Dönem Ödevi Konusu:Elektrik devreleri, dirençler ve lambalar

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dönem Ödevi Konusu:Elektrik devreleri, dirençler ve lambalar"

Transkript

1 Öğrencinin Adı: Rabia Suluyayla Sınıfı: 9/B Okul Numarası:366 FİZİK DÖNEM ÖDEVİ Dönem Ödevi Konusu:Elektrik devreleri, dirençler ve lambalar Yararlandığı Kaynaklar: Konu Anlatımı: Lise 1 Fizik Esen Yayınları Lise 1 Fizik Fem Yayınları Lise 1 Fizik ÖZDAŞ ÖSS Fizik Maltepe Yayınları Test Soruları: Lise 1 Fizik Fem Yayınları (Konu Anlatımlı) Lise 1 Fizik ÖZDAŞ (Konu Anlatımlı) Lise 1 Fizik Zambak Yayınları (Soru Bankası) ÖSS Fizik Maltepe Yayınları (Konu Anlatımlı) ÖSS Fizik fdd Yayınları (Soru Bankası) ÖSS Fizik Pİ Yayınları (Soru Bankası) Yazılı Soruları: Lise 1 Fizik Esen Yayınları (Konu Anlatımlı) EL EKTRİK DEVRELERİ Elektrik akımı üreteçlerin iki kutbu arasındaki iletken tellerle sağlanır.üretecin de içinde bulunduğu ve akımın kesintisiz geçtiği iletken araçların oluşturduğu sisteme elektrik devresi denir. Devre Elemanları 1.Anahtar: Elektrik devrelerinden akımın geçmesini veya geçen akımın kesilmesini sağlayan devre elemanıdır. Anahtar kapalıyken devreden akım geçer, anahtar açıkken akım kesilir. Evlerdeki elektrik düğmeleri birer anahtardır. açık anahtar kapalı anahtar 2.Üreteç: Elektrik devresinin enerjisini sağlar.doğru akım üreteçleri devrelerde şekildeki gibi gösterilir. Pil, akümülatör batarya, dinamo, güç kaynağı birer üreteçtir. üreteç seri bağlı üreteçler paralel bağlı üreteçler 3.Sigorta: Bir devreye,gereğinden daha fazla akım geldiğinde, devredeki elemanların daha fazla zarar görmesini önlemek için, devreden akımı kesen elemandır. Devreye seri bağlanır. İçinde, fazla akım geçtiğinde eriyen, akıma duyarlı bir tel vardır.

2 Akım belli bir değeri aştığında bu tel erir ve kopar. Böylece akım kesilir.yerine yenisi konularak devre yeniden açılabilir. Ayrıca akımın manyetik etkisiyle çalışan otamak sigortalar da vardır. Devrelerin emniyeti için kullanılacak sigortalar iyi seçilmelidir. Devreden geçebilecek maksimum akım hesaplanmalı ve buna uygun bir sigorta kullanılmalıdır. sigorta 4.Toprak: Elektrikle çalışan aletlerde çeşitli sebeplerden dolayı elektrik kaçakları oluşur. Yani elektrik olmaması gereken yerlerde, arıza sonucu elektrik olabilir.bu kısımlara çıplak elle dokunulduğunda elektrik çarpması meydana gelir ve bu da tehlikeli olabilir. Bunu önlemek için çok miktarda elektrik çeken ve yapısında elektrik motoru bulunan aletler, iletken bir tel ile toprağa bağlanır.bu olaya topraklama denir. Böylece istenmeyen elektrik akımı toprağa geçer ve alet kullanımı emniyete alınmış olur. topraklama 5.Elektroliz: Kabı İçinde elektroliz yapılan kaptır.yük ölçer ya da hidrojen kabı da denir. elektroliz kabı 6.Elektrik Motoru: Bir elektrik devresinde, alınan elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştüren devre elemanıdır. Belli bir amaç için iş yapmada kullanılır. Örneğin, çamaşır makinesinde ve elektrikli süpürgede kullanılan motor, elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir. elektrik motoru 7.Alternatif Akım Jeneratörü: Hidroelektrik termik, ya da nükleer santrallede, alternatif akım üretmek amacıyla kullanılır. alternatif akım jeneratörü

3 8.Transformatör: Alternatif akımın gerilim değerini yükseltmek ya da alçaltmak için kullanılan devre elemanıdır. Alternatif akım ile çalışır.halk arasında trafo ya da adaptör olarak da bilinir.radyo teyp gibi aletlerde çok sayıda mevcuttur. 9.Kondansatör: Bir devreye yük depolar ya da RLC devrelerinde devrenin frekansını değiştirerek rezonansı sağlar. İki iletken levhadan ibarettir. Levhalar arası yalıtkan(dielektrik) ile doludur.yük depolayabilme kapasitesine sığa denir ve C ile gösterilir Birimi farattır. Sığa= yük gerilim C= q dir. --- V kondansatör 10.Direnç: Üzerinden akımın zorlukla geçtiği iletkendir.devrelerde şekildeki gibi R sembolüyle gösterilir. direnç 11.Ampermetre: Bir elektrik devresinden geçen akımın şiddetini ölçen araca ampermetre denir. Devreye seri bağlanır. Ampermetrenin iç direnci çok küçük olduğu için aksi söylenmedikçe ihmal edilir. Bundan dolayı, ampermetre dirençsiz tel kabul edilir. ampermetre 12.Voltmetre: Elektrik devresindeki bir devre elemanının iki ucu arasındaki potansiyel farkını(gerilim) ölçen araçtır. Potansiyel farkı ölçecek devre elemanına daima paralel bağlanır. Voltmetrenin iyi ölçüm yapabilmesi için üzerinden geçecek akımın en aza indirilmesi gerekir.bunun için voltmetrenin direnci çok büyüktür. Voltmetrenin üzerinden akımın geçmediği kabul edilir. voltmetre 13.Reosta: Elektrik devrelerinde akımı değiştirebilmek için kullanılan ayarlanabilen dirençlerdir.sürgü 1 ve 2 çekilerek direnç değeri değiştirilebilir.sürgü 1 yönünde çekilerek direnç azalır,akım ise artar.

4 reosta 14.Lamba:Aydınlatma amacıyla ya da bir devreden akım geçip geçmediğini ve akımın değişimini görmek için kullanılır.elektrik enerjisini, ısı ve ışık enerjisine dönüştüren bir devre elemanıdır.lambaların verdiği ışık şiddeti, parlaklık olarak adlandırılır. Lambanın parlaklığı, gücüne, dolasıyla üzerindeki ak ya da gerilime bağlıdır. lamba Potansiyel Farkın Ölçülmesi Elektrik alan içinde bulunan iletkenlerin içindeki yüklere elektrik kuvvet etkidiği zaman yükler hareket etmeye başlar. +1 birimlik yükün elektriksel kuvvetin etkisinde bir noktadan başka bir noktaya hareket etmesi sırasında elektriksel kuvvetin yaptığı iş bu iki nokta arasındaki potansiyel fark denir. Bir elektrik devresinde elektrik akımı, daima yüksek potansiyelden, düşük potansiyele doğrudur. Şekildeki devrede pilin(+) kutbu tüksek potansiyel,(-) kutbu düşük potansiyel olduğundan akım dirençten geçerek(-) kutba ulaşır. Direncin iki ucu arasına bir voltmetre bağlanırsa direnç üzerindeki gerilim ölçülebilir.şekildeki devrede +1 birimlik yükün pilin (+)kutbundan çıkıp dış devreyi dolaşarak tekrar(+) kutba geldiği durumda elektriksel kuvvetlerin yaptığı işe pilin elektromotor kuvveti(e.m.k) denir. ve ε ile gösterilir.pilin iç direnci ihmal edildiğinde pilin iki ucu arasındaki potansiyel fark e.m.k ya eşit olur. Pillerin iç dirençleri ihmal edilmezse emk, pilin iki ucu arasındaki potansiyel farktan büyük olur.çünkü pilin verdiği enerjinin bir kısmı iç dirençte harcanır. DİRENÇ İletkenlerin içindeki serbest elektronların hareketi elektrik akımını oluşturur.serbest haldeki bu hareketli elektronlar,iletken içindeki diğer elektron ve kararlı atomlarla çarpışarak hareketleri engellenir.farklı cins iletkenler serbest elektronlara farklı şekilde zorluk gösterirler. İletkenlerin serbest elektronlarının hareketine gösterdiği bu zorluk o iletkenin direnciyle ilgilidir.buna göre, iletkenlerin elektrik akımına gösterdiği zorluğa direnç denir. Direnç R ile gösterilir ve birimi de ohm (Ω) dur. Bir İletkenin Direnci Bir iletkenin direnci; 1.İletkenin cinsine (öz direncine) bağlıdır. 2.İletken boyu ile doğru orantılıdır. 3.İletkenin kesit alanıyla ters orantılıdır. 4.Sıcaklıkla maddenin cinsine doğru ya da ters orantılı olarak değişir. Buna göre iletkenin direnci ; L formülüyle bulunur. R= ρ A

5 Burada ; L: İletkenin uzunluğu A: İletkenin kesit alanı ρ:iletkenin özdirencini Öz Direnç(ρ): Bir maddenin 1m uzunluğunda ve 1mlik kesitindeki kısmın direncine denir. İletkenlerin dirençleri sıcaklığa bağlı olarak da değişir.iletkenin 0Cdeki direnci R0, T C deki direnci R ve α katsayısı genleşme katsayısı olmak üzere şöyle hesaplanır. R=RX.(1+ α T) dir. α katsayısı katı iletkenlerde(+) elektrolitlerde ve porselenlerde,camda ve kömürde (-) dir. α,(-) değerini aldığında maddelerin direnci azalır. Konstantan ve manganin gibi maddelerin dirençleri yaklaşık olarak sıcaklıkla hiç değişmez Mutlak sıcaklıkta (K=-273 C) iletken ve yarı iletkenlerin büyük çoğunluğunun direnci sıfıra yaklaşır. Bu duruma süper iletkenlik denir. Bugün bilim adamları iletkenleri oda sıcaklığında süper iletken haline getirmek için, büyük bir çalışma içersindeler. Günümüzde 140Kde BCSO(bizmut bakır strasyum oksit ) maddesi süper iletken yapılmıştır. Amaç 300 Kde (oda sıcaklığında ) süper iletken üretmektir. Ohm Yasası Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkın iletkenden geçen akıma oranı sabittir. Bu sabit, o iletkenin direncidir V 2V 3V = = =... = sabit R I 2I 3I Volt (V) Birimi ise = Ohm (Ω)` dur. Amper(A) Bir iletkenin akım -gerilim grafiğinin eğimi sabittir ve direnci verir. Direnç, akım ve gerilime değişmez. Direncin akım ve gerilime bağlı grafiği şekilde verilmiştir.

6 Potansiyel fark akım -şiddeti grafiğinde, grafiğin eğimi değişiyorsa bu durum direncin sabit olmadığını gösterir. L R =ρ ifadesine göre direnç; L ve A ya bağlıdır, bu nedenle R; İ ve V ye bağlı değildir. A Elektrik Devrelerinde Akım Bir üretecin bağlı olduğu devrede akım, üretecin(+) kutbundan(-) kutbuna doğrudur. Elektrik akımı devrede dolanırken bir yoldan da gidebilir; birden fazla yola da bölünerek dolanmasına devam edebilir ; Dirençlerin Bağlanması ve Özellikleri 1.Seri Bağlama Dirençler, üzerlerinden aynı akım geçecek şekilde uç uca bağlanmalarıyla seri bağlanmış olurlar. Seri bağlı dirençlerin yaptıkları işi tek başına yapan dirence eşdeğer direnç denir. Elektrik akımının üretecin(+) kutbundan çıkıp(-)kutbuna gidebilmesi için seri bağlı devrede tek yol olduğu için her bir devreden geçen akımlar ve ana kol akımı birbirine eşittir. İ=İ1= İ2=İ3 Eşdeğer direncin uçları arasındaki potansiyel fark, seri bağlı her direncin uçları arasındaki potansiyel farklar toplamına eşittir.dirençlerin uçları arasındaki gerilim direnç değerleriyle doğru orantılıdır. V=V1+V2+V3 Seri bağlı dirençler ve eşdeğer direnç için V=İ.R yazılır ve V=V1+V2+V3 te yerine konursa,

7 Reş=R1+R2+R3 bulunur. Seri bağlı dirençlerin eş değer direnci,seri bağlı dirençlerin toplamına eşittir. Bu sonuca göre eşdeğer direncin değeri devredeki en büyük direncin değerinden daha büyüktür. 2.Paralel Bağlama Dirençlerin birer uçları K noktasından diğer uçları L noktasından olacak şekilde bağlamaya paralel bağlama denir. Seri bağlamada bir dirençten geçen akım diğer dirençten geçmek zorundaydı. Paralel bağlamada ise Şekil X deki gibi ana koldan gelen İ akımı kollara ayrılarak dirençlerden geçtikten sonra tekrar ana kolda toplanacaktır. Farklı dirençler paralel bağlandığında dirençlerden geçen akımlar farklı değerlerde olur. Ana koldan gelen akım dirençlerden geçen akımların toplamına eşittir. İ=İ1+ İ2+İ3 Şekil Y deki devrede dirençlerin uçları aynı noktaya bağlandığı için paralel bağlı dirençlerin uçları arasındaki potansiyel farkı birbirine eşittir. Ayrıca bu potansiyel fark üretecin potansiyel farkına eşittir V=V1=V2=V3 1 V1 V2 V3 -- =

8 Reş R1 R2 R3 Bu denklem aşağıdaki şekildeki gibi paralel iki direnç için, Paralel bağlı özdeş dirençlerin eşdeğer direnci bir direncin değerinin direnç sayısına bölümüyle kolaylıkla bulunabilir. Reö=R --- n 3.Karışık Bağlama Hem seri hem de paralel bağlı dirençlerin bulunduğu elektrik devrelerine, karışık bağlama denir.şekil L de dirençlerin karışık bağlanması gösterilmiştir. Şekil L de R2 ve R3 dirençleri birbirine paralel bağlandıktan sonra,r1 direnci bunlara seri olarak bağlanıp, karışık bir devre oluşturulmuştur. Karışık devrelerin paralel kısımlarına paralel devrelerin özellikleri, seri kısımlarına da seri devrelerin özellikleri uygulanır. Kısa Devre Bir dirence,dirençsiz bir tel paralel olarak bağlanırsa akım telin üzerinden geçer. Buna kısa devre denir. Direnç Değerlerinin Okunması Elektronik devrelerde kullanılan dirençler çok küçüktür.bu nedenle direncin değeri üzerine yazılmaz.ancak direnç değerlerine karşılık gelen renkli bantlarla direncin değeri anlaşılabilir. Renkli bantlar 4 tanedir ve gittikçe seyrekleşir. Uca yakın olan ilk ikisi, direnç değerlerinin

9 rakamlarını, üçüncüsü direnç değeri çarpanını dördüncüsü ise hata yüzdesini verir. Aşağıdaki tabloda renklerin direnç değerleri verilmiştir. Renkler 1.ve 2. Bant 3.Bant 4.Bant (direnç değeri) (çarpan) (hata%si) Siyah 0 10º Kahverengi 1 10¹ Kırmızı 2 10² Turuncu 3 10³ Sarı Yeşil Mavi Mor Gri Beyaz Altın Rengi - 0,1 ±5 Gümüş Rengi - 0,01 ±10 Renksiz - - ±20 Bir direncin üzerindeki renklere bakılarak değeri bulunabilir. Şekildeki direncin üzerindeki renkler sırasıyla sarı yeşil ve kahverengidir. Renklerin direnç değerlerine tablodan bakıldığında Sarı : 1.bant değeri 4 Yeşil : 2.bant değeri5 Kahverengi : Çarpan değeri 10 Bu durumda direnç, Ro=45.10¹=450 Ω olur Hata ise 4. bant gümüş değeri % ± 10dur R=Ro.10=450.10=45 Ω

10 R=Ro+ R=450±45olur Bunun anlamı direnç 405 ile 495 arasında bir değerdedir. Kirchhoffun Yasaları 1.Akım Yasası : Bir noktaya gelen akımların toplamı o noktadan giden akımların toplamına eşittir Gelen akım = Giden akım İ1+2İ+İ3=İ4+İ5 2.Gerilim Yasası :Kapalı bir devredeki toplam potansiyel değer sıfırdır V1+V2+V3=0 Elektriksel Enerji R direncinin Şekil O deki devre akımına karşı gösterdiği zorluktan dolayı akım dirençten geçerk enerji kaybeder. Kaybolan enerji dirençte ısı enerjisi olarak açığa çıkar. Direncin t saniyede yaydığı ısı enerjisi, E=V.İ.t denklemiyle bulunur V=İR bağıntısı kullanırsak, V E= --- t=i.r.t denklemleri de yazılabilir R Bu enerji joule cinsindendir.1 cal = 4,18 joule dür.bu enerji m kütleli bir cisme verilirse,cismin sıcaklığındaki değişim, Qalinan=Qverilen İ 2.R.t m.c. t= ,18 bağıntısıyla bulunur: Elektriksel Güç Bir direncin birim zamanda açığa çıkardığı elektriksel enerjiye güç denir. E Güç= --- t

11 V.İ.t P= den t P=V.İ P=İ 2.R V 2 P= şeklinde ifade edilir. R Lambaların Parlaklığı Bir lambanın parlaklığı gücü ile doğru orantılıdır.lambanın gücünü arttırabilmek için üzerinden geçen akımı veya iki ucu arasındaki potansiyel farkı arttırmak gerekir. Özdeş iki lambadan Şekil 1 deki devre Şekil 2 deki duruma getirilirse lambaların uçları arasındaki potansiyel fark V den V ye yükseldiği için her ikisinin de parlaklığı artar.v=i.r den Şekilx 2 deki devreden geçen akım İ ise Şekil xden geçen akım 4İ olacaktır. Yine lambaların üzerinden geçen akım artığı için lambaların parlaklığı artacaktır. Lamba parlaklığı soruları çözülürken devrede anahtar kapatılıp açılıyorsa lambaların üzerine düşen potansiyel farka bakılarak çözüm yapılabilir. Devrede herhangi bir değişiklik yapılmadan lambaların parlaklıklarının karşılaştırılması isteniyorsa akım ya da potansiyel farktan çözülebilir. Elektrik Devrelerinin Emniyeti Elektrik enerjisi ve elektrik akımı belli değerlerin üstüne çıktığında canlılara ve kullandıkları araçlara zarar verir. Bu zararlı etkenlerden korunmak için, elektrik enerjisi kullanırken gerekli emniyetin sağlanması gerekir. Bu amaçla aşağıdaki tedbirler alınabilir. 1.Elektrik Yalıtımı Elektrik akımının zararlı etki oluşturmasını ve kayıpları önlemek için akım geçen teller iyi yalıtkan malzemelerle kaplanmalıdır. Ayrıca elektronik içinde kullanılacak devre elemanları

12 yalıtım madde ile kaplanmalıdır. Yalıtım maddesi olarak plastik, ebonit kauçuk, cam ve porselen gibi maddeler tercih edilmelidir. 2.Elektrik Sigortası Evlerde ve elektrikle çalışan araçlarda elektrik akımı tehlikeli boyutlara ulaştığında devredeki akımın kesilmesi için sigorta adı verilen araçlar kullanılır.sigortanın otomatik olarak çalışan modelleri olduğu gibi, akımın yükseldiğinde üzerine sarılı telin eriyip kopmasıyla çalışan tipleri de vardır. 3.Topraklama Elektrikle çalışan araçlarda elektrik akımının zararlarından korunmak için alınan tedbirlerden biri de topraklamadır. Herhangi bir arızadan dolayı elektrikli araçlarda oluşan elektrik kaçağı nedeniyle araçların dış yüzeyinde yük birikmesi olur. Bu zararlı yükün bir tel yardımıyla toprağa aktarılmasına topraklama denir. Evlerde kullanılan toprak prizlerde toprağa giden ilave bir tel vardır.

13 ELEKTRİK DEVRELERİ, DİRENÇLER, LAMBALAR 1. 1.Voltmetre 2.Ampermetre 3.Deşarj tüpü Yukardaki aletlerden hangileri ile bir elektrik devresindeki akım şiddeti ölçülür. A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C)Yalnız 3 D) 2 ve 3 E) 1, 2ve 3 2. Şekildeki devre parçasında K ve L noktaları arasındaki eş değer direnç kaç Ω dur? A)1 B)2 C)3 D)6 E)11 3. Bir elektrik devresinde alternatif akım güç kaynağı Aşağıdaki sembollerden hangileri ile gösterilir?

14 6. Özei lambalarla kurulan şekildeki devrede lambaların ışık şiddetleri I,I,I arasındaki ilişki nedir? A) I M >IL>IK B) IK>IL>IM C) IL=IM>IK D) IM>IK>IL E) IM>IL=IK 7. X anahtarı açık olduğuna göre ışık şiddeti en büyük olan lamba hangisidir? A)K B)L C)M D)N E)T 8. l uzunluğundaki düzgün iletken bir telin direnci 48 Ω dur. Bu tel şekildeki gibi r yarıçaplı halka haline getirilerek bir üretecin uçlarına bağlanıyor. Devreden 2Alik akım geçtiğine göre üreteçin uçları arasındaki potansiyel farkı kaç V tur? A)2 B)9 C)18 D)24 E)36

15 11. Aşağıdaki devre parçalarının hangisinde kısa devre yoktur? 12. Şekil-1 deki Y lambasının parlaklık zaman grafiği Şekil-2 deki gibidir. Buna göre reosta için söylenen; 1. 0-t aralığında 1yönünde çekilmiştir. 2. t-2t aralığında 2 yönünde çekilmiştir. 3.2t-3t aralığında 2 yönünde çekilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? (Üretecin iç direnci önemsenmeyecektir) A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3 D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3

16 15. Şekildeki devrede dirençler özdeş ve R kadardır. Buna göre K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç nedir? A)2R B)3R C)4R D)4R E)7R m uzunluğunda 4mm kalınlığındaki bir telin uçları arasındaki potansiyel fark 300V tur. Buna göre,iletken telin üzerinden geçen akım kaç amperdir? (ρ=4.10xxm) A)1 B)1 C)2 D)3 E) Şekildeki devre özdeş R dirençlerinden kurulmuştur K-L asındaki eşdeğer direnç kaç R dir? A) 1 B) 1 C)3 D) 3 E)

17 4. İç direnci üreteçlerle kurulan Şekil 1 deki devrede ana koldan geçen akım İ1 dir. Şekil 2 deki ana koldan geçen akım İ2 dir. İ1 Buna göre - oranı kaçtır? İ2 A) 1 B) 1 C) 1 D) 1 E) _ Şekildeki X,Y,Z iletkenlerinin akım gerilim grafiği verilmiştir. Bu iletkenlerin R,R,R, dirençleri nasıl sıralanır? A)RZ<RY<RX B)RX<RY<RZ C)RX=RY=RZ D)RX=RY<RZ E)RY<RZ<RX

18 9. Aşağıdaki grafiklerden hangisi, bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyelin bu iletkenden geçen akım şiddeti ile değişimini gösterir? (V:Potansiyel,I:Akım şiddeti) 10. İç dirençleri önemsenmeyen özdeş üreteç ve lambadan kurulu devre şekildeki gibidir. K anahtarı kapatıldığında A ampermetresinden Akım Parlaklık A) İ /2 Azalır B) İ/2 Değişmez C) 2İ Değişmez D) 2İ Artar E) İ Değişmez

19 13. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş dirençlerle kurulan şekildeki elektrik devresinde X anahtarı açıkken A1 ampermetresinde okunan değer 3A ise,x anahtarı kapatıldığında A2 ampermetresinde okunan değer kaç A dır? A)1 B)3 C)2 D)3 E) İç direnci önemsiz özdeş üreteçlerle kurulan şekildeki elektrik devresinde bir lamba ince K sonra L ve son M açık uçlarına sırasıyla bağlanıyor. Lambanın parlaklığa sırasıyla P KPL PM olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir? A)PK>PL>PM B)PM=PL=PK C)PK=PL>PM D)PL>PM=PK E)PL>PK>PM

20 18. Özdeş lambalarla ve iç direnci önemsiz üreteçlerle şekildeki devre kurulmuştur. Bu devrede X anahtarı kapatıldığında K,L ve M lambalarının parlaklığı nasıl değişir? K L M A) Azalır Azalır Artar B) Azalır Artar Artar C) Değişmez Azalır Artar D) Artar Değişmez Azalır E) Artar Artar Artar 19. Şekle göre K-L arasındaki direnç kaç ohm dur? A)5 B)6 C)7,5 D)10 E) Şekildeki elektrik devresinde VKL =V LM dir. Aşağıdaki işlemlerden hangileri yapılırsa VKL,V LM nin 5 katı olur? A)KL arasına seri olarak 5R1 lik direnç eklenirse B)LM arasına seri olarak 4R2 lik direnç eklenirse C)KL arasına paralel olarak R1 lik dört direnç eklenirse D)LM arasına paralel olarak 1 R2 lik dört direnç eklenirse E)LM arasına paralel olarak R2 lik dört direnç eklenirse

21 CEVAP ANAHTARI 1 B 11 C 2 A 12 C 3 E 13 C 4 D 14 D 5 B 15 D 6 E 16 D 7 E 17 C 8 C 18 B 9 D 19 A 10 B 20 E

22 YAZILI SORULARI a) Ampermetre nedir? Devreye nasıl bağlanır? İdeal ampermetrenin direnci ne olmalıdır? Niçin? b)voltmetre nerdir? Devreye nasıl bağlanır? İdeal voltmtrenin direnci ne olmalıdır? Niçin? c) Bir iletkenin direnci nelere bağlıdır kısaca açıklayınız? 21 2.Bir iletken telin üzerinden 2 dakikada 10 tane elektron geçmiştşr. Bu iletken telden geçen akım kaç amperdir? 3. Şekildeki devre parçasında gösterilen 6R lik dirençten geçen akım I1 ve 2R lik direnç üzerinden geçen akım ise I2 dir. Buna göre I1/I2 oranı kaçtır? a) Şekildeki devre parçasında XY arasındaki eşdeğer direnç Ω dur? b)2ω luk direnç üzerinden 4A lık akım geçtiğinde XY noktaları arasındaki potansiyel fark kaç volt olur? 6.Bir telin boyu l kesit alanı A iken direnci Ro dır.telin hacmi sabit tutularak boyu 3 katına çıkarılırsa kaç Ro olur? Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω dur? Şekildeki devrede K anahtarı kapatıldığında, a) Ampermetre kaç amperi gösterir? b) Voltmetre kaç voltu gösterir?

23 XY Dirençlerine ait akım gerilim grafikleri şekildeki gibidir. B u dirençlerin seri bağlanmasından elde edilen eşdeğer direnç R paralel bağlanmasından elde edilen eşdeğer direnç R dir. Buna göre R1/R2 oranı kaçtır? 9. Şekildeki elektroliz kapları özdeştir. K tüpünde 40 saniyede 300 cm gaz toplandığına göre, bu süre içersinde, a)devreden geçen yik kaç C dir? b)t tüpünün bulunduğu kaptan kaç amperlik akım geçer? c)p tüpünde kaç cm gaz birikir? 11. Suyun elektroliz deneyinde kullanılan kaplar özdeştir.k tüpünde 10 saniyede 12 cm gaz biriktiğine göre, a)devreden geçen akım kaç C dir? b)l tüpünde kaç cm gaz birikir? c)d evreden geçen akım kaç A dir? Şekildeki transformatörün primerinin sayım sayısının, sekonderin sarım sayısına oranı, N 2 tür. - = - N 3 Primere 100 voltluk gerilim uygulanırsa ampermetreden okunan değer kaç amperdir? 15.

24 12. Şekildeki deredek-l arasındaki eşdeğer direnç kaç R dir? 13. Şekildeki devrede kulanılan dirençler özdeştir. X ve Y anahtarları açıkken ampermetrenin gösterdiği deger I 1,anhtarlar kapatıldıgında I 2 oluyor. Buna göre, I 1 a) oranı kaçtır? I 2 b) Üreteçlerin gerilimi 2 katına çıkarılacak olursa, bu oran nasıl değişir? Şekildeki devre parçasında K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω dur? Şekildeki devre parçasında tellerin dirençleri farklıdır ve üzerlerinden oklarla gösterilen yönlerde akım geçmektedir. Buna göre, a) A 1 ampermetresinde, b) A 2 ampermetresinde, c) A 3 ampermetresinde okunan akım değerleri kaç A dir? Şekildeki su elektrolizi kapları özdeştir. t saniyede K tüpünde 2, gram gaz birikiyor. Buna göre, a) L tüpünde, hangi gazdan, kaç cm 3 birikir? b) N tüpünde, hangi gazdan, kaç cm 3 birikir? c) Tüpünde biriken gazın kütlesi kaç gramdır? (d H = g/cm 3, d O =1, g/cm 3 )

25 Şekildeki kaplar özdeştir. K tüpünde 60 cm 3 gaz birikirse, L tüpünde hangi gazdan, kaç cm 3 birikir? 20. Aynı maddeden yapılmış K,M,N ve P dirençlerinin boyları ve yarıçapları şekildeki gibidir M nin direnci 6 ohm olduguna göre,x-y arasındaki eşdeğer direnç kaç ohm dur? 18. Silindir şeklindeki iletken K ve L tellerinin boyları eşittir. rk 3 Tellerin yarıçapları oranı = rl 2 ρk dırençleri oranı = 3 tür. Bu Bu iletkenlerin direnç- ρl RK leri oranı,------kaçtır? Şekildeki lâmbalar özdeştir. X anahtarı kapatılırsa a) Hangi lâmbalar siner? b) L ve M nin ışık şiddeti nasıl değişir? c) Hangi lâmbaların ışık şiddeti değişmez? d) Lâmbaların parlaklık sırası nasıldır? 21. Bir kuru pilin iki kutbu arasında bağlanan iletkenden 10 saniye 16A lik akım geçiyor. Buna göre, a) Devreden geçen yük miktararı kaç C dir? b) Devreden kaç tane elektron geçmiştir? RL

26 Şekildeki lambalar özdeştir.buna göre lambaların parlaklıkları arasında nasıl bir ilişki vardır? 23. Şekildeki gibi bağlanmış X ve Y transformatörlerin K, L, M, P bobinlerinin sarım sayıları N K N L N M N K N M N P dir = 10 ve =2 dir. K bobinine 300 N L N P voltluk alternatif gerilim uygulandığında, a) M bobinindeki gerilim kaç volt olur? b) P bobinindeki gerilim kaç volt olur? CEVAP ANAHTARI 1 2)4/3 3)a)5 4)2 5) 1/3 b )20 Şekildeki devrede Lâmbalar özdeş ve reostanın maksimum Lâmbaların birinin direncine eşittir. Buna göre a) Reostanın sürgüsü 1 yönde çekildiğinde, b) Reostanın sürgüsü 2 yönde çekildiğinde Lâmbaların ışık şiddetleri nasıl değişir? 6)9 7)a)4/3 8)25/4 9)a)200 10)a)5000 b)24 b)36 b)125/2 c)20 c)450 11)3 12)1/4 13)3 14)a)6 15)a)5/24 b)9 b)değişmez c)1 16)a)2 17)324/5 18)4/3 19)120 20)a)K b)4 b)l,m artar c)7, c)n d)n=m=l 21) 22)P>M>N>K=L 23)a)K,M artar L,N değişmez b)k,m azalır L,N değişmez 24)a)30 b)15

27