı Sofça Köyü Güneyi / Kocataştepe Sabuncupınar K.Batısı / Kaya altı yerleşimi Doğuluşah ve İnli K.ara / Fındık vadisi Fındık K.Doğu ve güneyi / Söğüt Nekropolü Söğüt K. Güney doğusu / Yeniceçiftliği yerleşimi Yenice Ç.Güney Doğusu / İncik Yerleşimi İncik Köyü Güneyi / Kayzer Kale İncik -Çobanlar K. Arası / Avren Önü yerleşimi Azot Fabrikası Güneyi / Haymana kalesi Haymana köyü Batısı / Deliklitaş Kalesi Ovacık K.İnli M.Kuzeyi / İnlice nekropolü Ovaık K.İnlice M.Kuzeyi / Panter Kale Ovacık K.İnli M.Kuzeyi / Malatça Höyük Demirözü K. Kuzeyi / Avdan Yerleşimi Teşvikiye K. Güney b / Göçer kalesi Göçer K. Kuzey Batısı / Kangın Nek.ve Tümülüs İncik ve Kangın K.arası / Arnavut İni Yerleşimi Sabuncupınar Köyü / Bozcahöyük Aslanlı Köyü / Boztepe Höyük Ortaca Köyü / Çançan Tümülüsü Doğuaslan Köyü / Tilki Tepesi Y-Tümülüsü Merkez Dereköy / Parmakören Höyüğü Parmakören köyü / Parmakören tümülüsü Parmakören köyü / Balpınar Nekropolü Parmakören köyü / Arlıkbaşı nekropolü Yaylababa köyü / Kocaambar Tüm.ve Nek Yaylababa köyü / Tekke Höyük Yaylababa köyü / Tombaktepe Tümülüsü Aslanlı Köyü / Ballıçeşme Höyüğü Ayvalı Köyü 03, / Yenibosna Höyük Yenibosna Köyü / Belkavak Tümülüsü Belkavak Köyü / Küçük Höyük İkizhöyük Köyü / Kıran Höyük ve Nekr. Zığra köyü / Koca Höyük Tümülüsü Siner köy / Yenice Tümülüsü Yenice Köyü /611 27

38 45. Elekli Nekropolü Elekli Çiftliği / Kadıpınarı Yerleşimi Kınık Köyü / Başdeğirmen yerleşimi Eskiyüreğil Köyü / Tekke tepesi Höyüğü Kızılcaören beldesi / Antik Taş ocağı Enne Köyü / Tepe Höyük Gümüş Köy / Gümüş Höyük Gümüş Köy / Belkavak Nekropolü Belkavak köyü / Ambar Höyük Yaylababa Köyü / Söğütözü Yerleşimi Yaylababa köyü /l Yoncalı Tümülüsü Yoncalı Çiftliği Köyü / Maltepe Höyük Erenler Beldesi / Koçak Tümülüsü Merkez Koçak Köyü / Uluköy Höyük Merkez Uluköy / Elmalı I Tümülüsü Merkez Elmalı Köyü / Elmalı II tümülüsü Elmalı-Sevdiğin karaağaç / Eski Mezarlık alanı Karacaören-Erenler m / İnbolluk Nek Ağızören köyü / Sökmen yerleşimi Sökmen köyü / Gümüşköy nekropolü Gümüşköy/harmanyeri / Üyücek höyük Elmacık köyü / Hamamlık Yerleşimi Eskiyüreğil Köyü / Başsaray Höyük Kırgıllı Köyü / Yassıtepe Tümülüsü I Geven Köyü / Gelinkaya Kalesi Gelinkaya Köyü / Höyüktepe Nekropol ve Höyüğü-Ağızören Köyü / Kıran Tümülüsü Mustafalar köyü / Yassıtepe Tümülüsü II Geven Köyü / Yassıtepe Tümülüsü III Geven Köyü / Yassıtepe Tümülüsü IV Geven Köyü / Civli Tümülüsü Geven Köyü / Avdan Mağara Yerleşimi Avdan(Soğukçeşme) Ky / Yassıtepe Tümülüsü V Geven köyü / Hıdırlık Tepesi Merkez / Koçak Koçak Köyü / Altıntaş Akçaköy Nekropölü Akçaköy /822 2 Höyüközü Höyüğü Çayırbaşı Köyü

39 3 Gecek Höyük Gecek Köyü Hebilin Höyük Yayla Köyü İnan Höyüğü Altıntaş Merkez Bozbay Höyük Altıntaş Bozbay Mh Güllü Dede Tümülüsü Altıntaş Mer.Ören Mev Gökçeler Höyük Gökçeler Köyü Gökçeler I Tümülüsü Gökçeler Köyü Gökceler II Tümülüsü Gökçeler Köyü Üç Höyük Höyüğü Üç Höyük Köyü Büyük Tümülüs Üç Höyük Köyü Orta Tümülüs Üç Höyük Köyü Küçük Tümülüs Üç Höyük Köyü Altıntaş Höyük Altıntaş Köyü Alibey Höyük Alibey Köy Yalnızsaray Höyüğü Yalnızsaray Köyü Çaltepe Kalesi Altıntaş Merkez Kurucaova Yerleşimi Oysu Köyü Abya Höyük Pınarcık Köyü Bogaz Höyük Pınarcık Köyü Sarıyer Höyük Pınarcık Köyü Aykırıkçı Yerleşimi Aykırıkçı Köyü Tavşantepe Tümülüsü Osmaniye köyü Beşkarış Höyük Beşkarış Köyü Genişler nekropolü Genişler köyü Osmanınağılı Antik T.Oc Çakırsaz Köyü Yalnızsaray mezarlığı Yalnızsaray Köyü / Eren Höyük Erenköy (Tatarmuhat) / Sevdiğin Höyük Sevdiğin Köyü / Dedelik Nekropolü Genişler köyü 15,08,2002/ Kılıçlanmış nekropolü Yenikaraağaç köyü / Yenikaraağaç tümülüsü Yenikaraağaç köyü / Asartepe Nekropolü Saraycık Köyü / Aşağıköy Nekropolü Sevdiğin Köyü / Aşağıköy Höyük Sevdiğin Köyü /492 1 Aslanapa Akalan tümülüsü Karadiğin köyü /369 2 Koru I tümülüsü Karadiğin köyü /369 3 Koru 2 tümülüsü Karadiğin köyü l997/369 29

40 4 Koru 3 tümülüsü Karadiğin köyü l997/369 5 Gavurdamı taş ocakları Karadiğin köyü l997/369 6 Taş Ocakları ve Atölyeleri Göynükören Köyü /448 7 Ortaca Höyük Ortaca Köyü l998/595 8 Değirmentepe Tümülüsü Aslıhanlılar Köyü / Höyüktepe Höyüğü Kureyşler Köyü / Aktepe Nekropolü Kureyşler Köyü / Kepez I Tümülüsü Ortaca Köyü / Kepez II Tümülüsü Ortaca Köyü / Çalköy höyük Çalköy / Ören Nekropolü Adaköy / Yaka Nekropolü Aslıhanlar köyü / Aslanapa höyük Cumhuriyet Mah / Taşlık Tümülüsü Örenköy / Çukurca höyük Çukurca Köyü / Mezarlık Nuhören Köyü / Akçeşme Sarnıçı Örenköy / Siyalar Höyük Haydarlar Köyü / Ören Höyük Örenköy / Sağırlar Höyük ve Osmanlı M Terziler /491 1 Çavdarhisar Aizonai örenyeri Çavdarhisar 2 Karabulut Nekropolü Çavdarhisar karabulut mk. 3 Demirtepe Nekropolü Hacıkebir beldesi 13.ll.1993/ Yığınçağıl tümülüsü İlcikören köyü /906 5 Tekke yerleşim ve nekropolü İlcikören köyü tekke mevki 01.08,1999/886 1 Domaniç Kocahöyük Çiftlik köyü / Hamam Kalıntısı Karaköy Ören mevkii / Anıtsal Roma Mezarı Hisar Mah / Yolarası Nekropolü Yeşilköy / Dumandede Nekropolü Tıraz köyü / Fındıcak Antik Kenti Fındıcak Köyü / Erikli I. Derece Ark Sit Erikli Akkaya Mah. Tandırlık Mevki / Dumlupınar Nekropol Alanı Arpalı Köyü / Cafergazi Tümülüsü Dumlupınar Uşak Yolu üze / Kızılca tümülüsü Kızılca köy mezarlığı içinde / Tepeköy yerleşimi Kızılcaköy Tepeköy mevkii /

41 5 Ulualan Höyüğü Dumlupınar Merkez / Yörük Mezarlığı Dumlupınar Merkez / Allıören Höyüğü Allıören Köyü / Ağaçköy Tümülüsü Ağaçköy / Sümbültepe Nekropolü Selkisaray Köyü / Emet Maltepe Tümülüsü Günlüce-Çiftlik Dam.Mevk /35 2 Eskimezarlık Köprücek köyü Karaçay Mevkii /35 3 Damlıtepe Tümülüsü Günlüce Damlıtepe Mevki / Baraklar Höyük Esatlar Köyü / Avara Mağaraları Esatlar Köyü / Örencik Asarı Örencik Beldesi / Yarış Höyük Yarış Köyü / Subak Höyük Subak Köyü / Eğrigöz Kalesi Eğrigöz B. Hisar Mah / Kocakır Höyük Çerte beldesi / Günlüce An. Yerleş Günlüce Beldesi /384 1 Gediz Eski Gediz Ark Sit Eski Gediz / Eski Gediz Ark Sit Eski Gediz / Gökler Nekropolü Gökler Beldesi /146 4 Höyüktepe Tümülüsü Yenikent Beldesi / Karaardıç Höyüktepe Ece Köyü / Hasköy Yerl ve Nekro Ece Köyü / Doğan Koç Der.Yerleş. Altıntaş Köyü /603 8 Yardeğirmeni Nekrop. Fırdan köyü /604 9 Çamlıktepe Ark Doğal Fırdan köyü / Gümüşlü Nekropolü Gümüşlü Köyü / Teytepesi Yerleşimi Yağmurlar Köyü / Hoyratkaşı Höyük Çeltikçi Köyü / Damtepe Tümü. Eski Gediz / Damtepe Küçük Tümü. Eski Gediz / Yardeğirmeni Nekropolü Fırdan Köyü ( 2 pafta, 211 parsel ) / Karamustafalar Höyük Üzümlü Beldesi / Hisarcık Zincirli Köprü Yerleşimi Yenipınar Köyü /35 2 Hasanlar Yerleşimi Hasanlar Bel / Simav Mozaikli Ev (1) Karşıyaka Mh / Hisar Höyük (1) Naşa Beldesi Yel değirmeni Kelemyenice Beldesi

42 4 Yel değirmeni (2) Kelemyenice Beldesi Ankyra Antik Kenti Boğazköy / Bahtıllı Kalesi Bahtıllı Köyü Hisarbey Kalesi Hisarbey Beldesi Akçaçeşme Yerleş. Taşköy Çağılarası Yerleşimi v Taşköy Balabanlar Nekropolü Muradımlar Mh / Üyücek Höyük Hisarbey Kasımlar Mh / Simav Kalesi Karşıyaka Mh /46 13 Üyücek Höyük Çitgöl Beldesi Kelemyenice Tümülüsü Kelemyenice Beldesi / Tarhana TepTümülüsü Kelemyenice Beldesi / Viranağzı Yerleşimi Ahmetli Köyü /336 1 Tavşanlı Köytepesi Höyük Başköy / Tavşanlı Höyük Merkez / Tepecik Höyük Tepecik Beldesi / Kuruçay Höyük Kayı Köy / Gazelyakup Höy.ve N. Gazelyakup Köyü /792 6 Cambazın Tepe Tümü. Köprücek Köyü /36 7 Moymul Höyük Moymul Köyü / Koparan Tümülüsü Karacakaş Köyü / Baykuşluk Nekropolü Karacakaş Köyü / Batak Çayır Tümülüsü Kayı Köy / Örenköy Höyük Ören Köy 12 Beyköy Höyük Beyköy / Göbel-Umarcık Yerle. Göbel köyü / Çamaşırlık yerleşim yer Yağmurlu Köyü Frig Kaya Anıtı Köprücek köyü / Cümeyli yerleş. ve nek. Köreken köyü / Köy önü yerleşimi Karaşehir köyü / İkiçeşmeler Yerleşimi Devekayası / Yel değirmeni Tümü. Kayı Köy / Mozaikli alan Tepecik Beldesi / İğneağzı Mevkii ÎII. Dr. Ark Sit Eşen Köyü /2438 GENEL TOPLAM: 225 ADET 32

43 Kütahya da Koruma Altındaki Sit Alanları: Arkeolojik Sit Alanı: 222 Kentsel Sit Alanı: 2 Doğal Sit Alanı: 13 Tarihi Sit Alanı: 5 Kentsel Arkeolojik Sit Alanı: - Diğer Sit Alanları (üst üste sit alanları): - Arkeolojik ve Doğal Sit: 15 Tarihi ve Arkeolojik Sit: 1 Tarihi ve Kentsel Sit: 2 TOPLAM:

44 3.7 KÜTAHYA İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ İlin Coğrafi Konumu Konumu: Kütahya, Ege Bölgesi nin İç Batı Anadolu Bölümü nde yer alır. İç Anadolu Bölgesi ile denize kıyısı olan Ege Bölümü arasında geçiş alanıdır. Kütahya İli, 38 derece 70 dakika ve 39 derece 80 dakika kuzey enlemleri ile 29 derece 00 dakika ve 30 derece 30 dakika doğu boylamları arasındadır. İlimiz km² lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının yaklaşık %1,5 nu kaplamaktadır. Kütahya, kuzeyinde Bursa, kuzeydoğusunda Bilecik, doğusunda Eskişehir ve Afyon, güneyinde Uşak, batısında Manisa ve Balıkesir İllerimizle çevrilidir. Tablo 3. Kütahya İlinin Komşu İllere Uzaklığı Komşu İller Kütahyaya Olan Mesafe (km) Afyon 97 Balıkesir 222 Bilecik 110 Bursa 178 Eskişehir 78 Manisa 193 Uşak 144 Kaynak: Kütahya İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği 34

45 Şekil 1. Kütahya İli Haritası Yeryüzü Şekilleri: İçbatı Anadolu eşiği üzerinde yer alan Kütahya bölgesinin yüzey şekilleri bakımından bariz karakterini, üzerinde bir takım dağ ve tepe dizilerinin yer aldığı muhtelif yükseltilerdeki yaylalar ile bunlar içinde gelişmiş ovalar teşkil eder. Gerek dağ ve tepe dizileri, gerek çukur sahalar, eşiğin genel karakterine uygun olarak kuzeybatı güneydoğu istikametinde uzanırlar. Kütahya yaylalarında farklı yükseltilerde iki kademe ayırt edilir. Bunlardan; alçak yaylalar m lere, yüksek yaylalar ise m lere tekabül eder. 35

46 Şekil 2. Kütahya nın Uzaydan Genel Görünüşü Eşik üzerindeki başlıca dağ ve tepe dizileri, Kütahya ovasının hemen güneyinde yarı kristalize kalker ve metamorfik şistlerden oluşan Yellice Dağı (1764 m) ve Gümüş Dağı (1901 m); kuzeyde, serpantinlerden meydana gelen Yeşil Dağ (1533 m) bölgenin batısında kısmen yarı kristalize kalker, mermer ve kısmen de volkanik elemanlardan oluşan Türkmen Dağı (1829 m), güneyinde Murat Dağı (2312 m), Şaphane Dağı (2121 m) ve Batısında Eğrigöz Dağı (2312 m) ve bunların uzantılarındaki tepelerdir. Alüvyonlarla kaplı bulunan Kütahya, Köprüören, Tavşanlı, Altıntaş, Aslanapa, Gediz, Simav ve Örencik ovaları eşiğin alçak kısımlarını teşkil eder. Gerek dağ ve tepe dizileri gerek çukur sahalar eşik üzerinde az yer tutarlar. Eşik büyük kısmıyla neojen yaylalardan oluşmaktadır. Kütahya yaylaları Porsuk Nehri vetabileri ile Kocasu tarafından derince parçalanmıştır. Yaylanın yüzeyi ile Porsuk Nehrinin tabanı arasında m lik seviye farkı vardır. Kütahya Ovası deniz seviyesinden ortalama 930 m yüksekliğindedir. Ovanın kuzeybatı 36

47 ucu ile güneydoğu ucu arasındaki uzunluğu 25 km kadardır. Kütahya Ovasının alanı ise 93 km 2 dir. Kütahya nın akarsuları ise Kirmasti, Emet Çayı, Kocasu (Adırnaz), Simav Çayı, Porsuk Çayı ve Gediz Nehri dir. Flora: Söz konusu arazi flora bölgeleri düşünüldüğünde Akdeniz, Avrupa-Sibirya (Öksin) ve İran-Turan fitocoğrafya bölgelerinin birbirlerine geçiş teşkil ettiği ve her üç flora bölgesine ait bitkilerin bulunduğu, Kütahya İli sınırları içersinde yer almaktadır. Kütahya yöresinin doğu ve alçak platolarında ve İç Anadolu da step sahasının üzerinde karaçam ve meşe türlerinden ibaret kuru orman alanları yer almaktadır. Kütahya ve çevresinin bitki örtüsünü inceleyen DÖNMEZ (1972), karaçam (Pinus nigra), meşe (Quercus cerris, Quercus infectoria, Quercus libani) türleri ile ardıçlardan oluşan ormanların özelliklerini belirtmiştir. Araştırıcı, karaçamın, Yellice ve Gümüş Dağlarının eteklerinde, özellikle doğuda yüksek plato sahalarında; meşenin ise, bu kütlenin batıya doğru devamını oluşturan sahanın alt kesimlerinde baskın duruma geçtiğini bildirmektedir. Nitekim, Yellice ve Gümüş Dağının kuzeyinde saçlı meşe (Quercus cerris) güneyinde ise genellikle ardıç türleri (Juniperus ecelsa, Juniperus foetidissima) ve meşe türleri (Quercus cerris, Quercus infectoria, Quercus libani) bulunur. Ayrıca Gümüş Dağının kuzey kesiminde Fagus orientalis toplulukları bulunur. Yellice ve Gümüş dağlarının kuzey eteklerindeki alçak platolardaki kuru ormanlar genellikle saçlı meşelerden ibarettir. Bu dağların güney eteklerindeki alçak platolardaki bitki örtüsünün önemli bir elemanı da ardıçlardır. Juniperus ecelsa ve Juniperus foetidissima daha ziyade yarı kristalize kireçtaşları üzerinde yaygındır. Kütahya nın kuzeybatı kesiminde Sakarya nın kolları boyunca (Ozandere vadisi), karaçam (Pinus nigra), mazı meşesi (Quercus infectoria), maki elemanları ve çınar (Platanus orientalis) ve ılgın (Tamari) görülür. Kütahya Ovası ve çevresinde dağların kuzey yamaçlarının yüksek kesimleri ve vadi içlerindeki yarı nemli karaçam ormanlarının dışındaki ormanların tahrip edildikleri alanlarda meşe ve ardıçların hakim olduğu ormanlar bulunur. Kütahya Ovasındaki step alanıda, orman 37

48 tahribi ile gelişmiştir. İç Anadolu fitocoğrafya bölgesinin flora ve vejetasyonu konusunda 1930 lardan beri çok sayıda araştırma yapılmıştır. Nitekim bölgede KRAUSNE ( ), LOUİS (1939), WALTER ( ), BİRAND ( ), ÇETİK ( ), AKMAN ( ), USLU ( ), AKMAN ve KETENOĞLU ( ), KILIÇ (1979), KARAMANOĞLU (1964), HESKE ( ) ve diğer araştırıcılar çalışmışlardır. Bilhassa ÇETİK (1984) in İç Anadolu da çok sayıda ayrıntılı araştırmaları vardır. Bölgenin vejetasyonu; ot, ağaçlı step ve orman topluluğu olmak üzere üç ana formasyona ayrılabilir.iç Anadolu nun çevresindeki yüksek alanlar üzerinde ormanların tahribi ile gelişmiş step alanları, karaçam ile karışım yapan meşe ormanları ve saf karaçam ormanları bulunur. Meşe toplulukları, genellikle antropojen step alanlarında ve step ile orman arasında geçiş zonunda bulunur. Karaçam ormanları ise dağların genel olarak 1200 m den yüksek kesimlerinde görülür. Geniş alan kaplayan karaçam ormanları, kuzeybatıda Sündiken ve Sivrihisar Dağları, batıda Kütahya-Afyonkarahisar hattının doğusunda Yazılıkaya Yaylası, Sandıklı ve Murat Dağlarında yer almaktadır. Diğer kesimlerde karaçam ormanları parçalar halinde kalmıştır. Meşe ormanları ve toplulukları plato yüzeylerinde kümeler halindedir. 38

49 Tablo 4. Kütahya İli Orman Alanlarının İlçelere Göre Dağılımı İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ KORU BALTALIK ORMANLIK NORMAL BOZUK NORMAL BOZUK ALAN (Ha.) (Ha.) (Ha.) (Ha.) (Ha.) ORMANSIZ ALAN (Ha.) TOPLAM ALAN (Ha.) DOMANİÇ , ,5 365, , , , ,0 EMET , ,5 39,5 0, , , ,5 GEDİZ , ,5 0, , , , ,0 KÜTAHYA , , , , , , ,5 SİMAV , ,5 695, , , , ,5 TAVŞANLI , ,5 706, , , , ,5 TOPLAM , , , , , , ,0 Kaynak: Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü ORMANLIK ALANLAR KORU ORMANLARI Baltalık % 14 Bozuk Koru % 45 Koru % 86 Normal Koru % 55 Şekil 3. Kütahya İlinin Orman Varlığı Fauna: Fauna zenginliği ve yaban hayatı doğa turizmini destekleyen en önemli ögelerden birisidir. Fauna bakımından zengin alanlar özellikle fauna ve kuş gözlemcileri, doğa yürüyüşleri tarafından tercih edilme sebebidir. Doğa turizminin yoğun olduğu bölgeler incelendiğinde fauna bakımından daha zengin olduğu görülür. İlimizde Türkmen dağında bulunan Kara akbaba ile Altıntaş ilçesi sınırları içersinde Altıntaş YHGS bulunan Toy kuşu dünyada nadir olarak rastlanan türlerdir. Altıntaş YHGS burada bulunan Toy kuşunun yaşam alanlarının korunması ve türün sahada mevcudiyetinin 39

50 devamının sağlanması için ha büyüklüğünde bir alanda tarihinde ilan edilmiştir. Tablo 5. İl Genelinde Mevcut Kuş Türleri LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI DURUMU Ciconia ciconia Leylek Göçmen Accipiter nissus Atmaca Yerli Buteo rifunus Kızıl Şahin Yerli Aquila sp. Kartal Yerli-göçmen Tetraogallis caspius Urkeklik Yerli Alectoris chukar Kınalı Keklik Yerli Cotumi cotumi Bıldırcın Göçmen Scolopa rusticola Orman Çulluğu Göçmen Columba livia Kaya Güvecini Yerli Columba oenas Gökçe Güvecin Yerli Columba palumbus Tahtalı Güvecin Yerli Streptopelia turtur Üveyik Göçmen Cuculus canorus Guguk kuşu Göçmen Bubo bubo Puhu Yerli Asio otus Kulaklı Orman Baykuşu Yerli Otus scops Cüce Baykuş Yerli Athena noctua Kukumav Yerli Stri aluca Alaca Baykuş Yerli Merops apiaster Arı Kuşu Göçmen Picus viridis Yeşil Ağaçkakan Yerli Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan Yerli Dendrocopus major Büyük Ağaçkakan Yerli Dendrocopus minor Küçük Ağaçkakan Yerli Dendrocopus leucotos Aksırt Ağaçkakan Yerli Ptyonoprogne rupestris Kaya Kırlangıcı Göçmen Alauda arvensis Tarla Kuşu Yerli Lullula arborea Orman toygarı Yerli Motailla alba Akkuyruksallayan Yerli Pycnonotus anthopygos Arap Bülbülü Yerli Prunella collaris Büyük Dağ Bülbülü Yerli 40

51 Prunella ocularis Sürmeli Dağ Bülbülü Yerli Prunella modularis Dağ Bülbülü Göçmen Custicola juncidis Yelpaze Kuyruk Yerli Regulus regulus Çalıkuşu Yerli Muscicapa striata Benekli Sinekkapan Yerli Saicola torquata Taşkuşu Yerli Monticola solitarius Gökardıç Yerli Turdus merula Karatavuk Yerli Parus sp. Baştankara Yerli Sitta krueperi Anadolu Sıvacıkuşu Yerli Sitta europea Sıvacıkuşu Yerli Sitta neumayer Kaya Sıvacıkuşu Yerli Certhia brachydactyla Bahçe tırmaşığı Yerli Carduelis carduelis Saka Yerli Carduelis spinus İskete Göçmen Acanthis cannabina Ketenkuşu Yerli Serinus serinus Küçük İskete Yerli Passer domestricus Serçe Yerli Passer hispaniolensis Söğüt Serçesi Yerli Petronia petronia Kaya Serçesi Yerli Stumus vulgaris Sığırcık Yerli Garullus glandorius Kestane kargası Yerli Pica pica Saksağan Yerli Phyrrocora phyrrocora Kırmızıgagalı Dağkargası Yerli Phyrrocora graculus Sarı gagalı Dağkargası Yerli Corvus cora Kuzgun Yerli Corvus comi Leş Kargası Yerli Corvus frugilegus Ekin Kargası Yerli İlin Jeolojik Durumu Kütahya İli nin içerisinde yer aldığı İçbatı Anadolu Bölgesinde paleozoik, mesozoik ve senozoik üst sistemlerinin değişik dönemlerine ait jeolojik birimler bulunmaktadır. Kütahya ve çevresinde en eski kayaçlar devoniyen yaşlı gnays, muhtelif çeşit şist ve mermerlerdir. Bu serinin üzerinde fosilli orta permiyen kalkerleri diskordans olarak gelir. Mesozoik, yerleşme yaşı üst kretase olan ultramafik kayalarla temsil edilmiştir. Genellikle 41

52 peridodit ve piroksenit bileşiminde olan ofiyolitik kütle bölgede allokyon birliği temsil eder. Yer yer tamamen serpantinleşmiş durumda olan bu kayaçlar bölgede masif ultramafikler halinde olup Murat Dağı civarında karmaşık bir durumda değişik litolojili kayaçları içinde bulundurur. Ultramafik kayaçlar üzerinde ise çoğu silisleşmiş, karbonatlaşmış ve limonitleşmiş bir örtü kayaç görülmektedir. Tersiyer, temel kayaçlar üzerinde diskordan olarak bulunan miyosen ve pliyosen yaşlı sedimanter kayaçlarla temsil edilmiştir. Miyosen, genellikle flüviyal karakterli, kaba taneli ve ince taneli detritiklerden ibarettir. Miyosen detritikleri üst seviyelere doğru tüf katkıları içerir, nihayet tüf ve aglomeralardan ibaret bir volkanik kuşak miyoseni pliyosenden ayırır. Arada hafif açısal bir diskordans tespit edilmiştir. Pliyosen laküstr karakterli marn ve kireçtaşları ile temsil edilir. Daha üstte yer alan ve geniş yayılım gösteren gevşek konglomeralar orta pliyosenden daha genç bir yaştadır. Kütahya çevresindeki kayaçların birbirleri ile olan stratigrafik ilişkileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 42

53 AÇIKLAMALAR Şekil 4. Kütahya İli Jeolojik Haritası 43

54 İlin İklim Durumu Kütahya İli deniz seviyesinden 930 m. yüksekliktedir. Kütahya'nın iklimi Ege, Marmara ve İç Anadolu arasında "geçiş iklimi" özelliğini gösterir. İkliminde her üç iklim tipinin özelliklerini görmek mümkündür. Sıcaklık şartları daha çok İç Anadolunun karasal iklim şartlarını andırmakta ise de step ikliminin dışında kalır. Kurak iklim ile nemli iklim arasındaki "geçiş iklimi" tipine girer. Güneşlenme Süresi: İlimizde özellikle yaz aylarında güneşlenme süreleri fazladır.uzun yıllar ortalamasına göre toplam aylık güneşlenme süreleri haziran ayında güneşlenme süresi saat, temmuz ayında güneşlenme süresi saat, ağustos ayında saat olarak gerçekleşmektedir. Tablo 6. Kütahya İli Güneşlenme Süreleri Met.Elemanlar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Günlük ort. Güneşlenme süresi saat, Aylık ort. Güneşlenme şid. cal/cm 2.dk Kaynak: Kütahya Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü Sıcaklıklar: Kütahya' da ortalama sıcaklık ölçümleri aylara göre değişir. Yıllık ortalaması 10,6 o C 'dir. Yüksekliği m. nin altında olan ovalar Kütahya'nın en ılıman yerleridir. Buralardan yaylalara ve dağlık kesime doğru girdikçe sıcaklık yavaş ve düzenli bir biçimde azalma gösterir. Yıllık ortalama en yüksek sıcaklık 34.4 ( o C) ile ağustus ayında en düşük ortalama sıcaklık ise ( o C) ile ocak ayında gerçekleşmektedir. Yağış Dağılımı: Kütahya'da yıllık ortalama yağış miktarı 568 mm'yi bulur. Ancak bu değer 44

55 bazı yerlerde azalırken bazı yerlerde ortalamanın üzerine çıkar. İlin genelinde yağışlar 400 ile mm arasında değişir. Farklılığın en önemli nedeni yükseklik farklarıdır. En çok yağış alan yerler Gümüş, Yellice, Yeşil ve Türkmen Dağlarıdır. Alçak yaylalar ile ovalık alanlar İlin az yağış alan kesimleridir. Bunların yağış ortalaması mm arasında değişir. En yağışlı ay Aralık, en kurak ay Ağustos dur. Eylül ile birlikte yağışlar artmaya başlar ve en yüksek seviyeye Aralık ve Ocak ayında erişir. Yağışların % 38,8 kış mevsiminde, % 29,4 ilk baharda, % 19,3 sonbaharda, % 12,5 yaz aylarında görülür. Kütahya'nın rakımının yüksek oluşu ve kış sıcaklık değerlerinin düşük oluşu kar yağışlarını olağan getirmektedir. İlimizde 19 gün kar yağışlı geçer. Kar yağışı en çok Ocak, Şubat ve Mart aylarında görülür. İlin karla örtülü olduğu günler ortalaması 31 gündür. En fazla yağış Domaniç te, en az yağış da Tavşanlı dadır. Karla örtülü gün sayısı 8-31 arasında değişmektedir. En yüksek kar kalınlığı 86 cm olarak Simav da kaydedilmiştir Tablo 7. Aylara Göre İlimize Ait Yağış Tür ve Değerleri Meteorolojik Elemanlar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ort. Kar Yağışlı Günler Sayısı Ort. Kar Örtülü Günler Sayısı Aylık Maksimum Kar Kalınlığı (Cm) Aylık Donlu Günler Sayısı Ort.Sisli Günler Sayısı

56 Ortalama Dolu Yağan Günler Sayısı Ort. Kırağılı Günler Sayısı Kaynak:Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü Nem Miktarı: Tablo 8. Yıllık Ortalama ve En Düşük Bağıl Nem Aylar Meteorolojik Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Elemanlar Aylık Minimum Nem (%) Aylık Ortalama Nisbi Nem (%) Kaynak:Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü Rüzgar ve Basınç: Genelde Kütahya' da hakim rüzgar yönü kuzeydir. Yıldız adı verilen kuzey rüzgarı her yıl ortalama 2944 kez görülür. Bunu karayel (kuzeybatı) izler. Daha sonra lodos (güneybatı) rüzgarı görülür. Ortalama rüzgar hızı 1,5 m/s' dir. Ölçülen en yüksek rüzgar hızı 22,7 m/s ile karayele aittir. 46

57 Tablo 9. Rasatlara Göre Tespit Edilen Rüzgar Değerler Aylar Meteorolojik Elemanlar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama rüzgar hızı m/s Kaynak : Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü Tablo 10. En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü ve Hızı Meteorolojik elemanlar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Rüzgarın yönü SE S S NW SSE W N N SSW SSE S S Rüzgarın hızı m/s Kaynak:Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü KÜTAHYA İLİ RÜZGAR GÜLÜ WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW SSE S Şekil 5. Kütahya İli Rüzgâr Gülü 47

58 Tablo 11. Fırtınalı Günler Sayısı Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Meteorolojik Elemanlar Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı Rüz.Hızı (17,2 m/s) 2,0 1,0 3,0 Ortalama Kuvvetli. Rüz. Gün Sayısı (Rüzgar Hızı; m/s) 1,0 8,0 13,0 8,0 5,0 8,0 3,0 6,0 6,0 2,0 3,0 1,0 64,0 Kaynak:Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü Tablo 12. Yerel Basınçlar Aylık ortalama Buhar Basıncı (hpa) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kütahya Kaynak:Kütahya İl Meteoroloji Müdürlüğü İlin İdari Durumu Kütahya merkez ilçe ile birlikte 13 ilçeden oluşmaktadır. Bunlar ; Merkez, Altıntaş, Çavdarhisar, Domaniç, Dumlupınar, Emet, Gediz, Hisarcık, Pazarlar, Simav, Şaphane, Tavşanlı'dır. Kütahya'nın idari yapısı 50 belediye ve 579 köyden oluşmaktadır Nüfus Türkiye de sanayileşme süreci ile birlikte kırsal kesimden kentsel kesime büyük bir nüfus hareketliliği yaşanmıştır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler geçtiğimiz yüzyılda yaşamış iken ülkemizde 1950 yılından sonra göçler başlamış, 1960 yılından sonra Batı Avrupa 48

59 ülkelerine işgücü göçü hızlanmış özellikle 1970 yılında meydana gelen Gediz Depreminden sonra ilimiz Batı Avrupa ülkelerine önemli sayıda işçi göndermiştir. Ülkemizde nüfusun artması ile birlikte oluşan işsizlik nedeni ile kırsal bölgelerden kentsel bölgelere önemli ölçüde nüfus hareketliliği yaşanmıştır. İl nüfusu 2000 yılında ten 2007 yılında a 2012 yılında da de düşmüştür. Tablo 13 Kütahya Nufus Toplam Erkek Kadın Türkiye - toplam nüfus Kütahya - il nüfusu Kütahya - il/ilçe merkezleri nüfusu Kütahya - belde ve köyler nüfusu Kaynak TÜİK Tablo Yılları Arası Kütahya İli Nüfus Artış Hızı Yıl Nüfus Yıllık nüfüs artış hızı % , , , , ,36 (*) , , , , , , , , Kaynak : İl Nüfus Müdürlüğü 49

60 Tablo 15. Kütahya İli İlçelerinin Nüfusunun Yıllara Göre Değişimi 2000Genel Nüfus 2007 Genel Nüfus İL VE İLÇELER Sayımı Kesin Sonuçları Sayımı Kesin Sonuçları Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Merkez Altıntaş Aslanapa Çavdarhisar Domaniç Dumlupınar Emet Gediz Hisarcık Pazarlar Simav Şaphane Tavşanlı Toplam Kaynak : İl Nufus Müdürlüğü döneminde 73 İlin 20 sinin aldığı göç verdiği göçten fazla olmuştur. Net göç alan İllerin tamamı sosyo-ekonomik bakımdan gelişmiş batı bölgelerinde, göç eden İller ise doğu, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde bulunmaktadır. Ülkemizde nüfus hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırdan kente göçler teşkil etmektedir yılında Kütahya nın verdiği göç aldığı göçten fazladır. Tablo 16. İlin Göç Durumu 2000 yılı daimi ikametgahı 2000 yılı daimi İkametgah nüfusu Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç hızı Kütahya ,76 Kaynak : : İl Nufus Müdürlüğü. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 50

61 Kütahya İli içerisinde yapılan sayımlar sonucunda elde edilen veriler aşağıdaki tablolarda verilmiştir: Tablo 17 Kütahya İlinin Yaş ve Cinsiyete Göre Nüfus Dağılımı Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın TOPLAM Kaynak : İl Nufus Müdürlüğü 51

62 İl ve ilçelerin Nüfus Yoğunlukları Tablo 18. Kütahya İli nin İlçelere Göre Nüfus Yoğunluğu İl ve İlçeler 2000 Genel Nüfus Sayımı Kesin Sonuçları Nüfus Yoğunluğu (1 km 2 ye Düşen Nüfus) Toplam Şehir Köy Yüzölçümü km 2 Yoğunluk Merkez ,5 Altıntaş ,5 Aslanapa ,4 Çavdarhisar ,5 Domaniç ,3 Dumlupınar ,87 Emet ,3 Gediz ,6 Hisarcık ,7 Pazarlar ,6 Simav ,8 Şaphane ,3 Tavşanlı Toplam ,7 Kaynak : İl Nufus Müdürlüğü Yüzölçümüne göller dahil değildir. Harita Genel Komutanlığından temin edilen 1/ ölçekli haritadan hesaplanmıştır Ulaştırma Karayolları: İlde Karayolları 3. ve 14. Bölge Müdürlüklerine bağlı toplam 898 km karayolu ağı bulunmaktadır. Devlet yolu ağı 475 km dir. Bu yolların tamamı asfalttır. İl yolları ağı 423 km dir. Bu yolların 430 km si asfalt, 3 km si parke yoldur. İl genelinde toplam köy yolu ağı km olup, bunun km si 1. derece öncelikli yol, km si ise II. derece öncelikli yoldur. Birinci derece öncelikli yolların km si asfalt, 759 km si stabilize, 20 km si tesviye yoldur. Ayrıca Afyon-Uşak üzerinden de İzmir kullanılmaktadır. karayolu bağlantısı yoğun şekilde 52

63 Kütahya'nın Türkiye genelindeki tüm illerle karayolu bağlantısı vardır. Yolcu taşımacılığı ildeki otobüs şirketleri ve çevre illere ait Kütahya'dan geçen otobüslerle yapılmaktadır. Tüm ilçelerin il merkezine karayoluyla yolcu taşıyan otobüsleri vardır. Şehirlerarası karayolu ulaşımı Kütahya Çinigar'dan sağlanmaktadır. Kütahya, Ankara'ya 311 km, İstanbul'a 360 km, İzmir'e 334 km, Antalya'ya 364 km. uzaklıktadır. Tablo 19. Kütahya İli İlçelerinin Merkez İlçeye Olan Uzaklıkları İlçeler Merkeze Mesafe (km) İlçeler Merkeze Mesafe (km) İlçeler Merkeze Mesafe (km) Merkez - Dumlupınar 82 Simav 144 Altıntaş 48 Emet 97 Şaphane 130 Aslanapa 40 Gediz 90 Tavşanlı 50 Çavdarhisar 60 Hisarcık 108 Domaniç 89 Pazarlar 127 Kaynak: Kütahya İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Şehir İçi Ulaşımı: İlimizde günlük olarak hareket halindeki insan sayısı ortalama kişidir. Toplu Taşıma Araçları ile taşınan yolcu oaranı yaklaşık %77'dir Toplu Taşıma Araçları güzergahlarda ki yoğunluğa göre 1 ile 15 dakika ara ile çalışmaktadır. Havayolları: İlimizde Alıntaş ilçesinde Afyon, uşak, Kütahya illeri ortak kullanımı için planlanan Zafer Hava Limanı inşaatı tamamlanmış olup tarihinde açılışı yapılarak hizmet vermeye başlamıştır. Demiryolları: Kütahya Gar Müdürlüğü 1933 yılında ilimize hizmet vermekte olup 1970 yıldaki Gediz depreminde yıkılarak, mevcut binası 1972 yılında faaliyete geçmiş ve hizmet vermeye başlamıştır. Konumu itibariyle kavşak notası olması Haydarpaşa-Denizli-İzmir-Ankara-Adana ve güzergâhındaki İllerle bağlantısı sağlamaktadır. 53

64 Tablo 20. Kütahya Gar ından Kalkan Trenler Güzergahı Adet Ankara 2 İzmir 3 İstanbul 4 Konya 3 Denizli 1 Afyon 5 Balıkesir 4 Haydarpaşa-Gaziantep 1 Adana-Diyarbakır 1 Diyarbakır-Eskişehir 1 Toplam 25 Kaynak:Kütahya TCDD Gar Müdürlüğü Turizm Ege Bölgesinin İç Batı Anadolu bölümünde yer alan Kütahya doğal güzellikler açısından oldukça zengindir. Bu güzellikler güçlü bir çevre bilinci ile özellikle iç turizmin hizmetine sunulmuştur. Kütahya nın turistik varlıkları; doğal değerler, tarihi değerler ve Kütahya Çinileri olmak üzere üç bölüme ayrılabilir. Kent ve yöresi Hititlerden bu yana pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış, bu uygarlıkların eserleriyle bezelidir. Frig Vadisinde kaya kiliseleri, kaya mezarları, peri bacaları ve kaya anıtları, Roma Antik Kenti Aizanoi da, Zeus Tapınağı, dünyanın ilk borsası, Mozaikli Hamamı ve Roma mimarisinde bir örneğine daha rastlanmayan stadyum tiyatro kombinasyonunu, Germiyan ve Osmanlı eserleri Osmanlı İmparatorluğunun kurulduğu Domaniç yaylaları, Başkomutan Meydan Muharebesinin kazanıldığı Dumlupınar daki zafer alanları, Germiyan Sokak taki tarihi Türk evleridir.taşınmaz, kültürel varlıklarımızın yarısı sivil mimariye ait örneklerdir. Kütahya ve Tavşanlı İlçemizde Koruma Amaçlı İmar Planı uygulanmaktadır. Kütahya kent kültür kimliğinin korunması, anıtsal mimariye ait örneklerin restorasyonu ve tarihi çevre koruma ve düzenleme çalışmaları yapılmaktadır. Bunun en iyi örneği Germiyan Sokağı dır. Kütahya ili 2011 yılında , 2012 yılında turist ağırlamıştır.. Turist sayısının artırılması için özellikle sağlık turizmi 54

65 yatırımlarının önümüzdeki dönemde öncelik kazanacağı değerlendirilmektedir. İlimizde 7 adet termal turizm merkezi bulunmaktadır. Tablo 21. Konaklayan Yerli Yabancı Sayıları Önceki Yıllarda Konaklayan ve Geceleyenlerin Toplamı (Yabancı) Yıllar Konaklayan kişi Yabancı Geceleyen kişi Yabancı Önceki Yıllarda Konaklayan Ve Geceleyenlerin Toplamı (Yerli) Yıllar Konaklayan kişi Yerli Geceleyen kişi Yerli Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tablo 22. Turizm İşletme Belgeli Tesisler Tesis Adı Sınıf Oda Yatak Bulunduğu Yer Erbaylar Otel *** Kütahya -Merkez Hotaş Otel ** Kütahya-Merkez TÜTAV Termal Otel **** Kütahya-Merkez Güral Harlek Termal Özel Konaklama Otel ve SPA Tesisi Kütahya-Ilıca Özel Konaklama Ispartalılar Konağı Tesisi 7 16 Kütahya-Merkez GÇGRAND Çınar Otel *** Kütahya-Merkez Toplam Kütahya Geneli Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tablo 23. Turizm Yatırım Belgeli Tesisler Tesis Adı Sınıf Oda Yatak Yatırım Tarihi Bulunduğu Yer Emet Resort Otel ***** Kütahya- Emet Hilton Garden Inn Otel **** Kütahya Merkez Arslan Otel *** Kütahya - Merkez Toplam Kütahya Geneli Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

66 İLİMİZDE TERMAL TURİZM MERKEZİ İLAN EDİLEN YERLER 1- Kütahya Gediz Ilıcası, tarih, 87/11608 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş olup söz konusu merkezde fiziksel planlarla yaklaşık 2182 yatak kapasitesi öngörülmektedir. 2- Kütahya Muratdağı Kaplıcası, tarih, 87/11608 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş olup söz konusu merkezde fiziksel planlarla yaklaşık 2475 yatak kapasitesi öngörülmektedir. 3- Kütahya Ilıca Harlek Kaplıcası, tarih 89/13900 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş söz konusu merkezde fiziksel planlarla yaklaşık 2315 yatak kapasitesi öngörülmektedir. 4- Kütahya Simav Eynal Kaplıcası, tarih 89/13900 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş söz konusu merkezde fiziksel planlarla yaklaşık 192 yatak kapasitesi öngörülmektedir. 5- Kütahya Emet Kaplıcaları, tarih 93/4833 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş söz konusu merkezde fiziksel planlarla yaklaşık 6600 yatak kapasitesi öngörülmektedir. 6- Kütahya Tavşanlı Göbel Kaplıcaları ; tarih 2006/11354 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiştir 7- Kütahya Hisarcık Esire Kaplıcaları ; tarih 2006/11354 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiştir. Kültürel Aktiviteler ve Tesisler: Kültürel etkinlikler ve festivaller Doğa turizmi açısından sonderece önemlidir. Tablo 24. Kütahya İli Etkinlikler Takvimi Etkinliğin Adı Atatürk ün Kütahya ya Gelişi Kütahya nın Fethi ve Hıdırellez Şenlikleri Simav Sünnet Şenliği Tarihi 24 Mart 6 Mayıs 6-10 Mayıs 56

67 Simav Hıdırellez Kutlaması Çavdarhisar Hacıkebir Rahvan At Yarışları Kütahya Evliya Çelebi Satranç Turnuvası Geleneksel EMOK(Endru Motosiklet Kulübü) Şenliği Simav (Kuşu Kasabası) Gözleme, Bazlama Günü Tavşanlı (Çukurköy) Şaban Dede Leblebi Festivali Domaniç Yağlı Pehlivan Güreşleri Şaphane Vişne, Kiraz Festivali Pazarlar Altın Kiraz, Vişne Festivali Çavdarhisar Kültür ve Turizm Festivali Gediz Tarhana Festivali Şaphane (Üçbaş Beldesi) Sarımsak Festivali Kütahya Hıdırlık Uçurtma Şenliği Tavşanlı Linyit Kültür ve Sanat Şenlikleri (Tunçbilek) Dumlupınar Zafer Haftası Kütahya Sünnet Şöleni Simav Panayırı Altıntaş 30 Ağustos Kültür ve Sanat Etkinlikleri Altıntaş Zafertepe Çalköy Beldesi Kütahya nın Kurtuluşu Kütahya Dumlupınar El Sanatları ve Ticaret Fuarı Emet in Kurtuluşu, Bor Kültür ve Termal tur.festivali Haymeana Anma ve Göç Şenlikleri Altıntaş Zafertepe Çalköy Beldesi Tavşanlı Kurtuluş Günü Simav ın Kurtuluşu Hisarcık Emtia, Hayvan, Müzik, Eğlence Panayırı Kütahya Aşure Günü Müzeler: Mayıs Ay. 1, II, III. Pazar Günl Mayıs Mayıs Ayının 3. Haftası Haziran Haziran ın İlk Haftası 27 Haziran Haziran ın 3. Haftası Haziran ın Son Haftası 01 Temmuz Temmuz Ağustos 7 Ağustos Ağustos un 3. Haftası 22 Ağustos Ağustos Ağustos un 4. Haftası 25 Ağustos-5 Eylül 28 Ağustos Ağustos 30 Ağustos Ağustos 30 Ağustos-5 Eylül- Şenlikleri Eylül 1. haftası 3 Eylül 4 Eylül 8-16 Eylül Muharrem Ayının 10. Günü 28 Ağustos Kütahya, müzeler açısından zengin bir İldir. Arkeoloji Müzesi, sahip olduğu eserler açısından emsalleri arasında önemli bir yere sahiptir. Çini Müzesi, Türkiye ve dünyadaki ilk olma özelliğine sahiptir. Kossuth Müzesi, tarihi değerinin yanı sıra etnografya müzesi olarak da nitelenebilecek bir konumdadır. Ayrıca İlimizde Tavşanlı Belediye Müzesi ile Dumlupınar Kurtuluş Savaşı Zafer Müzesi de bulunmaktadır. Kütahya'da ilk Müze, Ulu Cami bitişiğindeki Umur-bin Savcı Medresesi'nde

68 yılında ziyarete açılmıştır. Etnografik ve arkeolojik eserlerin birlikte sergilendiği bu yapı, 1999 yılındaki restorasyondan sonra Arkeoloji Müzesi olarak düzenlenmiştir. Bu müzede sergilenen çiniler, yine 1999 yılında restore edilen ve Çini Müzesi olarak düzenlenerek ziyarete açılan II. Yakup İmaretinde sergilenmeye başlamıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı'na ait ildeki diğer bir müze, 1982 yılında ziyarete açılan Kossuth Müzesi'dir. Müzelerin koleksiyonlarındaki toplam eser sayısı tür. Bunların si arkeolojik, si etnografik eserdir adet sikke ve 6 adet mühüre sahip müzede, 44 adet 18. yüzyıla ait Macarca kitap vardır. Kurumsal kütüphanesinin kitap mevcudu ise dur. Arkeoloji Müzesi İl Merkezinde, Börekçiler Mahallesi Ulu Camii bitişiğinde Umur bin Savcı Medresesi olarak bilinen yapıdır. Medrese binası 1314 yılında Germiyan Beylerinden Umur bin Savcı tarafından yaptırılmıştır. Vacidiye Medresesi olarak da anılır. Kesme taştan inşa edilen yapının girişi Selçuklu sanatının özelliklerini yansıtmaktadır. Kapıları kubbeli, orta mekâna açılan dokuz küçük odası vardır. Müzede yer alan vitrinlerde Geç Miyosen döneminden itibaren Paleolitik, Kalkolitik, Eski Tunç, Hitit, Frig, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserler sergilenmektedir. Arkeoloji Müzesindeki en önemli eserlerden biri de, Amazonlar Lahdi'dir. Çavdarhisar-Aizanoi'de yapılan kurtarma kazısında bulunan lahit, yüksek kabartma tekniği ile yapılmıştır. Lahidin yan yüzlerinde Greklerle Amazonlar arasındaki savaşları betimleyen yüksek kabartmalar vardır. Dünyada bulunan sayılı Amazon Lahitleri içinde en sağlam durumda olanlarındandır. Müze 1965 yılında ziyarete açılmıştır. Çini Müzesi İl Merkezinde, Paşamsultan Mahallesi Ulu Camii yanında yer alan müze, Türkiye ve dünyadaki tek çini müzesidir. Germiyan Beyi II. Yakup Çelebi ( ) tarafından 1411 yılında yaptırılan imaret, medrese, mescit, kütüphane ve hamamdan oluşan külliyenin imaret ve türbe bölümü, Kültür ve Turizm Bakanlığınca çini müzesi olarak restore edilip, 1999 yılında ziyarete açılmıştır. 58

69 Kubbeli ve şadırvan orta mekâna, üç yönde kubbeli eyvan ile iki oda açılmaktadır. Türbe bölümünde II. Yakup Bey in çinili sandukası bulunmaktadır. Yıkılan Medresenin vakıf kitabesi, müzenin giriş kapısının solunda yer alır. Müzedeki vitrinlerde, 14.y.y. dan günümüze kadar Kütahya ve İznik'te üretilen çini mimari elemanlar, çini kitabeler, çini vazo, tabak, pano ve çiniden yapılma ev gereçleri kronolojik bir sırayla sergilenmektedir. Müzenin girişinde, son Germiyan beyi II. Yakup Çelebiye ait Osmanlı Türkçesiyle yazılmış dünyanın en büyük ikinci taş kitabesi bulunmaktadır. Gök Şadırvan olarak da bilinen müzede 13 Temmuz 1766 yılında fincancı ustaları ile kalfalar arasında imzalanan tarihteki İlk Toplu İş Sözleşmesi nin metinlerini görmek mümkündür. Kossuth Müzesi İl Merkezinde, Börekçiler Mahallesi, Macar Sokakta bulunan 18. yüzyıldan kalma bir Türk evidir. Halk arasında Macar Evi olarak bilinir. Macar özgürlük savaşının önderlerinden Avukat Lajos Kossuth ( ) ailesiyle birlikte yılları arasında bu evde misafir edilmiş ve Macaristan Anayasa tasarısını yine bu evde hazırlamıştır. Kossuth, Bulgaristan- Şumnu'dan başlayarak Türkçe bir gramer de hazırlamıştır. Bahçe içinde yer alan ve sokağa penceresi olmayan ev, iki katlı ve yedi odalıdır. Kütahya geleneksel ahşap mimari tarzındadır. Müze evde birinci katta selamlık, Türk yemek odası, yatak odası, bitişiğinde çocuk yatak odası ve çalışma odası bulunmaktadır. Çalışma odasındaki eşyalar Macarlarla ilgilidir. Üst kata ahşap bir merdivenle çıkılır. Bu katta baş oda, aile odası ve anı odası olmak üzere üç oda bulunmaktadır. Baş oda misafir 59

70 odası olup, camekan içinde Kossuth ile ilgili müzik aletleri, tütün kıyacağı tabaka vb. ile Şumnu'dan başlayarak yazdığı Türkçe gramer kitabının kapak sayfasının fotokopisi bulunmaktadır. Aile odasında 18.yüzyıldan kalma bir piyano, ünlü Macar porselen yemek takımları, bayanlara ait eşyalar ve Budapeşte'nin eski fotoğrafları bulunmaktadır. Avukat Sadık ATAKAN tarafından düzenlenen evde, son 200 yılın en güzel çinileri sergilenmektedir. Değerli çini ustalarının eserlerinin görülebildiği ev, geçmiş ile gelecek arasında bir köprü oluşturmaktadır. Özel Müzeler ANADOLU KÜLTÜR SANAT VE ARKEOLOJİ MÜZESİ İl Merkezinde, Kütahya Hava Er Eğitim Tugay Komutanlığı bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan izinle kurulmuş olup özel müze statüsündedir.tugay ana girişi yakınındadır. Eski uçak hangarının düzenlenmesiyle oluşturulmuştur. Müzede Kütahya Müzesinin taş eserleri ile Müzenin kendisine ait arkeolojik eserleri, sikkeleri, çinileri ve Kütahyalı sanatçıların yağlı boya tabloları sergilenmektedir. Müze 2005 yılında ziyarete açılmıştır. bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan izinle kurulmuş olup özel müze statüsündedir. Tugay ana girişi yakınındadır. Eski uçak hangarının düzenlenmesiyle oluşturulmuştur. Müzede Kütahya Müzesinin taş eserleri ile Müzenin kendisine ait arkeolojik eserleri, sikkeleri, çinileri ve Kütahyalı sanatçıların yağlı boya tabloları sergilenmektedir. Müze 2005 yılında ziyarete açılmıştır. 60

71 ANADOLU KÜLTÜR SANAT VE ARKEOLOJİ MÜZESİ İl Merkezinde, Kütahya Hava Er Eğitim Tugay Komutanlığı bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan izinle kurulmuş olup özel müze statüsündedir.tugay ana girişi yakınındadır. Eski uçak hangarının düzenlenmesiyle oluşturulmuştur. Müzede Kütahya Müzesinin taş eserleri ile Müzenin kendisine ait arkeolojik eserleri, sikkeleri, çinileri ve Kütahyalı sanatçıların yağlı boya tabloları sergilenmektedir. Müze 2005 yılında ziyarete açılmıştır. bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan izinle kurulmuş olup özel müze statüsündedir. Tugay ana girişi yakınındadır. Eski uçak hangarının düzenlenmesiyle oluşturulmuştur. Müzede Kütahya Müzesinin taş eserleri ile Müzenin kendisine ait arkeolojik eserleri, sikkeleri, çinileri ve Kütahyalı sanatçıların yağlı boya tabloları sergilenmektedir. Müze 2005 yılında ziyarete açılmıştır. KENT TARİHİ MÜZESİ Kent Tarihi Müzesi, Germiyan Sokakta bulunan Kitabesinde 1912 yılında yaptırıldığı anlaşılan Şapçızade ve Karaca Konakları, Kütahya Belediyesi tarafından restore edilerek, Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan Özel Müze izni ile Kent Tarihi Müzesi olarak açılmıştır. Bahçesinde; dünya da Çini Sanatının merkezi olan Kütahya mızın geleneksel ata sanatının üretim aşamaları yer almaktadır.kent Tarihi Müzesi nin zemin katında, tarih öncesi dönemden başlayarak, Hitit, Frig, Roma, Bizans, Selçuklu, Germiyan, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyetine ait bilgi, belge ve fotoğraflar bulunmaktadır. Birinci katında Kütahya da kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerden olan demirci, bakırcı, 61

72 kalaycı, keçeci, sepetçi, dülger, bıçakçı, semerci, nalbant, saraç, kunduracı gibi meslek gurupları, bölümler halinde mankenlerle ve fotoğraflarla canlandırılmış olup, bunlara ait aletlerin orijinallerine ait dükkanlar yer almaktadırikinci katta ise, Kütahya daki ev yaşamı ve konaktaki odaların iç mekanları gelin, düğün, kına, selamlık, giysiler, yatak odası, mutfak ve halı dokumacılığı gibi günlük hayat canlandırılmıştır. JEOLOJİ MÜZESİ İl Merkezinde, Börekçiler Mahallesi, Kapan çayı kenarında, bugün aynı adı taşıyan Celal Efendi Mescidi nin (Şengül Camii) önünde bulunan tescilli tarihi bir yapı olan Şengül Hamamı 16 y.y. dan kalmadır. Kütahya lı seyyah, ilim adamı, yazar ve halk bilimci Evliya Çelebi ( ) yıllarında Kütahya yı ziyaretinde hamamlar arasında bu hamamı da saymaktadır. Restorasyondan sonra, bu tarihi mekân, yerel ve ulusal ölçekte yeraltı zenginliklerinin tanıtılması ve sergilenmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan izinle Jeoloji Müzesi olarak tarihinde ziyarete açılmış olup, Kütahya Belediyesine bağlı özel müze statüsündedir. Küthya yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından son derece zengin bir ildir. Dünyada bulunan 90 çeşit madenin 57 si Türkiye de, bunun 35 i de ilimiz sınırları içinde bulunmaktadır. Maden ruhsat sayısının en çok olduğu il olan Kütahya; Türkiye bor rezervlerinin %50 sini, linyit rezervlerinin %7,6 sını ve seramik hammaddelerinin (feldspat, kuvars, kaolin gibi) çeşit ve rezerv olarak çok önemli bir miktarını karşılaması; manyezit gibi refrakter hammaddesinin de günümüzde üretildiği yegâne yer olması bakımından maden sanayisinde önemli bir yer işgal etmektedir. Kütahya, bu maden kaynaklarına ilave olarak termal ve jeotermal kaynaklarıyla da çok zengindir. Müzede, Eti Bor A.Ş, Eti Gümüş A.Ş, T.K.İ Seyitömer Kömür İşletmesi (SLİ), Tunçbilek Linyit İşletmeleri (GLİ), Yıldız Entegre (Azot), Kütahya Manyezit (Kümaş), Kütahya Belediyesi El Sanatları Üretim Merkezinde (Kestaş) üretilen süs taşları, Kütahya Porselenin üretim aşamaları ve Şaphane de üretilen şap ürünlerini görmek mümkündür. 62

73 DUMLUPINAR KURTULUŞ SAVAŞI MÜZESİ Kurtuluş Savaşımızın cereyan ettiği topraklar üzerinde kurulan ve bu savaşın anısına yaptırılan müze, Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan bir izinle 30 Ağustos 1997 tarihinde ziyarete açılmıştır. Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı özel müze statüsündedir. Müzede Kurtuluş Savaşına ait çeşitli silahlar, kılıçlar, fotoğraflar, belgeler, araç ve gereçler sergilenmektedir. TAVŞANLI BELEDİYE MÜZESİ Mevcut Kütüphaneler: Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ile tarihinde ziyarete açılmış olup, Tavşanlı Belediyesine bağlı özel müze statüsündedir. Eski Belediye Binası olarak kullanılan tescilli sivil mimarlık örneği konağın ikinci katında hizmet vermektedir. Yöreye ait etnografik ve arkeolojik kültür ve tabiat varlıkları sergilenmektedir. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ KÜTÜPHANESİ : Dumlupınar Üniversitesi Kütüphanesi merkez kütüphaneden oluşmaktadır. Kütüphane koleksiyonu basılı, e-kitabın yanı sıra 4340 adet süreli yayın, 340 adet aboneliği devam eden süreli yayın, 2027 adet yüksek lisans-doktora tezi, 16 adet online veritabanı, 15 adet ulusal gazete ve yerel gazeteler ile 2000 civarında görsel-işitsel materyalden oluşmaktadır. Kütüphane koleksiyonunda yer alan kaynaklar AACR2 (Anglo American Cataloging Rules 2) kataloglama kurallarına göre kataloglanıp, Dewey Onlu Sınıflama Sistemine göre sınıflandırılarak MARC formatında YORDAM Kütüphane Otomasyon Sistemine 63

74 aktarılmaktadır. VAHİTPAŞA İL HALK KÜTÜPHANESİ: Osmanlı sarayında Reis'ül Küttab olan, ancak bilinmeyen bir nedenden dolayı azledilerek Kütahya' da oturmaya mecbur edilen Vahit Paşa 19.yy' ın ilk yarısında yetişen devlet adamlarının en önemlilerindendir yılında Kütahya' ya gelen Vahit Paşa 1811 yılına kadar kütüphanesini kurar, 1812 yılından itibaren de halkın istifadesine sunar. Kütüphanenin ilk kuruluş yeri Ulu Caminin son cemaat yerinin girişe göre sağ tarafa düşen küçük bir odadır. Vahit Paşa, Kütahya' dan ayrıldıktan sonra da kurduğu kütüphanesine yardımını sürdürmüş, Halep ve İstanbul' dan kitaplar göndermiştir. Kuruluş kataloğunda 900 kitap bulunan kütüphane, kısa sürede 1200 cilde ulaşmış, Mevlevihane ve Molla Bey kitaplıklarının da ilavesi ile daha da artmıştır. Türkiye'nin sayılı yazma eser kütüphanelerinden kabul edilmektedir. Kütüphanede 3185 yazma, 5565 eski harfli basma ve den fazla yeni harfli kitap mevcuttur. BELEDİYE MUSTAFA HAKKI YEŞİL KÜTÜPHANESİ: Kütüphane Kültür Sarayının bir bölümünde güzel sanatlar galerisinin üst katında hizmet vermektedir. 100.YIL ÇOCUK KÜTÜPHANESİ: Vahit Paşa kütüphanesinin bir bölümü çocuklara ayrılarak yapılmış bir kütüphane. TAVŞANLI ZEYTİNOĞLU KÜTÜPHANESİ: Zeytinoğlu ailesi tarafından oluşturulmuş, Türkiye çapında nadir el yazma eserlerin de bulunduğu kıymetli bir kütüphanedir.. Bunların dışında ayrıca: Gediz, Simav, Emet, Şaphane, Altıntaş, Dumlupınar, Domaniç, Demirciköy, Çitgöl' de de birer kütüphane mevcuttur İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ Kütahya da 2012 yılı itibariyle doğa turizmi ile ilişkili 1 Federasyon, 27 kulup ve 9 dernek bulunmaktadır (Tablo 25) 64

75 Tablo 25. Kütahya da Doğa Turizmi İle İlgili Faaliyet Gösteren STK lar Türü Sayısı Genel Amaçları ve Faaliyet Alanları Dağcılık Kulubü 1 Dağcılık sporunu geliştirmek, doğa severleri bir araya toplayarak dağcılık ve doğa yürüyüşü aktiviteleri düzenlemek. Bisiklet Dernekleri 3 Bisiklet sevenleri bir araya getirerek bisiklet sporunun gelişmesi için çalışmalar ve aktiviteler yapmak. Doğada bisikletle bilinçli ve sorumlu doğa gezileri düzenlemek. Avcılık ve Atıcılık Dernekleri Avcılık,atıcılık ve yaban hayatı koruma federasyonu 24 Ekolojik dengeyi korumak, sağlıklı çevre ve doğal yaşam bilincini pekiştirmek üyelerin fizik ve moral eğitimini sağlamak, sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamak. 1 Ekolojik dengeyi korumak, sağlıklı çevre ve doğal yaşam bilincini pekiştirmek üyelerin fizik ve moral eğitimini sağlamak, sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamak. Avcılık ve atıcılık sporunu bilinçli faaliyetlerle geliştirmek.. Çevre Koruma Dernekleri 6 Ülkemizin doğal ve kültürel mirasını korumak, bitki ve hayvan türleri ile bunların doğal yaşam alanlarının değerinin farkına varılmasını sağlamak. Doğanın korunması konusunda toplumun bilinçlendirilmesi için faaliyetlerde bulunmak. Üniversite kulubu 2 Turizm ve el sanatlarının gelişmesini sağlamak. TOPLAM 37 Kaynak: Kütahya Valiliği, İl Dernekler Müdürlüğü,

76 4. KÜTAHYA DOĞA TURİZMİ ARZI 4.1 KÜTAHYA nın DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) Kütahya topraklarının % 53'ü ormanlarla kaplı olduğu için ilin her köşesi zengin doğa güzelliklerine sahiptir. Bu güzellikler güçlü bir çevre bilinciyle korunmakta, günübirlik olduğu kadar uzun süreli dinlenme ve kamp imkanları içinde faydalanılabilmektedir. Yayla turizmi için önemli imkanları olan ilimiz, trekking için de aynı potansiyele sahiptir. Ancak İlimizde Doğa Turizmi ekonomik olarak değer ifade etmekten çok uzaktır. Diğer turizm sektörlerinin yeterince gelişmemiş olmasının bunda payı son derece fazladır. İlimize gelen yerli ve yabancı turist sayısında son yıllarda artış görülmekle birlikte bunun ciddi bir turizm ekonomisi oluşturduğunu söylemek güçtür. Doğa turizminin Kütahya da il ekonomisine katkı sağlayacak bir sektör haline getirilmesi diğer turizm sektörlerinide içine alacak yoğun tanıtım kampanyasına ihtiyaç göstermektedir. İlimizde hali hazırda turizm faaliyetleri içersinde Doğa Turizmi yeterince yer almamaktadır. İlde yaşayanlar günü birlik olarak hemen hemen her ilçede ve il merkezinde bulunan ormanlık alanlardan piknik yapmak suretiyle doğayla başbaşa kalma ve günlük hayatın stresisnden uzaklaşma imkanı bulmaktadır. Yayla olarak tabir edilen çok sayıda alan bulunmakla birlikte tamamına yakınında iskan alanı bulunmamaktadır. Buralar genellikle 66

77 Manisa-Salihli yöresinden gelen göçerler tarafından otlatma amaçlı olarak kullanılmaktadır. Yalnızca Muratdağında Gediz belediyesi tarafından işletilen konaklamaya müsait yapılar bulunmaktadır. İlimizde bulunan Murat Dağı, Türkmen dağı, Yellice Dağı, Eğrigöz Dağı, Akdağ, Şaphane Dağı, Gümüş Dağı, Simav Dağı Doğa Turizmi açısında potansiyel alanlardır. Bunun yanınsıra Kütahya Merkez İlçe sınırlarında kalan kaya içersine oyularak oluşturulmuş eski yerleşimlerin, kaya mezarların ve Nekrapollerin bulunduğu Frig Vadisi, Simav İlçesinde Gölcük yaylasında bulunan Gölcük mesire yeri, DSİ ve İl Özel İdaresince yapılmış sportif balıkçılığa uygun içme ve sulama amaçlı baraj gölleri ve göletler, Kayın Karaçam karışık Meşcerelerin ve Kaşalıç tabiatı koruma alanının bulunduğu Domaniç Ormanları, Kütahya Merkez ilçede bulunan Çamlıca ve Enne Barajı Tabiat Parkları, Ehrami Karaçam ve ebe çamı önemli bir turizm potansiyeli oluşturmaktadır 4.2. Kütahya ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi Bir bölge doğa turizmi alanları bakımından ne kadar zengin olursa olsun yöre halkının kültürel çekiciliği ve turiste olan davranışları konusunda bilinçsiz olması doğa turizmi kaynaklı gelişmeyi engeller. Bu sebeple belki de doğa turizminin tam da merkezinde yer alan yöre halkının pazarlama teknikleri, turiste davranış biçimleri konularında eğitilmeleri ve bilinçlendirilmeleri gerekir. Bu eğitim ve bilinçlendirmeler için yerel yönetimlerin diğer ilgili kuruluşlarla işbirliği içinde olması gerekir. Yerel halkın doğa turizmi kapsamında yapabileceği ticari faaliyetlerden bazıları: Ev pansiyonculuğu Yöresel ürünlerin yapımı ve pazarlanması Yerel rehberlik El sanatları ve el işi ürünlerin yapımı ve pazarlanması Yöresel yemeklerin yapımı ve pazarlanması şeklinde sıralanabilir. Doğa turizminde doğal alanlarda tesis kurmak temel amaç olmamalıdır. Mümkün olduğunca yerel olanaklar kullanılmalıdır. Doğal alanları bozmadan faaliyetleri artırıcı ve kolaylaştırıcı bazı altyapı yatırımları yapılabilir. Yemek, alışveriş, dinlenme ve eğlenme gibi bazı ihtiyaçları da mümkün olduğunca yerel halka bırakmak doğa turizm amacına uygun hareket etme anlamını taşır. Özellikle köylerdeki kültürel çekiciliklerin desteklenmesi ve görünür hale getirilmesi gerekir. 67

78 4.3. Kütahya İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar Korunan alanlar, milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, doğal sit alanları, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları, özel çevre koruma bölgeleri ve benzeri koruma statüsü bulunan, biyolojik çeşitliliğin, doğal ve bununla ilişkili kültürel kaynakların korunması ve devamlılığının sağlanması amacıyla ilgili mevzuata göre tespit edilen ve yönetilen kara ya da deniz alanlarıdır. Kütahya genelinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın kontrolünde olan 1 adet Milli Park, 2 tabiat parkı,1 tabiat anıtı, 2 tabiatı koruma alanı, 4 yaban hayatı geliştirme sahası,1 devlet avlağı, 2 örnek avlak, 17 mesire yeri, bir kent ormanı bulunmaktadır. Bu alanlardan doğa turizmi bakımından önemli olanlar olup özellikleri detaylı olarak alt bölümlerde verilmiştir Kütahya İlindeki Milli Parklar İlimiz sınırları içersinde Başkomutan Tarihi Milli Parkı Dumlupınar Bölümü bulunmaktadır. Daha önce Kütahya ve Afyon illerine bağlı Mühendisliklerin sorumluluğunda ki Milli Park, Orman ve Su İşleri Bakanlığı V. Bölge Müdürlüğüne bağlı olarak Başkomutan Tarihi Milli Parkı Müdürlüğünün kurulmasıyla bu Müdürlüğün sorumluluğu altında bulunmaktadır. BAŞKOMUTAN TARİHİ MİLİ PARKI: Yeni Türkiye Cumhuriyetini kurulmasına temel olan ve sonucu bütün dünyada derin yankılar bırakarak tarihin akışını değiştiren Başkumandan Meydan Muharebesi, 26 Ağustos 1922'de Kocatepe'den başlamış 30 Ağustos 1922'de Dumlupınar'da Büyük Zafer elde edilmiştir. Aziz şehitlerimin hatırasına 'de Büyük Taarruzun 70.yıldönümünde Kültür Ve Turizm Bakanlığınca şehidimiz anısına Kurtuluş Savaşımızın geçtiği Zafertepe Çalköy,ve Dumlupınar'daki bu topraklar üzerine şehitlik, müze ve anıtlarla donatılmıştır.milli parktaki bu anıt, müze ve şehitlikler şunlardır: Zafertepe Çalköyde; Zafer Anıtı (Başkumandan Meydan Savaşı Komuta Yeri), Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı, Yüzbaşı Harputlu Şekip Efendi Anıtı, Atatürk Anıtı, Dumlupınar İlçemizde; 68

79 Atatürk Evi Müzesi, Dumlupınar Kurtuluş Savaşı Müzesi, Dumlupınar Şehitliği ve içinde; Mehmetçik Anıtı, Şehit Baba-oğul Anıtı, Milisler Anıtı, Gazi Mustafa Kemal Paşa - İsmet Paşa - Fevzi Çakmak Paşa (Üç Komutan Anıtı) bulunmaktadır. DUMLUPINAR İLK HEDEF ANITI Bu Anıt; Başkomutan Meydan Muharebesinde, Mustafa Kemal Paşa'nın ''Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!.'' emrini verdiği karargâhın yeridir yılında yapımına başlanmış,1968 yılında kısmen bitirilmiş, 26 Ağustos 1972 tarihinde ziyarete açılmıştır. Anıt, Bronz Atatürk Heykeli, arka planda betonarme bir anıtsal yapı, bronzdan süvari birliklerini canlandırır rölyeften oluşmaktadır. Atatürk Heykelinin yüksekliği 4 metre, beton fon yüksekliği 12 metredir. Bu fon, yıldırım şerarelerini göstermekte olup, Başkomutan Meydan Muharebesini sembolize etmektedir. DUMLUPINAR ŞEHİTLİĞİ Yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına temel olan ve sonucu bütün dünyada derin yankılar uyandırarak tarihin akışını değiştiren Başkomutan Meydan Muharebesi 26 Ağustos 1922 günü Afyonkarahisar-Kocatepe'den başlamış, 30 Ağustos 1922 de Dumlupınar'da büyük zaferle sona ermiştir. Bu şehitlik Kurtuluş Savaşı boyunca tüm cephelerde şehit düşen vatan evlatlarının anısına Kültür ve Turizm Bakanlığınca yaptırılarak, Büyük Taarruzun 70. yıldönümü olan 30 Ağustos 1992 tarihinde büyük bir törenle ziyarete açılmıştır. Şehitlik;Üç Komutan Anıtı, Milisler Anıtı, 500 kişilik sembolik şehit mezarları ve kitabeleri, Şehit Baba Oğul Anıtı, Mehmetçik Anıtı, Namazgâh ve Şadırvan dan oluşmaktadır. ŞEHİT BABA-OĞUL ANITI Bu anıt; 1912 yılında daha oğlu Mehmet 8 yaşında iken Balkan Savaşına katılmak için köyünden ayrılan, daha sonra sırasıyla Galiçya, Hicaz, Yemen, Kafkasya da 11 yıl cepheden cepheye koşarak çarpışan, Çetmili 69

80 (Çetmi: Konya nın Taşkent ilçesine bağlı bir kasabadır.) Kara Ali Çavuş ve oğlu Onbaşı Mehmed in muhteşem destanını sembolize eder.çetmili Kara Ali Çavuş, Anadolu da Milli Mücadele başlayınca, Doğu Cephesinden Kurtuluş Savaşına koşmuş, Başkomutan Meydan Muharebesinde 19 yaşındaki Alay Sancaktarı Mehmet Onbaşı ile karşılaşmıştır. Mehmet Onbaşı, O nun 11 yıl önce bırakıp gittiği oğludur. Bu büyük asker, 31 Ağustos 1922 günü, 11 yıl sonra kavuşabildiği oğlunun kollarında şehit düşmüştür. Oğlu kahraman Onbaşı Mehmet de 9 Eylül 1922 günü İzmir e giren birliğin başında şehit olmuştur. Anıt 30 Ağustos 1992 de ziyarete açılmıştır. MİLİSLER ANITI Milli Mücadelede şehit düşen sivil vatandaşlarımızı sembolize eden bir anıttır. ÜÇ KOMUTAN ANITI Milli Mücadelemizin üç büyük komutanı olan Atatürk, İsmet Paşa ve Fevzi Çakmak anısına yapılmıştır. MEHMETÇİK ANITI Milli Mücadelede süngüsünü takmış düşman üzerine saldırmaya hazır binlerce Mehmetçiğimizi sembolize eden bir anıttır. 70

81 DUMLUPINAR ATATÜRK KARARGÂH EVİ Kurtuluş Savaşı sırasında Gazi Mustafa Kemal'in, karargâh olarak kullandığı bu ev aslına uygun olarak yeniden yapılmış ve Atatürk Karargâh Evi olarak 30 Ağustos 2003 tarihinde ziyarete açılmıştır. BÜYÜK ASLIHANLAR ÜÇ TEPELER ŞEHİTLİĞİ 30 Ağustos 1922 tarihinde yapılan Başkomutan Meydan Muharebesinde, Büyük Aslıhanlar Köyünde şehit düşen Elazığ lı Binbaşı Hacı Ömeroğlu Yusuf Ziya, Diyarbakır'lı Üsteğmen Mehmetoğlu Ahmet, Urfa'lı Teğmen Halil, İbrahimoğlu Mustafa Hilmi ile beraber 42 Mehmetçik anısına yapılmış olan şehitlik 1995 yılında ziyarete açılmıştır. ZAFERTEPEÇALKÖY ZAFER ANITI Zafertepeçalköy'de Başkomutan Meydan Muharebesinin sevk ve idare edildiği 1181 rakımlı tepede yaptırılmıştır yılında yapımına başlanmış, 1968 yılında ziyarete açılmıştır. 30 Ağustos törenlerinin düzenlendiği yerdir. Çatılmış silahların uzaktan görünüşü ve alev alev meşale hissini uyandıran Zafer Anıtı, asıl manası ile Kurtuluş Sava şımızı sembolize eder. Anıtı bir bütün olarak meydana getiren değişik yöndeki üçgen bloklar; milletimize gösterilen haksızlığa, feverana, karşı milletimizin tek vücut halinde birleşerek kazandığı 30 Ağustos Zaferini canlandırır. Anıt, gelecek nesillere, Türk milletine karşı içte ve dışta meydana gelebilecek kötü tesirler karşısında er geç birleşerek zafere gidilebileceğini anlatan bir anıttır. 71

82 ZAFERTEPEÇALKÖY ŞEHİT SANCAKTAR MEHMETCİK ANITI Atatürk, 31 Ağustos 1922 günü muharebe meydanını gezerken şehitler arasında düşman topçu mermisinin açtığı çukura gömülmüş bir sancaktar görür. Bu aziz şehit, toprağın üstünde katılaşmış kolu ile sancağı dimdik tutmaktadır. Manzara karşısında duygulanan Başkomutan, savaş sonrasında yapılacak Şehit Asker Anıtı için bunun sembol alınmasını emreder. Atatürk, 30 Ağustos 1924 günü anıtın temel atma töreninde yaptığı konuşmada, bu Anıtın taşıdığı anlam ve önemle ilgili olarak; Hiç şüphe etmemelidir ki, yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyetinin temeli burada sağlamlaştırıldı, ebedi hayatı burada taçlandı. Bu sahada akan Türk kanları, bu semada uçuşan şehit ruhları, Devlet ve Cumhuriyetimizin ebedi muhafızlarıdır. Burada temelini attığımız Şehit Asker Abidesi işte o ruhları, o ruhlarla beraber gazi arkadaşlarını, fedakâr ve kahraman Türk Milletini temsil edecektir. Bu Anıtın temeli 30 Ağustos 1924 tarihinde Atatürk tarafından Zafertepe de atılmış ve 1927 yılında törenle ziyarete açılmıştır yılında 220 Sayılı Yasa ile Anıtın, olayın geçtiği Berberçam Tepesine taşınması kararlaştırılmış, 1964 yılında Zafertepe de Zafer Anıtının yapılması ile yerinden kaldırılarak Afyonkarahisar Müzesine taşınmış, 1979 yılında şimdiki yerine yapılarak 30 Ağustos 1979 tarihinde ziyarete açılmıştır. Anıta, Zafertepeçalköy-Dumlupınar asfaltının 2. km. sinden sola ayrılan 600 m. lik yol ile ulaşılır. ZAFERTEPEÇALKÖY YÜZBAŞI ŞEKİP EFENDİ ŞEHİTLİĞİ Altıntaş İlçesine bağlı, Zafertepeçalköy Beldesindedir. 29 Ağustos 1922 günü 14. Süvari Tümeninin 3. Alayı, 2. Bölük Komutanı Yüzbaşı Şekip Efendi, bölüğünün başında büyük bir cesaretle, çevre savunmasında bulunan 20 keşif düşman grubunun içerisine saldırarak 2000 kadar düşman askerini esir alır. Derinliklerde bulunan düşman toplarını ele geçirmek üzere hücuma geçtiğinde bir kısım askeriyle birlikte bu bölgede şehit düşer. 72

83 Şehitliğin bir yüzünde; 29 Ağustos 1922 Muharebesinde Yunanlılara hücum eden Türk Süvari Kolordusunun verdiği şehitler anısına yapılmıştır Kendilerine Hak kın rahmeti niyaz olunur. Şehitliğin diğer yüzünde Yüzbaşı Harputlu Şekip Efendi, neferlerden Düzce nin Üsküp Nahiyesinden Veysel Ömer, Keskin in Yağlıken Köyünden Veli Mehmet, Akhisar ın Tatasut Köyünden İbiş Ömer adlı şehitlerin isimleri yazılıdır Kütahya İlindeki Tabiat Parkları Kütahya ilinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı V. Bölge Müdürlüğü Kütahya Şube Müdürlüğü sorumluluğunda 2 Tabiat Parkı bulunmaktadır. Bunlar; Çamlıca tabiat parkı ve Enne Barajı Tabiat Parkıdır. ÇAMLICA TABİAT PARKI Kütahya Merkeze 7 km. uzaklıkta bulunan Tabiat Parkı 35 hektar Büyüklüğündedir.1964 yılında mesire yeri olarak inşaatına başlanan Çamlıca Tabiat Parkı 1973 yılında B tipi dinlenme yeri olarak faaliyete geçmiştir. B Tipi Mesire Yeri iken Tarih ve 903 sayı ile 2873 sayılı Milli Parklar Kanunun 3.Maddesi gereğince Tabiat Parkı İlan edilmiştir. Toprak türü olarak Balçıklı, ince taneli killidir. Saf kara çam mesçeresi ile örtülüdür... En yakın İlçe Merkezi Kütahya nüfüsludur. Çamlıca Tabiat Parkı Kütahya nın batısında İl Merkezine 7 km. dir asfalt yol ile bağlanmaktadır. Sahanın içinde Vali Konağı (İl Özel İdareye ait) ve bir adet kır gazinosu bulunmaktadır. Elektrik sorunu yoktur. Sahada 3 adet tuvalet, 50 tonluk su deposu bulunmaktadır. Bir adet giriş kontrol kulübesi vardır. Arazi hafif engebeli yukarı doğru çıkıldıkça yer yer düzlükleri olan bir sahadır. Sahada su kaynağı devamlı olmayan dere mevcuttur. İklim Özellikleri olarak kışları soğuk, yazı sıcak ve kuraktır. Ziyaretçi kapasitesi günlük 706 kişidir. 73

84 ENNE BARAJI TABİAT PARKI Merkez İlçe Enne Köyü yanında, Seyit Ömer Termik Santralının su ihtiyacı için yaptırılan Enne Barajının Batı ve güney yönünde tesis edilmiş Ağaçlandırma sahasını kapsamaktadır..sahanın alanı 47.2 ha büyüklüğündedir Sahanın birinci bölümünde su ishale hattı, su deposu ve su şebekesi, enerji nakil hattı ve trafosu M. yaya yürüme yolu 4 adet çocuk oyun alanı girişte M² kilit taşı kaplama yol Sahanın ikinci bölümünde 1.2 Km. 5 metre genişliğinde yol 1 Adet Alışveriş Ünitesi, yaya yürüme yollarını bağlayan 3 Adet ahşap köprü 36 M2 lik kamelya 3 adet yağmur barınağı, 1 ad. basketbol sahası, 1 ad. voleybol sahası, 3 ad. bulaşık yıkama yeri ve tanıtım levhaları mevcuttur. Alanın günlük ziyaretçi 4300 kişidir yılında Mesire Yeri olarak ilan edilmiştir. B Tipi Mesire Yeri iken Tarih ve 903 sayılı olur ile 2873 sayılı Milli Parklar Kanunun 3.Maddesi gereğince Tabiat Parkı İlan edilmiştir.. En yakın İlçe Merkezi Kütahya nüfüsludur. Kütahya Merkezden 17 km.uzaklıktadır. Her mevsim ulaşım şartları mevcuttur.seyit Ömer Termik Santralının su ihtiyacı için yaptırılan Enne Barajının Batı ve güney yönünde tesis edilmiş göleti vardır. Kışı soğuk, yazı kurak ve sıcaktır. 74

85 Kütahya İlindeki Tabiatı Koruma Alanları İlimizde bulunan Tabiatı Koruma Alanları Vakıf Çamlığı Tabiatı koruma Alanı ve Kaşalıç Tabiatı koruma Alanıdır. Vakıf Çamlığı Tabiatı koruma Alanı Vakıf Çamlığı (Abdulgaffar Acatay Ormanı) , kuzey enlemi, , doğu boylamında yer almaktadır. Alanı 685 hadır. Bu çamlık dünyada bir benzeri daha bulunmayan eşsiz, nadide bir karaçam varyetesi olması ve dünya üzerindeki yegane tabii yayılış alanı teşkil etmesi dolayısıyla bu değerin korunarak bilim ve eğitim çalışmalarına ve gelecek nesillerin hizmetine sunulması amaçlanarak koruma altına alınmıştır yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak tefrik edilerek tescil edilmiştir. Eşsiz ve nesli tehlikeye maruz bir karaçam varyetesi olan Ehrami karaçamının meşcere olarak dünya üzerindeki yegâne tabii yayılış alanını teşkil etmektedir.20 metreye kadar boylanabilen cm ye kadar çap yapabilen herdem yeşil,silindir yada piramid görünüşlü fazla dallı ve dalları yukarıya doğru eğri olup estetik ve dekoratif değeri yüksektir. 75

86 Dünya üzerinde meşcere olarak sadece bu yöremizde bulunan Ehrami karaçam (Pinus ssp. pallasıana var pyramidata) türüne sahip olması, yine yalnız yurdumuzda bulunan bir karaçam varyetesi olan Ebe çamın bulunuşu, karaçam ve iki varyetesinin bir arada görülebildiği eşsiz eko sistem oluşu, mıntıkanın tehlikeye maruz ve kaybolmaya yüz tutmuş bir eko sistem oluşudur. Vakıf Çamlığının 292,5 ha lık kesimi tarih ve OGM.MP. tefrik edilmiş, daha sonra da 685 ha lık sahanın 2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 3. maddesi ve 2. paragrafına istinaden Bakanlık Makamının tarih ve M.P.G.MP 2/37sayılı olurları ile tabiatı koruma alanı olarak tefrik edilmiş bulunmaktadır. Saha Vakıf Köyüne 2 km, Tavşanlı İlçesine 30 km, Kütahya ya 45 km uzaklıktadır. Orman içi stabilize yol mevcuttur. En yüksek yer, m yükseklikteki Çetir Tepe Mevkii, en alçak yer m yükseklikteki Değirmendere Mevkiidir.Başlıca su kaynağı Değirmendere Deresidir.İç Anadolu iklim kuşağı; kışlar soğuk, yazlar sıcak ve kuraktır. Kaşalıç Tabiatı Koruma Alanı Kaşalıç Tabiatı Koruma Alanı Kuzey Enlem: 39 o 24 kuzey enlemi, 29 o 58 doğu enleminde yer almaktadır. Alanı 134 ha dır. 76

87 İç Ege Bölgesinde çevresi stepekosistem ile kuşatılmış, büyük ölçüde Karadeniz orman eko sisteminin özelliklerini yansıtan bir tabiat parçasıdır. Kayın-karaçam karışık ormanların optimum yayılış alanlarında doğal özellikleri bozulmamış bir örneğini teşkil eder. Kayın ve karaçam anıt ağaç özelliklerini gösteren fertleri bulunmaktadır. Kayın-Karaçam karışık ormanlarının optimum yayılış alanlarından birini temsil etmektedir.geçmişte fazlaca bir müdahale görmemiş bakir yapıda,anıt ağaç niteliği gösteren yaşlı ve boylu fertlerin olduğu bir sahadır. Zengin bir alt flora ve yaban hayatı potansiyeline sahip bulunmaktadır. Saha bu nadir ekosisteminin kaynak özelliklerinin korunarak bilim ve eğitim çalışmalarının hizmetine doğal özelliği bozulmamış alanlar sağlamak ve bu tabiat parçalarını bugün ve gelecek nesillerin istifadesine sunmak için ayrılmıştır. Orman Bakanlığının OGM MP 1 sayı ve tarih olurları ile Kaşalıç Tabiat Koruma Alanı tefrik ve tesis edilmiştir. En yüksek yeri m, en alçak yeri ise m dir.domaniç İlçesine 7 km mesafededir. Domaniç in nüfusu dür.ege Bölgesi iklimi etkisindedir Kütahya İlindeki Tabiat Anıtları Mızık Çamı Tabiat Anıtı: Kütahya İline 95 Km. Domaniç İlçesine 3 Km. mesafede dir. Sahanın Alanı: 12/07/1993 tarihinde tescil edilmiştir. 0.5 Ha.dır. Osmanlı İmparatorluğunun kurucusu Osman Bey in bebekliğinde bu ağaca salıncak kurulduğu ve Osman Bey in bu salıncakta sallandığı söylenmektedir yılında devrilmiş daha sonra bir kaide üzerine konulmuştur. Ağaç hava şartlarından korunmak üzere verniklenmiş ve etrafı düzenlenmiştir.ağaç Osmanlı İmparatorluğunu temsil ettiği için; İmparatorluktan kalma bir miras olarak koruma altına alınmıştır. Her yıl bakım onarımı yapılmaktadır. Yapılan inceleme ve ölçümlere göre; 77

88 Boyu Çapı Çevresi Yaş : 11 metre : 1,55 metre (1.30 metre yükseklikteki çapı) : 4.70 metre (1.30 metre yükseklikteki çevre) : 1980 yılında yaşı 743 olarak tespit edilmiştir. üzerindedir İlimizde tescillenmiş 120 adet anıt ağaç bulunmaktadır. Bunlardan 46 sı Çınar, 33 ü Karaçam, 1 i Ehrami Karaçam, 5 i Ebe Çamı, 8 i saçlı Meşe, 2 si Tüylü meşe, 1 i Palamut meşesi 4 ü Boylu ardıç,1 i Kokar Ardıç, 3 ü Kestane 1 i Uludağ Göknarı, 1 i kavak, 1 i Kayın, 1 i Porsuktur. Özellikle Kestane anıt ağaçları yaşları 1000 nin Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M 1- Milli Park ve benzeri sahalar Adı İlçesi Bilinirlik Başkomutan tarihi Milli parkı Altıntaş-Dumlupınar M Kaşalıç Tabiatı Koruma Alanı Domaniç T Vakıf Çamlığı Tabiatı Koruma Alanı Tavşanlı T Mızık Çamı Tabiat Anıtı Domaniç T Çamlıca Tabiat Parkı Merkez B Enne Barajı Tabiat Parkı Merkez B 78

89 Kütahya Milli Park ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi Güçlü Yönler - Tabiat Parklarının Merkeze yakın olması - Doğal koruma alanlarının Kütahya nın bakir orman alanlarını oluşturması - Tabiatı koruma Alanlarının Yerleşim yerinden uzakta olması sebebiyle sosyal ve ekonomik baskının olmaması - Milli Park Müdürlüğü şeklinde tek elden yönetilmesi, - Başkomutan TMP nin Uzun Devreli Gelişme Planının olması Zayıf Yönler - Çamlıca TP ve Enne barajı TP zengin kaynak değerinin olmaması. Mesire yeri özelliği göstermesi - Müdürlük olarak yetersiz sayıda teknik elemanı olması, - Milli park çevresinde konaklama tesisleri yapımı için gerekli sermayeyi ortaya koyacak yatırımcıların bulunmaması, - Devlete bağımlı kırsal yapı, - Kaşalıç TKA ile Mızık Çamı TA nin yol merkeze olan ulaşımının uzak olması, - STK destekleri Fırsatlar - Halkın ve yöneticilerin etkin katılımcılığı, - Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın ödenek gönderme yönünde imkanlarının olması, - Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi - Ücretsiz/ücretli tanıtım fırsatlarının olması, Tehditler - Kültürel ve çevresel bilincin zayıf olması - Kentin yatırım amaçlı tercih edilmemesi - Turizm üzerine yeni proje çalışmalarının yetersiz olması Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Kütahya Şube Müdürlüğünün teknik personel bakımından güçlendirilmesi 2-Tabiat parklarının planlama çalışmalarının tamamlanması 3-Tabiat parklarının gelişme planları doğrultusunda tesislerin yapılması/ yaptırılması 4-Tabiatı Koruma alanlarının biyolojik çeşitliliğinin araştırılması için üniversitelerle işbirliği yapılması 79

90 Kütahya İlindeki Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları İlimizde 4 adet yaban hayatı geliştirme sahası bulunmaktadır. Bunlardan üçünde hedef tür Kızıl geyiktir bu sahalar Akdağ YHGS(Yaban Hayatı Geliştirme Sahası), Çatak YHGS, Türkmen Baba YHGS sahalarıdır. Altıntaş YHGS sahasında hedef tür Toy kuşudur. Akdağ Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Sahanın Alanı 3541 Ha. olup 05/10/2006 tarihinde ilan edilmiştir.kütahya-simav karayolunu takiben Simav İlçesi ve Naşa yol ayrımını takiben, Naşa, Güney Köyü ve Koyunbaba Köyünden sonra sahaya ulaşılır. Kütahya İl merkezinden 175 km, Simav İlçe merkezinden 40 km.dir. Sahanın güneyinde ve hemen sınırında yer alan martılı göleti, hem içerdiği doğal peyzaj unsurları hem de çevre düzenlemesiyle rekreasyon için çok uygun bir alandır. Saha içerisinde Doğa yürüyüşü, doğa fotorafçılığı yapma potansiyeli bulunmaktadır. Akdağ Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Koruma Stratejisi ; 1-Alandaki ormancılık faaliyetlerini, öncelikle mevcut kızılgeyik ve karacaların yaşama alanlarının korunmasına yönelik yürütmek. 2- Sahada uygulanacak koruma ve kontrol sisteminin bireylerin artışını engelleyen unsurların tespit edilmesini ortaya çıkartacak şekilde düzenlenmek. 3- Sahada hedef tür ve karacanın ekolojik istekleri gözetilerek silvikültürel faaliyetler yapmak. Yönetim ve gelişme planı tarihinde onaylanmıştır. 80

91 Altıntaş Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Karasal ve sucul ekosistemlerden oluşmaktadır. Karasal ekosistemler tarım alanları ve bozuk ardıç ormanı, sucul ekosistemler ise dere ve drena kanallarını içermektedir. Yaban hayatını oluştıran flora 214 dür, Fauna ise 3' ü balık 2' si amfibi, 7' si sürüngen, 173' ü kuş ve 15' i memeli olmak üzere 200 türü içermektedir. Sahanın florasını oluşturan 214 bitki türünden 22 adedi endemiktir.başlıcaları Papatya ( Anthemis wiedemonniana fisch&mey), Peygamber çiçepi (Centaureo kotschyi), Çivi otu (Isatis floribunda bisse bornm), Geven ( Astrogalus ıydius boiss), Korunga ( onobrychis ormena boiss&huet), Keten (Linum hirsutum L.), Gelincik (Papaver ateritium koch.) Korunan hedef tür Toy kuşu (Otis tarda) olup, diğer türler Karaleylek (Ciconia nigra), Akleylek (Ciconia ciconia), Angıt (Tadorna ferruginea), Boz ördek Anas strepera), Arı şahini (Pernisapivorus), Yılan kartalı (Circeatus gallicus), Kızıl Şahin (Buteo rufinus), Kirpi (Erinaceus concolor), Yabani tavşan (Lepus europaeus), Kurt (Conis lupus), Kızıl tilki (Vulpes vulpes), Yaban domuzu (Sus sucrofa), Kaya sansarı (Martes foina.) 81

92 İl merkezine olan uzaklığı 35 km. olup, Kütahya-Afyon Karayolunun, Doğalar Köyü asfalt yol ayrımını takiben, Doğalar Köyü ve Sadıkkırı Köyünden sonra sahaya ulaşılır. Büyüklüğü ha olup 1993 yılında koruma statüsü kazanan saha tarihinde YHGS ilan edilmiştir. Bern Sözleşmesi ve Merkez Av Komisyonu Kararı ile koruma altına alınan Toyların Avrupa ve Türkiye de nesli hızla azalan türlerden biri olması sebebiyle 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununun gereğince saha koruma altına alınmıştır. 82

93 2011 yılında yapılan envanter sonucuna göre sahada 28 Adet Toy Kuşunun olduğu tespit edilmiştir tarihinde yönetim ve gelişim planı onaylanmıştır Çatak Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Sahada orman ekosistemi yanında yüksek dağ ve dere ekosistemi bulunmaktadır. Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, deniz seviyesinden yüksekliği 1050 ile 2022 m arasında yayılış göstermektedir. Kütahya-Emet karayolunu takiben, Değirmisaz yol ayrımından itibaren asfalt yolu takiben Çaldibi Köyü ve Çobanlar Köyünden sonra sahaya ulaşılır. Kütahya İl merkezinden 85 km., Tavşanlı ilçe merkezine 35 km.dir.sahanın Alanı Ha. Olup, 16/10/2005 tarihinde tescil edilmiştir.yönetim ve Gelişim planı tarihinde onaylanmıştır.2011 envanterlerine göre 72 adet Kızıl Geyik tespit edilmiştir. Doğa yürüyüşü ve amatör fotoğrafçılık faaliyetleri gerçekleştirilebilir. 83

94 Türkmen Baba Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Sahada orman ekosistemi, step okosistemi ve dere okosistemi bulunmaktadır. En yüksek noktası deniz seviyesinden 1826 m dir. Sahanın alanı 11,375 Ha. olup 05/10/2006 ilan edilmiştir. Kütahya-Eskişehir karayolunun Sabuncupınar yol ayrımından itibaren yolu takiben Akpınar, Sabuncupınar, Fındık ve İncik Köy yollarını takiben sahaya ulaşılır. İl merkezine uzaklığı 55 km. dir. Rekreasyonel faaliyetler, doğa yürüyüşü, doğa fotoğrafçılığı ve tarihi alanların gezilmesi faaliyetleri gerçekleştirilebilir. Av Turizmi Kapsamında, özel avlanma planı çerçevesinde, üreme yeteneğini kaybetmiş 6 ve daha yukarı yaştaki erkek Kızıl Geyiklerin avlanması konusunda 2012 yılı içinde 4 Adet Kızıl Geyik kotası Genel Müdürlüğümüze teklif edilmiş ve 3+1 Kızıl Geyik av kotası Genel Müdürlüğümüzce verilmiştir yılı envanterlerine göre 124 adet Kızıl Geyik Tespit 84

95 edilmiştir Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları Adı İlçesi Bilinirlik Akdağ Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Altıntaş Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Çatak Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Türkmen Baba Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Simav Altıntaş Tavşanlı Merkez İlçe T M T T 85

96 Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarının SWOT Analizi Güçlü Yönler -Flora ve fauna zenginliği -Yaban Hayatı ve Yaşam alanlarının koruma altında olması -Kolay ulaşım ağı Fırsatlar Kütahya ya hava yolu ulaşımının bulunması, Altıntaş YHGS da Toy kuşunun uluslararası korunan bir tür olması Zayıf Yönler -Yöre halkının çekingenliği ve bilgi eksikliği -Salt anlamda doğa turizme için tanıtım ve pazarlamanın yetersizliği -Tanıtım eksikliği -Seyahat acentelerinin özel ilgi turları organizasyonları eksikliği Tehditler -Doğa turizmi amaçlı kullanılan alanların doğayı tahrip edici talepler nedeniyle baskı altında olması -Doğal alanlara insan baskısının artması -kaçak avlanma Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarının doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Kütahya Şube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi 2-Yaban Hayatı Geliştirme Sahasındaki türlerin korunması ve popülasyonlarının artırılması 3-Ağır kış şartlarının hüküm sürdüğü dönemlerde yem takviyesinin yapılması. 4- Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarının biyolojik çeşitliliğinin araştırılması için üniversitelerle işbirliği yapılması 86

97 Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Tatmin edici yaban Memeliler Kuşlar Açıklama hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Tilki, Tavşan Kızıl Şahin, Agaçkakan Genellikle rastlanma Kızıl Geyik,Kirpi Atmaca, Şahin ihtimali, Sincap,Yaban Domuzu Şans veya mevsime Ayı, Karaca,Kurt Toy, Kara Akbaba bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Yetersiz Yeterli İyi Durum Açıklaması Rekreasyonel tesisler Spor tesisleri Diğerleri Sahalar YHGS olduğundan Tesis yoktur Kütahya İlindeki Mesire Yerleri Kütahya ilindeki mesire yerleri Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü sorumluluğu altındadır. ilimizde 1 adet B tipi, 16 adet C tipi ve 2 adet D tipi olmak üzere 19 adet Mesire Yeri bulunmaktadır. Mesire yerlerinin detaylı bilgisi Tablo 33 de verilmiştir. 87

98 Şekil 6.Kent ormanı ve mesire yerleri krokisi Tablo 26.Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü Mesire Yerleri sıra no KÜTAHYA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ MESİRE YERLERİ İli İlçesi İşletmesi Alanı Sahanın adı Tipi Bilinirlik Derecesi Açılış Tarihi 1 KÜTAHYA DOMANİÇ Domaniç 7,25 Selimdede C B KÜTAHYA DOMANİÇ Domaniç 9,5 Çatalalıç C B KÜTAHYA DOMANİÇ Domaniç 2,2 Kocayayla C B KÜTAHYA EMET Emet 48,02 İsmail ALTINAY C B KÜTAHYA EMET Emet 9,8 Köy korusu C B KÜTAHYA ŞAPHANE Gediz 5 Gaipler C B KÜTAHYA GEDİZ Gediz 8,01 Karapınar C B KÜTAHYA GEDİZ Gediz 4,6 Altınkent C B KÜTAHYA ŞAPHANE Gediz 11,7 Ilıca C B KÜTAHYA ŞAPHANE Gediz 10 Seyitgazi C B KÜTAHYA GEDİZ Gediz 29 Dede çamlığı C B