ADEZİV VE TÜM SERAMİK İNLEY UYGULAMALARI SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı ADEZİV VE TÜM SERAMİK İNLEY UYGULAMALARI SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Elif Ezgi KAYA Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Hamit Serdar ÇÖTERT İZMİR-2015

2 ÖNSÖZ Adeziv ve Tüm Seramik İnley Uygulamaları Sorunlar ve Çözümler konulu tez çalışmamda yapmış olduğum araştırmalar ve klinik çalışmalarda benden desteğini hiçbir zaman esirgemeyen, karşılaştığım her türlü sorunda bana bilgi ve klinik deneyimlerini aktaran değerli hocam Prof. Dr. Hamit Serdar ÇÖTERT e, emeği geçen Dt. Merve Aytuğ a ve maddi manevi destekleriyle her zaman yanımda olan aileme teşekkürlerimi borç bilirim. İZMİR-2015 Stj. Diş Hekimi Elif Ezgi KAYA

3 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ GİRİŞ 2. GENEL BİLGİLER POSTERİOR DİŞ RESTORASYONU Amalgam Kompozit İnley Döküm Metal İnley İnleylerin Köprü Ayağı Olarak Kullanılması Kompozift Inley Yapım Teknikleri Klinikte Yapılan İnleyler Laboratuvarda Yapılan İnleyler Seramik İnley Porselenin Sınıflandırılması Metal Desteksiz Porselenler Porselen İnley Yapım Teknikleri Konvansiyonel Fırınlama Yöntemleri... 25

4 Platin Folyo Yöntemi Refrakter Day Yöntemi Döküm yolu ile elde edilen porselen inleyler A. Dicor Sistemi B. CeraPearl Isı ve presleme yolu ile elde edilen porselen inleyler (Lösit ile güçlendirilmiş metal desteksiz porselen sistemi) Yüksek alümina içeren altyapılı porselen inleyler Prefabrike porselen blokların CNC frezesi yolu ile elde edilen porselen inleyler Tüm Seramik İnley in Yapım Aşamaları Muayene ve anamnez Preparasyon Kavite Hazırlığında Yapılan Hatalar Paralel olmayan kavite duvarları Pürüzlü kavite tabanı ve duvarı Yetersiz kavite derinliği İnce kavite duvarı Keskin iç kenarlar Bizotaj yapılması İnley Kavitesinin Geometrisi Ve Giriş Yolu... 45

5 Eksensel yaklaşım açısı: Kavite derinliği: Kavite genişliği: Pürüzsüz kavite tabanı ve kavite duvarı Kavite duvarının kalınlığı Yuvarlatılmış iç kenarlar Keskin ve düzgün kavite bitiş çizgileri Seramik İnley Restorasyonlarında Kavite Hazırlama Teknikleri Ser-İnley Tekniği Kavite rehber frezi Kavite tabanı düzeltme frezi Kavite duvarı düzeltme frezi Gingival Retraksiyon ve Ölçü Diş Renginin Saptanması Renk Seçiminde Etkili Olan Faktörler Şunlardır Renk Seçimi Yapilirken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler Geçici Restorasyonlar Laboratuar İşlemleri Prova ve uyumlandırma Simantasyon Seramik İnleylerin Bakım Ve Kullanımı... 58

6 3. OLGU SUNUMU Olgu Olgu ÖZET KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 87

7 1. GİRİŞ Geçmişten günümüze koruyucu ve restoratif dişhekimliğinin temel işlevi, öncelikle dokuların devamlılığının ve bütünlüğünün korunması ve herhangi bir nedenle kaybedilmiş olan fonksiyon, fonasyon ve estetiğin iade edilmesi olmuştur. Ancak doku devamlılığı sağlanırken, mevcut dokulara verilebilecek zararın en az olması esas alınmalıdır (1). Günümüz dişhekimliğinde kavite preparasyonunda geliştirilen yeni ekipmanlar ve teknikler, ayrıca yeni geliştirilen restoratif materyaller ve adeziv sistemlerde elde edilmeye çalışılan en büyük başarı, materyallerin diş dokularına olan bağlantılarının gerçekleştirilmesi ve bu bağlantının dayanıklı ve uzun ömürlü olmasının sağlanmasıdır. Böylece hekim, kavite preparasyonu sırasında bir taraftan temel kavite prensiplerine uyarken diğer taraftan da diş dokusundan minimum madde kaldırıp, dişin dayanımını arttırarak maksimum fonksiyon, estetik ve tutuculuk sağlamaya çalışacaktır (1,2). Ayrıca hastaların doğal, sağlıklı görünme arzusu toplumun alerjik ve toksik maddelere karşı bilinçlenmesi, estetik beklentilerinin sadece anterior bölgeler için değil posterior bölgeler için de artması, seramik inleyleri gündeme getirmiş, adeziv sistemlerinin gelişmesiyle birlikte; çabuk, kolay ve standart uygulanabilir inley sistemlerinin gelişmesine neden olmuştur (3). Bu tezin amacı adeziv ve tüm seramik inleyler hakkındaki genel bilgilerin değerlendirilmesi ve bu bilgilerin ışığında diğer restorasyonlara göre avantaj/dezavantajlarının tartışılması ve uygulamaları sırasında karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümlerinin değerlendirilmesidir.

8 2. GENEL BİLGİLER 2.1. POSTERİOR DİŞ RESTORASYONU Yüzyıllardan beri diş hekimleri restoratif tedavilerini anterior ve posterior restarasyonlar olarak ayırarak tanımlamaktadırlar. Birçok sebepten ötürü en büyük özen anterior dişlere yoğunlaşmaktadır. Posterior dişlere aynı özenin gösterilmemesine sıkça rastlanır. Hastaların diş dizilerini en uygun koşullarda koruyarak estetik ve işlevsel ihtiyaçlarını karşılamak için en doğru yaklaşımın hangisi olduğuna ilişkin tartışmalar hala sürmektedir. Tartışmaların çoğunluğu hangi metaryalin posterior dişlerde en iyi restarosyonu sağlayabileceği üzerine odaklanmıştır. Günümüzde, posterior bölge dişlerinin restorasyonu amalgam, kompozit rezinler, cam iyonomer simanlar veya indirekt olarak; altın, kompozit ve seramik inley-onleylerle gerçekleştirilmektedir (4) Amalgam Amalgam, diş hekimliğinde yıllardır en çok kullanılan restorasyon maddesidir. Ayrıca diğer restorasyon maddeleri ile karşılaştırıldığında en dayanıklısıdır. Bu özelliklerinden dolayı arka grup hem süt hem de sürekli dişlerde yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Amalgam restorasyonlar, metalik dental restorasyonların en büyük grubunu oluşturmaktadır. Amalgam; teknik olarak civanın diğer metallerle alaşımı olarak tanımlanmaktadır. Dental amalgam ise civa(hg) ile gümüşkalay (Ag-Sn) alaşımının sonucunda oluşmaktadır. Diş hekimliğinde, dental amalgam yerine amalgam teriminin kullanılması daha yaygındır (5). 2

9 Endikasyonları: Süt ve daimi dişlerde, küçük ve büyük azıların fissür ve kavitelerinde Küçük ve büyük azıların ara yüz kavitelerinde Estetik söz konusu olmadıkça küçük ve büyük azıların servikal üçlü kavitelerinde Mine-sement birleşimi veya sement üzerindeki ara yüz çürüklerine açılan kavitelerde Kron harabiyeti olan dişlere, pinler aracılığı ile Dişleri birbirine tutturmak için amalgam splint olarak Kök kanalının retrograd dolgularında (6). Avantajları: Amalgamın uzun yıllardır başarılı bir şekilde kullanılıyor olmasındaki nedenleri literatürde şu şekilde sıralanmaktadır: Uygulamasının kolay olması Çiğneme basınçlarına karşı dayanıklı olması Ağız sıvılarında çözülmemesi Aşınma direncinin yüksek olması Yapısal dayanıklılığından dolayı uzun yıllar ağız ortamında kalabilmesi Diğer restorasyon materyallerine göre daha ekonomik olması Biyolojik olarak uyumlu olması Raydyoopak olması (5). 3

10 Dezavantajları: Amalgamın önde gelen dezavantajı, estetik olmaması ve kavite hazırlığı esnasında diş yapısından fazla kaldırılması ile ilişkilendirilir. Buna ek olarak; Estetik değildir Kavite preperasyonu esnasında dişin sağlam dokusundan daha fazla alınması gerekir Mikrosızıntı görülebilir Kavite preparasyonu hazırlanması güçtür Isı ve elektrik akımını iletir Diş dokularına bağlanması zordur Korozyon, oksidasyona uğrayabilir Mercuroscopic genleşme gözlenir. Olası toksik etkisi ve antibiyotik inhibisyonu üzerine tartışmalar ise halen devam etmektedir (5) Kompozit Kompozit, terim olarak birbiri içinde çözünmeyen, kimyasal olarak birbirinden farklı iki ya da daha fazla materyalin birleşimi olarak tanımlanabilir (6). Kompozit malzeme oluştururken amaç, kompoziti oluşturan kısımların her birinin tek başına sahip olamayacakları özellikleri yapıya kazandırmaktır. Kompozit rezinler için ilk adımlar 1962 yılında Bowen tarafından BİSGMA nın (bisfenol A-glisidil dimetakrilat) bulunması ve bunun sonucu olarak da 1963 de ilk büyük dolduruculu dolgu materyallerinin kullanılmasıyla 4

11 atılmış ve geliştirilmiştir (8, 9, 10). İlk bulunduğu yıllarda pulpa hasarı oluşturabileceği düşüncesi, aşınma dayanımının yetersiz oluşu, radyolusent olması nedeniyle radyolojik kontrollerdeki yetersizlikler, dişe bağlanma yetersizliği sonucu kenar uyumsuzlukları ve akışkan olması nedeniyle kontakt sağlamadaki başarısızlıklar nedeniyle kullanımları sınırlı kalmıştır. Ancak adeziv teknolojisindeki gelişmeler neticesinde dentine bağlantı kuvvetlerinin arttırılması, materyalin doldurucu oranı ve kimyasal katkı oranları gibi özelliklerinin geliştirilmesi sonucunda günümüzde klinik kullanımları çok yaygındır (8, 11). Endikasyonları Restoratif dişhekimliğinde kırılmış dişlerin tedavisinde, Abrazyon ve erozyon nedeniyle oluşmuş servikal lezyonlarda, Renklenmiş dişlerin estetik amaçlı restorasyonlarında, Diastemaların kapatılmasında, Şekil ve boyut anomalisi olan dişlerin tedavisinde, Porselen kron tamirinde, Ortodontik braketlerin yapıştırılmasında, Direkt ve indirekt inley ve onley yapımında kullanılmaktadırlar. Rezin sistemlerin yüzey sertliğinin ve basınca dayanımının doldurucu içeriğinin artmasıyla yükseldiği belirtilmektedir. Yeni teknikler ve materyallerin gelişmesine rağmen kompozit rezinlerin özellikleri henüz optimum seviyeye ulaşamamıştır (7, 8). 5

12 Avantajları Renk seçenekleri içeren ve doğal dişlerle mükemmel uyum gösteren kompozit rezinler geliştirmişlerdir. G.V. Black tarafından amalgam restorasyonlar için tanımlanan kavite preparasyon teknikleri, günümüzde adeziv tekniklerin gelişmesi ile daha konservatif bir özellik kazanmıştır. Mevcut preparasyon tekniği, sağlıklı diş dokusunun korunması ve gereksiz madde kaybının önlenmesi üzerine planlanmıştır. Bond uygulanan kompozit rezin restorasyonların klinik başarısı, yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Adeziv sistemleri ile elde edilen kompozit ile diş arasında oluşan bağlantı, kalan diş dokusunun güçlendirilmesi ve marjinal kenarlardaki bağlanma için önemlidir. Kompozitlerin ısı iletkenliğinin düşük olması, hastaların post-operatif hassasiyetinin azalmasını sağlar. Rezin kompozitler metal içermezler, bu sayede galvanik akımı başlatmaz ya da galvanik akımda rol almazlar. Restoratif materyallerin radyoopak olması; diş dokusu ile çürüğün ayırt edilebilmesi, marjinal adaptasyon ve konturların değerlendirilebilmesi, restorasyon ile diş arasındaki çürüklerin tespiti gibi sebeplerden dolayı önemlidir (12). Dezavantajları Günümüzde, polimerizasyon büzülmesi hala tüm kompozit materyalleri için asıl ve en büyük eksikliktir (5). 6

13 Posterior kompozit restorasyonlardaki başarısızlıkların en önemli nedenlerinden biri, ikincil çürüklerdir. Posterior kompozit restorasyonların polimerizasyon büzülmesi göstermesine bağlı olarak, marjinal sınırlarda boşluklar meydana gelmektedir. Karyojenik bakteriler de bu boşluklardan restorasyon ile diş arasında sızarak, ikincil çürüklere neden olmaktadır. Posterior kompozit restorasyonların bir başka dezavantajı, restorasyon uygulandıktan sonra hastalarda görülen hassasiyettir. Bir klinik çalışma, kompozit restorasyon uygulanan dişlerin %29 unda hassasiyet görüldüğünü belirtmiştir. Ancak son yapılan çalışmalarda, dentin adezivlerindeki gelişmeler sonucu, uygulama sonrası hassasiyet şikayetlerinde belirgin bir azalma olduğu tespit edilmiştir. Posterior kompozit restorasyonların aşınma direnci ile ilgili önemli gelişmeler gerçekleşmesine rağmen, hala istenilen seviyeye ulaşılamamıştır. Son yapılan çalışmalar, posterior kompozit restorasyonların aşınmaya uğramaları sebebiyle, 7 ya da 8 yıl sonra değiştirilmesi gerektiğini göstermiştir. Kompozit rezinlerin klinik performansını olumsuz etkileyen bir faktör de, su emilimidir. Su absorbsiyonu sonucu kompozit restorasyonlar bozunma gösterirler. Polimerizasyon büzülmesi, kompozit restorasyon ile kavite kenarları arasında boşlukların oluşmasına neden olmaktadır (12). Posterior kompozit restorasyonların klinik başarısızlık nedenlerinden biri de, yerleştirme tekniğinin zorluğudur. Uygulama tekniği, restorasyonun iyi bir adezyon sağlaması için oldukça önemlidir. Uygulama teknikleri 7

14 arasındaki farklılıklar, kompozit restorasyonların başarısına büyük etki etmektedir. Klinik çalışmalar, kompozit restorasyonların uygulama süresinin, amalgam restorasyonların uygulama süresinden daha fazla olduğunu göstermiştir. Günümüzde, cıva içeriği ve estetik olmayan görünümü nedeniyle, amalgam kullanımı azalmıştır. Amalgam restorasyonların içerdiği cıva oranının sağlığı etkilemeyeceği bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış olmasına rağmen cıva hakkındaki endişelerin devam ediyor olması, bu endişelerin bilimsel olmaktan çok, psikolojik olduğunun göstergesidir. Yapılan birçok araştırmalara rağmen, hastalar amalgam hakkında endişe duymakta ve amalgam yerine cıva içermeyen restoratif materyaller talep etmektedir. Devletlerin cıvayı tehlikeli atık olarak sınıflaması ve muayenehanelerdeki cıva içeren atık suları arıtmak için pahalı sistemlerin kurulması gerekliliği, hekimlerin de amalgama olan ilgisini azaltmıştır. Bunun sonucu olarak posterior kompozit rezin restorasyonların kullanımı yaygınlaşmıştır (12, 13) İnley Eksik diş dokularını restore ederken geride kalan diş yapısı, yapılacak restorasyonu yerinde tutabilecek ve dişi çiğneme kuvvetine karşı koruyabilecek durumda ise intrakoronal bir restorasyon yapılır. İntrakoronal restorasyonların yapımında direkt veya indirekt restoratif teknikten yararlanılır (14). Direkt teknikte, prepare edilen kaviteye yumuşak veya plastik haldeyken konulan restorasyon metaryali, sertleştikten sonra andırkatlar yardımıyla 8

15 mekanik olarak veya adezyon yardımıyla tutunur. İndirekt teknikte ise laboratuarda metal, seramik veya kompozitten hazırlanan restorasyon ikinci randevuda hastanın dişine simante edilir (15). Yapım şekilleri ilk kez 19. yüzyılda Philbrook tarafından tanımlanmış olan inleyler, ağız dışında hazırlanarak kavitelerine siman aracılığı ile yapıştırılan restorasyonlar olup uygulanan kavitenin boyutlarına göre inley, onley ve overley olarak adlandırılmakta olan İndirekt hazırlanan intrakoronal restorasyonlardır (16). İnleyler, okluzal, gingival ve proksimal lezyonların restorasyonunda kullanılan en basit simante restorasyonlardır. Dişin çiğneme yüzeyinin tamamı restorasyon metaryali ile örtülmez. Çiğneme yüzeyinin tamamı restorasyon metaryali ile örtülüyora onley, bukkal ve lingual yüzeyler örtülüyorsa overlay restorasyon adını alır (15). İnley tarzı restorasyonlar kalan diş yapılarını maksimum derecede korumakta ve bir kron protezi uygulamasını geciktirmektedir. İnleyler, diş preparasyonlarının oldukça konservatif olması, yani daha az madde kaybı gerektirmesi, kalan diş dokularını yeterince desteklemesi, periodonsiyumun korunması, estetik olması ve maliyetlerinin daha uygun olması gibi faktörlerden dolayı oldukça önemli avantajlar sağlamaktadır. Bir inley materyalinde aranılan özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz : Dokularla uyum içerisinde olabileceği özelliklere sahip olmalı, Şeklini uzun zaman koruyabilmeli, Aşınmaya dirençli olmalı, 9

16 Fiziksel ve kimyasal özellikleri doğal diş yapısına uymalı, sağlamalıdır. Dentin ile yeterli ve kalıcı bir bağlantı yapıp güvenilir bir kenar uyumu İnley restorasyonlar son yıllarda adeziv sistemlerinin gelişmesiyle tekrar gündeme gelmiş ve bu sistemde kullanılacak materyaller konusu da önem kazanmıştır. Bugün dişhekimliğinde metal dökümden, kompozit ve porselene kadar çeşitli tiplerde inley restorasyonlar yapılmaktadır. Hastaların estetik taleplerinin artması ve metal restorasyonlardaki alerjik reaksiyonlara karşı bilinçlenmeleri, yeni geliştirilen teknik ve materyaller ayrıca adeziv sistemlerdeki gelişmeler günümüz dişhekimliğinde kompozit ve porselen inleyleri daha popüler hale getirmiştir (17). Endikasyonları Aşırı harabiyete uğramış, diğer dolgu maddeleri ile restorasyonunda problem çıkacak dişlerde, Bağlanma için yeterli ve uygun diş dokusu bulunan ve geniş restorasyon gerektiren dişlerde restorasyonun dişin geride kalan dokularını koruyup güçlendirebileceği dişlerde, Kondansasyon ve polisaj zorlukları yüzünden dişetinin altına, yaygın bir şekilde uzanan kavitelerde, Amalgam ve kompozit gibi dolgu maddelerine karşı duyarlılık veya alerjik reaksiyon gösteren hastalarda, Ağızda farklı metallerden yapılmış restorasyonların olduğu ve galvanik akımın meydana gelebileceği vakalarda, 10

17 Kapanış ve oklüzyon bozuklukları nedeni ile yeni oklüzyon düzenlemeleri yapılacak hastalarda, İleri derecede abrazyon ve atrisyon gösteren hastalarda Uzun dönem kullanılmış arka grup kompozit rezin restorasyonların başarısızlığında, kırık, aşınma veya sekonder çürük nedeniyle bir yenilenme gerektiğinde, Mevcut metalik restorasyonların estetik nedenlerle yenilenmesinde, İleride kron yapılacak dişlerde ara bir onarım şekli olarak inley restorasyonlar endikasyon alanı bulabilir (18). İntrakoronal restorasyonlardan olan inley ve onleyler genellikle döküm yolu metalden (altın) yapılan döküm dolgulardır. Altın varak kullanılarak da inley restorasyon elde etmek mümkündür. Ancak yeni geliştirilen teknik ve materyallerle, metal restorasyonların yerini seramik ve kompozitler almıştır. Bir inley, zamanla bozulmayacak çok iyi bir materyal gerektirir. İnleyler, çürük oranı düşük olan ağızlarda kullanılmalıdır (19). İnleyler protetik tedavi uygulamalarında genel olarak şöyle sınıflandırılabilir: I. Döküm metal inley II. III. İndirekt kompozit inley Porselen inley 11

18 Döküm Metal İnley Altından imal edilmiş döküm metal inleylerin diş hekimliğinde kullanımı Taggart ın altın dökümleri ortaya koyduğu 1907 yılına rastlar. Altın inleyler, alt ve üst çenede 4, 5, 6 numaralı dişlerde uygulanır. 7 numaralı dişlerde, oklüzal ya da çok yüzlü kavitelerin yapılacağı durumlarda, geniş bir kullanım alanı bulur. Endikasyonları, amalgam restorasyonunkiler ile hemen hemen aynıdır. İnleyler, estetik yönden olumsuz bir görünüm ortaya çıkmayacaksa 1, 2, 3 numaralı dişlerdeki sınıf 3 kavitelerde de uygulanır. Kontağında kron bulunan kavitelerde de endikasyon üstünlüğü vardır. Dişte madde kaybı büyük olduğu zaman ya da aksi bir durumda çok küçük kavitelerde ve devital dişlerde kontrendikasyon söz konusudur. Devital dişlerde özellikle MOD kavitelerde, inley pulpa odasına kadar uzandığından ve normale oranla hacimli olduğundan, diş dokusunun çatlaması ve inleyin kuvvetli bir kama etkisi ile dişin kırılmasına neden olması kaçınılmazdır. Bu tür dişlerde, tüberküllerde güvence altına alınamamaktadır. Böyle vakalarda önlem olarak onley düşünülmelidir. Aşınmaya karşı dirençlerinin yüksek olması, kırılma oranlarının az olması, toksik etkilerinin bulunmaması, iyi polisaj yaplabilmeleri ve özelliklerini uzun yllar boyunca bozulmadan koruyabilmeleri, soy metal olmaları nedeniyle korozyona uğramamaları döküm inleylerin önemli avantajlardr. Ayrıca oligodinamik etkileri nedeniyle bakteri birikimine de izin vermezler. Estetik olmayışları, yüksek maliyetleri ve yapım aşamasındaki teknik hassasiyete bağlı olarak ortaya çıkabilecek hataların fazlalığı günümüzde tercih edilmemelerine neden olan dezavantajlardır (20, 21). 12

19 İnleylerin Köprü Ayağı Olarak Kullanılması Genellikle köprü ayağı olarak inley yerine tam kronların yapılması önerilmektedir. Ancak estetik, periodontal ve hijyenik amaçlarla inleylerin köprü ayağı olarak kullanılması başarılı olmaktadır. İnleylerin köprü ayağı olarak kullanımı aşağıdaki endikasyonlarla belirlenir: Endikasyonları Gövde sayısının birden fazla olmadığı durumlarda Klinik kron boyu yeterli olan vakalarda Dişin vital ve tüm kavite duvarlarının dentinle desteklendiği durumlarda Kontrendikasyonları Rotasyona uğramış dişlerde Aşırı madde kaybına uğramış klinik kronu kısa dişlerde Oklüzal düzlemden yükselmiş olan dişlerde Devital dişlerde Servikalde geniş bir çürük veya restorasyon varlığında Abraze dişlerde ve yaşlılarda Köprü ayağı olacak inley boşluklarının yan duvarları paralel olmalı ve kavite denilen bu boşluklar, yeteri kadar geniş ve derin olmalıdır. İnley köprülerde, köprü ayağı ile gövdesi arasındaki ilişki sabit ve hareketli olabilir.sabit olması durumunda, döküm inley gövdeye lehimlenir veya tek parça döküm olarak inleyli köprü bitirilmiş olur. Bu tür köprülerde, bir süre sonra destek dişlerin periodontal dokular ile zararlı etkiler ve sonuçta 13

20 dişlerde oynama görülmekte ise de 20 yıl ve daha uzun süre kullanılan köprüler de tespit edilmiştir. Hareketli bağlantı, köprüye hareket serbestliği verir. Bu hareketlerden, üzerinde inley tutucuyu bulunduran ayak diş etkilense bile kavite ile inley arasında bir hareketlilik söz konusu olmadığından çürük olasılığı en aza indirgenmiş olmaktadır (19) Kompozit İnley Kompozit inley, direkt veya indirekt yöntemle kompozit rezinden hazırlanarak dişteki kaviteye solid bir kitle hâlinde simante edilen onarım şeklidir. Günümüzde estetik anlayışı süratle gelişmesiyle artık hastaların birçoğu arka grup dişlerine uygulanan restorasyonlarda da doğal görünüm ve estetiği tercih etmektedir. Gittikçe artan bu istek karşısında araştırıcılar ve üreticiler 1885 ten beri yaygın olarak kullanılan amalgamın yerini alacak, ideal özelliklere sahip restoratif maddelerin arayışı içerisindedir. Nitekim bu amaçla ışınla ve kimyasal olarak sertleşen direkt posterior kompozit rezinler ortaya atılmıştır. Ancak uygulama güçlüğü, bazı fiziksel özelliklerin yetersiz olması ve polimerizasyon büzülmesinin doğurduğu olumsuz sonuçlar nedeniyle bu maddelerin arka dişlerde kullanımı da sınırlı kalmıştır. Son senelerde ise, anılan sorunları ortadan kaldırmak için çalışmalar ekstraoral polimerizasyon üzerinde yoğunlaşmıştır. 14

21 Posterior kompozit inley tekniği olarak karşımıza çıkan bu uygulamalar, arka grup dişler için porselen kron çalışmalarına göre daha konservatif restorasyon alternatifi olarak literatürde yer almaktadır (19). Kompozit İnleylerin Endikasyonları Genel olarak inleyler MO, DO veya MOD inley olarak premolar ve molarlarda uygulanabilir. Spesifik olarak ise; Ağız hijyeni iyi olan vakalarda, Amalgama karşı aşırı duyarlılık veya alerjik reaksiyon gösteren hastalarda, Ağzında farklı materyallerden yapılmış restorasyonların olduğu ve galvanik akımın meydana gelebileceği vakalarda, Estetik kriterlerin ön planda olduğu vakalarda, Geniş madde kaybı olan dişlerde, ancak bağlanma için uygun ve yeterli diş dokusu olması ve rezin bağlı restorasyonun dişin geri kalanını koruyup güçlendirmesi şartı ile yapılabilir (8, 17). Kompozit İnleylerin Kontrendikasyonları Ağız hijyeninin yeterli olmadığı hastalarda, Kalan diş dokusunun yeterli olmadığı vakalarda, Tüberkül kırıklarında, Bruksizm ve benzeri hastalıklara meyilli olan hastalarda, Dişte andırkatlar varsa, kompozit inleyler uygulaması risklidir (17). 15

22 Yapım Teknikleri Kompozit rezin üreticileri, çok sayıda inley kompozit sistemlerini ve tekniklerini piyasaya sürmüştür. Bunlar, klinikte yapılan inleyler, direkt yöntem; laboratuvarda yapılan inleyler ise indirekt yöntem olarak bilinirler (19) Klinikte Yapılan İnleyler Direkt kompozit inleylerin yapılışında, preparasyon sonrası kaviteye agar alkol esaslı bir lak veya gliserin sürülür, bunun amacı kompozit materyalinin kaviteye yapışmasını önlemektir. Kaviteye kompozit koyulup çeşitli yönlerden ışık verilerek (6 dk.) sertleştirilir. Veya 100º C de 7 dk. ısıya maruz bırakılır. Böylece polimerizasyon gerçekleşmiş olur. Daha sonra preparasyon asitlenir ve inley materyali dual-cure rezin simanla yapıştırılıp polisajlanır. Direkt kompozit inleylerin posterior kompozitlere göre avantajı; kavitenin dışında daha uzun süre polimerizasyona tabi tutulması ve dolayısıyla polimerizasyon kontraksiyonunun daha az ve mekanik özelliklerinin daha iyi olmasıdır. Ayrıca inleylerde aproksimal ve gingival bölgelerde polisaj imkanı bulur (17, 22) Laboratuvarda Yapılan İnleyler İndirekt inleyler, kavite preparasyonu sonrasında ölçü alınıp ve model hazırlanıp laboratuarda model üzerinde yapılırlar. Laboratuarda 140º C de 85 psi de 10 dk. polimerize edilir. Bu ısı ve basınç altında polimerize olan 16

23 kompozit homojen mikrodolduruculu tip kompozittir ki bu ışıkla polimerize olan direkt kompozite göre daha az poröz ve daha iyi renk stabilizasyonu sağlar. Laboratuardan inley geldikten sonra preparasyon asitlenir ve dualcure rezin simanla yapıştırılır. Kompozit inleylerin indirekt uygulamasındaki amaç inleyin polimerizasyon sırasındaki büzülmesini azaltmaktır. İndirekt çalışma tekniğinde kompozit inleyin polimerizasyon büzülmesi restorasyonun laboratuar aşamasında oluşur, daha sonra oluşacak büzülme simantasyon sırasında yapıştırıcı rezinde meydana gelir ve kompozit inleyin polimerizasyonu sırasında meydana gelen büzülmeden daha azdır. İndirekt çalışma tekniği polimerizasyon büzülmesini azaltmanın yanı sıra polimerde arta kalan reaksiyona girmemiş artık monomerlerin miktarını da azaltmış olur. Böylece kompozit inleyin mekanik özellikleri (özellikle mikroporöziteler, renklenmeler ve çiğneme kuvvetlerine karşı direnç) ve marjinal adaptasyon iyileştirilmiş olur. İndirekt kompozit rezinler aşınmaya dirençlidirler, ayrıca karşıt dişte aşınmaya neden olmazlar. Kompozit inleyler konvansiyonel kompozitlere göre hastaların estetik beklentilerini daha çok karşılar (17). Kompozit İnleylerin Avantajları Estetiktirler. Polimerizasyon ekstraoral olarak gerçekleştiği için polimerizasyon büzülmesi direkt posterior kompozitlerdeki gibi fazla değildir. Eksik proksimal kontaktların ekstraoral olarak tamamlanması sadece bu rezin tekniklerde mümkündür. 17

24 Laboratuar işlemleri porselen inleylerdeki kadar uzun ve zahmetli değildir. Adeziv sistemlerle bağlandıklarından, dişe daha konservatif yaklaşımlarda bulunulabilir. Kalan diş dokusunu maksimum derecede korumakta ve dişin direncini arttırmaktadır (19, 23, 24). Kompozit İnleylerin Dezavantajları Direkt rezin uygulamalarındaki kadar kısa sürede olmasa da su emme özellikleri vardır. Zamanla renk değiştirirler. Aşınmaya karşı dirençsizdirler (19, 23) Seramik İnley Seramik inleyler restoratif materyaldeki estetik beklentilerin son yıllarda artmasıyla birlikte oldukça ilgi çekmektedir. Porselenin dişhekimliğinde 100 yıl öncesinden beri kullanıldığı bilinmektedir. Herbst 1882 de fırında pişirilen ilk seramik inleyi geliştirmiştir de Land ve Marra nın porselen inleyleri tanıttıkları bildirilmiştir. Land platin folyo üzerinde seramik inleylerin fırınlanarak hazırlandığı metodu geliştirmiştir (17) de Jenkins, Dental Cosmos adlı kitabında porselen inleylerin, diş yapısının korunması ve termal özellikleri gibi avantajlarından bahsetmiştir. Porselen inley ve kronlar 1923 e kadar geliştirilmeye devam etmiş ve Wain 18

25 erimiş porseleni, döküm porselenini geliştirmiştir. Bununla beraber porselenin kırılganlığı, yapıştırıcıdaki hatalar, interfasiyal sızıntı ve marjinal uyumsuzluk gibi nedenlerden dolayı, ayrıca uygulama kolaylığı nedeniyle popülarite kazanan silikat simanlar, akrilik rezinler ve asitle pürüzlendirme gibi teknikler porselen inleyin gelişimini etkilemiştir. Hızlı el aletleri ile kullanılan elmas frezler, elastomerik ölçü materyalleri, cam ionomer simanlar da porselen inleyin kullanımını zaman içinde artırmıştır li yıllara gelindiğinde; porselen restorasyonunun yapışma yüzeyinin asit ile pürüzlendirilip, porselen-kompozit bağlantısını sağlayan silan solüsyonunun, restorasyonun iç yüzeyine uygulanması ve restorasyonun asit ile pürüzlendirilmiş mine ile çevrili kaviteye dual-cure kompozit siman ile yapıştırılması kabul edilmiş bir teknik olarak görülmektedir. Yeni bağlantı tekniklerinin ve materyallerinin geliştirilmesi neticesinde dental seramiklerin dentin dokusuna bağlanması mineye olan bağlantı ile eşdeğer oranda elde edilebilmektedir. Kompozit rezin siman da çok incedir (~ 24 µm) bu da polimerizasyon büzülmesinin ve mikrosızıntının azalmasını sağlamaktadır. Ayrıca bonding sistemlerinin gelişimi ile seramik ile diş arasında başarılı bir bağlanma sağlanmıştır. Bu güçlü bağlanma ile kalan diş dokularının dayanıklılığını attırdıkları belirtilmektedir. Tüm bu gelişmelere rağmen, estetik porselen inley tipi restorasyonlar, özellikle porselenin kırılgan yapısı nedeniyle, posterior dişlerde 1980 li yıllara kadar yaygın olarak uygulanamamıştır. Ancak 1985 yılından itibaren iyon değişimi ve lösit kristalleri ile güçlendirilmiş mekanik direnci çok yüksek güçlü 19

26 porselenler ile ileri teknoloji ürünü yeni sistemler geliştirilmiş ve porselen inleyler tarihsel gelişimi içinde en yüksek popülariteyi 90 lı yıllarda kazanarak günümüzde posterior dişler için gerçek bir restorasyon alternatifi olmuşlardır. Porselen restorasyonların birçok mükemmel özellikleri vardır. Biyouyumlu, kimyasal olarak stabil, optik ve estetik özellikleri çok iyidir. Ayrıca aşınmaya dirençli olup renk değiştirmezler. Porselen sıkıştırma kuvvetlerine karşı iyi dirence sahipken, çekme kuvvetlerine karşı direnci daha azdır. Çünkü bu materyaller kırılgan yapıya sahiptirler. Teknolojik gelişmelerle birlikte asitleme, bonding ve rezin esaslı maddeler ile diş dokularına bağlanabilen porselenler üretilerek restorasyona iyi bir marjinal uyum sağlanmıştır. Ayrıca yeni geliştirilen dökülebilir cam seramikler ve en son ısı altında preslenebilen, lösit ile güçlendirilmiş porselen sistemleri [IPS Empress (Ivoclar), Finesse (Ceramco)] ile porselenler daha güçlü ve dayanıklı hale gelmişlerdir (17). Dental porselenler sabit restorasyonların en estetik şekilde yapılabileceği materyallerdir. Dört oksijen atomu arasına sıkışan bir silisyum atomunun oluşturduğu (SiO4) tetra hedra yapısında bir bileşim olup kristalize olmamış camlardır. Bütün seramikler doğal olarak aynı yapıdan meydana gelmişlerdir, temel yapı üç ana maddeden oluşur. Dental porselenlerde bu üç ana madde farklı oranlarda bulunur. Bu maddeler; Feldspat: Potasyum alüminyum silikat (K2O Al2O3 6SiO2) ve albit in (Na2O Al2O3 6SiO2) karışımıdır. 20

27 Porselene doğal bir tanslusenslik veren ana yapıyı teşkil eden maddedir. %70-85 civarında orana sahiptir. Bu maddenin bağlayıcı bir özelliği vardır. Fırınlama sırasında eriyerek kuartz ve kile matriks oluşturur. Ayrıca porselenin kitlesindeki ısıya dirençli elemanları birbirine bağlar º C de ergiyen feldspat, serbest kristalin fazında cama dönüşür, kuartz ve kaoline yapı olarak yardımcı olur. Eritici ve birleştirici olarak etki eder. Porselenin kitlesine akıcılık kazandırır ve şeffaflık verir (19, 23). Kuartz (Silika) (SiO3): Ergime ısısı diğer maddelere nazaran daha yüksek (yaklaşık 1700ºC) olan kuartz tutucu bir destek oluşturur. Silika yapısında olup, matriks içinde doldurucu görevi yapar. Porselenin sertliğini ve stabilitesini sağlar. Pişirme sonucu meydana gelebilecek büzülmeleri önler. Termal genleşme katsayısını kontrol etmeye yardımcıdır. %10-22 oranında bulunur. Porselenin dayanıklılığının artmasını sağlar, aynı zamanda materyale şeffaf bir görünüm verir. Fırınlama sonrası kontraksiyonları engeller (19, 23). Kaolin (Al2O3-2SiO2-2H2O): Dehidrate olmuş alüminyum silikattır. Çin kili olarak adlandırılır. Yapışkan bir yapıya sahip olduğundan diğer materyalleri bir arada tutar. Dolayısıyla porselenin modelajına yardımcı olur. Opak olduğundan çok az kullanılır. %1-5 oranındadır. Isıya oldukça dayanıklıdır. 1800º C ergiyen kaolin, bir alüminyum hidrat silikatıdır (19, 23). Bu üç ana maddenin dışında akışkanlar veya cam modifiye ediciler, ara oksitler, çeşitli renk pigmentleri, opaklaştırıcı veya flouresans özelliğini geliştiren çeşitli ajanlarda porselen yapıya eklenebilmektedir (17, 19). 21

28 Porselenin Sınıflandırılması Porselenler birçok şekilde sınıflandırılmaktadır (17, 25, 26). A) Bileşimlerine (içeriklerine) Göre: Feldspatik Porselen Metal Destekli Porselen Metal desteksiz Porselen B) Pişirme Isılarına Göre: Yüksek Isı Porseleni: º C Orta Isı Porseleni: º C Düşük Isı Porseleni: º C kullanılır. Porselen inleylerde yüksek sertliğe sahip olan düşük ısı porseleni C) Kullanım Bölgelerine Göre: Hareketli protezlerde kullanılanlar Jaket ve inleylerde kullanılanlar (Alumina) Veneer kronlarda kullanılanlar Metal Desteksiz Porselenler Estetik üstünlükleri nedeniyle tam porselen restorasyonlar aşağıda sıralanan özelliklerinden dolayı kullanım endikasyonları varsa metal destekli 22

29 porselen restorasyonların yerine yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır (26): Biyolojik uyumlulukları, ağız içinde kimyasal reaksiyona girme potansiyeli yüksek olan metallere oranla daha üstündür. Homojen yapıdadırlar. Renkte derinlik sağlarlar ve ışığı yansıtma özelliklerine sahip oldukları için, doğal diş yapısına daha yakın görünümdedirler. Doğal diş dokusuna yakın ısısal genleşme katsayısına ve ısı iletkenliğine sahiptirler. Sıkışma kuvvetlerine karşı çok dayanıklıdırlar. Hastaların estetik beklentilerine daha uygun olan tam porselen restorasyon sistemleri yapım tekniği yönünden 4 gruba ayrılabilirler (17, 26): 1. Dökülebilir (cam) porselen sistemleri: Dicor (Dentsply, A.B.D.), Cerapearl (Kyocera, A.B.D.). 2. Refraktör die lar üzerinde fırınlanan porselen sistemleri: Vitadur (Vita- Zahnfabrik, Almanya), Cerestore/ Alceram (Innotek Dental Corp., A.B.D.), Optec (Jeneric, Pentron Inc., A.B.D.), Hi-Ceram (Vita-Zahnfabrik, Almanya), In-Ceram (VitaZahnfabrik, Almanya). 3. Preslenebilir porselen sistemleri (Isı ile basınçlı olarak üretilen porselen sistemleri): IPS-Empress (Ivoclar, Schaan, İsviçre), Finesse (Ceramco, Almanya). 4. CAD-CAM Sistemi (Computer Aided Design- Computer Aided Manufacture): Cerec (Siemens, Almanya), Duret (Sopha, Fransa), Celay 23

30 (Mikrona, Almanya), Denticad (Bego, Almanya), Procera Al-Ceram (Procera, Sandvik, İsveç). Dişhekimliğinde porselenin avantaj ve dezavantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir (17): Avantajları Mekanik etkilere (baskı kuvvetlerine) karşı dirençlidir. Ağız sıvılarından etkilenmezler. Renk ve boyutsal olarak stabildir. Isısal genleşme katsayısı diş dokusuna yakın değerdedir. İnternal ve yüzeysel olarak boyanabilir ve effektlenebilir. Su emme özelliği yoktur. Glaze yapılmış porselen yüzeyi üzerine plak birikimi minimum düzeydedir. Doğal dişlerdekine benzer şekilde renk ve ışık geçirme özelliğine sahiptir. Isı ve elektrik akımını zayıf iletir. Dezavantajları Porselen rijit bir maddedir, üzerine gelen ekstra yükleri tolere edemez (Gerilim ve makaslama kuvvetlerine karşı dirençsizdir). Metal alt yapı ile yeterince desteklenmediğinde kırılabilir. Rengi sabit kaldığından komşu dişlerin zamanla renklenmesi karşısında estetik uyumu bozulur. 24

31 Ekonomik değildir. Klinik uyum ve hataların düzeltilmesi risklidir. Yeniden şekillendirilmesi gerektiğinde metal destekli yapıdan ayırımı zordur. Çekme kuvvetlerine karşı dirençli değildir Porselen İnley Yapım Teknikleri Fırınlanmış porselenin mikroyapısı genellikle kristalin yapı ve onu çevreleyen camsı matriksten oluşur. Porselen inley yapımında kullanılan seramikler esas olarak güçlendirilmiş porselenlerdir. Bu tip materyallerin, metale bağlanan konvansiyonel porselen ile karşılaştırıldığında, daha yüksek oranda kristalin faz içerdikleri görülür. Porselene dayanıklılık veren bu fazdır. Güçlendirme, değişik işlemlerin sonunda olabilir. Bu işlemlerden en yaygın olanı alumina ve lösit gibi yüksek elastisite modülü olan kristallerin camsı matriks içine girmesiyle oluşan kristal -cam bileşkeleridir. Günümüz yüksek teknolojisinin dişhekimliğine sağladığı olanaklar sayesinde posterior dişlerde de başarı ile uygulanabilirler, çok yüksek dirençli porselen inley teknik ve sistemleri geliştirilmiştir (17, 26) Konvansiyonel Fırınlama Yöntemleri Platin Folyo Yöntemi % 50 Al 2 O 3 içeren Vitadur, MgO içeren Magnezyum Core bu gruba dahildir. Güdük üzerinde platin folyo uyumlandırılır. Bunun üzerine Al2O3 25

32 veya MgO ile güçlendirilmiş porselen yerleştirilir ve güdükten ayrılarak folyo ile birlikte fırınlanır. Kırılma dayanımın düşük olması ve restorasyon kenarlarında uyum bozukluklarına yol açması, kullanım alanını sınırlamıştır (17) Refrakter Day Yöntemi Günümüzde platin yaprağın yerini almış olan refrakter die materyali porselenin direkt olarak üzerinde fırınlanabileceği yüksek ısıya dayanıklı fosfat bağlı bir revetmandır. Bu materyal ile elde edilen dayların kenarlarında kırılma direnci yüksektir ve sertleşme genleşmeleri düşüktür. Ayrıca üzerinde pişirilen porselenin ısısal genleşmesi ile uyum gösterirler. Defalarca fırınlanmaya uygundurlar ve alüminyum oksit kumlaması ile kolayca bitmiş restorasyondan ayrılırlar. Refrakter day tozları genel olarak, amonyum fosfat, alumina, magnezya, silika ve zirkon gibi seramiklerin karışımından oluşurlar (17, 26) Döküm yolu ile elde edilen porselen inleyler A. Dicor Sistemi 1983 yılında Grossman ve 1984 yılında da Adair'in çalışmaları sonucunda dişhekimliğine kazandırılmış bir dökülebilir seramik sistemidir. Dicor, camsı yapıdaki çekirdekler halinde kullanıma sunulur ve mum eliminasyonu tekniği ile kullanılır. Kristalizasyon işlemi olarak adlandırılan ve 650 C ile 1075 C arasında uygulanan ısıl işlem esnasında cam matriks 26

33 içerisinde tetrasiklik flor mika kristalleri büyüme göstererek, dayanıklılığı arttırmada rol oynar. Normal seramiğin iki katı esneme dayanıklılığına sahiptir. Yüksek baskı kuvvetlerine karşı dayanıklılığı, sertliği, yoğunluğu, aşınmaya karşı direnci, ısısal genleşme katsayısı ve yarı şeffaflık özelliği doğal diş dokusuna benzer. Dökülebilir seramikler hakkında kimyasal yapılarının ağız ortamında stabil olmaması ihtimalinden dolayı çok az gelişme sağlanabilmiştir (27) B. CeraPearl Dökülebilir seramikler apatit ve cam seramikler olarak ikiye ayrılırlar. Hobo ve Iwata doğal diş yapısını taklit etmek için sentetik hidroksil apatitin en ideal restoratif materyal olacağı düşüncesiyle 1985 yılında indirekt bir teknik geliştirmişlerdir. Cera-Pearl adı verilen bu sistemin tekniği Dicor cam porselenine benzemektedir. Bu sistemde kalsiyum fosfat esaslı cam, kontrollü ısı uygulamasıyla kısmen kristalin bir yapıya dönüştürülür. Bu ilk kristalin faz oksiapatit yapısındadır. Suyun varlığında hemen hidroksil apatile çevrilir. Işığı kırma özelliği, yoğunluğu ve termal iletkenliği doğal mineye benzer bulunmuştur. Dökülebilir seramiklerin dezavantajı pahalı laboratuar sistemleri gerektirmesi ve renk uyumunun dıştan boyama ile sağlama zorunluluğudur (17, 26). 27

34 Isı ve presleme yolu ile elde edilen porselen inleyler (Lösit ile güçlendirilmiş metal desteksiz porselen sistemi) 1983 yılında geliştirilmiş bir sistemdir. IPS Empress (Ivoclar), Finesse (Ceramco) kayıp mum tekniği kullanılan bu sistemde, renklendirilmiş prefabrik cam-lösit tabletler ısıtılıp preslenmektedir. Bu teknik için geliştirilmiş olan cam porselen materyali esas olarak feldspatik porselen olup lösit kristalleri ile güçlendirilmiştir, iki farklı yapım tekniğine sahiptir, ilk teknikte renklendirilmiş dentin tabletleri kullanılarak restorasyonun altyapısı imal edilir. Restorasyonun son formu ise veneer porselen materyali ile tabakalama tekniği kullanılarak verilir. İkinci teknikte ise, doğrudan doğruya restorasyonun bitiş formu imal edilir. Günümüzde kron-köprü uygulamaları için kullanılmayan bu yöntem, tüm seramik inley uygulamalarında en yaygın olan uygulamadır (17, 26). İngot adı verilen, lösit ile güçlendirilmiş cam seramik tabletler ısı ile yumuşatılarak yavaş yavaş preslenir. Silikat cam matriks hacminin % kadarını 1-5µm. Büyüklüğünde lösit kristalin faz oluşturur. Materyalin yüksek yarı geçirgenliği ve aşındırma etkisi doğal dişinkine benzer. IPS Empress, ingot formundaki bir feldspatik porselen tipidir. Full kontur kron mum ile modele edilir, revetmana alınır 850 C ye kadar ısıtılarak mum uzaklaştırılır. Döküm yoluna seramik blok aluminyum piston yerleştirilir. Manşet, EP 500 adı verilen özel porselen fırınına konur. Isı 1150 C ye çıktıktan sonra 20 dk. süre ile yumuşamış seramik blok MPa basınç ile yavaş yavaş vakum altında preslenir. Revetmandan çıkarılan restorasyon kumlama ile temizlenerek model üzerinde kontrol edilir. Hastada da kontrol edildikten sonra daha iyi bir estetik için boyama veya tabakalama tekniği ile yeni bir 28

35 görüntü verilebilir. Estetiğin önemli olduğu ön bölge restorasyonların tabakalama, anatomik özelliklerin önem kazandığı arka bölge restorasyonlarında boyama tekniği kullanılır (17). Basınç altında pişirmenin ardından yapılan tabakalama veya boya uygulaması gibi fırınlama işlemlerinin, lösit kristallerinin, yoğunlaşması ile cam faz içinde daha homojen bir yapı sağladığı ve bunun da dayanıklılığı önemli ölçüde arttırdığı bildirilmekle birlikte ilave fırınlama işlemlerinin core materyali direncine bir etkisi olmadığı ifade edilmektedir. Ayrıca Sorensen ve arkadaşları, lösit ile güçlendirilmiş kronlarda bükülme dayanımının kron kalınlığı ile artmadığını belirtmişlerdir. Bununla birlikte, cam ve kristallerin termal genleşme katsayılarının ve camsı geçiş sıcaklıklarının (Tg) farklı olması nedeni ile porselen içinde oluşan streslerin, yapının dayanıklılığını arttırdığı bildirilmektedir (17, 26). Lösit ile güçlendirilmiş porselen çekirdekleri elde etmek üzere, öncelikle cam yapı eritilir. Kristalizasyon ve çekirdekleşme için ısıl işleme tabi tutulduktan sonra öğütülür. Toz halindeki yapıya, stabilize edici kimyasal katkı maddeleri, fluoresans bileşikler skalalardaki renkleri sağlayacak şekilde renklendiriciler katılır. Daha sonra tablet şeklinde preslenip yaklaşık 1200º C de ısıl işleme tabi tutularak kullanıma hazır hale getirilir. Boyama tekniği için yarı şeffaf hazırlanan çekirdekler º C de, kendilerine özgü fırınlarda preslenir (26). Lösit ile güçlendirilmiş porselen sistemininde, kontrollü yüzey kristalizasyonu söz konusudur. Kontrollü yüzey kristalizasyonununda kristaller, cam partiküllerinin yüzeyinden merkezine doğru büyüme gösterir. Temel yapıyı oluşturan camdaki kristalizasyon ve çekirdekleşmenin ilk 29

36 safhası, cam tozunun, gren sınırları içerisinde başlar, kısa bir ısıl işlemden sonra, yüzey kristalizasyonu sonucunda, küçük lösit kristalleri gelişir. Kristaller, kristalizasyonun merkezinden, çiçek yaprağı şeklinde büyümeye başlar ve 1200º C lik ısıl işlem sırasında da gelişmeye devam ederler. Taramalı Elektron Mikroskop çalışmaları, Empress tabletlerindeki lösit kristallerin kümeler halinde gruplaştığı ve camsı fazın geniş sahalarında yerleşmiş olduğu gözlenmiştir. Buna rağmen basınç fırınından çıkan restorasyonda, lösit kristallerinin daha iyi dağılım gösterdiği saptanmıştır. Bu farklılık; yumuşamış çekirdek üzerine basınç uygulandığında eriyen camın tijlerden geçerek salkım yapısındaki kristallerin ayrılması, böylece de, kristallerin camsı fazda tek tek dağılarak yerleşmesi ile açıklanabilir. Cam yapı içinde kristallerin bu dağılımı, porselenin dayanıklılığındaki artışı da açıklayabilir. Dayanıklılığın artışındaki diğer bir unsur ise, tekrarlanan fırınlama işlemleri esnasında, cam ile kristallerin farklı ısısal genleşme katsayılarından dolayı gelişen farklı gerilimlerdir. Lösit kristalleri, yüksek oranda ısısal genleşme gösterirler. Lösit kristallerinin; º C arasında 17x10-6/ºC, ºC arasında 65x10-6/ºC, ºC arasında 27x10-6/ºC oranında bir ısısal genleşme, katsayısı ise 10x10-6/ºC olarak belirlenmiştir. Soğuma esnasında, düşük ısısal genleşme katsayısına sahip cam yapı içinde yüzeysel sıkışma gerilimleri, yüksek ısısal genleşme katsayısına sahip lösit kristallerinde ise merkezden çevreye doğru gerilimler gelişir (17, 26). Daha sonra, yüzey enerjisi lösit kristalleri arasındaki bağlanma dayanıklılığından daha yüksek değere ulaştığında, küçük çatlaklar gelişir. Bu sırada, lösit kristallerinin bir kısmının, cam yapıdan ayrıldığı görülür. Başlangıçtaki kuvvetler dengesi, daha sonra yerini sıkıştırma kuvvetlerinin 30

37 egemenliğine bırakır. Cam yapının, sıkıştırma kuvvetlerine karşı dayanıklılığı, ara yüzlerdeki kuvvetleri karşılayacak kadar yüksektir. Lösit kristalleri ile cam ara yüzeyindeki stres dağılımı bir kubbe yapımı prensibine dayandırılabilir (26). IPS Empress 2: Restorasyonun altyapısı kayıp mum tekniği ile elde edilir. Altyapısının esas kristalin fazı lityum disilikattır. Lityum disilikat cam seramik, ilk kez 1959 yılında geliştirilmiş, ancak, bu materyal, düşük kimyasal direnç, yetersiz yarıgeçirgenlik, mikro çatlak oluşumunun kontrol edilememesi ve laboratuar aşamalarının karmaşık ve zaman alıcı olması gibi dezavantajları nedeniyle uygulama alanı bulamamıştır yılında lityum disilikat cam seramik kullanımı ısı ve basınç tekniği ile tekrar güncel haline gelmiştir. Isı ve basınç tekniğinin, lityum disilikat fazda, homojen yapı oluşumunu sağladığı, kontrol edilemeyen mikro çatlak oluşumunu engellediği, kısa sürede ve kolay restorasyon hazırlanmasına olanak sağladığı ifade edilmiştir Cam seramik yapının içine, kimyasal bozulmaya karşı direnci arttırmak için özel bileşimler ilave edilmiş ve kimyasal dayanıklılıktaki en önemli gelişme SiO2, LiO2 gibi esas bileşenler arasında kuvvetli bir bağlantı kurulması ile sağlanmıştır. IPS Empress 2 sisteminde, hazır lityum disilikat cam seramik tabletler EP 500 adı verilen özel fırınında 920º C de visköz akma özelliğine ulaşır ve basınçla revetman boşluğun içine yollanır. Isı ve basınç altında şekillendirilen kor yapıda, esas kristal faz olarak, 0.5-4µm. büyüklüğünde hacminin en az % 60 ı kadar lityum disilikat 31

38 kristalleri, ikinci kristal faz olarak ise µm. büyüklüğünde lityum ortofosfat Li2PO4 içermektedir. Bu sistemde, lityum disilikat ile güçlendirilmiş cam seramik altyapı üzerine, restorasyonun son şeklini vermek için tabakalama tekniği ile yerleştirilen veneer seramiği floroapatit yapıdadır. Isısal genleşme katsayıları birbiri ile uyumlu olan lityum disilikat çekirdek ile üzerine pişirilen apatit cam seramik veneer materyalleri arasında oluşan bağlanmanın güvenilir yapıda olduğu gösterilmiştir. IPS Empress 2 sistemi ile, tek kron veya üç üyeli anterior veya posterior köprü hazırlanabilir ancak ikinci premoların en son distal destek olma şartı aranır. IPS Empress ve IPS Empress 2 nin asıl farklılığı, materyallerin kor kısmındaki kimyasal yapılarıdır, sırasıyla lösit ile kuvvetlendirilmiş cam seramik, lityum disilikat cam seramik içermektedir. Bu kor yapıdaki farklılık, IPS Empress 2 de cam matriks daha az olduğu için kırılmaya direncin fazla, mikro çatlak oluşum riski en azdır (17). IPS serisinin en modern türü IPS e.max Press dir. Empress II tüm seramik sisteminin daha gelişmiş versiyonu olan IPS e.max Press sisteminin ürünleri; lityum disilikat cam seramik içeriğe sahip olan ingotların preslenmesi ile elde edilmektedir. Yeni geliştirilen seramik altyapı ile elde edilen restorasyonların daha estetik oldukları ve 400 MPa lık mukavemet sayesinde konvansiyonel simantasyonuna izin verdikleri bildirilmiştir. Yine bu sistemden türetilen IPS e.max ZirPress sisteminin, florapatit içeriği ile zirkonyum altyapılı tüm seramik restorasyonların veneer porseleni ile kaplanmasına alternatif olarak geliştirildiği belirtilmiştir. Bu sistemde amaç 32

39 zirkonyum altyapılı seramiklerin flor apatit ingotların ısı-basınç yöntemi ile kaplanması ve optik özelliklerinin doğal dişe daha yakın hale getirilmesi amaçlandığı belirtilmiştir. İşlemin ardından restorasyona veneer porseleni eklenebildiği ya da ekstrensek olarak renklendirilebildiği bildirilmiştir (27). IPS e.max; lamina veneerlerde, inley-onley restorasyonlarda, anterior ve posterior kronlarda, 3 üyeli anterior köprülerde, ikinci premolara kadar olan 3 üyeli köprülerde, anterior ve posterior bölgede yer alan tek üye implant üst yapısında ve ikinci premolara kadar olan bölgede yer alan 3 üyeli implant üst yapısında kullanılabilir (28) Yüksek alümina içeren altyapılı porselen inleyler Hi-Ceram tekniği restorasyona ilave dayanıklılık kazandırmak amacıyla porselen inleylerde alt yapıyı oluşturmak için uygulanabilirler. Bu yöntemde elde edilen Hi-Ceram çekirdek materyali, geleneksel porselenden %25 daha serttir. Teknikte kullanılan day materyali, çekirdek porseleni ve bunun üzerinde pişirilen veneer porseleni ile eşit ısısal genleşme katsayısına sahip olduğundan, Hi-Ceram çekirdek porseleninin fırınlanmasına olanak verir. Böylece porselenin, direkt olarak day üzerinde oluşturulması sağlanır. Felspatik porselenlerin bükülme dayanımı MPa arasında değişirken, Hi-Ceram ın bükülme kuvvetlerine karşı dayanıklılığı 155 MPa olarak belirlenmiştir (17). 33

40 Prefabrike porselen blokların CNC frezesi yolu ile elde edilen porselen inleyler Bilgisayar teknolojisinde baş döndürücü hızdaki gelişmeler bilimin her dalında olduğu gibi dişhekimliği alanında da etkilerini göstermiştir. Sistem önceden üretilen porselen blokların bilgisayar destekli freze yardımı ile şekillendirilmesi esasına dayanır. Bilgisayar tarafından kontrol edilen bu freze makinaları, CNC (Computerized Numerical Controlled) olarak bilinirler. Kamera yardımı ile elde edilen veriler bilgisayara yüklenir. Daha sonra Bilgisayar Destekli Tasarımları (CAD) ve ardından Bilgisayar Destekli Üretimi (CAM) yapılır. Cerec, Duret, Celay, DentiCad, Procera Al-Ceram %100 Al2O3 içeren core materyalidir. Bu tür seramik restorasyonlar optik topografik tarama yöntemi kullanılarak tasarlanmaktadır. Optik tarayıcılardan elde edilen dijital veriler veya güdüğü düzenli hareketlerle tarayan hassas uçlardan alınan verilerden, bilgisayar yazılımları kullanılarak üç boyutlu tasarımlara ulaşılması ve sistemle bağlantılı CNC freze makinelerine bu bilgilerin aktarılması yoluyla prefabrike bloklardan oldukça hassas porselen restorasyonlar üretmek mümkün olmuştur. Restorasyon elde edildikten sonra anatomik form ve estetik, yüzey boyaması ile gerçekleştirilmektedir. Bu sistemin önemli avantajları bulunmaktadır. Öncelikle ölçü ve geçici restorasyon gerektirmez. Laboratuara bağımlı değildir. Restorasyon kısa bir süre içinde hasta yanında üretilir. Renk uyumu, aşınmaya direnci mükemmeldir ve uzun ömürlüdür. Bilgisayarlı tasarım ve bilgisayarlı üretim (CAD-CAM) uygulaması, tüm dental restorasyonlardan daha fazla, seramik 34