Brusellozun Epidemiyolojisi ve Mücadele

Transkript

1 Brusellozun Epidemiyolojisi ve Mücadele Bruselloz Sempozyumu, Kasım m 2005, Şanlı Urfa Mustafa Tufan, MSc Veteriner Epidemiyoloji ve Enformasyon Şubesi MüdürüM Koruma ve Kontrol Genel MüdürlM rlüğü Tarım m ve Köyişleri Bakanlığı

2 Türkiye Asya ve Avrupa arasında bir köprk prü Toplam alan : 81.5 milyon hektar Toplam kullanılan lan alan : 26.7 milyon hektar Nüfus Toplam sınırlarımız : 70 milyon : 2627 km. Ülkeler ile kara sınırlars rlarımız; Yunanistan : 206 km Bulgarist stan Gürcistan Azerbayc ycan Irak : 252 km Ermenistan : 9 km İran : 331 km Suriye : 240 km : 268 km : 499 km : 822 km

3 Hayvan Populasyonu Yıl Sığır Manda Koyun Keçi

4 Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü ile Diğer Kurum, Kuruluş ve Enstitüler İlişkileri Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Diğer İlgili Bakanlıklar VeterinerKontrol ve Araştırma Enstitüler Tahaffuzhane ve Gümrük Veteriner Müdürlükleri İl Müdürlükleri Diğer Bakanlıklar İl Müdürlükleri İlçe Müdürlükleri

5 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü Organogramı İl Müdürü İl Müdür Yardımcısı İl Müdür Yardımcısı Hayvan Sağlığı Şubesi Müdürü Kontrol Şubesi Müdürü Proje ve İstatistik Müdürü İdari ve Mali İşler Müdürü Çiftçi Eğitim ve Yayım Müdürlüğü Destekleme Müdürü Bitki Koruma Müdürü İlçe Müdürlüğü (Her ilçe de bulunmaktadır)

6 Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri (Merkez ve Bölgesel) MVKAE, Etlik-Ankara VKAE, Pendik-Istanbul VKAE, Bornova-Izmir VKAE, Konya VKAE, Elazig VKAE, Samsun VKAE, Adana VKAE, Erzurum

7 Sertifikalı Mezbahalar ve Kesimhaneler Büyük mezbahalar Et ve Balık Kurumu 0-5 mezbaha 6-10 mezbaha mezbaha >20 mezbaha

8 Hastalık Bildirimi Enfekte veya Şüpheli Hayvan İlçe Müdürlüğü İl Müdürlüğü Komşu İl ve İlçe Müdürlükleri. Bölge Müdürlüğü Enstitü Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı OIE ve Komşu Ülkeler

9 Brusellozun etkileri İnsan ve hayvan sağlığı Çiftçi i gelirleri Hayvancılık k ve üretim Gıda güvenlig venliği İç ve dışd ticaret AB Uyumu

10 Kazançlar Neler Olacak Her geçen en gün g n daha az insan hastalanacak Tedavi için i in daha az para harcanacak Sığırlarda verimlilik artacak, kayıplar azalacaktır Süt t ve et kalitesinde artma olacaktır AB standarları

11 Kabuller Gıda güvenlig venliğinde inde sağlıkl klı hayvancılık k ve veteriner halk sağlığı ığının sağlanmas lanması Ülkemizde hayvancılıktan istenilen düzeyde d üretim sağlanm lanmış değildir Verimlilikte sığır r ve koyun yetiştiricili tiriciliği i ile hastalıklar kların n büyük b k rolü vardır Bruselloz bulaşı şıcı karakterdeki yavru atmaların başı şında gelmektedir. Brusellozda hem hayvansal protein hem de damızl zlık k kaybı çok fazladır.

12 Kabuller Brusellozlu inek, koyun ve keçilerde yavru atma, kısırlk rlık, eklem iltihaplanmaları ve süt s t veriminde azalmalar, boğa a ve koçlarda artrit ve orşit it e neden olunmaktadır Brucella grubu bakteriler bir hücre h içi i i paraziti olup insan ve hayvanlarda akut ve kronik enfeksiyon oluştururlar tururlar Hasta hayvana ait hayvansal ürünlerin tüketilmesi, t hasta hayvan sahipleri ve çobanlarla insanlara hastalık k bulaştırılır Hastalık k halk arasında düşük, bırakma, b sıkıt, s malta humması,, mal hastalığı olarak da bilinir.

13 Dünyada bruselloz hastalığı Bruselloz hastalığından (Brucella abortus and B. Melitensis) ari ülkeler: Avusturya, Avustralya, Kanada, Çekoslovakya, Almanya, Japonya, Yeni Zelenda, Polanya, Romanya, İskandinavya, ve İsviçre. Bruselloz hastalığından (sığır, domuz ve küçük ruminantlar) ari ülkeler: Belçika, Hollanda, Birleşik Büyük Britanya Krallığı (Kuzey İrlanda hariç), ve birçok adalar (West Indies, New Caledonia, Reunion Island gibi.) Yaban hayvanlarında bruselloz hastalığından muhtemelen ari olmayan ülkeler (yaban tavşanı ve/veya yaban domuzu): Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Almanya, Polanya and Danimarka.

14 Türkiye de bruselloz hastalığı Sığırda Bruselloz Hastalığı Mihrakları Mihrak Şüpheli Hastalanan Ölen Yıl sayısı hayvan hayvan hayvan İmha Kesilen hayvan hayvan

15 S ığ ırda Bruselloz Hastalığ ı Mihrakları 1-5 mihrak mihrak 6-10 mihrak 20 den fazla mihrak mihrak

16 Türkiye de bruselloz hastalığı Koyun ve Keçide Bruselloz Hastalığı Mihrakları Year Outbreaks succeptible affected died Destroyed Slaughtered

17 Koyun ve Keçide Bruselloz Hastalığ ı Mihrakları 1-5 mihrak mihrak 6-10 mihrak 20 den fazla mihrak mihrak

18 Bruselloz Hastalığı Mevzuatı 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ığı Zabıtas tası Kanunu 37. ve 41. maddeleri 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ığı Zabıtas tası Yönetmeliği 114, 115 ve 136 ıncı maddesi, Kırmızı Et Ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Kuruluş,, AçılışA ış, Çalışma Ve Denetleme Esaslarına Dair YönetmeliY netmeliğinin 12 nci Maddesinin ( J ) bendi Bruselloz Hastalığı Mücadele Talimatı Diğerleri

19 Bruselloz Hastalığı ve İnsan Bruselloz hayvanlardan insanlara bulaşan an zoonoz bir hastalıkt ktır. Hastalık k etkeni insanlara enfekte hayvana ait çiğ sütün n içilmesiylei ilmesiyle ve enfekte sütün n kaynatılmadan süt, krema, taze peynir ve tereyağı gibi ürünlerin yapılarak yenilmesiyle bulaşmaktad maktadır. Hayvan sahipleri ve çobanlarda hastalığ ığa a tutulabilirler. Ülkemizde özellikle Güneydoğu u Anadolu bölgemizde b çiğ et ürünleri yeme alış ışkanlığı nedeniyle enfekte hayvandan yapılan çiğ et ürünleri ( çiğ köfte gibi) ile de hastalık k bulaşabilir. abilir. Hastalık insanlarda gece terlemesi, gidip gelen bir ateş (dalgalı ateş), romatizma benzeri eklem ve kas ağrılara ları,, huzursuzluk ve baş ağrısına neden olmaktadır. Ayrıca ca mikrop erbezi, kalp, karaciğer gibi bir çok organlara yerleşerek erek hastalık oluşturmaktad turmaktadır. r.

20 Bruselloz Hastalığı Bulaşmas ması Bruselloz,, inek ve koyunlara mikropla bulaşı şık atık k yavru, yavru zarı ve sıvılars larının n hayvan yemlerine, mera ve içme i sularına karış ışması ve bunların hayvanlar tarafından alınmas nmasıyla bulaşı şır. Aşımda kullanılan lan hastalıkl klı boğa a ve koçlar da bulaşmada rol oynar Köpek ve vahşi i hayvanlar tarafından merada bulunan atık k yavru veya ona ait zarların başka bir sürüye s taşı şınması Enfekte sürüye yardım m eden çoban veya hayvan sahibi tarafından da hastalık k sağlam lam bir sürüye s bulaştırabilir.

21 Bruselloz Hastalığı Belirtileri Bruselloz, yavru atana kadar inek ve koyunlarda klinik belirti göstermezg stermez. Hastalığı ığın n en belirgin semptomu gebeliğin in her döneminde d görülse g de özellikle son dönemlerde ineklerde aylarda, koyunlarda ise 3. aydan sonra görülen g yavru atmadır. Enfeksiyonu ilk defa alan sürülerde s sürünün s n tamamına yakınında nda atık görülürken, rken, eskimiş olaylarda bu oran yarı yarıya azalmaktadır. İneklerde yavru atmanın n yanı sıra retentio secundinarum (eşin(sonun) atılamamas lamaması, plasenta retensiyonu), kısırlık, mastit (meme iltihabı) ) ve artrit de (eklem iltihabı) görülmektedir. Boğalarda hastalık üreme organlarında nda kızarıklık, k, orşit it (er bezi iltihabı) ) ve artrit e (eklem iltihabı) neden olur. Koyunlarda yavru atmanın n yanı sıra retentio secundinarum (eşin(sonun) atılamamas lamaması), kısırlk rlık, artrit (eklem iltihabı), eklem şişlikleri, topallık k ve zayıflamaya neden olur. Koçlarda ise üreme organlarında nda ödem ve artrit (eklem iltihabı) ) yapar.

22 Bruselloz Hastalığı Teşhisi Klinik semptomlara bakılarak teşhis his konulamaz. Bruselloz Hastalığı ığının n teşhisi hisi ancak laboratuvar muayeneleri ile mümkündür. Bunun için i in atık k yavru ve eğer e er varsa yavru zarları dışarıya bulaştırmayacak şekilde sızınts ntı yapmayacak kaplara (naylon torbada olabilir) konup mümkm mkün n olduğu u kadar kısa k zamanda ve taze olarak en yakın n Veteriner teşkilatlar kilatlarına göndererek g laboratuara ulaştırılmas lması sağlanmal lanmalıdır. Ayrıca atık k yapan hayvandan atık k tarihinden 21 gün g n sonra veteriner hekimlerce kan alınarak laboratuvara gönderilmek suretiyle serolojik yönden de hastalığı ığın n teşhisi hisi yapılır.

23 Bruselloz Hastalık Tebdirleri Sürüde, ahır r veya ağıa ğılda Bruselloz tespit edilmişse yavru atan hayvanlar sürüden s veya bulunduğu u ahırdan ayrılarak hafta ayrı bir bölmede b tutulmalıdır. Atık k yapmış hayvanın vagen akınt ntısı,, idrar, gaita, atık k yavru, yavru zarı ve sıvılars ları ile bulaşı şık k yerlerde bulunan gübre g ve yataklıklar klar derin bir çukura gömülür, g üzerine sönmemis nmemiş kireç dökülerek çukurların üzeri kapatılır veya bulaşı şık k gübre g ve altlıklar uygun bir yerde yakılır. Ağıl l veya ahırlar bir dezenfektanla dezenfekte edilerek gün g boş bırakılır. r. Hayvanlar ahır r veya ağıa ğıla alınmadan önce dezenfeksiyon işlemi i tekrarlanır.

24 Bruselloz Hastalığı ığında Korunma Sağlıkl klı bir sürüye s hastalığı ığın n bulaşmamas maması için, in, dışarıdan kontrolsüz z muayenesiz hayvan alınmamal nmamalıdır. Sürüye yeni hayvan alınacaksa hayvanın n alınd ndığı yerde Brusella olmadığı ığına dair sağlık k sertifikası istenmeli ve kan alınarak laboratuvar muayenesi sonucuna göre g sürüye alınmal nmalıdır. Boğa a ve koçlar ların n 6 ayda bir kan muayenesi yaptırılmal lmalı,, hasta koç ve boğalar aşıa şımda kullanılmamal lmamalıdır. Ülkemizde Brusella yaygın şekilde görüldg ldüğü için in buzağı ğılar aylıkken, dişi i kuzular 3-55 aylıkken aşıa şılanmalıdır. Süt t her zaman kaynatıld ldıktan sonra tüketilmelit veya süt s ürünleri hazırlanmal rlanmalıdır. r. İnek veya koyunlarda yavru atmalar görüldg ldüğünde hemen en yakın n il veya ilçe e tarım müdürlüklerine başvurulmal vurulmalıdır.

25 Bruselloz Hastalığı Mücadelesindeki sıkıntılar Yetersiz bütçe ve kontrol programının uygulama zorlukları (aşılama, tazminat vs) Hayvan hastalıkla mücadelesi içinin ayrı bir bütçenin olmayışı ışı, Hayvanların kayıt altına alınmas nması ve kimliklendirilmedeki deki sıkıntılar, Daha önce hazırlanan ve uygulanamayan mücadele projesi sinin başar arısızlığı, Yetiştiricilerin tiricilerin aşılama ve mücadele programına karşı ilgisizliği, çiftçi i bilinçsizli sizliği Hayvan ve hayvansal ürünleri hareketleri kontrolunun zorlukları, Genç hayvanların aşılanmasındakindaki zorluklar ve yetersiz genç aşılamaları, Hastalık mücadelesinde veteriner servisinde çalışanlarla birlikte yetiştiriciler tiricilere e yöneliky motivasyon yetersizliği, Diğerleri

26 Bruselloz Hastalığı ığında Mücadele (Mevcut) Aşılama Son 5 yılda y mihrak çıkan yerler Prevalansı % 1 in üzerindeki yerler Trakyada yoğun un genç aşılama Ticaret potansiyeli yüksek y yerlerde Bakanlık k iznine bağlı test-tazminat tazminat Trakya da Hastalıktan Ari Süt S İşletmelerinin Desteklenmesi Projesi Eğitim

27 Bruselloz Hastalığı ığında Bir kişinin inin tedavisi ortalama 250 Milyon-3 3 Milyar TL Üretim retim kaybı Euro/ yıly

28 Bruselloz Hastalığı ığında Mücadele Önerilen Program Devlet destekli Uzun sürelis Gönüllü il ve çiftliklerde Ari sürüs oluşturma programı

29 Hastalık k Mücadele M Politikası Olması gereken Veteriner Çerçeve eve Kanunu (çıkarılması) Mücadele Fonu (kamuoyu oluşturma turma ve kurulması) Bruselloz Yönetmeliği (AB Uyumlu) Bruselloz hastalığı eradikasyon programının n uygulamaya konulması Eğitim

30 Amaç Bruselloz eradikasyon ve kontrolü için in uygulanacak önlemleri belirlemek Tüm m sığıs ığır r sürülerinin s resmi olarak Bruselloz dan ari statüye gelmesini sağlamakt lamaktır

31 Uygulama Takvimi Gönüllü ve seçilmi ilmiş çiftliklerde başlayacak Bütçe Personel İdari Program yaygınla nlaştıkça a daha fazla sürü ve daha fazla il katılacakt lacaktır UYGUN BİR B R AŞAMADA A AMADA Programın n zorunlu hale gelmesi

32 Uygulamada Yer Alacak Birimler Gönüllü ve seçilmi ilmiş çiftliklerde Gönüllü ve seçilmi ilmiş İl l MüdürlM rlükleri Referans Laboratuarlar Bölge Laboratuarları Koruma ve Kontrol Genel MüdürlM rlüğü

33 Uygulama Prensipleri Devlet destekli, gönüllg llülük k esasına dayalı bir program (B 1-B 1 B 2, B3, B4 Statülerine göre g sürülerin s sınıflands flandırılması) İl l MüdürlM rlüğü KKGM Seçim Kriterleri Bütçe Programa katılan İl l için i in devam zorunludur. Yeni katılımlar her yılın y n başı şında belirlenir.

34 Uygulama Prensipleri Çiftlikler için i in katılım m gönüllg llü fakat katılımın n devamlılığı ığı zorunlu Sürü sahibi ile sözles zleşme Şartlara uymayanların n programdan çıkarılması Teşvi viğinin geri ödenmesi Oluşacak zararların n tazmini

35 Uygulama Prensipleri Düzenli olarak Yeterli bütçe b e ayrılmas lması bütçeye uygun sayıda ilin programa dahil edilmesi İl l MüdürlM rlüklerince uygulama Genel MüdürlM rlükçe denetimin yapılmas lması Bruselloz pozitif hayvanların n tazminatlı kesimi Programın n resmi veya yetkilendirilmiş veteriner hekimler tarafından yürütülmesiy

36 Uygulama Prensipleri Brusellozdan Arilik Sertifikası Et ve süt s t için i in teşvik ödenmesi Bu çiftlikler kaynaklı üretimde etiket bilgilerinde Arilik durumunun belirtilmesi, Ülkenin diğer kısımlark mlarında KKGM tarafından hazırlanan ayrı bir programın n uygulanması Programın n hayvan sahiplerinden para almaksızın uygulanması

37 Genel MüdürlM rlüğün n Sorumlulukları Denetim ve kontrol yapmak Her yıl y l başı şında dahil edilecek İlleri belirlemek Her bir hastalık k için i in bir değerlendirme erlendirme komitesi oluşturmak Programın n değerlendirmesini erlendirmesini yapmak Standart eğitim e materyali ve tanıtıcı broşür hazırlamak Kayıtlar için i in veri tabanı oluşturmak turmak

38 İl l MüdürlM rlüklerinin Sorumlulukları Sorumlu personelin belirlenmesi Katılan sürülere s ilişkin bilgilerin toplanması ve bunlara ilişkin tüm t m kayıtlar tların n tutulması Bilgilendirme Laboratuar testleri için i in örnek toplama,sonuçlar ları değerlendirme erlendirme ve bildirme Test uygulama Sürü statüsünü belirleme Sertifikasyon Kesime sevk, tazminat ödemesidemesi

39 İl l MüdürlM rlüklerinin Sorumlulukları Karantina Giren, çıkan kan hayvanların n takibi Aşılamalama Mezbaha belirlenmesi Gerekli önlemlerin nlemlerin alınmas nması

40 Labarotuarların Sorumlulukları Rutin Testlerin uygulanması ve sonuç bildirimi Eğitimitim Raporlama Referans Laboratuarlar Teşhis metodlarında birlikteliğin in temini Tiplendirme Reagent Yeterlilik testleri

41 Sürü Sahibinin Sorumlulukları Sözleşme şartlarına uymak Program kapsamındaki kayıtlar tları tutmak Hayvan giriş çıkışlarında program kurallarına uymak Hastalık k ve şüpheli durum bildirimlerini yapmak Biyolojik ve kimyasal madde kullanımlar mlarında izin almak

42 UNUTULMAMALI HER ATIK BRUSELLA DEĞİ ĞİLDİR AMA HER ATIĞI I BRUSELLA GİBİG DÜŞÜNEREK ONA GÖRE G İŞLEM YAPILMALIDIR

43 TEŞEKK EKKÜRLER