REHABİLİTASYONDA EĞİTİMİN ROLÜ

Transkript

1 REHABİLİTASYONDA EĞİTİMİN ROLÜ Doç.Dr. Sevgi Özalevli DEÜ. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon YO.

2 Sunu içeriği Eğitim kavramına giriş ve tanım Eğitim uygulamalarında ekip Eğitim programı konuları Eğitim uygulama şekli Eğitimin etkisi Hastalıklara özel etkisi Egzersiz kapasitesine etkisi Yaşam kalitesine etkisi Sağlık harcamalarına etkisi İlaç kullanımı ve sağlık davranışlarına etkisi Konuyla ilgili öneri ve çıkarımlar Sonuç

3 Solunum Hastalıkları + Hastalığa Eşlik Eden Durumlar Kassal Beslenme İskelet yapısı Kardiovasküler Psikolojik Semptomlarda artış Egzersiz kapasitesinde azalma Yetersizlik & Yaşam Kalitesinde Bozulma

4 Günümüzün bölümlere ayrılmış, akut hastalığa odaklı tedavi sistemi, kompleks ve sürekli tekrarlayan problemlere sahip akciğer hastalarının tüm ihtiyaçlarına cevap vermemektedir.

5 Akciğer hastalarının poliklinikleri, acil departmanlarını, servis şartlarını ve yoğun bakımları sık kullanmaları; hastayı kısıtlayan, rahatsız eden, korkutan semptomları anlamada, tanımlamada ve üstesinden gelmede hastanın yetersizlik olduğunun, tedavide başarısızlığın göstergeleridir.

6 Başarısız Tedavinin ve Tedaviye Uyumsuzluğun Sonuçları Sağlık kuruluşlarında aşırı iş yükü Poliklinik Acil servis Hastaneye yatış Sağlık harcamalarının boşa kullanılması Yaşam kalitesinde azalma Morbidite artışı

7 Tedavi, Hastanın, Bireysel İhtiyaçlarına, Değerlerine, Tercihlerine, Beklentilerine Uymalı ve Cevap Vermeli Kemper et al, Patient Educ Couns, 1993

8 Günümüz (!!!) sağlık hizmeti Sağlık Personeli Merkezliden Hasta Merkezliye Pasif Hasta Aktif, Karar Veren Hastaya Hastalık Tedavisinden Hasta Tedavisine

9 Sağlık Eğitimi: Kişiye sadece söz ve yazı göstererek bilgi aktarmak değil, bireyin sağlığını korumasını ve geliştirmesini, tedavi olanaklarından yararlanması için davranış değişikliği oluşturmasını ve kazandığı bilgiyi kullanmasını hedefler Gökkoca ZU. Sted Wouters EFM. Breath Hasta Eğitimi: Kronik hastalık ve/veya durumla başa çıkmayı öğrenmeyi, sağlığı sürdürmeyi ve geliştirmeyi amaçlayan, bilgi verme, tavsiyede bulunma ve davranış modifikasyonu oluşturma gibi genelde kullanılan metodların kombine edilerek verildiği sistematik öğrenme deneyimi dir. Bourbeau J. Expert Rev Pharmacoeconomics Outcomes Res Effing T, Cochrane Database Syst Rev 2007.

10 Sağlıkta Hasta Eğitimi Terminolojisi Hasta Eğitimi Kendi-kendine Bakım (Self-Care) Kendi-kendine Yardım-Destek (Self-Help) Kendi-kendini Tedavi (Self-Management)

11 Sağlıkta Hasta Eğitimi Terminolojisi TERİM Hasta Eğitimi Kendi-Kendine Bakım (Kendini Tedavi) Kendi-Kendine Yardım- Destek (Kendini Tedavi Desteği) Kendi-Kendini Tedavi (Kendini Tedavi Eğitimi) TANIM Davranış ve sağlıkla ilgili inanışlarda isteyerek uyum sağlamayı kolaylaştıran planlı ve organize öğrenme deneyimleridir. Bir ya da birkaç kronik hastalıkla birlikte iyi yaşamak için bireyin yerine getirmek zorunda olduğu işler. Tıbbi tedavi almaya güven, rol yönetimi, emosyonel kontrol gibi Sağlık problemleri ile başa çıkmada hastaların beceri ve güvenini artırmayı hedefleyen sağlık uzmanlarınca gerçekleştirilen destekleyici uygulamalar ve eğitim programlarının sistematik olarak uygulanması; bu kapsamda problemlerin ve ilerlemenin düzenli takibi, hedef koyma ve problem çözme desteği yer alır. Hastanın kendi tedavisini geliştirmek için özel tasarlanan eğitim girişimleridir. Kendini tedavi eğitimi; karar verme, problem çözme, kendini değerlendirme gibi becerileri geliştirilmeyi amaçlar.

12 PR da eğitim terminolojisi birbiriyle içi içe kullanılmaktadır.

13 Akciğer Hastasının; -Sağlıkla ilgili davranışlarını değiştirmek, - Semptomlarla ve semptomların sosyal ve emosyonel etkileriyle, yetersizlikle ve yaklaşan ölümle başa çıkma yeteneğini geliştirmek, - Medikasyon kullanımını doğru yapabilmesi, - Uzun süre devam edecek medikal bakımı sürdürebilmesi amacıyla Etkili bir PR programına hasta eğitimi ve KKT eğitimi dahil edilmelidir. Lacasse Y, et al., A Cochrane systematic review. Eura Medicophys 2007.

14 PR UN KOMPONENTLERİ 1- Medikal Değerlendirme ve Tedavi 2- İlk Değerlendirme ve Amaçların Belirlenmesi 3- Hasta ve Aile Eğitimi 4- Terapötik Modaliteler a) Psikososyal Danışma b) Göğüs Fizyoterapisi c) Kas Eğitimi d) Noninvaziv mekanik ventilasyon desteği uygulamaları ve eğitimi e) Beslenme danışmanlığı f) Mesleki danışmanlık ve eğitim 5- Sonuçların / Kazançların Değerlendirilmesi 6- Programın Sürdürülmesi

15 Pulmoner rehabilitasyon kapsamında yer alan Eğitimin etkisi, Kanıt Değeri 1B* (*Kontrollü-randomize fakat metodolojik limitasyonları olan, orta kaliteli, güçlü sonuç veren araştırmaların sonucunda, güçlü önerilen kanıt) Ries AL, et al., Chest 2007.

16 Pulmoner rehabilitasyon kapsamında yer alan eğitimin amaçları. Hastanın Korkusunu azaltmak Hastalığın kronik ve akut dönemleriyle başa çıkma yeteneğini geliştirmek Hastalık ve tedavi ile ilgili fonksiyonel becerilerini geliştirmek Sağlıkla ilgili alışkanlıklarını düzenlemek Egzersiz eğitimine katılımını cesaretlendirmek Yaşam kalitesini geliştirmek Hastaneye başvuruları azaltmak ve hastanede kalış süresini kısaltmak Kronik hastalıklar sonucu meydana gelen fiziksel ve psikolojik problemlerde çözüm sağlamayı öğretmek Sağlık bakımına aktif olarak katılımını ve hastalığı hakkında maksimum kontrol kazanmasını sağlamak

17 Gerçek eğitim bireye kendi kararlarını oluşturma hakkı ve sorumluluğunu vermeyi gerektirir. Geleneksel eğitim programlarından farklı olarak tanımlanan kendi kendini tedavi eğitiminin amacı; hastanın kendine yarar sağlayabileceği düşüncesini geliştirmek, yaşam tarzını değiştirmek için yeteneklerine ve kendine güvenmeyi sağlamaktır. Lorig K. American Behavior Scientist 1996 Bourbeau, et al. Patient Education and Counseling 2004

18 Eylem Planı Kendi kendini tedavi eğitiminin en önemli komponenti eylem planının kurgulanmasıdır. Eylem planı hastaya eksaserbasyon bulgularını erken dönemde tanımasını ve bu bulgulara karşı yüksek farkındalık oluşturmasını, bu dönemlerde hangi ilaçları (oral steroid, antibiyotik gibi...) nasıl kullanacağını öğretir. Eğitim sonucu eksaserbasyonun erken tedavisi; iyileşmeyi hızlandırır, sağlık hizmetlerinin kullanımını azaltır.

19 Eğitim bir ekip işidir. HASTA AİLE SAĞLIK PERSONELİ Eğitim uygulamaları, hasta, sağlık personeli ve ailenin işbirliğini ve iletişimini gerektirir

20 Eğitim bir ekip işidir. Hasta, aile, primer tedavi doktoru ve diğer sağlık hizmetlileri (fizyoterapist, hemşire, psikiyatrist, diyetisyen ) arasında rol paylaşımıyla gerçekleşir.

21 Eğitimci, PR ekibinin her üyesi olabilir. Kolay ve doğru iletişim kuran, İyi bir dinleyici, İyi bir eğitici, İkna kabiliyeti olan, Nötr olabilen, Açık uçlu soru soran olmalı. Nardini S, Eur Respir Mon 2000; 13:41-57.

22 Living Well with COPD

23 Hastalığa Özel KKT Eğitim Programı; KOAH la Barışık Yaşam Living Well with COPD (Kanada) Haftada 1 saat, 7-8 hafta Program 4 merkezde hemşireler, 2 merkezde solunum terapistleri, 1 merkezde fizyoterapist tarafından uygulanmış. Tüm eğitimciler konuyla ilgili eğitimli kişiler. Bourbeau J, Arch Intern Med, 2003.

24 Hasta eğitiminde başarı, eğitim uygulama yöntemine ve eğitim konularına bağlıdır.

25 Sadece hastalıkla ilgili bilgi sunma eğitim için yetersizdir. Hastaya tedavisi ile ilgili becerileri öğretmek, güven ve cesaret vererek kendine yarar sağlayacağına inanması, öğrendiklerini uygulamak için davranış değişikliği oluşturması gerekir. Bu nedenle KKT programları fiziksel ve psiko sosyal girişimlerden oluşur. Bourbeau J, Patient Education and Counseling, 2004.

26 Eğitim programında; İnhaler kullanımı Gevşeme teknikleri Solunumsal stratejiler Enerji tüketim teknikleri Stres yönetimi ve uygulamaları olmalıdır. Eğitimde DAVRANIŞSAL YAPILANDIRMA önemlidir. Mazzuca, 1982.

27 KKT Eğitim Modeli Kendi Kendini Tedavi Bilgi Kendi kendine yarar Davranış Değişikliği Sağlığa Etkisi Beceriler Uygulama, geri bildirim, tecrübelerin paylaşımı, ve ön başarıyı yapılandırarak becerilerin kazanımı KKT becerilerinin günlük yaşam içine adapte etme, GY içinde idare etme tamamlama bütünleştirme Acile başvuru, hastaneye yatış gibi komplikasyonların önlenmesi ve yaşam kalitesinin geliştirilmesi Bourbeau, et al. Patient Education and Counseling 2004

28 PR Programlarında Yer Alan Temel Eğitim Konularının Ana Başlıkları 1. Enerji korunumu ve işi kolaylaştırma teknikleri 2. Medikasyon ve diğer terapiler 3. Yaşam sonunun eğitimi (end-of-life education) 4. Psiko-sosyal destek ve eğitim Zuwallack R., Proc Am Thorac So, Make BJ., Adv Stud Med, 2004.

29 Uzman görüşlerine göre tanımlanan hasta ve aileye yönelik eğitim konuları Solunum sistemi anatomi ve fizyolojisi Akciğer hastalığının patofizyolojisi Uygulanan değerlendirme yöntem ve testlerin önemi, nasıl yapıldığı ve yorumlandığı İnfeksiyon, hiperkapni, hipoksi gibi hastalıktan doğabilecek semptom ve durumları tanımlama Kronik akciğer hastalıklarının emosyonel etkileri Egzersiz ve fiziksel fitness ın önemi Hava yolu tedavisi - bronşiyal hijyen teknikleri Solunum eğitimi, gevşeme teknikleri Solunum teknikleri ve nefes darlığının ve diğer semptomların kontrolü, tedavisi Enerji tüketimi ve işi basitleştirme teknikleri İlaçların doğru kullanımı ve önemi Egzersizin yararları ve güvenli uygulama ilkeleri Oksijen tedavisi, evde oksijen kullanımı Non-invaziv mekanik ventilasyon kullanımı (CPAP, BİPAP), trakeostomi bakımı Çevresel irritanlardan korunma, solunum enfeksiyonlarının önlenmesi ve kontrolü Psikolojik faktörler, hastalıkla mücadele, anksiyete ve panik atakların kontrolü, stres yönetimi Yaşam sonunun planlanması, palyatif bakım Sigara bıraktırma Diyet ve sağlıklı beslenme, sıvı alımının önemi İnkontinans Seyahat, boş zaman aktiviteleri, seksüel fonksiyon Yutma fonksiyonu Hastanın problemler sırasında hangi sağlık personeliyle iletişim kurması gerektiği Toplumsal kaynakların kullanımı, hukuksal konular

30 Önerilen eğitim konuları Kanıtlanmış Solunum stratejileri İlaç kullanımı Sigara bıraktırma Egzersiz Anksiete ve panik kontrolü Tam değerlendirilmemiş kanıt gereken Akciğer fonksiyonları ve patofizyolojisi Diyet, beslenme Boş zaman aktiviteleri, seyahat, seksüel fonksiyon Yazılı eylem planı KKT ile eksaserbasyonların erken tedavisi Eğitimi verenler (meslek?) ve özellikleri

31 EĞİTİMİN DAVRANIŞ DEĞİŞİMİ MEYDANA GETİRMESİ İÇİN EGZERSİZ EĞİTİMİ PROGRAMLARIYLA BİRLİKTE KULLANIMI ÖNERİLİR. EĞİTİM TEK BAŞINA YAŞAM KALİTESİNİ GELİŞTİRMEZKEN, KOMBİNE PROGRAMLAR YAŞAM KALİTESİNİ GELİŞTİRİR. SONUÇ, DAVRANIŞSAL OLARAK YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİĞİNİN OLUŞTUĞUNUN KANITIDIR. Garrod R,

32 KOAH la Barışık Yaşam Living Well With COPD Kendi-kendini Tedavi Programı; Hastanın kendine yararını, ve hastalığıyla ilgili becerileri geliştirmeye yönelik, hastalığın her yönünü anlatmaya hedefli 7 modülden oluşan bir program. İçeriği; 1. Modül- Hastalık hakkında bilgi, solunumsal, öksürme ve enerji koruma teknikleri, gevşeme eğitimi 2. Modül- İnhalasyon teknikleriyle semptom kontrolü 3. Modül- Akut eksaserbasyon için eylem planını kullanma 4. Modül- Sağlıklı yaşam tarzına adaptasyon (sigara bırakma, beslenme, seksüel fonk., uyku, emosyonel fonk.) 5. Modül- Boş zaman aktiviteleri, seyahat 6. Modül- Basit ev egzersizleri 7. Modül- Gerekiyorsa oksijen tedavisi eğitimi

33 KOAH la Barışık Yaşam Living Well With COPD Kendi-kendini Tedavi Programı 7. Haftanın başlangıcında evde gözetimli egzersiz eğitim programı eklenebiliyor. Egzersiz programı; ısınma egz., germe egz., kuvvetlendirme egz., kardio-vasküler egz (sabit bisiklet, yürüme veya merdiven çıkma) 3 seans / hafta, dak., Modf. Borg Skalasına göre 3-4 şiddetinde

34 Eğitim uygulama şekli Az sayıda hasta ile grup eğitimi ve Bire bir görüşme ve danışmanlıklar daha etkilidir. Daha az sunu-teorik bilgi Yeni becerilerde daha fazla uygulama ve geri bildirim (problem çözme ve karar alma dahil) Wilson SR, Patient Education and Counselling, 1997.

35 Hasta Eğitiminin Etkisi Hastanın kendi kendini tedavi becerisini (risk faktörlerinden korunma, eksaserbasyonları tanıma ve tedavi etme) Hastalıkla başa çıkma yeteneğini geliştirmektedir. Hastanın memnuniyeti, iyilik halini, sağlık hizmetini sunan ile iletişimini tedaviye uyumunu artırmaktadır. Balk RA, Pulmonary Disease, Celli BR, Eur Respir J, Aizawa H, Intern Med, 2007.

36 Kronik hastalığı (artrit, akciğer, kalp ve inme) olan bireylere özel Kronik Hastalık Kendini -Tedavi Programı (Chronic Disease Self Management program) 6 hafta eğitim ile bireylerin sağlık davranışlarında düzelme, sağlık durumlarında gelişme, 6 ay boyunca hastaneye yatış sıklığında ve süresinde azalma kaydedilmiştir. Eğitimi izleyen 1 ve 2 yıllık izlemlerde doktor ve acile başvurularda azalmanın devam ettiği tanımlanmıştır. Bu sonuçlar kendi kendini tedavi eğitim programının hastaların sağlık hizmetlerinin kullanımını azalttığını kanıtlamıştır. Lorig KR, Med Care, 2001

37 Astımda KKT nin Etkisi araştırmanın incelendiği derleme KKT eğitimi yetişkin astımlı hastaların; Astımla ilgili bilgi düzeylerini, Hastanın algısını ve psikolojik düzeyini, İlaç kullanımına yönelik davranışlarını, Semptomlarının kontrolünü geliştiriyor, Sağlık hizmetlerinin kullanımını (plansız dr başvuru, acil başvuru, hastaneye yatış), Okul ve iş günü kaybını azaltıyor Clark NM, Nothwehr F, Patient Education and Counselling, Noreen M., Patient Education and Counseling, Gibson PG, Cochrane Review,The Cochrane Library, 2003.

38 Halk Astım Okulu na devam eden 75 astımlı hasta (55 K, 20 E) 2 sunu/ay, 2 saat, toplam 18 saat, sunu, kitap, broşür, PEF-metre ve PEF günlük kartları kullanma Eğitim konuları: Astımın temel fizyopatolojisi, astımı tetikleyici faktörler, allerjen ve irritanlardan kaçınma, tedaviler, bronkodilatör ve antiinflamatuvar ilaçlar ve yan etkileri, inhalasyon teknikleri, PEF metre ölçümlerine göre kişinin kendini izleme yöntemleri Kazanç ölçümü: Astım bilgi değerlendirme anketi, eğitimi izleyen 6 ay içinde kliniğe başvuru sıklıkları, gereğinde beta-2 sempatomimetik inhaler kullanım ihtiyaçları, gece ve gündüz semptomları, solunum fonksiyon testleri Bulgular: Hastaların %66 sının astımla ilgili bilgi düzeyi artmış, %79 unun PEF metre kullanımını, %82 sinin akut atak özelliklerini ve tıbbi yardım için ne zaman başvurmaları gerektiğini öğrendikleri saptanmış. Eğitimi takiben; olguların polikliniğe başvuru sıklıkları, ilaç kullanımları, semptom algıları azalmış (p<0.05). Sonuç: Kapsamlı bir eğitim programı astımın tedavisinin ve kontrolünün önemli bir basamağıdır. Uzaslan EK ve ark,tuberk Toraks

39 91 astımlı hasta, 70'i eğitim programını tamamlamış. Eğitim konuları: Hastalık ve ilaçlar hakkında bilgi, PEF takiplerine dayalı atak tedavisinin öğretilmesi, 2 seans, eğitim sonrası 1 yıllık izlem Kazanç ölçümleri: Hastalık hakkında bilgi, inhaler kullanma becerisi, semptomlar, acile başvuru, gece semptomları, hastaneye yatış, kayıp iş ve okul gün sayısı ve yaşam kalitesi anketleri Bulgular: Eğitimi yarıda bırakan hastalarda hiçbir parametrede düzelme saptanmazken, eğitimi tamamlayan hastalarda hastalık hakkında bilgi ve inhaler kullanma becerilerinde 1 yıl sonunda bile anlamlı düzelmeler (p< 0.001), FEV1, PEF, %PEF ve PEF değerlerinde artış (p< 0.05), hastaneye yatış ve gece semptom sayılarında azalma (p< 0.01). Genel yaşam kalitesi skorunun 1 yıl sonunda gelişme (p< 0.01). Sonuç: Astımda, PEF takibine dayalı tedavi planı içeren eğitim programının yararlı olduğu ve astım tedavisinin bir parçası olması gerektiği vurgulanmış. Oğuzülgen K, Türktaş H, Tuberk Toraks

40 KOAH ve ASTIMDA EĞİTİMİN ETKİSİ Eğitim ile, 1 yıllık izlemde, Astımlı hastaların yaşam kalitesi, FEV1 değeri, steroid inhaler ilaç kullanma uyumu gelişmiş. KOAH ta sadece ilaç (kısa etkili inhale β2 agonist) kullanımı azalmış. Kendine yarar ve KKT becerileri her iki grupta artmış. Gallefoss F., Am J Respir Crit Care Med., 1999.

41 Standart Tedaviye Göre Eğitim Programlarının Etkisi Eğitim grubunda 191 KOAH, 69 yaş, FEV lt, KKT eğitimi, standart tedavi, 2 yıllık izlemde hastaneye başvuru %26.9, acile başvuru %21.1 oranında azalmış Yaşam kalitesi- St George YK anketi, egzersiz kapasitesi-6dyt artmış (p<0.05). Gadoury MA., Eur Respir J, 2005.

42 Salt Eğitimin Etkisi? Eğitim programlarının, tek başına uygulandığında hastayı hastalıkla ilgili bilinçlendirdiği, fakat sağlık statüsüne olumlu katkı sağlamadığı, egzersiz performansını ve akciğer fonksiyonlarını geliştirmediği kanıtlanmıştır. Toshima MC., Health Psychol., Ries AL, Ann Intern Med, Make BJ., Adv Stud Med Hasta eğitiminin tek başına dispne hissini azalttığını, sağlıkla ilgili yaşam kalitesini geliştirdiğini, inhaler kullanımında, gevşeme tekniklerinin öğrenilmesinde, enerji tüketim tekniklerinin ve stres yönetiminin hayata uyarlanması konularında davranış modifikasyonları oluşturduğunu kanıtlanmıştır. Hunter SM, Hall SS., Rehabil Nurs, Howland J., Chest, 1986.

43 PR Uygulamalarına Göre Eğitim Programlarının Etkisi 119 orta-ağır KOAH, 8 hafta uygulama, PR grubu (n=57), eğitim grubu (n=62) PR grubunda egz kapasitesi gelişmiş, dispne ve bacak yorgunluğu şiddeti azalmış, 6 yıllık izlem sonucunda, yaşam süresi, hastanede kalış süresi, akc. fonk., yaşam kalitesi, depresyon oranları benzer (p>0.05) Ries, A. L. et. al. Ann Intern Med 1995.

44 Eğitimin egzersiz kapasitesine etkisi (Treadmill endurans egzersiz testi) Ries, A. L. et. al. Ann Intern Med, 1995;122:

45 6 Yıllık İzlemde Eğitim ve Rehabilitasyonun Yaşam Süresine Etkisi Sağ kalım oranı (PR grubu için %67, eğitim grubu için %56, p=0.30). Ries, A. L. et. al. Ann Intern Med 1995;122:

46 Eğitim Programlarının Hastalıkla İlgili Yaşam Kalitesine (SGRQ) Etkisi Score (CI: -7.7 to -0.7) Usual Care Self-Management Month Eğitim sağlıkla ilgili yaşam kalitesini geliştiriyor Bourbeau J, et al. Arch Intern Med KKT eğitimi yaşam kalitesini geliştirmemektedir. Watson PB, Eur Respir J., Gallefoss F, Respir Med., 2000.

47 40-75 yaş, Orta-ağır şiddetli KOAH hastalarında, KKT eğitimi alan grupta standart tedavi alan gruba göre 1 yıllık izlemde Yaşam kalitesi gelişmemiş, Egzersiz kapasitesi gelişmemiş, Eksaserbasyon oranı artmış. Limitasyonları: Grupların tedavileri karma Monninkhof E., Eur Respir J., 2003.

48 Eğitimin Egzersiz Kapasitesine Etkisi? Kapsamlı PR programlarına göre eğitim programlarının solunum hastalarında egzersiz kapasitesini geliştirmediğini saptanmıştır. Toshima MT, Health Psychol Emery CF, Health Psychol, Ringbaek TJ, Respir Med, Bourbeau J, Arch Intern Med, Troosters T, Am J Respir Crit Care Med, KKT eğitimi alan orta-ağır şiddetli KOAH hastalarında 6 dakika yürüme mesafesi artmıştır (p<0.05). Dispne algısı ve yaşam kalitesi (KSH Anketi) sadece egzersiz eğitimi alan grupta gelişmiş. Stulbarg MS, J Cardiopulm Rehabil, 2002 Gadoury MA., Eur Respir J, 2005.

49 Eğitim Programlarının Etkisi KOAH hastalarına Grup 1: eğitim, Grup 2: eğitim + egzersiz eğitimi İki grubun kendine yarar skala sonuçları benzer gelişmiş. Grup 2, bu gelişmeyi 6 ay sürdürürmüş. *** Her iki grupta solunum stratejileri ve pursed lip solunum eğitimi dahil edilmiş. Limitasyon: Grupların tedavileri karma Scherer & Schmieder, 1997 SONUÇ STANDART, KAPSAMI BELİRLİ BİR EĞİTİM PROGRAMI YOK Eğitim programları ile egzersiz eğitimi, psiko-sosyal destek gibi uygulamaların birbirleriyle karıştırılarak kullanılması salt eğitimin etkisini yorumlamayı zorlaştırmaktadır.

50 Randomize kontrollü bir çalışma, İçerik; PEF metre kullanımı, İnhaler ve diğer ilaç tedavisi eğitimi İngiltere çalışması (Johns et al, 1991) Hastaların beklentileri yükselmiş, dr ziyareti ve maliyet artmış. Danimarka çalışması (Tougaard et al, 1992) Dr ziyareti, hastaneye başvuru, maliyet azalmış SONUÇ EĞİTİM PROGRAMLARININ BAŞARISI KÜLTÜREL FARKLILIKLARDAN ETKİLENMEKTEDİR

51 Eğitim Programlarının Medikasyon Kullanımına Etkisi 12 Randomize kontrollü çalışma, KKT eğitimi, genel bakıma göre semptomlara yönelik antibiyotik ve oral kortikosteroid kullanımını azaltmaktadır. Monninkhof E., Thorax, 2003.

52 İlaç Kullanımı & Davranış Etkisi KOAH hastalarına 7 gün teorik, 8 gün pratik olarak uygulanan eğitim programı sonucu; hastaların bilgi düzeylerinin arttığı, %98.5 inin düzenli ilaç kullandığı, %61.9 unun solunum egzersizlerini, %52.5 inin öksürmeyi, %19.4 ünün postüral drenaj uygulamalarını doğru ve düzenli olarak yaptığı saptanmıştır. Güner A, Atak N. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 2002.

53 KKT eğitimi alan KOAH hastalarında yaşam tarzı değişiklikleri Fiziksel durum için Hastaların % oranları Doğru solunumu öğrenmek 85 Egzersizi sürdürmek Yürüme Bisiklet GYA ni artırma 74 Gevşeme teknikleri 63 Bourbeau J, Patient Education and Counselling, 2004

54 KKT eğitimi alan KOAH hastalarında yaşam tarzı değişiklikleri Enerji tüketim prensiplerini kullanma, % 81 Eylem planını kullanma, % 69 Büzük dudak solunumunu kullanma, % 62 Egzersizleri evde düzenli olarak yapma, % 58 İnhaler ilaç kullanma becerisi, 8.9±1.5 (12 basamaklı ölçek) Nault D., Am J Respir Crit Care Med, Eğitim, davranış modifikasyonu ile hastalıkla ilgili fiziksel ve psiko-sosyal becerileri gelişir.

55 Eylem Planı Etkisi Eğitim programı kapsamında uygulanan eylem planı etkisi 56 KOAH hastasında 6 ay boyunca değerlendirmiş. 27 hasta standart bakım grubu, 29 hasta eğitim grubu İki grubun sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ve akciğer fonksiyonları, benzer ve değişmemiş, Eğitim grubunda sağlıkla ilgili davranışlarda anlamlı değişiklikler meydana gelmiş, semptomları tanıma becerisi %7 den %34 e, doğru antibiyotik ve oral steroid başlama-kullanma becerisi %7 den %44 e yükselmiş. 2 yıllık izlem sonucunda eğitim programına dahil olan hastalarda hastaneye yatışın, doktor ziyaretlerinin azaldığı kanıtlanmıştır. Watson PB, Eur Respir J 1997.

56 Hafif-orta şiddetli KOAH hastalarında genel eğitim, inhalasyon tekniklerinin öğretilmesi ve KKT becerisinin kazandırılması eksaserbasyonları azaltır. Hastaların kendini kontrol ve kendi kendini tedavi yeteneğini geliştirmesi, morbidite oranını azaltır. Worth H., Patient Education Counseling, 2004.

57 Eğitimin Sağlık Harcamalarına Etkisi 53 hafif-orta şiddetli KOAH hastası Eğitim grubu n=26, FEV1 %59, Standart tedavi grubu n=27, FEV1 %56 Eğitim programına alınan hastaların medikal tedavi alanlara göre 1 yıllık hasta başına düşen sağlık harcamalarının 9300 NOK daha az olduğunu hesaplamıştır. Gallefoss F, Patient Education Counseling, 2004.

58 50 yaş üstü, FEV1 %25-70, KOAH Çok merkezli çalışma Grup 1: n=95, Standart medikal tedavi Grup 2: n=95, KKT eğitim programı+ ev egzersiz prog. 2 ay program, haftalık tlf görüşmesi, 12 ay izlem Bourbeau J, Arch Intern Med, 2003.

59 KKT eğitim programı sağlık hizmeti maliyetini azaltıyor. Eğitim grubunda diğer gruba göre Eksaserbasyon nedeniyle hastaneye başvurunun %40, Diğer nedenlerle hastaneye başvurunun %57, Acile başvurunun %41, Randevu dışı doktor ziyaretinin %59 oranında azalttığı saptanmıştır. Çalışma öncesi - Hasteneye başv. - Acile başv. Hastaneye başvuru -Eksaserbasyon - Diğer nedenler Acile başvuru - Eksaserbasyon - Diğer nedenler Genel bakım KKT eğitimi p value Hastaneye yatış gün sayısı 12.5± ± Hastaneye başvurmama olasılığı Çalışma sonrası günler KKT Genel bakım Bourbeau J, et al. Arch Intern Med 2003.

60 Kendi kendini tedavi eğitimi sağlık maliyetini azaltabilir Hasta başına tüketim ($) $8,000 $6,000 $4,000 $2,000 p=0.16 p=0.046 p=0.024 $6,674 $5,177 $6,674 $6,674 $4,525 $4,246 Standart bakım grubu, n=96 Kendi kendini tedavi grubu, n= İzlenen hasta sayısı-yükü Hasta başına düşen maliyet: 2004 Kanada dolarına göre 1 yıl içinde kullanılan tüm sağlık harcamalarının ve hizmetlerinin maliyeti Bourbeau J, Chest 2006

61 KKT eğitimi + ev egz programı, ilk 1 yıl tlf ile izlem, ek yazılı materyal desteği, 7-8 seans, 1sa/hafta Çalışma yılı 2 yıllık izlem KKT Standart bakım KKT Standart bakım Hastaneye kabul oranı Hastaneye yatışta azalma ( ) ( ) oranı, hasta/yıl Tedavi Farkı - % % 26.9 p değeri < Yıllık hastaneye yatış oranı %42.6 azalma %26.9 azalma Standart bakım KKT eğitimi KKT eğitimi KOAH ta kısa ve uzun süreli hastaneye yatışı azaltıyor. Gadoury M-A, Eur Respir J 2005.

62 Olumsuz etki?? Eğitim, hastaların hastalıkla başa çıkma becerilerini geliştirmiyor, ekonomik yararı yok, hastalarda psikolojik stres yaratıyor Ries AL, Chest Monninkhof E, Thorax 2003

63 Eğitim programları için hasta seçim kriterleri belirsizdir! Eğitim programlarının hastaların yaşam kalitesinde gelişme sağlamadığı, izlem döneminde eksaserbasyon oranı arttığı bildirilmiştir. Sonucun çalışma hastalarının genç, eksaserbasyon deneyimi az olan, düşük eğitim seviyesine, yüksek yaşam kalitesi skorlarına sahip olmalarından kaynaklandığı tartışılmıştır. Monninkhof E., a systematic review, Thorax, Hafif-orta şiddetli KOAH hastalarında ağır şiddetlilere göre eğitimin daha etkili sonuçlar verdiği bulunmuş. Güner A, Atak N. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 2002.

64 Eğitim programları için hasta seçim kriterleri belirsizdir! Meta analize göre düşük riskli hastalara verilen eğitim programları hastanın sağlık statüsünde etkili değil. Yüksek riskli, hastaneye yatmış ve tekrar yatma riski taşıyan, şiddetli hava yolu obstruksiyonuna sahip hastalar için eğitim programları daha etkili ve kullanışlıdır. Ries AL, Chest Worth H. Patient Educ Couns Monninkhof E, Thorax Bourbeau J, Arch Intern Med Birbirleriyle çelişkili sonuçların kültürel ve yaşam standartları ile ilgili farklılıklardan kaynaklanmış olabildiği düşünülmektedir

65 Etkin bir eğitim programı için ideal süre?? Eğitim programlarının uzun süreli etkileri yeterince araştırılmamıştır Orta şiddetli KOAH hastalarında 8 hafta süresince eğitimin de yer aldığı pulmoner rehabilitasyon programı ile standart medikal tedavinin etkinliğini karşılaştırdıkları çalışmada iki tedavi yaklaşımı arasında fark olmadığını, sonucun hastalık şiddetine ve programın uygulama süresinin kısa olmasına bağlı olabileceğini belirtmişlerdir. Ringbaek TJ, et al. Respir Med 2000.

66 Etkin bir eğitim programının uygulama şekli ile ilgili bir standardizasyon tanımlanmamıştır. 24 hasta, 4-5 kişilik gruplarda, Grup 1: 7 saat teorik eğitim, Grup 2: 7 video gösterisi, Eğitim öncesi ve sonrası iki grubun bilgi düzeyi, tedaviye güven hisleri benzer gelişmiş. Video grubunun eğitim sonrası tartışma, soru-cevap bölümü eğitimci için daha kolay. Limitasyon: Olgu sayısı az. Hoberty PD., Respir Care Clin N Am.1998

67 Konuyla İlgili Öneri ve Çıkarımlar - 1 Etkin ve başarılı bir pulmoner rehabilitasyon programında hasta eğitimi ve hastanın kendi kendini tedavi programı yer almalıdır. Eğitim, pulmoner rehabilitasyonun tüm komponentlerinde, hastalığın teşhisinden yaşam sonu bakım dönemine kadar her aşamada uygulanmalıdır. Eğitim, konuyla ilgili uzman tarafından bilişsel ve davranışsal değişimi hedefleyerek verilmelidir. Eğitim, bireyin yaşam tarzına adaptasyonu hedeflemelidir. Fiziksel eğitim ile davranışsal, emosyonel ve sosyal desteğin bir arada uygulandığı programlar daha yararlı sonuçlar sağlar. Turner J et al, Chest Tashkin DP.. Chest Wouters EFM, Breathe, Nici et al. ATS/ERS Statement. AJRCCM 2006.

68 Konuyla İlgili Öneri ve Çıkarımlar - 2 Eğitim, bireyin tedaviye pozitif güvenini ve önemini geliştirmelidir. Grup eğitimi ekonomik olsa da bireysel programlar daha etkilidir. Hastaya yazılı ek eğitim materyallerinin verilmesi ve ailenin eğitime dahil edilmesi program başarısını artırır. KKT kapsamında eksaserbasyonların erken tanılama ve tedavisini amaçlayan eylem planı dahil edilmelidir. Solunum stratejilerinin öğretilmesi gerekir. Eğitimin ve izlemin devamlılığı önemlidir Turner J et al, Chest Tashkin DP.. Chest Wouters EFM, Breathe, Nici et al. ATS/ERS Statement. AJRCCM 2006.

69 Konuyla İlgili Gereksinimler Eğitim programlarının kapsamının tanımlanmasına, Hastalıklara özel eğitim programlarının oluşturulmasına, Eğitim programlarının ideal süre ve etkin uygulama şeklinin belirlenmesine, Eğitimin kısa ve uzun süreli etkinliğinin, geçerli kazanç ölçümleriyle değerlendirilmesine ve yorumlanmasına, Maliyete etkisinin araştırılmasına, gerek vardır.

70 SONUÇ I Pulmoner rehabilitasyon programları içinde yer alan eğitim programlarının aşağıda belirtilen konularda hastaya yararlı olabildiği ve/veya olabileceği kabul edilmiştir * Hastalıkla, risk faktörleriyle ve semptomlarla ilgili bilgi ve tedavi becerileri kazanma * Egzersizin önemini ve doğru şekilde uygulanmasını öğrenme * Yaşam kalitesinin artırılmasının önemini anlama * Kendi kendini tedavi becerilerini geliştirme * Solunum kontrolü becerilerini kullanma * Emosyonel tedavi becerilerini geliştirme Effing T., Cochrane Database Syst Rev Ries AL., Chest 2007.

71 SONUÇ II Yeterli bilimsel kanıt olmamasına rağmen günümüz çalışmaları ve uzman görüşlerine göre; Hasta ve sağlık personeli arasında işbirliği yapması, hastanın tedavisine aktif katılımını ve uyumunu sağlaması nedeniyle EĞİTİM pulmoner rehabilitasyonun bir komponenti olarak yararlı ve uygulanması zorunlu bir programdır.

72 Hastalığın en güzel ilacı, o hastalıktan korunmanın çarelerini öğrenmektir. Hipokrat Hastanızı tedavi ederseniz, sadece o gün, Eğer tedaviyi kendisine öğretirseniz, tüm yaşamı boyunca ona yardım etmiş olursunuz. DSÖ

73 TEŞEKKÜRLER