MESLEKİ ÖRGÜTLER SANAYİ VE TİCARET ODALARI İÇİN OKUL- İŞLETME İŞBİRLİĞİ REHBERİ

Transkript

1 MESLEKİ ÖRGÜTLER SANAYİ VE TİCARET ODALARI İÇİN OKUL- İŞLETME İŞBİRLİĞİ REHBERİ

2 İÇİNDEKİLER I. BÖLÜM: BİR MESLEKİ EĞİTİM İŞBİRLİĞİ YAKLAŞIMI OLARAK OKUL-İŞLETME EŞLEŞTİRME MODELİ 1. İHTİYAÇ ANALİZİ 2. İŞBİRLİĞİ GELİŞTİRİLECEK OKULLARIN BELİRLENMESİ 3. OKULLARDA BÖLÜM AÇMA 4. İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ 5. ÖĞRENCİLERE BURS, STAJ, İSTİHDAM VE KİŞİSEL-MESLEKİ GELİŞİM DESTEĞİ 6. ŞİRKETLERDE TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ 7. LABORATUVAR KURULUMU, YÖNETİMİ VE EĞİTİCİ EĞİTİMLERİ 8. İŞLETMELERDE BECERİ EĞİTİMİ 9. DİĞER PAYDAŞLARLA İŞBİRLİĞİ II. BÖLÜM: İŞ VE ÜRETİM SÜRECİNİN BİR PARÇASI OLARAK MESLEKİ EĞİTİM İŞBİRLİĞİ MESLEKİ ÖRGÜTLER, SANAYİ VE TİCARET ODALARI İÇİN KURGULAR MESLEK LİSELERİ YÖNETİMLERİ İÇİN KURGU III. BÖLÜM: MESLEK LİSESİ MEMLEKET MESELESİ PROJESİ MLMM NEDİR, NE DEĞİLDİR?

3 MESLEK LİSESİ MEMLEKET MESELESİ PROJESİ VE OKUL-İŞLETME EŞLEŞTİRME MODELİ Proje kapsamında, şirketler ile alanlarında eğitim veren meslek liseleri arasında eşleştirme sağlanarak, bir yandan gençlerin istihdam edilebilirliğinin artırılması, diğer yandan da işletmelerin ihtiyaç duyduğu nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesine katkıda bulunulması amaçlandı. Gerçekleştirilen eşleştirmeler, zaman içerisinde okullar ve işletmelerin ihtiyaç ve olanaklarına bağlı olarak meslek lisesi öğrencilerine burs, staj ve gönüllü koçluk desteği sağlanmasından okullarda eğitimin altyapısı ve içeriğinin iyileştirilip günümüz teknolojileri ile uyumlu hale getirilmeleri için müfredat, malzeme ve laboratuvar desteğine kadar geniş bir alana yayıldı. Meslek Lisesi Memleket Meselesi (MLMM) Projesi, Vehbi Koç Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Koç Holding in işbirliğiyle mesleki teknik eğitimin önemi konusunda toplumun her kesiminde farkındalık yaratmak ve bu konuda liderlik yaparak, devletle iş dünyası arasında işbirliğinin tohumlarını atmak amaçlarıyla 2006 yılında başlatıldı. Projeye zaman içerisinde 264 meslek lisesi, meslek lisesi öğrencisi, farklı ölçek ve sektörlerde 20 Koç Topluluğu şirketi ve 350 yi aşkın çalışan, gönüllü olarak dahil oldu. Zamanla, burs, müfredat, laboratuvar, staj, kişisel ve mesleki gelişim ve istihdam desteği gibi bileşenleri ile Okul- İşletme Eşleştirme Modeli adını alan bu yapılanmanın temelinde mesleki eğitim veren okullar ile işletmeler arasında sektörel bazda işbirlikleri geliştirerek, eğitim ve iş dünyası arasında köprülerin kurulması yatıyor. MLMM kapsamında bir gönüllü çalışan programı olarak geliştirilen Meslek Lisesi Koçluğu uygulaması ise bir sosyal sorumluluk projesi olarak ayrıştırılmış, yaygınlaştırılma imkânı kısıtlı olduğundan, Okul-İşletme Eşleştirme Modeli ne ve dolayısıyla da bu rehbere dahil edilmemiştir. Bu rehber, Koç Topluluğu dışında birçok şirket tarafından da halihazırda uygulanmakta olan Okul-İşletme Eşleştirme Modeli ne dayalı işbirliklerinin incelenmesi sonucunda oluşturulmuş olup, mesleki eğitimde kalitenin artırılması için benzer işbirlikleri geliştirmek isteyen okul ve şirketlerin faydalanması için geliştirilmiştir.

4 I.BÖLÜM: BİR MESLEKİ EĞİTİM İŞBİRLİĞİ YAKLAŞIMI OLARAK OKUL-İŞLETME EŞLEŞTİRME MODELİ

5 Türkiye de istihdam konusunda yaşanan en temel sorunlardan biri, ilgili sektöre uygun, yeterli sayıda nitelikli eleman bulunamaması. İşletmeler, istihdam edilenlerin mesleki yeterliliğini sağlamak amacıyla şirket içi eğitimlerle bu sorunu aşmaya çalışıyor. Şirketler, mesleki ve teknik eğitim veren okulların mezunlarını istihdam etseler bile, sektörün gerektirdiği mesleki bilgi ve beceriye sahip olamadan iş hayatına atılan yeni mezunları, ikinci bir eğitimden geçirmek zorunda kalıyorlar. Şirket içi eğitimlere harcanan zaman ve emek, sektörde ciddi bir iş kaybına ve maliyete yol açıyor. Her işletme çalışanlarını benzer bir eğitim sürecinden geçiremediğinden, mesleki ve teknik eğitim mezunu olan gençlerin bir kısmı uygun niteliklere sahip olamadıkları için istihdam edilemiyorlar. Mesleki ve teknik eğitim öğrencilerinin seçtikleri bölüm ile, ilgili sektör arasında verimli bir ilişkinin sistematik biçimde geliştirilemiyor olması işsizlik ve nitelikli eleman bulamama sorununun bir arada yaşanmasına yol açıyor. İşte bu nedenle, mesleki ve teknik eğitim program ve uygulamalarının ilgili sektördeki işletmelerle eşgüdümünü sağlayan bir işbirliği yaklaşımı giderek daha da önem kazanıyor. Ulusal boyutta işgücüne katılmayı bekleyen genç nüfustaki artış ile sanayi ve hizmet sektörlerindeki büyüme, uluslararası boyutta ise AB uyum sürecinde mesleki eğitimin standartlarının yükselmesi, okullar ile işletmeler arasındaki mesleki eğitim işbirliğine dayanan yaklaşıma olan ihtiyacı artırıyor. Diğer yandan, iş hayatının talep ettiği mesleki ve kişisel becerilere sahip olarak mezun olan gençler ise kimi durumda illerinde niteliklerine uygun çalışma koşulları, ücret ve özlük haklarını sağlayabilecek işletmeler bulmakta zorlanıyor. Avrupa Birliği için 2020 yılına yönelik projeksiyonlarda rutin yetenek gerektiren işlerin azalacağı, yaratıcılığın ön plana alınacağı, kritik düşünme yetisinin geliştirilmesi gerektiği öngörülüyor. Mustafa V. Koç

6 Bu ihtiyacın giderilmesine katkı sunmak amacıyla Meslek Lisesi Memleket Meselesi Projesi kapsamında geliştirilen ve Okul-İşletme Eşleştirme Modeli olarak kavramsallaştırılan yaklaşım, işletmelerin, üretim süreçlerindeki ihtiyaçlarına göre mesleki eğitim veren okulların ilgili bölümleriyle işbirliği geliştirmesini öngörüyor. Yapılan eşleştirme, işletme ve ilgili bölüm arasında ortaya çıkan tüm işbirliği alanlarını, uygulama süreçlerini ve sağlanan karşılıklı faydaları kapsıyor. Bu durum, bilgi ve ekonomi arasındaki yeni ilişkiyi açıkça ortaya koyuyor. Gereken yetkinliklerin tanımlanması ve kazanılması için işbirlikleri oluşturulması yoluna gidiyor ve bu yaklaşımı öneriyoruz.

7

8

9 Okul-işletme eşleştirmesi, şirketlerin ihtiyaçlarına ve ölçeğine bağlı olarak değişik modüllerde ya da bir bütün olarak uygulanıyor. Okul-işletme eşleştirmesi altında bugüne kadar gerçekleştirilen uygulamalar temel olarak 9 bileşende ele alınabilir: 1 İhtiyaç Analizi 2 İşbirliği Geliştirilecek Okulların Belirlenmesi Mesleki eğitim alanında okullarla işbirliği geliştiren şirketlerin, okul-işletme eşleştirme uygulamasının başında ne istediklerini ve ihtiyaçlarını doğru şekilde analiz etmeleri uygulamanın başarısında kritik bir öneme sahiptir. Şirketler ancak böyle bir analizle, uzun vadede karşılıklı verim alabilecekleri işbirlikleri geliştirebilirler. Bu nedenle şirketlerin eşleştirme yapmadan önce atmaları gereken ilk ve en önemli adım, faaliyet alanlarına ve ihtiyaçlarına göre kısa, orta ve uzun vadede istihdam etmek istedikleri çalışanların niteliklerini ve sayısını doğru bir şekilde analiz etmeleridir. İstihdamı istenen kişilerin çalışma alanları ve sayıları belirlendikten sonra mesleki eğitimin geliştirilmesiyle ilgili bütün önerilere son derece açık olduğu ve işbirliğine sıcak baktığı bilinen Milli Eğitim Bakanlığı yetkilileri veya İl Milli Eğitim Müdürlüğü* ile temas kurularak, işbirliği yapılabilecek okullarla ilgili görüş ve öneriler alınır; daha sonra okul yöneticilerinden okul veya okullar hakkında bilgi alınır. Okulun coğrafi olarak şirkete yakın olması, yönetim, öğretmen, öğrenci ve velilerin işbirliğine açık olması, istihdam sağlanacak çalışma alanları ile ilgili bölümlerin varlığı ve okulun hali hazırda şirketle bağlantılarının olması gibi faktörler çerçevesinde bir değerlendirme yapıldıktan sonra, eşleştirme yapılacak okul veya okullar belirlenir. *İşbirliklerinin içeriklerine göre Milli Eğitim Bakanlığı teşkilatı içerisinde temas kurulacak düzey değişiklik gösterebilir. Örneğin, birden fazla ilde yer alan okulları kapsayacak bir işbirliği öngörülmesi durumunda, Milli Eğitim Bakanlığı nın ilgili Genel Müdürlüğü ile iletişime geçilip okullar ile işletme arasında eşleştirilme sağlanması doğru tercih olacaktır. Diğer yandan işletme, tanıdığı bir okul ile işbirliği geliştirmek istiyor ise ilk adım olarak doğrudan Okul Müdürlüğü ile de iletişime geçebilir. Bölgedeki okullara ilişkin yeterli bilgi sahibi olunmaması durumunda ise işletmelerin ilk temas noktasının İl Milli Eğitim Müdürlüğü olması, yerel mesleki eğitim olanaklarına hâkim olunması bakımından faydalı olacaktır. Her ne kadar krizin etkileri geride bırakılmış gibi görünse de, ülkemizde hızla artan işsizlik nedeniyle krizin etkilerinin devam ettiğini gözlemliyoruz. Ulusal rekabet gücümüzü artırıp ülkemizin Mustafa V. Koç

10 3 Okullarda Bölüm Açma 4 İşbirliği Protokolü Eğer şirketler kendi bölgelerinde sektörel olarak uyumlu bir bölüm bulamıyorlarsa kendi ihtiyaçlarına göre okullarda açılmasını istedikleri bölümlerle ilgili işveren sendikaları ile bağlantıya geçerler. İşveren sendikaları yetkilileri, ilgili ilde İŞKUR Müdürü, İl Milli Eğitim Müdürü, akademisyenler, ticaret ve sanayi odası yetkilileri ve işçi sendikaları yetkililerinin katılımıyla ve valinin başkanlığında 81 ilde gerçekleşen İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu toplantılarına katılırlar ve sektörün ihtiyaçlarına göre hangi okullarda hangi bölümlerin açılması gerektiği konusunda söz sahibi olurlar. Bunun dışında şirketler bizzat İŞKUR Müdürü ve İl Milli Eğitim Müdürü ile temas kurarak taleplerini dile getirir ve İl İstihdam Kurulu nda görüşülmesini sağlarlar. İşbirliği yapılmak istenen okul/bölüm belirlenip eşleştirmenin tüm bileşenleri (burs, staj, istihdam, vb) hazırlandıktan sonra işbirliği şartlarını ortaya koyan protokolün hazırlanması ve imzalanması aşamasına gelinir. Şirketlerin ve bölümlerin ihtiyacına göre staj, laboratuvar ve atölye eğitimleri gibi değişik eşleştirme bileşenleri süre ve içerik açısından MEB müfredatı ile farklılıklar gösterebilir. Şirketler ile MEB arasında yürütülen müzakerelerle bu farklılıklar giderilir, anlaşmaya varılarak protokol imzalanır. kalkınmasına katkı sağlamak, ancak vasıfsız işgücünün mümkün olduğunca azaltılarak işgücü piyasasının talep ettiği nitelikte işgücü yetiştirilmesiyle mümkün olacaktır.

11 5 Öğrencilere Burs, Staj, 6 İstihdam ve Kişisel-Mesleki Gelişim Desteği Şirketlerde Temsilcilerin Belirlenmesi Şirketler, insan kaynakları konusunda gerçekleştirmiş oldukları ihtiyaç analizleri ve eşleştikleri okulların olanaklarını gözeterek, mesleki eğitim alan öğrencilerin kişisel ve mesleki eğitimlerine katkıda bulunmak üzere okul ile işbirliği kapsamında öğrencilere ulaşabilir. Gençlerin mesleki eğitimde belirli alanlara yönelmelerini teşvik etmek ve eğitimlerini desteklemek amacıyla burs sağlamak, kişisel gelişimleri için gezi, seminer vb. etkinlikler düzenlemek, kendi bünyelerinde staj olanağı ve istihdam önceliği tanımak, gelecekte o şirketlerde istihdam edilecek çalışanların yetişmesine katkıda bulunur. Şirketler, öğrencilere verilecek burs, staj, istihdam gibi destekleri; müfredat geliştirilmesi, laboratuvar kurulumu gibi kurumsal işbirliklerini ve öğrencilerin kişisel ve mesleki gelişimini, stajlarını, öğretmen ve veli ilişkilerini takip edecek, işletmeyle okul arasında köprü kuracak temsilciler belirleyebilir. Belirli bir sayının üzerinde çalışanı olan işletmelerde ise benzer bir takip, usta öğretici veya eğitici personel tarafından üstlenilir. İstekli ve maddi olanakları kısıtlı öğrencilerin bursiyer olarak seçimi, öğrencilerin mesleklere yönlendirilmesi, stajyerlerin işletmelere yerleştirilmesi, mezunların takibi gibi konularda işletmelerdeki temsilciler ile okul yönetimleri arasında başarılı bir işbirliği kurulması, sürecin yönetimi açısından son derece önemlidir. Görüyoruz ki, gerekli imkânlar sağlandığında gençlerimiz harika işler ortaya çıkartabiliyorlar. Biz meslek liselerinin ve meslek lisesi öğrencilerimizin potansiyellerine inanıyoruz. Meslek Lisesi Memleket Meselesi kapsamında destek verdiğimiz 8000 öğrencinin, fırsat ve imkânlar sağlandığında neler Ali Y. Koç

12 7 Laboratuvar Kurulumu, Yönetimi 8 ve Eğitici Eğitimleri İşletmelerde Beceri Eğitimi Şirketler, üretim süreçlerindeki ihtiyaçlara göre okullarda laboratuvar kurabilirler. Kurulumdan sonra teknik donanımının düzenli olarak güncellenmesi ve laboratuvar yönetiminin doğru yapılması okul-işletme eşleştirme uygulamasının sürdürülebilirliğinin vazgeçilmezidir. Laboratuvar kurulması ve yönetimi, okul ile işletme arasında sürekli bir işbirliğini gerektirir. Şirket, okul yönetiminin katılımıyla laboratuvarda öğrenim görecek öğrencileri belirler, eğitim verecek öğretmenlerin güncel eğitici eğitimlerini düzenler ve onlardan gelen geri dönüşlerle birlikte eğitim programını oluşturur. Böylece okullardaki eğitimin, öğrenci profilinin ve teknolojik donanımın kalitesi artarken; işletmeler, şirket kültürünü benimsemiş, istihdama yönelik nitelikli çalışan yetiştirme fırsatını yakalamış olur. Kurulan laboratuvarlarda şirket, okulun eğiticilerinin eğitimlerine destek vererek hizmet içi eğitimleri için fayda sağlayabilir. Okulların ve işletmelerin işbirliği, staj konusunda da önem taşımaktadır. Şirketler kendi ihtiyaçlarına göre beceri eğitiminin içeriğini ve süresini belirler, eğitimin verileceği atölyeler kurarlar; teknik donanımlarını sağlar ve eğitici eğitimleri düzenlerler. Kaliteli bir staj görmek, öğrencilerin özgüveni yüksek birer meslek erbabı olarak yetişmesine büyük katkı sağlar. Öğrencilerin mezuniyet sonrasında, okurken staj gördükleri işletmede çalışmaya başlamaları ile okulişletme eşleştirmesinde varılmak istenen en son nokta olan işgücü kalitesi yüksek istihdam hedefine ulaşılmış olunur. başarabileceklerini, nasıl bir değişim yaratılabileceğini gördük. Bu nedenle, gönül rahatlığıyla diyoruz ki, bu tarz fırsatların yaygınlaştırılması için özel sektörün attığı her adım, hem şirketler, hem gençlerimiz, hem de tüm toplum nezdinde büyük değişimleri beraberinde getirecektir.

13 9 Diğer Paydaşlarla İşbirliği Şirketler, okul-işletme eşleştirmesi kapsamında yalnız okullarla değil, sanayi ve ticaret odaları, organize sanayi bölgeleri vb. meslek kuruluşlarıyla ve diğer şirketlerle de işbirliği geliştirebilir. Şirketler, kendi istihdam ihtiyaçlarını sanayi ve ticaret odaları vb. meslek kuruluşlarına bildirerek, diğer şirketlerle ve organize sanayi bölgeleriyle işbirliği kurulmasını sağlayabilir. Okullarla işletmelerin iç içe geçmesini sağlamak üzere organize sanayi bölgelerinde atölyeler kurulmasını teşvik edebilirler. Böylelikle, sektörel olarak ihtiyaç duyulan alanlarda maliyetin paylaşılmasına katkı sunabilirler. Mesleki eğitim, toplumun kalkınması için gerekli olan nitelikli insan gücü ihtiyacının karşılanması ve bireylerin potansiyellerini ortaya koymalarına fırsat tanınması açısından kayda değer bir zemin oluşturuyor. Yeni dünya düzeninde; ulusal rekabet gücünü artırmak, kalkınmaya katkı sağlamak ve işsizlikle mücadeleye çözüm bulabilmek için, istihdam ve mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi önemli bir gerekliliktir. Oya Ünlü Kızıl

14 İŞLETMELERİN MESLEKİ EĞİTİM DESTEĞİNİN MEVZUATTAKİ YERİ 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nun 18. maddesinde, işletmeler ve meslek okulları arasında işletmelerde mesleki beceri eğitimine yönelik düzenleme mevcuttur. Buna göre, okul müdürünün görevleri arasında; işletmelere beceri eğitimi için gönderilecek öğrencilerin seçiminin yapılmasını sağlamak ve işletmeye bildirmek, işletmelerde yapılan beceri eğitiminde amaçlanan hedeflere ulaşılması için işletme yetkilileri ile işbirliği yapmak, okul ile işletme arasında eğitimde sürekli işbirliğini sağlamak amacıyla yeter sayıda koordinatör öğretmen görevlendirmek, onlara rehberlik etmek ve bu faaliyetleri denetlemek bulunmaktadır. İşletmeler ise, yirmi ve daha fazla personel çalıştırmaları durumunda, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okulu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırmak ile yükümlüdür. Bu madde kapsamında on ve daha fazla öğrenciye beceri eğitimi yaptıracak işletmeler, bu amaçla bir eğitim birimi kurmak ve bu birimde, yapılan eğitim için alanında ustalık yeterliliğine sahip ve iş pedagojisi eğitimi almış usta öğretici veya eğitici personel görevlendirmek zorundadır sayılı yasa ile işverenlere sosyal sigorta prim teşvikleri getirilmiştir. Mesleki yeterlilik belgesi olanlar ile mesleki ve teknik orta/yüksek öğretimi bitirenlerin işverenlerce istihdam edilmesi halinde, 24 aydan 54 aya kadar varan sürelerde, bu kişilerin primleri devletçe karşılanacaktır. Mesleki eğitimi özendirmek için en uzun süreleri kapsayan teşvikler bu gruba ihdas edilmiş bulunmaktadır sayılı İş Kanunu nun 85. maddesinde tarih ve 5763 sayılı Kanunla yapılan değişiklik uyarınca, çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Söz konusu kanun hükümlerinin uygulanmasına yönelik, 31 Mayıs 2009 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ de ise Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin, işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur hükmü getirilmiştir. Buna göre işçiler, işe alınmadan önce işverence mesleki eğitime tabi tutulacaklar veya mesleki eğitim almış olanlar arasından seçileceklerdir sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 10. maddesi kapsamında ise şirketlerin kamu müesseseleri tarafından işletilen meslek liselerine yaptığı ekipman bağış ve yardımları, kurum kazancından indirilebilecek gider olarak dikkate alınabilmektedir.

15 MESLEKİ EĞİTİM VERİLERİ öğretim yılı itibariyle, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğrenci, derslikte eğitim-öğretim görüyor, öğretmen görev yapıyor. Türkiye de yaklaşık 5000 meslek lisesi var. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Mayıs 2011 verilerine göre, istihdam edilen yaklaşık 24 milyonluk nüfusun yaklaşık %9,8 i ilkokul mezunu olmayan nüfustan, %55,7 si lise altı eğitimlilerden, %16 sı yüksek öğrenim mezunlarından ve%9,4 ü teknik veya meslek lisesi mezunlarından oluşuyor. TÜİK Mayıs 2011 verilerine göre, meslek liselerinden mezun olanların %11,2 si işsiz. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi 2010 Yılı Raporu na göre, çalışan beş mesleki ve teknik lise mezunundan birinin herhangi bir sosyal güvencesi yok. Mezunların %23 ü ise asgari ücretin altında ücret almaktadır.

16 II.BÖLÜM: İŞ VE ÜRETİM SÜRECİNİN BİR PARÇASI OLARAK MESLEKİ EĞİTİM İŞBİRLİĞİ

17 Bu bölüm, mesleki eğitimin gelişmesine katkıda bulunmak üzere; özel sektör kuruluşları, meslek odaları ve mesleki eğitim kurumları tarafından uygulanan projelerden yararlanarak hazırladığımız kurmaca senaryolardan oluşuyor. Ele aldığımız senaryolarla, mesleki eğitimin gelişmesine katkıda bulunmak üzere yapılabileceklere, bu yolda karşılaşılabilecek zorluklara ve bu zorlukları aşmak üzere alınabilecek tedbirlere yer vermeye çalıştık. Amacımız, burada anlattığımız hayali proje öykülerinin ve benzerlerinin mesleki eğitimin farklı paydaşları tarafından birer başarı hikâyesi olacak şekilde gerçeğe dönüştürülmesi, uygulamaların çoğalması ve yol gösterici olabilmesi. Senaryolarda kullandığımız kişi, şirket, kuruluş, kent ve okul isimlerinin hayali olduğunu, gerçek isimlerle bir ilişkisi olmadığını dikkate almanızı rica ederiz. Okuyacağınız bu kurmaca proje öykülerinin, mesleki eğitimin gelişimine katkı sağlamak üzere yapacağınız faaliyetlerde ve yürüteceğiniz projelerde yol gösterici olmasını diliyoruz. Senaryolardaki sorun ve ihtiyaç tespitlerimiz, bu yolda ilerleyen her kuruluşun karşılaşabileceği durumlara ve yapılması muhtemel hatalara dayanıyor. Sorun olarak öne çıkardığımız konuların her birinin çözülebilmesi için bu yolda çaba harcanması gerektiğini, sorunlarla karşılaşmadan ve ihtiyaçları görmeden iyileştirme yapmanın pek de mümkün olmadığını düşünüyoruz. Dolayısıyla, bu kurguda yer alan proje öykülerinin benzerlerini yaşamış tüm kuruluşlara; çabaları, sorunlar ve ihtiyaçlar karşısında geliştirdikleri yöntemler ve mesleki eğitime yaptıkları tüm katkılar için teşekkür ediyoruz. Mesleki eğitim alanında işbirliği deneyimlerinizi ve bu deneyimlerden çıkartılan dersleri yaygınlaştırmak üzere sizlerin de hikâyelerinizi adresine bekliyoruz.

18 MESLEKİ ÖRGÜTLER, SANAYİ VE TİCARET ODALARI İÇİN KURGULAR

19 Bu bölümde görecekleriniz: Bir mesleki örgüt ve bir firma meslek liseleri eğitiminin gelişmesi için birlikte neler yapabilir? 1. TİCARET ODASI VE FİRMALAR İŞBİRLİĞİ İLE YENİ BÖLÜM Zet Restoranlar Zinciri, ülkenin güney sahilleri boyunca kurduğu 22 işletmeyle sektörünün en önemli kuruluşlarından biridir. Özellikle yurtdışı bağlantılı olarak Akdeniz mutfağı için gelen turlara hizmet veren Firma nın iş hacmi büyüdükçe Akdeniz mutfağı konusunda uzman aşçılara duyduğu ihtiyaç da artmaktadır. Bu ihtiyacını karşılamakta ilk adım olarak Aşçılık Meslek Liseleri ni inceleyen Firma hiçbir okulda Akdeniz mutfağı ile ilgili bir bölümün olmadığını görür. Akdeniz mutfağı konusunda çalışan diğer firmalarla da görüşen Zet, bu konuda bir adım atmak, girişimde bulunmak ister ve seçilecek bir Aşçılık Meslek Lisesi nde Akdeniz Mutfak Sanatları Bölümü açılması fikrini geliştirir. İHTİYAÇ NE? Meslek Lisesi nde yeni bir bölüm açılması, orta ölçekli firmaların çapını aşan bir girişim olabilir. NASIL ÇÖZÜLEBİLİR? Bu aşamada ne yapılmalı? Milli Eğitim Bakanlığı nın vereceği destekle birlikte, başka destekleyici kuruluşların proje ortağı olması, projenin başarı şansını artırır. Zet, bölgede aynı alanda faaliyet gösteren firmalarla toplantılar organize eder. Konu masaya yatırılır ve bölgenin en büyük ve etkili Ticaret Odası na proje ortaklığı teklif edilmesi kararına varılır. Zeytinli Ticaret Odası ile görüşme yapılır. Bölgenin turizm potansiyeli, Akdeniz mutfağı konusunda dünyada yükselen trend, potansiyel ve fırsatlar konuşulur. Zeytinli Ticaret Odası projeye katılma kararı alır. Oda kaynakları ve firmaların yaptığı katılım paylarıyla bir bütçe oluşturulur. Milli Eğitim Bakanlığı ile yapılan protokol çerçevesinde tespit edilen bir okulda Akdeniz Mutfak Sanatları Bölümü açılır. Bölümün öğretici ihtiyacının önemli bir kısmı Zet ve diğer firmaların uzman aşçıları tarafından karşılanır. Ayrıca bölüm müfredatı ve içeriği, yine firmaların ortak çalışmasıyla oluşturulur. Bölümün fiziki donanımı, mutfaklar ve araçlar, ortak bütçeden karşılanır. Bölümde okuyan öğrenciler, stajlarını, başta Zet zinciri olmak üzere diğer firmaların mutfaklarında yaparlar.

20 2. TEMİZİŞ TİCARET MESLEK LİSESİ TİCARET ODASI VE ÜYELERİYLE İŞBİRLİKLERİ KURUYOR Temiziş Ticaret Meslek Lisesi Müdiresi Şahika Hanım, okullarına yıllardır burs desteği veren Tahirli Ticaret Odası Yönetim Kurulu na teşekkür ziyareti esnasında yeni işbirliği imkânlarını da gündeme getirir. Ticaret Odası tarafından verilen bursun öğrencileri için taşıdığı büyük öneme dikkat çeken Şahika Hanım, yeni dönemde Ticaret Odası nın desteğinin çeşitlendirilmesinin daha yararlı olacağını belirtir ve somut bir öneri getirir: Son sınıf öğrencileri staj yapmak için işletme arıyorlar. Ancak bulamıyorlar. Stajlarını çoğu zaman kâğıt üzerinde ya da rastgele işletmelerde, öylesine yapıyorlar. Mesleki olarak hiçbir şey kazanmıyorlar. Eğer Tahirli Ticaret Odası stajyer ihtiyacı olan üye işletmeler ile öğrencileri buluşturabilirse, hem öğrenciler hem de işletmeler için faydalı olur... Tahirli Ticaret Odası fikre sıcak bakar. Ticaret Odası Meslekleri Geliştirme ve Bilgi İşlem Müdürlüğü ile okul arasında ortak bir çalışma grubu oluşturulur. Meslekleri Geliştirme Müdürlüğü, Oda Sicil Veritabanı ndan işletmeleri iştigal konularına göre listeler. Ayrıca işletmelerin iletişim bilgileri yine veritabanı ortak havuzundan karşılanır. Bütün işletmelere, ihtiyaç duydukları stajyer miktarı ve özelliklerini doldurabilecekleri bir e-form, e-posta ile yollanır. Ticaret Meslek Lisesi nden de son sınıf öğrencilerinin bilgi ve not durumlarını gösteren bilgiler istenir. Ticaret Odası Bilgi İşlem Müdürlüğü, işletmeler tarafından doldurulan form verilerini ve öğrenci durumunu eşleştiren bir program yazar. Staj için eşleşen öğrenci ve işletmelere bilgi verilir. Öğrenciler, Ticaret Odası referansı ile eşleştikleri işletmelere staj için görüşmeye giderler. Görüşmeleri olumlu geçen öğrencilerin staj süreci başlamış olur. Staj süreçleri, stajyer performanslarının izlenmesi için tutulan staj defteri, koordinatör öğretmenin raporu, işyeri değerlendirmesi gibi izleme araçları ile takip edilir. Okul Müdiresi Şahika Hanım, öğrencilerin stajlarına gereken özeni göstermeleri için takiplerini bizzat ve denetimde görevlendirdiği eğitmen kadrosu ile yapar; öğrencilerin staj ortamlarını ve staj yerine uyum sağlayıp sağlamadığını, öğrencilere verilen işleri ve kazanımları izlemek için haftalık ziyaretlerde bulunur. Bu başarılı çalışma Ticaret Odası yöneticilerini Ticaret Meslek Lisesi ile yeni işbirlikleri yapma konusunda motive eder. Okul ile yapılan bir protokol aracılığıyla Oda üyesi firmalar ile öğrencilerin birbirlerini tanımaları için yeni bir çalışma başlatılır.

21 Buna göre, her ayın son Çarşamba günü düzenlenen Ticaret Odası Meclis toplantısına Ticaret Okulu son sınıf öğrencileri davet edilir. Meclis toplantısına katılan öğrencilere her ay bir Ticaret Odası Meclis Üyesi kendi işletmesini tanıtır. İş hayatına nasıl başladığını, ne gibi tecrübeler edindiğini ve işletmesinin macerasını anlatır. Oda ve Okul yönetiminin ortak çalışmasıyla her yıl Ticaret Meslek Lisesi öğrencileri arasında Şehrimiz Ticaretini Geliştirmek İçin Her Yıl Bir Öneri konulu bir yarışma düzenlenir. Öğrencilerden yaratıcı önerilerini sunmaları istenir. Oda meclisinin oylarıyla seçilen en başarılı üç fikre çeşitli ödüller verilir. Başarılı fikirler Oda web sitesinde yayınlanarak Oda üyeleriyle paylaşılır. Lise Müdiresi Şahika Hanım, staj konusundaki olumlu gelişmeye rağmen mezunların iş bulma konusunda sıkıntı yaşadıklarını fark eder. Bu konuda Ticaret Odası ile yeni bir çalışma başlatılır. Lise bünyesinde de bir Kariyer Ofisi kurulur. Farklı sınıflardan öğrencilerin sosyal sorumluluk çalışması olarak yürüttüğü bu ofisin iki amacı vardır. Mezunlarla iletişim içinde kalmak ve mezunların işe yerleşmesi için yöredeki işletmelerle iletişim ağları kurmak ve sürdürmek. Bu ofis bir rehber öğretmenin gözetiminde, müdür yardımcısına bağlanır. Ofiste, mezun öğrencilerin bütün eğitim, donanım ve iletişim bilgileri toplanır. Bu bilgiler, Ticaret Odası tarafından geliştirilen Staj Eşleşme Programı na bir İş Eşleştirme Modülü olarak eklenir. Yeni mezun olan 54 öğrenci, Okul Kariyer Ofisi nin verileri ve eşleştirme programının işleyişi sayesinde Ticaret Odası nın üyeleri tarafından istihdam edilir. Kariyer Ofisi nde çalışan öğrenciler, mezunların okullarına gelip, hem kendilerini hem işyerlerini tanıttıkları kariyer günleri düzenler; yöredeki diğer istihdam sağlayanların da temsilcilerini okula davet eder. Kariyer Ofisi, okullarının tanıtımları için web sayfası, video çekimleri, sunumlar ve diğer araçların geliştirilmesine destek olur. Ayrıca, bu iletişim araçları ile civarda halen işbirliği yapılmayan, ancak istihdam imkânı sağlayabilecek, ücret ödemesi ve sosyal güvenlik gibi temel haklarda mesleki eğitimden geçmiş nitelikli elemanlara öncelik verecek işletmeleri ve sivil toplum örgütleri ile yerel kamu teşkilatlarını tespit ederek, okul idarecileri ile birlikte tanıtım yapar. Kariyer Ofisi, yerel İŞKUR teşkilatı ile de iletişime geçerek, son sınıf öğrencilerine CV hazırlama, mülakat teknikleri gibi konularda eğitimler verilmesine aracılık eder. Ticaret Odası ile işbirliğiyle tetiklenen olumlu gelişmeler zinciri, Temiziş Ticaret Meslek Lisesi nin isminin daha iyi duyulmasını sağlayarak, okula hem öğrencilerin hem de işverenlerin talebini artırır. Böylelikle bir cazibe merkezi haline gelen okul, mesleki teknik eğitimin amacına ulaşmasını sağlayarak toplumsal katkısını ortaya koyar.

22 III.BÖLÜM: MESLEK LİSESİ MEMLEKET MESELESİ PROJESİ

23 Proje 8 ana bileşen altında yürütüldü: 1 Burs 2006 dan bu yana, 4 yıl boyunca, her yıl 2000 yeni bursiyerin projeye dahil edilmesiyle 8000 öğrenciye Vehbi Koç Vakfı tarafından burs verildi. Her okulda oluşturulan burs komisyonlarında, okulla eşleşen şirketteki Meslek Lisesi Koçu, okul müdürü, bir öğretmen ve varsa bir rehber öğretmen görev aldı. Staj 2 Şirket sorumluları ve okul müdürleri işletmeler ve okul arasında işbirliği kurarak staj ihtiyacı olan öğrencilerin işletmelere yerleştirilmesini sağladılar. Proje kapsamında bugüne dek staj talebinde bulunan öğrencilerin %80 ine Topluluk şirketlerinde staj yapma olanağı sağlandı. Koçluk Hizmeti 3 76 ilde 350 yi aşkın Meslek Lisesi Koçu (MLK), bursiyerlerle 4 sene boyunca düzenli olarak buluşarak onların kişisel ve profesyonel gelişimine katkı sağlayacak modüller uyguladı. Bu modüllerde 1. sene, sonuç odaklı hareket etme, zaman yönetimi, mesleki yönlendirme; 2. sene, sorumlu vatandaşlık, proje geliştirme, proje yarışması; 3. sene, ekip çalışması, problem çözme, proje yönetimi, staja yerleştirme; 4. sene, iş etiği, girişimcilik, özgeçmiş hazırlama ve mülakat teknikleri, istihdam olanağı yaratma konuları yer alıyor. MLK lar, bunlara ek olarak bursiyerlerle birlikte şirket gezileri yapıp onların işletmeleri tanımalarına yardımcı oldular. MLK lar, eşleştirme yapılan meslek liseleri müdürleri ile Koç Topluluğu ve bursiyerler arasında köprü rolü oynayarak aralarındaki iletişimi sağladılar. 4 Mesleki Eğitim Laboratuvarlarında Eğitim 9 ilde 11 Fiat (Tofaş), 4 ilde 4 Tüpraş, 2 ilde 4 Ford Laboratuvarı kuruldu. Laboratuvarlarda meslek lisesi öğrencilerinin 10., 11. ve 12. sınıflarda gördükleri yoğun uygulamalı eğitim programı yürütülüyor. Fiat Laboratuvarları nda toplam 362, Tüpraş Laboratuvarları nda 59 ve Ford Laboratuvarları nda 146 öğrenci eğitim görüyor. STK larla İşbirliği 5 STK ortaklıkları ile toplam 2461 bursiyere çevre, girişimcilik ve bilgisayar eğitimi verildi. Yarışmalar meslek lisesi öğrencisinin katılımı ile 4 yarışma düzenlendi yılında Meslek Liseliyim Başarılıyım!, 2009 da Yaratıcı Kalkınma Fikirleri, 2010 da Mesleki Eğitimin Geleceği Senin Geleceğin, 2011 de Mesleki Eğitimin Geleceği İçin Senin de Bir Fikrin Var mı? isimli proje yarışmaları yapıldı. Meslek lisesi öğrencilerine özgüven, sorumlu vatandaşlık, proje geliştirme ve yaratıcı düşünce, ekip çalışması, girişimcilik gibi yetkinlikleri kazandırmayı amaçlayan proje yarışmalarında dereceye giren Okulum Yetkili Serviste ve 3D CMM ve Metalurjik Muayene Teknisyenleri Yetiştirme projelerinin, okulişletme işbirliği alanında şirketler tarafından benimsenip yaygınlaştırılması sağlandı.

24 İstihdam Önceliği Burs, staj ve koçluk desteği gören bursiyerler, meslek seçiminin ötesinde seçtikleri mesleklerde uzmanlaşmak ve eğitimini aldıkları alanlarda iyi birer uygulayıcı olmak isteyen gençler olarak yetişiyorlar döneminde mezun olan 1463 bursiyere anket yapılarak mezuniyet sonrasında hayatlarına nasıl devam etmek istedikleri sorulduğunda mezun bursiyerlerin %96,8 i Koç Topluluğu nda çalışmak istediğini belirtti. Bir yandan da mezun bursiyerlerin %82,4 ü yüksek öğrenime devam ettiğini belirtti. Şimdiye kadar 140 tan fazla mezun veren Ford Laboratuvarları, Ford Otosan a %12 civarında, sektörün diğer kuruluşlarına %60-70 oranında teknik kalifiye güç sağlıyor. Kurumsal Kapasitenin Artırılmasına Yönelik Faaliyetler Laboratuvarlarda eğitim kalitesini yüksek tutabilmek için ek müfredatlar oluşturularak laboratuvar donanımının gerektirdiği seviyede eğitimler veriliyor. Eğitim verecek öğretmenlere, oluşturulan müfredata göre eğitici eğitimleri veriliyor. Staj imkânı sağlayan şirketler, staj kalitesini yükseltmek için kendi tesislerini genişletiyor, staj eğitimi için müfredat oluşturuyor, staj için görevlendirdikleri eğitimcileri eğitiyorlar. Meslek liselerindeki öğrencilerin bölgedeki sektöre uygun bölümlerde eğitim görmelerini sağlamak üzere İŞKUR, İl İstihdam Kurulu ve MEB yeni bölüm açmak için çalışmalarını sürdürüyor.

25 MLMM NEDİR? Mesleki eğitimin gelişmesine katkıda bulunmak üzere yürütülen bir sosyal sorumluluk projesidir. Mesleki eğitim alanındaki farklı paydaşlara aynı anda yönelerek, değişik alt projelerle mesleki eğitimin önemini anlatan bir projedir bursiyere maddi kaynak ve işletme tecrübesi aktaracak gönüllülerle kişisel gelişim ve diğer imkânları sunmaya odaklı, kız/erkek ve bölgesel farklılıklara duyarlı bir toplumsal destek projesidir. Tüm illerde, katılabilecek tüm Koç şirketleriyle, 350 gönüllü çalışan katkısı ile okullarla kurulan bir köprüdür. Koç Holding in şirketleriyle birlikte destek verdiği, okul-işletme eşleştirme yaklaşımının bir uygulamasıdır Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nda belirtilen, İşletmeler ve okullar arasındaki beceri eğitimine yönelik işbirliğinin sistematik şekilde geliştirilmesi hedefine bir katkıdır. Sektör ve ülke ekonomisine katkı sağlamayı hedefler; bu amaç doğrultusunda diğer şirketlerle de işbirliğine açıktır. Mesleki eğitimin önemine dikkat çeken, daha kalifiye eleman yetiştirilmesine destek ve ön ayak olan, diğer kuruluşlara örnek teşkil eden bir projedir.

26 MLMM NE DEĞİLDİR? Sadece bir burs projesi değildir. Mesleki eğitim sistemini değiştirmek hedefiyle yola çıkan, Akan nehre bir damla su projesi değildir. Koç Holding in sadece kendi şirketleriyle yürütmeyi hedeflediği, iç dünyasına ait bir proje değildir. Okul-işletme eşleştirme yaklaşımının ilk ve tek uygulaması değildir. Milli Eğitim Bakanlığı nın mesleki eğitime ilişkin mevzuatından ayrışan, yepyeni bir uygulama değildir. Holding şirketlerine eleman yetiştirmeyi hedefleyen bir proje değildir.

27 Proje ile ilgili sorularınız için MLMM Ekibi: Koç Holding A.Ş. Nakkaştepe, Azizbey Sokak No: 1 Kuzguncuk İstanbul, Turkey (0216) mlmm@koc.com.tr Bu rehber Yaşama Dair Vakıf ın (YADA) desteğiyle hazırlanmıştır.

28