Muhasebe Ustalık Eğitimi / 32 Saat

Transkript

1 20 13 Muhasebe Ustalık Eğitimi / 32 Saat Hazırlayan; Mehmet ÖNCELER /Kuşadası

2 MUHASEBE Muhasebe Muhasebenin Tanımı İşletmelerin mali işlemlerini kaydeden, sınıflandıran, özetleyen ve raporlayan bir bilimdir. Ekonomik faaliyetlerde bulunan tüm kuruluşların mali nitelikteki işlemlerini Para ile ifade edilmiş şekilde; KAYDEDER - SINIFLANDIRIR - ÖZETLER - RAPORLAR ANALİZ EDER ve YORUMLAR Muhasebe, işletmelerin varlıklarının ve kaynaklarının oluşumunu, bunların kullanılma biçimini, işletmelerin yaptığı işlemler sonucunda bu varlıklardaki ve kaynaklardaki değişmeleri, işletmelerin mali durumlarını açıklayacak bilgileri sağlayan ve bu bilgileri ilgili kişi ve kurumlara ileten bir bilgi sistemi ile oluşmaktadır. Muhasebe sadece kar amacı ile kurulan işletmelerle ilgili değil, kar amacı gütmeyen yani topluma fayda için hizmet veren tüm kuruluşlar için de geçerlidir. Bu yüzden işletmeler denilirken tüm kuruluşları kapsamaktadır. Ama genelde muhasebe sistemi kar amacı güden işletmeler için daha da önemlidir. İşletme: Belirli bir ticari amaç için, bir veya daha fazla kişinin bir araya gelerek, belirli bir sermaye ile kurdukları kuruluşlardır. Ustalık Eğitimi Sayfa 2

3 nin Fonksiyonları; 1-Kaydetme 2-Sınıflandırma 3-Özetleme 4-Raporlama Muhasebe Kaydetme Fonksiyonu: Mali işlemleri belgelere dayanarak muhasebe sistemine göre muhasebe defterlerine kayıt yapılması aşamasıdır. Muhasebe de kayıtlar doğru ve düzgün tutulmadan diğer fonksiyonların da bir anlamı kalmaz. Yapılan her işlem muhasebe sistemi içinde ilk olarak kayıt yapılmak zorundadır. Bu kayıtlarda belgelere dayandırılarak yapılır. Sınıflandırma Fonksiyonu: Kaydedilen bilgiler belirli zaman aralıklarında derlenip niteliklerine göre gruplara ayrılır. Böylece farklı nitelikteki ve gruplardaki işlemleri birbirleri ile karıştırmadan farklı sınıflarda incelenebilir. Sınıflandırma işlemleri muhasebe sistemi dahilinde muhasebe defterlerinden büyük defterlere (defteri kebir) yapılmaktadır. Örneğin; Para girişçıkışı, Banka İşlemleri, Borçlar v.b gibi. Özetleme Fonksiyonu: Sınıflandırılan işlemler dönem sonlarında toplanarak daha kolay sonuçlar çıkarabilmek ve yapılan kayıtların kontrolünü sağlamak için özetlenir. Dönem sonlarında işletmeler yüzlerce belki binlerce işlem yapmış olurlar. Bu işlemeleri teker teker incelemek çok uzun zaman alacağından, aynı nitelikteki işlemleri özetleyerek görmek kişilere daha fazla yarar sağlamaktadır. Muhasebe sisteminde özetleme fonksiyonu muhasebe tablolarından mizan kullanılarak yapılır. Raporlama Fonksiyonu: En son olarak raporlama fonksiyonunda kaydedilen, sınıflandırılan ve özetlenen işlemler mali tablolar aracılığı ile sonuç aşamasına gelir. Bu sonuç aşaması da raporlamadır. Raporlama muhasebe sisteminin en son aşaması ve yorum yapma aşamasıdır. İşletme bu raporlar sayesinde geleceğine karar vermekte ve yeni kararlar almaktadır. İşletmelerin Amaçları 1- Kar etmek, 2- İşletmenin devamını sağlamak, 3- Topluma hizmet etmek, İşletme Muhasebesinin Bölümleri 1-Genel Muhasebe, 2- Maliye Muhasebesi, 3- İşletme İstatistikleri, 4- İşletme Bütçeleri. Muhasebe; belirli bir anda sahip olunan varlıkları, bu varlıklar üzerindeki hakları, borç ve sermayenin değerini gösterir. Varlık: İşletmenin sahip olduğu ekonomik değeri ifade eder, Sermaye: İşletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarını ifade eder, Borçlar: Üçüncü şahısların varlıklar üzerindeki haklarını ifade eder. Bu bakımdan müteşebbislerin işletmedeki en önemli kontrol araçları muhasebedir. Ticaret: Kişi ve kurumların kar etmek amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin bir bedel karşılığında ve devamlı olarak alıp-satma faaliyetlerine ticaret denir. Ustalık Eğitimi Sayfa 3

4 Hukukta Ticaret: Kar amacıyla mal ve hizmet alıp satma işidir. Ekonomide Ticaret: Malların kıymet ve faydasını arttıran üretici bir faaliyettir. İktisat açısından Ticaret: Bireyler arasında mal ve hizmet değişimidir. Muhasebenin Amacı ve Yararları İşletmenin sahip olduğu kıymetlerin tespitini sağlar. İşletmede meydana gelen dönem içi faaliyetlerle dönem sonunda ulaşılan sonuçların anlaşılmasını kolaylaştırır. İşletme ile iş yapan üçüncü şahısların ekonomik ve sosyal durumlarının bilinmesini sağlar. Üçüncü şahıslarla işletme arasında meydana gelen hukuki anlaşmazlıklarda devir teşkil eder. İşletmede çalışan personel ve görevlilerin su istimaline karşı işletme varlığını korur. İşletme sahibinin vergi karşısındaki durumunu hesap üzerinden kontrol edilip incelenmesini sağlar. Muhasebe Bilgileri ile İlgilenen Taraflar Yöneticiler: İşetme faaliyetlerini sevk ve idare eden kişilerdir. Muhasebe servisinden her an faaliyetlerle ilgili bilgi isteyebilir. İşletme sahibi veya Ortaklar: Teknolojik ve Ekonomik gelişmeler, işletme faaliyetlerinde kişilerin tek başına yeterli olmadığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla birkaç kişi emek ve sermayelerini birleştirerek ortak olup şirketleşme yoluna gitmişlerdir. Şirket ortakları Faaliyetleri sonucunda Kar elde etmeyi ve büyümeyi düşünürler. Yönetimin başarısını öğrenmek ve faaliyetlerin karlılığını bilmek için onlarda muhasebe departmanından rapor isteyebilirler. İşletmede Çalışanlar: İşletmede çalışan personel ve memurlar da o işletmedeki durumu yakından izlerler. Çalışanlar işlerinin sürekliliğini öğrenip geleceğe güvenle bakmak isterler. Onlar da muhasebe bilgilerine başvurabilirler. İşletmeye Borç Verenler: Kısa ve Uzun vadede borç verecek olanlar işletmenin borç ödeme gücünü ve karlılık durumunu bilmek isterler ve muhasebe raporlarına başvururlar. Devlet: İşletmelerin faaliyetleri üzerinden elde ettikleri karlar, devleti yakından ilgilendirir. Ödenecek vergilerin doğru hesaplanması devlet için önemlidir. Devlet, kontrol elemanları ve diğer denetleme mekanizmaları ile işletmelerin gelir ve gider durumlarını incelerken muhasebe raporlarından faydalanırlar. TİCARET BELGELERİ Ticari Belge: Ticaret hayatında güven ve düzen sağlanması bakımından alım satımla uğraşan tüccarlar kanunların emrettiği şekilde çeşitli belgeler kullanırlar bunlara ticari belgeler denir. Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanununa göre vergiye tabi işlemler ticari defterlerdeki kayıtlara göre tespit edilir. Vergi kontrol işlemlerinin sıkça yapıldığı günümüzde bütün alışverişlerin belgesinin olması gerekir. Satışı yapan kişinin belge vermesi yasal bir zorunluluk Ustalık Eğitimi Sayfa 4

5 ve vatandaşlık hakkı olduğu gibi belgeyi alan kişide de durum aynıdır. Alışverişlerin belge ile yapılması oranında devletin topladığı vergi miktarı da artar. Bu şekilde toplumun ihtiyaçları karşılanır. Bu nedenle Vergilendirilmiş kazanç kutsaldır sözü bir slogan olmanın ötesinde anlamlar taşır. TİCARET BELGELERİNİN ÇEŞİTLERİ 1- Alış-Veriş belgeleri, 2- Fatura ve Fatura yerine kullanılan belgeler, 3- Senetler, 4- Ulaşım belgeleri, 5- Bordrolar, 6- Beyannameler, 7- Diğer belgeler Alış-Veriş Belgeleri 1- Sipariş Mektubu: Malın gönderilmesi veya hizmetin yapılması için yazılan mektuplara denir. Teklif mektubu özelliğini de taşır. Siparişler telefonla mektupla veya günümüzde internet üzerinden yapılabilmektedir. Satıcı mektupta yazılı özellikteki malları gönderirse alıcı bu malları almak zorunda kalacaktır. 2- Sipariş Kabul Mektubu: Sipariş alan firmaların olumlu veya olumsuz cevap vermeleri veya teklif edilen şartların değişmesine ait ticari bir mektuptur. Örnek: Alıcı satın alacağı mal miktarını, fiyat ve kalite değişikliği ister, satıcı da bu değişikliklere ait bir cevap verir. 3- Mal Gönderme Mektubu: Satıcının alıcıya göndermeyi kabul ettiği siparişleri bildiren mektuptur. Bu mektupla, fatura, sigorta taşıma belgeleri de gönderilir. 4- Mal Teslim Alma Mektubu: Satıcının gönderdiği malın alıcıya ulaşmasından sonra alıcının iş yerinde veya nakliyat ambarında siparişin şartlara uygunluğunu, tutarının satıcıya gönderildiğini belirten mektuptur. Genellikle teşekkür de belirtir, varsa eksiklik veya anlaşmazlık konuları da yazılır. FATURA Fatura satılan mal ve yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tacir tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır. 2. Faturada bulunması gereken bilgiler: - Fatura ibaresi, - Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası, - Maliye Bakanlığı ibaresi veya noter tasdik mührü şekli, - Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası, - Alıcının (müşterinin) adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, - Malın ve hizmetin türü, miktarı, birim fiyatı ve tutarı, Ustalık Eğitimi Sayfa 5

6 - Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, - Kaşe ve imza Muhasebe 3. Faturanın düzenlenmesinde dikkat edilecek konular: - Faturalar sıra numarası dahilinde düzenlenir. - Faturalar mürekkepli kalem ile daktilo veya bilgisayarla düzenlenir. - Faturalar en az bir, asıl bir örnek (suret) olarak düzenlenir. - Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 (yedi) gün içinde düzenlenir. Bu süre içinde düzenlenmemiş faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. - Faturalar Türkçe olarak düzenlemelidir. - Kullanılacak faturalar notere tasdik ettirilmiş veya antlaşmalı matbaalara bastırılmak suretiyle temin edilir. Fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. - Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri, kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır. Ancak nihai tüketiciye satılan mallar veya yapılan işler için düzenlenecek faturalarda, müşterinin belge ibrazı ve fatura düzenleyenin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır. - Faturanın baş tarafında iş sahibinin veya namına, imzaya yetkili olanların imzası bulunur. 4. Kapalı Fatura: İşletmenin, peşin satışlarında fatura bedelini peşin olarak aldığını göstermek için faturanın alt tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır. 5. Açık Fatura: İşletmenin, veresiye satışlarında fatura bedelini ileri bir tarihte tahsil edeceğini göstermek için faturanın üst tarafının kaşelenip imzalandığı faturalardır. Tüketicilere ayıplı mal ve hizmet satan kişilere karşı hak aramada, fatura delil olarak kullanılabilir. Faturaya itiraz süresi 7 gündür. Bu süre içinde itiraz edilmezse faturanın içeriği kabul etmiş sayılır. Faturaları Gelir Vergisi Kanunu na (GVK) göre 5 yıl, Türk Ticaret Kanunu na göre 10 yıl saklama zorunluluğu vardır. Fatura vermek zorunluluğu olan İşletmeler (VUK 232. Madde) - Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar( şirketler, şahıs işletmeleri), - Serbest meslek erbabı (avukatlar, doktorlar, muhasebeciler vb), - Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlar (ayakkabı tamircisi, berber) - Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, - Vergiden muaf esnaf (pazarcılar, seyyar satıcılar). 6. Fatura düzenleme zorunluluğu: Fatura, malın teslimi ve hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. Ay sonlarına rastlayan satışlarda en geç ayın son günü fatura düzenlenmelidir. Sonraki aya geçiş yapılamaz. Satışların toptan veya perakende yapılması, fatura düzenlemede önemli bir unsurdur. Eğer satış tüketiciye değil, malı satacak olan bir işletmeye yapıldıysa bu ticaret toptan ticarettir. Fatura düzenlemek, mal ve hizmeti satanın göreviyken; mal ve hizmeti satın alan alıcı da fatura istemek ve almakla görevlidir. Ustalık Eğitimi Sayfa 6

7 FATURA YERİNE GEÇEN BELGELER İrsaliye Nedir? Satılan malı bir yerden başka bir yere sevk ederken kullanılan, maliye onaylı, mal teslimini gösteren resmi belgeye irsaliye denir. İrsaliye Malı satan firma tarafından en az 3 nüsha olarak düzenlenir. Bir asıl ve bir suret malı alana, bir suret taşıyıcıya ve diğer nüsha ise firmada kalır. İrsaliye ; -Tarih, seri ve sıra numarası takip edilerek kesilir. -İrsaliyenin düzenlenmesinden itibaren 7 gün içinde faturası kesilmek zorundadır Ayrıca sevk olunan malların cinsi, miktarı, nereden nereye sevk olunduğu ve malın fiili teslim tarihi belirtilir. Fatura ; İrsaliyenin düzenlendiği ay ve düzenlendiği yıldan, farklı bir ay ve yıla kesilemez. Sevk İrsaliyesi en az 3 nüsha düzenlenir ve iki nüshası mutlaka malı taşıyan taşıt da bulundurulur. Ustalık Eğitimi Sayfa 7

8 İrsaliyeli fatura nedir? Malın tesliminden itibaren faturanın yedi gün içinde düzenlenmesi imkanından vazgeçerek, bu yükümlülüğü derhal yerine getirmek isteyen mükellefler, fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin, diledikleri takdirde "İrsaliyeli fatura" düzenleyebileceklerdir. İrsaliyeli Fatura Özellikleri İrsaliyeli fatura" uygulamasına hesap dönemi içinde geçilemez, kesinlikle hesap dönemi başında geçilmesi gerekir. Yeni işe başlayanlar işe başlama tarihinden itibaren bu usulü seçebilirler; daha sonra hesap dönemi içinde usulün değiştirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla bu durumdaki mükellefler hem "irsaliyeli fatura", hem de ayrı ayrı fatura ve irsaliye düzenleyemezler. İrsaliyeli Fatura'da; faturayı düzenleyenin adı, ticari ünvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası, malın nev'i, miktarı, fiyatı ve tutarı ile nereye ve kime gönderileceği; Müşterinin adı, ticari ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, düzenleme tarih ve saati ile Anlaşmalı matbaa ile bilgilere yer verilecektir. Bu bilgilerin eksik olması halinde "irsaliyeli fatura" hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. Ustalık Eğitimi Sayfa 8

9 Taşıma İrsaliyesi Araç sahibi tarafından, bir ücret karşılığında yük taşıyan gerçek veya tüzel kişi olan nakliyeciler tarafından taşıdıkları eşya için düzenledikleri belgedir. SERBEST MESLEK MAKBUZU Serbest Meslek Makbuzunun Tanımı: Serbest meslek makbuzu, serbest meslek erbabının (Muhasebeci, Avukat, Doktor vb.) mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için düzenlediği bir belgedir. Mesleki faaliyet karşılığında ücretin tahsil edildiğini gösterir. Serbest Meslek Makbuzunun Şekli ve Düzeni: - Makbuzu verenin soyadı, adı veya ünvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası, - Müşterinin soyadı, adı veya ünvanı ve adresi, - Alınan paranın miktarı, - Paranın alındığı tarih, - KDV tutarı ve gelir vergisi tutarı, Yazılır ve bu makbuzlar serbest meslek erbabı tarafından imzalanır. Serbest meslek makbuzları seri ve sıra numarası ile devam eden sayfalardan oluşmalıdır. Ustalık Eğitimi Sayfa 9

10 Serbest Meslek: Meslek sahiplerinin bir kuruluşa bağlı olmadan bağımsız olarak çalışmasıdır. PAREKENTE SATIŞ FİŞİ Perakende Satış Fişi Tanımı: Perakende satış fişi perakende satış yapan işletmelerin elektrik kesintisi ya da yazarkasanın arızalanması gibi durumlarda yazarkasa fişi yerine düzenlenen bir belgedir. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları (01/01/2012 tarihinden itibaren 770 TL ye kadar olan satışları) ve yaptıkları işlerin bedelleri için yazarkasa fişi veremediği durumlarda perakende satış fişi düzenleyebilir. Parakende satış fişi düzenlemesi: Perakende satış fişi iki nüsha olarak (bir asıl bir suret) düzenlenir. Aslı müşteriye verilip sureti saklanır. Ustalık Eğitimi Sayfa 10

11 GİDER MAKBUZU Deftere tabi vergi yükümlülerinin, kazançları basit usulde vergilendirilen ya da vergiden muaf olanlara yaptıkları hizmetler veya aldıkları mallar için düzenleyip verdikleri ticari belgedir. (Diğer belgeler malı satan veya hizmeti yapan tarafından düzenlenirken, burada durum tersine çevrilmiştir.) Satıcı: - Ticari belge veremez. - Gider pusulasını düzenlemez, ancak imzalar. - Belgenin aslını alır. - Satış bedelini alır. Alıcı: - Ticari belge verir. - Gider pusulasını düzenler. - Belgenin kopyasını alır. - Satış bedelini öder. Gider Pusulasının Şekli: Gider pusulasının görünümü aşağıdaki gibi bir kitabı andırır. Sıra numarası verilen sayfaların, bir asıl bir de kopyası vardır. Belgedeki sayfalarının resimdeki gibi bir arada bulunmasına koçan denir. İşletmeler ihtiyaçlarına göre koçan temin edebilirler. Gider pusulası defterlere işlenirken koçanların karıştırılmaması için her koçanın dış yüzeyine seri numarası verilir. Gider Pusulasının Üst Bölümündeki Bilgiler: - Alınan mal veya hizmetin cinsi tutarı - Mal veya hizmeti alanın alıcının unvanı, adı, soyadı, adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve numarası (Genellikle firma bilgileri basılıdır) - Belgenin seri ve sıra numarası - İşlemin tarihi ve Maliye Bakanlığı nın logosu veya noter kaşesi Gider Pusulasının Alt Bölümündeki Bilgiler: - Satıcının adı soyadı, adresi, vergi dairesi ve numarası, imzası - Kesilen gelir vergisi - Gider pusulasının net ödenen tutarı hem rakam hem de yazı ile belirtilmiş hali Gider Pusulasının Temini: Gider pusulasını temin etmek için vergi dairesinden izin belgesi alınmalıdır. İzin belgesi almak için tacir, vergi dairesine vergi levhası ile başvurmalıdır. İzin belgesi alındıktan sonra belge iki şekilde temin edilebilir. Fatura ve yerine geçen belgelerin temin işlemleri her belge için aynı şekilde uygulanır. Noter yolu ile temin: - Notere kırtasiyeden alınan boş gider pusulası götürülür. - Noter belgenin her bir sayfasına numara vererek onaylar. - Belgenin koçanına hangi noterde onaylatıldığı ve son sayfasına ise kaç sayfa olduğu yazılarak onaylanır. - Onaylatılan koçan kullanıma hazırdır. Maliyenin anlaşmalı matbaalarından temin: - Vergi dairesinin anlaşma yaptığı matbaaya izin belgesi ile sipariş verilir. - Matbaa istenilen miktarda belgeyi onaylar. - Matbaanın logosu belgenin üst kısmında adresi ise alt kısmında basılıdır. - Belge bilgisayarda kullanılacaksa matbaa yazıcıda kullanılan sayfaları basar. Ustalık Eğitimi Sayfa 11

12 Gider Pusulasında Gelir Vergisi Kesintisi (Stopaj Yapma): Gider pusulasında satıcının alacağı bedelden çeşitli oranlarda gelir vergisi kesilir, kalan satıcıya ödenir. Bu kesinti işlemine stopaj yapmak da denebilir. MÜSTAHSİL (ÜRETİCİ) MAKBUZU Gerçek usulde vergiye tabi olmayan (deftere tabi olmayan) ve tarım ve hayvancılıkla uğraşan üreticilerin sattıkları ürünler nedeniyle elde ettikleri gelirlerin belgelenmesi ve vergilendirilebilmesi amacıyla malı satın alanlarca düzenlenip müstahsile verilen ticari belgedir. Örneğin; mandıraya süt veren, kabzımala meyve sebze satan üreticilere, bu ürünleri satın alanlarca serbest meslek makbuzu düzenlenerek verilir Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zorunda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödediklerinde iki nüsha olarak düzenledikleri, birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecbur oldukları belgedir. Ustalık Eğitimi Sayfa 12

13 Müstahsil makbuzunda; Muhasebe a. Makbuzun tarihi, b. Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, ünvanı ve adresi. c. Malı satan çiftçinin soyadı, adı, ikametgan adresi, d. Satın alınan malın cinsi miktarı ve bedeli yer alır. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numaralı olur. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya aracı tarafından alındığında makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. Müstahsil makbuzun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer. GVK'nun 94. maddesine göre Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 1, Ticaret borsalarında tescil ettirilmeden satın alınan zırai mahsuller için % 4, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 2 G.V. stopajı ve bunun % 10'u fon ayrılır. Ayrıca, müstahsil için % 1 oranında BağKur primi kesintisi yapılır. Zırai faaliyet kapsamında, orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan orman ağaçlandırması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetlerde stopaj oranı % 2, diğer hizmetlerde % 4'dür. BORDROLAR İşçilere ödenen ücretlerin ve bu ücretlerle ilgili ayrıntıların gösterildiği belgelerdir. Ücret işçiye elden ödenmişse bordroya imzasının alınması gerekir. Ayrıca işveren veya temsilcisi tarafından da imzalanır. AYLIK ÜCRET BORDROSU HESAPLAMASI İşçiden yapılacak kesintiler: 1. SSK primi işçi payı = Brüt ücret X %14 2. İşsizlik sigortası işçi payı = Brüt ücret X %1 3. Gelir vergisi matrahı = Brüt ücret - (SSK işçi payı + işsizlik sigorta işçi payı) 4. Gelir vergisi = Gelir vergisi matrahı X %15 5. Damga vergisi = Brüt ücret X %07,59 6. Kesintiler toplamı = İşçi payı + işsizlik sigortası işçi payı + Gelir vergisi + Damga vergisi 7. Net ücret = Brüt ücret Kesintiler toplamı (*) Çalışanların ücret, maaş, ikramiye gibi gelirlerinden son üç yıldır binde 6,6 oranında kesilen damga vergisi, 1/1/2013 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, 56 Seri No lu Damga Vergisi Genel Tebliği ile binde 7,59 olarak yeniden belirlendi. İşverenden yapılacak kesintiler: 1. SSK Primi işveren payı = Brüt ücret x %[19 + ( tehlike sınıfı / 2 )] 2. İşsizlik sigortası işveren payı= Brüt ücret X %2 Ustalık Eğitimi Sayfa 13

14 Örnek: İşletmede çalışan işçilerden birinin bürt ücreti TL diğerininise TL dir. Buna göre ücret bordrosunu düzenleyiniz. İşyerinin tehlike sınıfı 2 dir. Brüt Ücret SSK İşçi Payı İşsizlik Sigortası Gelir Vergisi Gelir Vergisi Damga Vergisi * Kesintiler Toplamı Net Ücret İşçi Payı Matrahı 1. İşçi ,25 11,39 427, ,36 2. İşçi ,5 7,59 285,09 714,91 TOPLAM ,75 18,98 708, ,27 İşçilerden yapılacak kesintiler: SSK işçi payı: brüt ücret x %14: x 0.14 = x 0.14 = 140 İşsizlik sigortası işveren payı: brüt ücret x %1: x 0.01 = x 0.01 = 10 Gelir vergisi matrahı: brüt ücret - (SSK işçi payı + İşsizlik sigortası işçi payı): ( ) = ( ) = 850 Gelir vergisi: Gelir vergisi matrahı x %15: x 0.15 = 191, x 0.15 = 127,5 Damga vergisi: Brüt ücret x %07,59: x = 11, x = 7,59 Kesintiler toplamı: SSK işçi payı + İşsizlik sigortası işveren payı + Gelir vergisi + Damga vergisi: 1.işçi = , ,39 =427,64 TL 2. işçi = ,5 + 7,59 = 285,09 TL Net ücret: brüt ücret - kesintiler toplamı: 1. işçi = ,64 = 1.072,36 TL 2. işçi = ,09 = 714,91 TL İşverenden Yapılacak Kesintiler: SSK işveren payının oranı = Brüt ücret x %[19 + ( tehlike sınıfı / 2 )]: SSK işveren payını oranı = 19 + (2 / 2) = 20 SSK Primi işveren payı = Brüt ücret x İşveren payının oranı: SSK Primi işveren payı = x %20 = 500 TL İşsizlik sigortası işveren payı = Brüt ücret x % 2: İşsizlik sigortası işveren payı = x %2 = 50 TL Ustalık Eğitimi Sayfa 14

15 KAMBİYO SENETLERİ 1. Kambiyo Senetleri: Kambiyo senetleri, kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşır ve uygulamada en yaygın olarak kullanılan kıymetli evrak çeşididir. Kanunen emre yazılı olarak düzenlenen, içerdikleri hak bakımından mutlaka bir para alacağını konu edinen, ekonomik alanda çok işlem ve etki gören önemlerine binaen Türk Ticaret Kanunu nda özel olarak düzenlenmiştir. 2. Kambiyo senetlerinin özellikleri şunlardır: - Bir alacak hakkını içerir. - Uluslararası bir nitelik taşır. - Bir borç ilişkisini kurucu niteliktedir. - İmzaların ve beyanların bağımsızlığı ilkesi geçerlidir. - Ödenmesi için senedin ibrazı gereklidir. - Gerekli şekil şartlarına uygun olmalıdır. - Emre yazılı senetlerdir. - Senedi imzalayanlar, kefil sıfatı ile imzalamış olsalar dahi müteselsil borçlu durumundadır. 3. Kambiyo Senetlerinin Nitelikleri: - Senetlerde mahfuz (saklı) olan hak, senet ile beraber doğar, senetten önce yoktur. - Kanunen emre yazılı senetlerdir. - Şekil şartlarına tâbidirler. - Devir, ödeme, üzerlerine imza atanların hak ve yükümlülükleri, hak sahiplerinin haklarını kullanmak için yerine getirmeleri gereken şartlar, söz konusu senetlere bağlı alacakların takibi, zaman aşımı bakımından özel kurallara tâbidirler. - Kanuni veya kazai atıfet mehilleri geçerli değildir. 4. Kambiyo Senedi Çeşitleri: Kambiyo senetleri poliçe, bono ve çek olarak kabul edilir. Poliçe Ustalık Eğitimi Sayfa 15

16 POLİÇE Muhasebe Poliçe genellikle üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Alacaklının borçlusundan olan alacağını, kendisinin borçlu bulunduğu üçüncü bir şahısa devretme temeline dayanır. Poliçeyi düzenleyen kişi, diğer bir kişiye, poliçede ismen gösterilmiş olan kimseye belli bir tutarı ödeme emrini verir. Poliçedeki taraflar; <<Poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren kisi (keşideci) <<Poliçeyi ödeyecek olan kişi (muhatap) <<Poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek kişi (lehdar) olmaktadır. Ustalık Eğitimi Sayfa 16

17 Muhatap poliçeyi kabul edip etmemekte serbesttir. Kabul ettikten sonra senedin esas borçlusu durumuna geçer. Kabul, muhatabın poliçenin üzerine, kabul edilmiştir yazıp, imzalaması ile, poliçeyi vadesinde ödeyeceğini onaylamasıdır. Poliçe lehdara muhatap tarafından kabul edildikten sonra verilebileceği gibi, kabule lehdar tarafından sunulmak üzere, doğrudan doğruya lehdara kabulden önce de verilebilir. Türk Ticaret Kanununun 615. Maddesine göre bir poliçe: 1) Görüldüğünde 2) Görüldükten muayyen bir müddet sonra 3) Keşide gününden muayyen bir müddet sonra 4) Muayyen bir günde, Ödemek üzere keşide edilebilir. Poliçenin Şekil Şartları: 1) Senet metninde Poliçe kelimesi ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmışsa o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, 2) Muayyen bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız şartsız havaleyi, 3) Ödeyecek olan kimsenin (muhatabın) ad ve soyadını, 4) Vadeyi, 5) Ödeme yerini, 6) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadını, 7) Keşide tarihi ve yerini, 8) Keşidecinin imzasını, ihtiva eder. Bono(Emre Muharrer Senet) (Emre Yazılı senet) Bono: Borçlusu tarafından imzalanarak alacaklıya verilen ve belli bir paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari belgeye bono (emre muharrer senet) denir. Bonoda cümle "ödeyiniz" şeklinde değil, "ödeyeceğim" şeklinde biter. Bu yönüyle bono bir ödeme vaadidir. Bono vadeli işlemlerde kullanılan bir senettir. Borçlu ödeme için ayıracak nakit parası olmaması dolayısıyla nakit ödeme yapmak yerine alacaklısına bono vermekle, ileride vade geldiğinde ödemek üzere borç altına girmiş olmaktadır. Tanımı: Borçlu tarafından alacaklıya hitaben düzenlenen, bir alacağın kendisine veya başkasına ödenmesi için borçluya yazılan ödeme emridir. Bonoya halk arasında senet de denir. Tarafları: Bonoda iki taraf vardır; ödeme taahhüdünde bulunan esas borçlu (keşideci) ve ödeme yapılacak taraf yani alacaklı (lehdar) Şekil Şartları: T.T.K. madde 688 de bonoda yer alması gereken unsurlar belirtilmiştir. Buna göre bonoda en az şu bilgilerin bulunması gereklidir. 1) Senet metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi; Senet metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi yer almalıdır. Eğer, senet Türkçe'den başka bir dilde yazılmışsa o dilde bononun karşılığı olan kelimenin yazılması gerekmektedir 2) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi; Ödeme taahhüdü kayıtsız ve şartsız olmalı ve borçlanılan tutarın bono üzerinde açıkça belirtilmesi gerekir. Tutarın Türk Lirası veya yabancı para cinsinden belirtilmiş olması önemli değildir. Senet bedeli hem yazı hem de rakam ile gösterilmiş ve iki bedel arasında fark bulunuyorsa, yazı ile gösterilen bedel geçerlidir. Ustalık Eğitimi Sayfa 17

18 3) Vade; Senette, borcun ne zaman ödeneceği de belirtilmelidir. Ancak vade, bonoda zorunlu bir sekil şartı değildir. Vade gösterilmeyen bir bono görüldüğünde ödenir. 4) Ödeme yeri; Bonoda ödeme (düzenleme) yerinin belirtilmesi zorunludur. Ödeme yeri belirtilmemişse, keşide yeri ödeme yeri sayılır. Keşide yerinin de bulunmaması halinde keşidecinin adının yanında yazılı yer ödeme yeri olarak kabul edilecektir. Aksi halde, bono kambiyo senedi niteliğini kaybeder. 5) Kime veya kimin emrine ödenecek ise (lehdar) onun adı ve soyadı; Senet üzerinde senet bedeli kime ya da kimin emrine ödenecek ise, onun ad ve soyadının (ya da firma unvanının) yazılı olması gerekmektedir. 6) Senedin tanzim edildiği gün ve yer; Senedin tanzim edildiği günün ve yerin belirtilmesi gerekir. Aksi halde senet kambiyo senet niteliğini kaybeder. 7) Senedi tanzim edenin imzası; Senedi düzenleyenin el yazısı ile atılmış imzasının senedin ön yüzünde ve senet metninin altında bulunması gereklidir. Ustalık Eğitimi Sayfa 18

19 Kambiyo; dolaşım, değişim, ciro yolu ile devredilebilme, elden ele gezme anlamına gelir. Ciro; bir ticari senedi elinde bulunduran kişinin arka yüzünü imzalayarak senedi ve senedin temsil ettiği alacak hakkını bir başka kişiye devretmesi anlamına gelir. Cironun iki türü vardır. Senedin kime ciro edildiği yazılarak ciro işlemi yapılmış ise buna tam ciro denir. (Örnek: Ali Gül e ciro ettim. İmza: Veli Gül.) Kime ciro edildiği belirtilmeden imzalanıp ciro edilmişse buna beyaz ciro denir. (Örnek: Ciro ettim. İmza: Veli Gül - veya sadece imza atılarak yapılan ciro.) Protesto: Bono ya da poliçe nin ödenmesi için noter aracılığı ile borçlu (ya da borçlulara) yazılı uyarı (ihtar) gönderilmesidir. Senedin vadesinden itibaren 2 iş günü içinde yapılabilir. Ciro edilmemiş senetler için protestoya gerek yoktur (ciro edenlere karşı hak talep edebilmek için protesto gerekir.) ÇEK Düzenleyen (keşideci) tarafından, bankaya (muhataba) hitaben yazılan ve kendisine gelen kişiye (hamillehdar) belli bir miktar paranın ödenmesini emreden kambiyo senedidir. Ülkemizde çekler bankalar tarafından bastırılıp verilir. Bankada çek ile işleyen ticari mevduat hesabı bulunan kişiler aldıkları boş çek defterlerine çek yazarak kendi hesaplarındaki paranın çeki bankaya ibraz eden (sunan) kişiye ödenmesini emrederler. Ülkemizde çekler bir ödeme ya da kredi aracı olarak kullanılır. Ustalık Eğitimi Sayfa 19

20 Bono nun aksine çeklerde düzenleyen, muhatap ve lehtar (çek veren, çek alan ve banka) olmak üzere 3 taraf vardır. Çeklerde bonolardan farklı olarak vade olmaz. Çekte sadece bir tek tarih vardır. O da düzenleme (keşide) tarihidir. Ancak uygulamada ileri tarihli çek verilebilmektedir. Gerçekte çekin düzenlendiği tarihten daha ileri bir tarih yazılarak, çek bedelinin yazılan bu tarihte ödenmesi vaat edilmekte ve bu şekilde çekler bir kredi aracı olarak kullanılmaktadır. Çeklerin keşide tarihinden itibaren 10 gün içinde bankaya sunulması gerekir. (Ödeme yeri ile keşide yeri aynı yer ise 10 gün, farklı yerlerse 30 gün) Bu süre geçtikten sonra çek hükmünü yitirir. Çekin bankaya sunulduğu tarihte karşılığı yoksa, banka görevlilerince arka yüzüne karşılıksızlık şerhi denilen ve çekin karşılığının bulunmadığını bildiren yazı yazılır. Bu yazı yazdırılmamış ise kambiyo hukuku kurallarına dayalı icra takibi yapılamaz ve ayrıca karşılıksız çek suçu nedeniyle sanığın cezalandırılması için Savcılığa şikayet süresi geçmiş olur. Savcılığa şikayet üzerine karşılıksız çeki imzalayan sanık hakkında kamu davası açılır. Gerek icra takibi açmak gerekse Savcılığa şikayet için karşılıksızlık şerhinin yazıldığı tarihten itibaren 6 ay içinde müracaat edilmelidir. TİCARİ DEFTERLER Türk Ticaret Kanunu, Vergi Kanunları ve ilgili diğer kanunlar uyarınca, ticaretle uğraşanlar bazı ticari defterleri tutmak zorundadırlar. Defter tutma zorunluluğu yönünden ticaretle uğraşanlar iki ana grupta toplanmıştır. Bunlar; Birinci sınıf tacirler, İkinci sınıf tacirler. - Birinci Sınıf Tüccarlar Madde Aşağıda yazılı tüccarlar, I'inci sınıfa dahildirler: 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 364 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -YTL veya satışları tutarı 364 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -YTL) lirayı aşanlar 2. Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı, 364 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -YTL) aşanlar; 3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 364 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -YTL lirayı aşanlar; Ustalık Eğitimi Sayfa 20