TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI ANONİM ŞİRKETİ 2012 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI ANONİM ŞİRKETİ 2012 YILI RAPORU

2 Bu rapor; tarih ve 6085 sayılı Kanunu ile 4046 sayılı Kanun uyarınca düzenlenmiş ve Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih, 2013/39 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Kuruluşun unvanı : Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Kuruluşun merkezi : Ankara Bağlı olduğu kuruluş : Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Sermaye durumu Ortaklar Sermaye Taahhüt edilen Ödenen Ödenmemiş Hisse adedi (Bin) Bin TL % Bin TL Bin TL Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Toplam

4 Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görev veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılış tarihi Başkan Mehmet Azmi Aksu Özelleştirme İdaresi Başkanlığı T.Şeker Fab. A.Ş.Genel Müdürü Üye Bülent Üzümcü Özelleştirme İdaresi Başkanlığı T.Şeker Fab. A.Ş. Genel Md. vekili D.ediyor 2-Üye Özer Kontoğlu Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Başbakanlık müsteşar yardımcısı D.ediyor 3-Üye Ali Kemal Sayın Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Çal.ve Sos. Güv. Bk. çalışma genel md D.ediyor 4-Üye Celalettin Okcu Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ÖİB.Proje grup başkanı D.ediyor 5-Üye İsmail Tekkoyun Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Maliye Bk. Gelir İdr. daire başkanı D.ediyor 6-Üye Hasan Karaçam Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Gelir İdaresi başkan yardımcısı D.ediyor 7-Üye Veysel Tekelioğlu Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ÖİB.İstihdam daire başkanı D.ediyor Denetim Kurulu Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görev veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılış tarihi 1-Üye Mustafa Yurdabak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ÖİB.Uzman Üye Yılmaz Arslan Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Batman Valisi

5 Raporda yer alan kısaltmalar BAE DAP DPT GAP EMAF TTK ÖİB DTÖ : Birleşik Arap Emirlikleri : Doğu Anadolu Projesi : Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı : Güneydoğu Anadolu Projesi : Elektromekanik Aygıtlar Fabrikası : Türk Ticaret Kanunu : Özelleştirme İdaresi Başkanlığı : Dünya Ticaret Örgütü

6 İÇİNDEKİLER I. TOPLU BAKIŞ.. A-Dünyada şeker üretimi ve şekerin dünya ekonomisindeki yeri B-Kuruluşun tarihçesi ve Türkiye Ekonomisindeki yeri C-Öneriler... II. İDARİ BÜNYE. A- Mevzuat.. B- Teşkilat C- Personel durumu. III.MALİ BÜNYE. A-Mali durum... B-Mali sonuçlar IV.İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu. B-Finansman. C-Giderler. D-Tedarik işleri. E-Üretim ve maliyetler. F-Pazarlama.. G-Sigorta işleri. H-İşletme sonuçları.. I-Kalkınma planı ve yıllık programlar. V.BİLANÇO.. Aktif. Pasif. VI.GELİR TABLOSU... VII.EKLER Sayfa I I V XI

7 I I.TOPLU BAKIŞ A- Dünya şeker üretimi ve şeker üretiminin dünya ekonomisindeki yeri: - Dünya şeker üretimi: Şeker, şeker kamışı ve pancar şekerinden üretilen sakaroz kökenli; mısır, buğday, patates gibi ürünlerden üretilen nişasta kökenli olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılmaktadır. Bunun yanında, sentetik şeker üretimi de yapılmaktadır. Genel olarak dünya şeker üretiminin yaklaşık % 80 i şeker kamışından, % 20 si de şeker pancarından oluşmaktadır. En büyük şeker üreticisi ülkeler Brezilya, Avrupa Birliği, Hindistan, Çin, Meksika, Avustralya, Tayland, Pakistan ve Kolombiya dır. Şeker kamışından şeker üreten başlıca ülkeler Brezilya, Hindistan, Çin, Meksika, Avustralya, Tayland, ABD, Pakistan, Kolombiya ve Filipinlerdir. Şeker pancarından şeker üreten belli başlı ülkeler ise Avrupa Birliği, ABD, Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Japonya dır. Son 5 yılın dünya şeker üretimi kamış ve pancar şekeri olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Yıllar Bin Ton (Beyaz şeker eşdeğeri) Pancar kökenli Kamış kökenli Toplam Üretim Milyon ton Değişim % Üretim Milyon ton Değişim % Üretim Milyon ton Değişim % 2007/ , 8 (11,4) 118,5 13,7 153,3 0,1 2008/ , 1 4,7 107, 6 11,7 139, 7 (8,8) 2009/ , 2 4,0 111, 7 (0,9) 145, 9 4,4 2010/ ,3 (5,7) 121, 2 (9,7) 153, 5 5,2 2011/ ,8 13,9 124,3 2,5 161,1 4,9 2012/ ,7 (8,4) 129,7 4,3 163,4 1,4 Kaynak : ISO World Sugar Balances, Kasım /2013 döneminde dünya şeker üretimi geçen döneme göre % 4,9 oranında artarak 161,1 milyon tona yükselmesi beklenmektedir. Ayni dönemde kamış kökenli şeker üretimi % 2,5, pancar kökenli şeker üretimi % 13,9 oranında artacağı öngörülmüştür. 2012/2013 döneminde dünya şeker üretiminin % 77 si şeker kamışından, % 23 ü şeker pancarından karşılanması beklenmektedir.

8 II Sayıştay Şeker üretiminde bir diğer alternatif hammadde nişastadır. Nişasta büyük ölçüde mısırdan elde edilmektedir. Nişastadan üretilen şeker, sıvı ve ucuz olması nedeniyle tercih edilmektedir. AB ülkelerinde nişasta bazlı şeker üretimine % 2 kota ayrılmaktadır. Türkiye de ise nişasta bazlı şeker üretim kotası % 10 olup, Bakanlar Kurulunun kotayı % 50 oranında artırma ve eksiltme yetkisi vardır. Bu yetki nişasta bazlı şeker üretim kotasını her yıl % 50 artırma yönünde kullanılmış olduğundan nişasta bazlı şeker üretimine ayrılan kota % 15 düzeyine çıkmaktadır. 2010/2011 pazarlama yılında kota % 50 oranında artırılmıştır. - Dünya şeker tüketimi: Dünya şeker tüketimini nüfus değişimi, hammaddeler, şekere alternatif tatlandırıcı fiyatları, tüketici tercihleri ve sağlıkla ilgili sorunlar etkilemektedir. Dünya beyaz şeker tüketimi, nüfus artışı ve kişi başına gelir artışına bağlı olarak artması gerekirken, alternatif tatlandırıcıların avantajlı fiyatı ve sağlık nedenleri ile olumsuz yönde etkilenmektedir. Alternatif tatlandırıcıların daha ucuz olması, kullanım kolaylığı, kullanıldıkları ürünlerin raf ömürlerinin uzunluğu, kalorilerinin düşüklüğü bu ürünlerin seçiminde rol oynamaktadır. Dünya da kişi başına şeker tüketimi ortalama 21,8 kg dır. Bazı ülkelerin kişi başına şeker tüketimleri ABD 30,5 kg, AB ülkeleri 33,7 kg, Hindistan 18,4 kg, İran 28,0 kg, Rusya 39,1 kg, Japonya 19,2 kg, Brezilya 57,9 kg, Çin 10,5 kg dır. Türkiye de kişi başına yıllık şeker tüketimi 28 kg civarındadır. Son beş yılda dünya şeker tüketimi aşağıda gösterilmiştir. Bin Ton (Beyaz şeker eşdeğeri) Yıllar Avrupa ülkeleri Dünya 2008/ / / / / Kaynak : ISO World Sugar Balances,Kasım 2012 Dünya şeker tüketimi önceki döneme göre % 2 oranında artmış, 158 milyon ton olmuştur. Avrupa ve Amerika da yaşlı nüfustaki artış, nüfus artış hızının düşüklüğü, gıda rejimi gibi nedenlerle şeker tüketimi geçen yıla göre sadece % 0,1 oranında artarken, gelişmekte olan ve ekonomisi zayıf ülkelerin bulunduğu Asya, Afrika ve Güney Amerika kıtalarında yaklaşık % 1,7 oranında artmıştır.

9 III - Dünya şeker ticareti: Dünya şeker ticaretini ekonomik faktörler yanında kota, vergi, ihracat sübvansiyonları gibi politik unsurlar da etkilemektedir. Dünya da en fazla şeker ithal eden ülkeler Rusya, BAE, Japonya, Endonezya, ABD, Güney Kore ve Malezya dır. En büyük ihracatçı ülkeler ise Brezilya, Avustralya, BAE, Tayland ve Güney Afrika dır. Son beş dönemin verilerine göre dünya şeker bilançosu, beyaz şeker olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmektedir. Bin ton 2008/ / / / /2013 Üretim Tüketim İthalat İhracat Devre sonu stok Stok/Tüketim oranı % 39,07 35,05 35,20 38,86 38,66 Kaynak : ISO World Sugar Balances, Kasım /2013 döneminde dünya şeker üretimi 163,3 milyon ton, ithalatı 44,3 milyon ton, ihracatı 49,1 milyon ton olması beklenmekte, stokları 60,9 milyon ton olarak gerçekleşmesi, stok/tüketim oranı % 38,6 olacağı öngörülmüştür. Son yıllarda kamış şekeri üretiminin şeker üretimi içindeki payının artması nedeniyle, pancar üreticisi ülkeler yurt içi üretimlerini sürdürebilmek için üretici desteklerini, ihracat teşviklerini, ithalat kotalarını, yüksek ithalat korumalarını daha yaygın olarak uygulamaya yönelmişlerdir. Şeker kamışından üretim yapan Brezilya, Avustralya, Tayland ve Hindistan dünyada en ucuz şekeri üretmektedir. Bu ülkelerde şeker maliyeti AB üretim maliyetinin 1/4 ü kadardır. Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşmasının 2005 yılında yürürlüğe girmesi ile pazara giriş, ihracat sübvansiyonları, iç desteklerde yeni ve daha liberal taahhütlerin benimsenmesi amaçlandığından şeker sektörü dış ticaretinin daha duyarlı hale gelmesi beklenmektedir. Temmuz 2006 da yürürlüğe giren AB şeker rejimi reformu kota ve fiyat düzenlemelerini, telafi edici tedbirleri, yeniden yapılanma ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Bu suretle şeker üretiminde uzun dönemli bir gelecek, rekabet gücünü ve pazarı artırıp DTÖ ile sürdürülen çalışmalarda AB nin pozisyonunun güçlendirilmesi

10 IV Sayıştay hedeflenmektedir. İhracat desteklerinin; gelişmiş ülkeler için 2013, gelişmekte olan ülkeler için 2016 yılı sonunda kaldırılması ve gümrük duvarlarında büyük indirimlerin yapılması söz konusudur. AB şeker reformu özetle; - Şekerde müdahale fiyatı yerine referans fiyat uygulaması getirerek, başlangıçta müdahale fiyatına eşit olan referans fiyatının (631,90 Euro/ton) 4 yılda kademeli olarak toplam % 36 oranında (404,4 Euro/ton) düşürülmesi ve 2009/10 pazarlama yılında beyaz şeker fiyatını sabitlemek, - Pancarda minimum fiyat uygulamasına devam etmek ve 43,63 Euro/ton olan pancar fiyatı 4 yılda % 39 azaltarak 2009/10 pazarlama yılında 26,29 Auro/ton olarak sabitlemek, - İlaç, kimya ve biyoetanol üretiminde kullanılacak şekeri üretim kotası dışında tutmak, kota fazlası şeker için yüksek vergi uygulamak (500 Euro/ton), - 4 yıllık gönüllü yeniden yapılandırma sistemi kurmak bu amaçla üretimden vazgeçen işletmelere kademeli olarak sırasıyla ilk iki yılda 730 Euro/ton, sonraki iki yılda da sırasıyla 625 Euro/ton, 520 Euro/ton ödeme yapmak, - Üreticilere üretim kotaları için 12 Euro/ton üretim vergisi uygulamak, kapanan fabrikaların çiftçilerine o yılın yeniden yapılanma yardımının % 10 u kadar yardım yapmak, gibi konuları içermektedir. Reform çalışmaları sonucu, istenilen hedefe büyük ölçüde ulaşılmış, şeker üretimi kotası 6,0 milyon ton indirilmiş olup, üretimin % 70 i 7 ülkede gerçekleştirilmektedir. AB şeker ve izoglikoz kotaları 13,3 milyon tonu şeker olmak üzere 14 milyon tona, fabrika sayısı 180 den 108 e düşürülmüştür. - Dünya şeker fiyatları: Şeker fiyatları, uluslararası ticareti yapılan ürünler arasında en değişken olanlardan biridir. Dünya şeker fiyatlarının oluşumunda, kamış şekerinin maliyetinin pancar şekerinin maliyetine göre çok düşük olması nedeniyle kamış şekeri belirleyici olmaktadır. AB de şeker fiyatları, pancar fiyatlarına bağlı olarak yüksektir. Şeker borsaya tabi bir ürün olup, dünyada şeker ticareti New-York ham şeker borsası ile Londra daki beyaz şeker borsalarında yapılmaktadır. Londra Borsası nda son üç yılın beyaz şeker fiyatları ortalama olarak; 2010 yılında 615 Dolar/ton, 2011 yılında 705 Dolar/ton, 2012 yılında 588 Dolar/ton olarak gerçekleşmiştir.

11 V B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Türkiye de şeker pancarından şeker üretmek için ilk girişimler 1840 yılında Arnavut köylü Dimitri Efendi tarafından yapılmış, elde edilen sonuçların olumsuz olması nedeniyle çalışmalar terk edilmiştir. 27 yıl sonra 1867 yılında Davutoğlu Karabet, 1879 da Fenerler imtiyaz sahibi Mechel Paşa, daha sonraları 1917 yılında Türk Alman ortak kuruluşu olan Zeniht Şirketi tarafından aynı şekilde girişimlerde bulunulmuş, fakat sonuç alınamamıştır. Türkiye nin ilk şeker fabrikası, Alpullu tarihinde işletmeye açılmıştır lira sermaye ile kurulan fabrikanın ortaklarını Türkiye İş Bankası, T.C.Ziraat Bankası, Trakya Özel İdaresi ve özel kişiler oluşturmuştur. Bunu sonraki yıllarda diğer şeker fabrikalarının kurulması izlemiş ve bu fabrikalar tarih ve 2850 sayılı Kanun ile ; T.C.Ziraat Bankası, T.İş Bankası, Sümerbank tarafından kurulan T.Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi bünyesinde toplanmıştır. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ve bağlı ortaklıkları Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih, 2000/92 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmış özelleştirme hazırlık çalışmalarının 6 ay içinde tamamlanmasına karar verilmiştir. Ancak, Özelleştirme Yüksek Kurulunun değişik tarihli kararlarıyla bu süre sürekli uzatılmış ve tarih ve 2011/67 sayılı Kararla süre olarak belirlenmiştir Aralık 2000 tarihinden başlayarak özelleştirme kapsamında bulunan Şeker Şirketinin tarih ve 2007/57 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile tüm kamu hisseleri özelleştirme programına alınmıştır. Böylece 4046 sayılı Kanun kapsamına alınan şirket Özelleştirme İdaresi Başkanlığına bağlanmış ve ana sözleşmesi yeniden düzenlenmiştir. Şeker-İş Sendikası tarafından, 2007/57 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararının iptali ve durdurulması istemiyle açılan dava sonucunda, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun tarihli kararı ile söz konusu kararın yürütülmesinin durdurulmasına karar verilmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu, tarihli kararı ile Şirketin, tekrar özelleştirme programına alınmasına, fabrikaların coğrafi bağlı portföy grupları halinde, satış yöntemiyle özelleştirilmesine, özelleştirmenin iki yıl içerisinde tamamlanmasına karar verilmiştir. Diğer taraftan, Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih, 2005/130 sayılı Kararı ile de Bor, Ereğli ve Ilgın şeker fabrikaları özelleştirme programına alınmış ve Sümer Holding e bağlanarak Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ. nin bünyesinden ayrılmıştır. Şeker-İş Sendikası tarafından açılan dava sonucunda, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından yürütmenin durdurulması kararı

12 VI Sayıştay alınmıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih ve 2007/54 sayılı Kararına göre, söz konusu fabrikalar yeniden Şeker Şirketine bağlanmıştır. Türkiye de pancar şekeri üretimi, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ. ye ait 25 şeker fabrikası, özel sektöre ait 8 (Amasya, Kayseri, Adapazarı, Konya, Çumra, Kütahya, Aksaray, Boğazlıyan) şeker fabrikası ile birlikte 33 fabrikada yapılmaktadır. Türkiye de kurulu yıllık şeker üretim kapasitesi bin ton olup, bunun bin tonu pancar şekeri, 990 bin tonu nişasta bazlı şeker üreten tesislere aittir. Sektördeki pancar şekeri kurulu kapasitesi 2002/2003 dönemine göre % 7 civarında artmasına karşılık, üretim yaklaşık aynı miktarda kalmış, şeker satışları % 6,3 oranında artmıştır sayılı Şeker Kanun u ile yurt içi şeker rejiminin düzenlenmesi, üretiminin yurt içi talebe göre gerçekleştirilmesi, gerektiğinde ihracat yapılması, şeker üretiminde usul ve esaslar ile fiyatlandırma, pazarlama yöntemlerinin belirlenmesi ve nişasta bazlı şeker üretiminin kontrol altına alınması amaçlanmıştır. Yurt içi şeker tüketiminin artması, mevcut kurulu şeker üretim kapasitesinin son yıllarda yeni fabrikaların devreye girmesi ile tüketimin çok üzerine çıkması, buna karşın son yıllarda A kotasının sabit tutulması ile sektörde ciddi sorunlar ortaya çıkmıştır. Tüketim miktarı artmadığı ve yeni fabrikalar devreye girdiği için mevcut kotanın 33 fabrikaya paylaştırılması ile, bazı şirketlerin kotadan aldıkları pay azalmıştır. Diğer taraftan, yurt içi üretim maliyetlerinin dünya borsa fiyatlarının (belirleyici olan kamış şekerin fiyatı nedeniyle) üzerinde olması şeker ihracatında sübvansiyonu gerektirmektedir. 92/3114 ve 93/4196 sayılı Bakanlar Kurulu kararlarına göre Hazine tarafından karşılanmakta olan görev zararı 2002 yılından sonra şirketler tarafından karşılandığı için ihracat çekici olmamaktadır. Nişasta bazlı şeker üretim kotalarının her yıl Bakanlar Kurulu kararı ile % arasında değişen oranlarda artırılması ve değişik kanallardan yurt içine giriş yapan şekerlerin de etkisi ile pancar şekeri satış rakamları önemli bir artış göstermemekte dolayısı ile Türkiye de kişi başına pancar şekeri tüketimi yıllık nüfus artışı ile paralellik sağlayamamaktadır. Kişi başına pancar şekeri tüketimi 28 kg, olup, nişasta bazlı şekerle birlikte toplam tüketimin 32 kg civarında olduğu tahmin edilmektedir. Piyasaya değişik yollardan giren kayıt dışı şeker tüketimi bu rakamlara yansımamaktadır. 2006/2007 pazarlama yılında başlatılan AB şeker reformu kapsamındaki, şeker destekleme fiyatı ve şeker pancarı minimum fiyatının önemli miktarda düşürülmesi, şeker kotalarının üye ülkeler arasında transfer edilebilmesini öngören yeniden yapılandırma konuları, ülkemiz şeker sektörünü tehdit eder boyuttadır. Diğer yandan bu reform sürecinde AB deki şeker üreticisi ülke sayısının düşürülmesi öngörülmekte olup, önemli miktarda şeker açığı da oluşabilecektir. AB müktesebatına uyum kapsamında, 4634 sayılı Şeker Kanununda; şeker pancarı ve şeker için asgari fiyat

13 VII sisteminin oluşturulması, şeker kotalarının tek kota altında birleştirilmesi, şeker sanayinin yeniden yapılandırılması kapsamında, geçici fon kurulması ile bu fondan şeker şirketleri ile pancar üreticilerine yapılacak yardımların esasları gibi konularda öncelikli yasal düzenlemelerin yapılması gerekecektir. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. nin son beş yıllık çalışma sonuçlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

14 VIII Sayıştay Artış Son veya iki yıl azalış Toplu bilgiler Ölçü farkı % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye " Öz kaynaklar " ( ) (8) Yabancı kaynaklar " Finansman giderleri " Maddi duran varlık.(edinme değeri) " Maddi duran varlık.birikmiş amortisman " (35.287) 3 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (3.574) (11) Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % (15) (19) Başlıca alım miktarı (pancar) Bin Ton (524) (6) Tüm alım tutarı Bin TL Başlıca (mal ve hizm.) üretim mik. (şeker) Bin Ton (45) (4) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Üretim kapasitesi (pancar işleme) Ton/Gün Kapasiteden yararlanma oranı (hedef kap.) % Üretim verimliliği Ton/Saat 27, Başlıca satış miktarı (şeker) Bin Ton Net satış tutarı Bin TL Stoklar : -İlk madde ve malzeme Bin TL Yarı mamuller " Mamuller " ( ) (5) -Ticari mamuller " Diğer " (10.654) 12 Memur (ortalama) Kişi Sözleşmeli (ortalama) " (86) (4) İşçi (ortalama) " (688) (6) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin : -Memurlar için yapılan tüm giderler Bin TL Memur başına aylık ortalama gider TL Sözleşmeliler için yapılan tüm giderler Bin TL Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL İşçiler için yapılan tüm giderler Bin TL İşçi başına aylık ortalama gider TL Tahakkuk eden vergiler " GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) " (10.857) (2) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) " ,4 GSMH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) " ,4 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (51.002) (14.661) (16.668) (14.756) (43.845) (29.089) 197 Dönem kârı veya zararı " (8.844) (59.750) ( ) ( ) (63.346) 47 Bilanço kârı veya zararı " (57.802) (59.251) ( ) ( ) ( ) ( ) 75

15 IX Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi kurulduğu 1935 yılından bu yana pancardan şeker üretmekte ve Türk Tarımına öncülük etmekte, yıllara göre değişiklik göstermesine ve son yıllarda azalmasına karşın 2012 yılında üreticiye pancar ektirerek tarımı desteklemeyi sürdürmüştür. Kuruluş Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih, 2000/92 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsamına, tarih ve 2007/57 sayılı Kararıyla da özelleştirme programına alınmıştır. Şirket 2012 yılı çalışmalarını 4046 sayılı Yasa kapsamında; ortalama personel, 25 şeker, 1 alkol, 5 makine, 1 elektromekanik aygıtlar, 1 tohum fabrikası ve 1 araştırma enstitüsü ile sürdürmüştür. Türkiye de şeker üretim faaliyetleri, 2001 yılında yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu hükümleri ve bu yasayla kurulan Şeker Kurumu kararları ile yapılan düzenlemeler çerçevesinde yürütülmektedir. Şeker Kurumu ülkenin yıllık şeker tüketimini hesaplamakta ve şeker stokunu da dikkate alarak, şeker üretim kotasını tespit etmektedir. Ülkenin şeker ihtiyacını karşılayacak düzeyde belirlenen kota, pancardan ve nişastadan şeker üreten üreticilere dağıtılmaktadır. Şeker Kurumu 2010/2011 pazarlama yılı için A şekeri kotasını bin ton olarak tespit etmiş olup, bunun % 90 ını pancar şekeri üreticilerine, % 10 unu nişasta bazlı şeker üreticilerine tahsisi etmiştir. Ayrıca A şekeri kotasının % 4 ü oranında B şekeri üretilmesi yönünde karar almıştır. Şeker Kurumu öngördüğü kotayı halen şeker üreten kuruluşa ait 25 şeker fabrikası ile 8 özel sektör fabrikasına dağıtmıştır. Bu Kapsamda Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketine bin ton A şekeri kotası tahsis edilmiştir. Türkiye nin pancar şekeri üretim kapasitesi bin ton/yıl dır. Bunun % 65 ine sahip olan şirketin pazar payı yıllara göre sürekli gerilemektedir. 2002/2003 pazarlama yılında % 57 olan Pazar payı 2009/2010 pazarlama döneminde % 44 e inmiştir pazarlama döneminde ise yapılan kampanyalı satışların da etkisi ile % 48,4 e Yükselmiştir. Pazar payı kaybının en önemli nedenleri özel sektör fabrika sayısının artması ile mısırdan nişasta bazlı şeker üretim miktarının yükselmesi yanında; şirkete bağlı fabrikaların bir bölümünün geçmişte sosyal amaçlar gözetilerek kurulması ve kapasitelerinin düşük olması nedeniyle üretim maliyelerinin yüksekliğinin etkisi bulunmaktadır. Ayrıca özel sektör fabrikaları ile nişasta bazlı şeker üreticilerinin maliyet ve fiyat açısından sahip olduğu avantaj ile daha etkili pazarlama politikaları uygulamaları da pazar payının düşmesinde etken durumundadır. Şeker Kurumu tarafından nişasta bazlı şeker üreticileri için tespit edilen kota, Bakanlar Kurulu kararıyla geçmiş yıllarda sürekli % 50 oranında arttırılmıştır. 2010/2011 pazarlama dönemi için tahsis edilen 244 bin ton kota, Bakanlar Kurulu kararıyla % 50 oranında arttırılmıştır. 2011/2012 pazarlama dönemi için belirlenen

16 X Sayıştay 244,4 bin ton kota. Bakanlar Kurulu kararıyla % 50 oranında arttırılarak yaklaşık 366 bin tona yükseltilmiştir. Kuruluşun yurt içinde girdi olarak şeker kullanarak ihraç edilecek gıda maddesi üreten imalatçı-ihracatçı firmalara, dünya borsalarında oluşan fiyat baz alınarak şeker satması ve doğrudan yaptığı şeker dış satımından kaynaklanan zarar, görev zararı kapsamında Hazine tarafından karşılanmakta iken, Şirketin özelleştirme kapsamına alınması nedeniyle Hazine Müsteşarlığı, 2003 yılının ikinci yarısından itibaren C şekeri iç satışından ve ihracatından oluşan zararı karşılamaya son vermiştir. Bu gelişmeye karşın, Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi şeker dış alımının önüne geçerek, şeker sanayinin ve pancar tarımının varlığını desteklemek amacıyla, yurt içinde şekerli mamul üreterek ihraç eden veya ettiren firmalara zararına C şekeri satışına devam etmektedir yılında 61,5 milyon TL düzeyinde gerçekleşen C şekeri satış zararı, 2012 yılında A ve B şekerden aktarılarak satılan 163,756 ton C şekeri karşılığı 64 milyon TL olmuştur. Ayrıca ihraç edilen şekerden oluşan 12 milyon TL miktarındaki zararın da şirketin üstünde kaldığı görülmüştür. 2011/2012 pazarlama yılı içinde dekar alanda üretici pancar ekimi yapmış olup, üretici pancar teslimi yapmıştır. Pancar rekoltesi ton olarak gerçekleşmiştir. Pancar ekim alanlarında bir önceki pazarlama yılına göre % 5, üretici sayısında % 21, toplam üretimde ise % 6 oranında azalış meydana geldiği görülmüştür. Türkşekerin son 12 yıldan beri özelleştirme sürecinde bulunması sebebiyle, emekli olan nitelikli personelin yerine yenilerinin alınamaması, bütün fabrikalarda ihtiyaç duyulan yatırımların ödenek yetersizliği sebebiyle sürekli ertelenmesi, gerek personel, gerekse teknik yönden çalışmaları durma noktasına getirdiği görülmüştür. Özelleştirme çalışmalarının bundan sonrada zaman alacağı dikkate alınarak, Kurumun acil nitelikli personel ihtiyacı ve yatırım ödeneği taleplerinin karşılanması konusunda bir çözüm bulunması zorunlu görülmektedir. Diğer taraftan Türkşekerin üretim maliyetleri, özel sektör firmaları ile karşılaştırıldığında oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Kurumun bu yüksek maliyetlerle özel sektör ile rekabet etmesi mümkün görülmemekte olup, aşağı çekilmesi için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bunun için; Şirket genelinde köklü bir reorganizasyon yapılarak fonksiyonlarını yitiren birimlerin kapatılması veya uygun görülen diğer birimlerle birleştirilmesi, melasta kalan şeker oranının aşağı çekilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, pancar üretiminde yüksek verimli ve hastalıklara dayanıklı çeşitlerin seçilmesi, ekonomik olmayan ziraat bölge şeflikleri ile kantarların kapatılması ve bu kantarlara bağlı üreticilerin pancarlarının fabrikalara tesliminin sağlanması, fabrikalar arası taşımanın azaltılması, pancar boşaltma ve temizleme

17 XI makinelerinin etkin kullanılması, pancar analiz laboratuarlarının tam gün çalıştırılması, enerji, işgücü ve zamandan tasarruf sağlanması önemli görülmektedir. Türkşeker A.Ş. tarafından yılları arasında yapılması planlanan yatırımlarda, fabrikaların modernizasyonu ve otomasyonu ile atık giderme tesislerine öncelik verilmekte ve bu projeler için önümüzdeki 4 yıllık dönemde yaklaşık milyon TL arasında kaynağa ihtiyaç duyulduğu hesaplanmaktadır. Ancak, Şirketin özelleştirme sürecinde bulunması sebebiyle ihtiyaç duyduğu yatırım ödeneklerinin yeterince tahsis edilemediği görülmektedir. Şeker fabrikalarının yakıt ve enerji sarfiyatları azaltılmalıdır. Fabrikaların yakıt tüketimini azaltacak yatırımlara öncelik verilmesinin yanında fabrikalarda doğal gaza dönüşüm eğilimi ileriye dönük ekonomik gelişmeler dikkate alınarak değerlendirilmeli, en ucuz yakıtın, yurt içinden sağlanan linyit kömürü olduğu dikkate alınmalıdır yılında işlenen pancar miktarındaki azalış, üretim maliyetlerindeki artış ve kampanyalı satış yapılmasına rağmen şeker satış miktarının yetersiz olması, C şekeri satışından ve ihracattan kaynaklanan zararın Şirketin üstünde kalması, emekli olan personele yapılan ödemelerin önceki yıllara göre bu yıla daha fazla yansıması gibi sebeplerle faaliyet zararının önceki yıla göre yükseldiği görülmüştür. Faaliyet zararındaki bu olumsuz gelişme yanında, uzun süre yüksek miktarda şeker stoku tutulmasına devam edilmesinden ötürü, şeker satışlarının beklenen seviyenin altında kalması, şirketin yabancı kaynak kullanmasını gerektirmiş ve bunun sonucu olarak dönem 198,2 milyon TL zararla kapanmıştır. Öneriler : Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketinin 2012 yılı çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1-Pancar yetersizliğinden ötürü üretim dışı bırakılan Alpullu, Susurluk ve Çarşamba Şeker Fabrikalarında mevcut koşullar değişmediği sürece yeniden üretime başlanmasının güç olması nedeniyle; çalışan personel mevcudu en alt sayıya indirilerek, fazla personelin diğer fabrikalara atanması ve bu fabrikalarda geçici işçi istihdamına son verilmesi (Sayfa:15), 2-Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi nde devam eden yapısal sorunların çözülebilmesini teminen; -Şirketin merkez ve taşra teşkilatında fonksiyonlarını yitiren birimlerin kapatılması, bazılarının da birleştirilerek Şirketi küçülerek daha verimli hale getirecek bir reorganizasyonun yapılması,

18 XII Sayıştay -İklim özellikleri sebebiyle yeterli miktarda ve kaliteli pancar üretilemeyen bölgelerdeki pancar üreticilerinin, daha ekonomik olan alternatif ürünlere yönlendirilmesi, -Şeker üretiminde verimliliğin artırılabilmesi için, pancar üretim kotalarının yüksek verim ve kalitede pancar üretilebilen bölgelere kaydırılması, -Pancar üreticilerinin daha ekonomik olan alternatif ürünlere yönelmeleri halinde üretim dışı kalacak olan fabrikaların personel ve ekipmanlarının ihtiyaç önceliklerine göre diğer fabrikalara dağıtılması, -Üretim dışı kalacak olan fabrikalara bağlı pancar bölgelerinde sözleşme gereği alınması zorunlu olan taahhütlerin ise en yakın fabrikalara nakledilerek işlenmesi hususlarında tedbir alınması ve yetkili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması, -İş gücü, enerji ve zamandan tasarruf sağlamak amacıyla, yakıt siteminin rehabilite edilmesi, kömür alımlarında kaliteden ödün verilmemesi, büyük fabrikalarda maliyetleri düşürmek, kampanya sürelerini kısaltarak verimliliği artırmak için kapasite artırımına gidilmesi (Sayfa: 49,50), 3-Türkşekerde tesellüm edilen pancarın fabrikalara nakledilmesinde merkez kantarı ve dış kantar çiftçilerine yapılan farklı pancar nakliye ödemeleri çiftçiler arasında gelir adaletsizliğine sebep olduğundan, pancar nakliyelerinde fabrika merkezine olan mesafeler dikkate alınarak, fabrikaya aynı mesafede olan çiftçilerin aynı ücreti almalarını sağlayacak bir pancar nakliye ödeme sisteminin getirilmesi (Sayfa: 53,54), 4-Pancar alımında fire tespitlerinin ve bedele esas şeker tayininin daha sağlıklı yapılabilmesi için; - Üreticinin doğrudan fabrikaya getirdiği pancarları analiz eden laboratuarlarda yapılan işlemin büyük sorumluluk gerektirmesi sebebiyle hizmetin şirketin kadrolu elemanlarınca yürütülmesi, -Kamyonlarda yüklü pancardan fire alınırken fireyi alan bomun her yöne hareket edebilecek şekilde dizayn edilmesi, numune alınırken yüklü aracın farklı kısımlarından alınmasına özen gösterilmesi, -Pancar nakillerinin çok yoğun olduğu dönemde izdihamı önlemek peronlarda bekleme süresini kısaltmak amacıyla ihtiyaç duyulan fabrikalarda pancar analiz laboratuarlarında numune alma ünitesinin ikiye çıkarılması ve tam kapasiteyle çalıştırılması, -Pancarın fiyatlandırılmasına esas teşkil eden polar şeker oranı analizi ile birlikte zararlı azot analizinin de yapılarak fiyatlandırmanın bu iki kriter dikkate alınarak yapılması,

19 XIII -Taşra kantarlarından müteahhit araçları ile taşınan ve fabrika silolarına sabit ve seyyar boşaltma makineleri vasıtası ile boşaltılan pancardan çıkan toprak tartılarak taşınan pancar kilosundan düşüldükten sonra kalan miktarın işletmeye gelen pancar olarak teslim edilmesi, çıkan toprağın da göz firesi ile verilen miktarla karşılaştırılarak eksi yada artı göz firesi hatası olarak kayıtlara alınması (Sayfa: 57,58,59), 5-Şirketin faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesinin önündeki önemli engellerden birisi olan şeker stoklarının azaltılmasının iç piyasaya yapılan satışlarla mümkün olmaması ve şirketin şeker maliyetleri ile dünya şeker fiyatları arasında büyük bir farkın bulunması, ihracat yapılması durumunda söz konusu fiyat farkından doğacak zararın Hazine tarafından karşılanmaması sebebiyle, sektörde faaliyet gösteren şirketlerden alınacak katkı paylarıyla Hazineye yük olmadan sektörü kendi içinde finanse edebilecek Şeker İhracatını Destekleme Fonu kurulması için çalışma yapılması ve yetkili merciler nezdinde yapılan girişimlerin takip edilmesi (Sayfa: 60), 6-Özelleştirme uygulamalarının sektörün önünü açması, daha verimli ve kârlı bir üretim yapılabilmesi, kısa adıyla 6111 sayılı Torba Yasa nın 205 inci maddesi ile 4634 sayılı Şeker Kanununun 5 inci maddesinin ikinci fıkrasına eklenen ifadenin pancar üretiminde yarattığı sorunların giderilmesi amacıyla; -Halen Kamunun elinde bulunan şeker fabrikalarının özelleştirilmesinde pancar üretimi ve pancarındaki polar şeker oranı yetersiz olan fabrikalarda belli bir süre üretim yapma zorunluluğunun kaldırılması, fabrikaların emlâk değerleri üzerinden satılması ile kotanın özel sektöre tahsisi hususlarının birbirinden ayrılarak yeni bir modelin oluşturulması konusunda Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, -Kısa adıyla Torba Yasa olarak anılan 6111 sayılı Yasanın 205 inci maddesiyle 4634 sayılı Şeker Kanununun 5 inci maddesine eklenen ifadenin özel şeker fabrikalarının kendi sahalarının dışında yaptıkları pancar ekim sözleşmeleri ile ortaya çıkan sorunların ve münavebenin kontrolünde meydana gelen otorite boşluğunun giderilmesi amacıyla Şeker Kurumu, nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa: 62,63), 7-Şirkete bağlı fabrikaların performansının ölçülmesinde kullanılan işletme değerlerinin fabrikasyonun doğal sonucu olarak gerçeği yansıtması amacıyla, işlenmek üzere fabrikaya giren kıyılmış pancarın haşlama teknesine girmeden önce üretim hattında yer alan bant kantarı tartım sonuçlarının otomatik olarak bilgisayar kayıtlarına alınması için gerekli olan altyapının EMAF tarafından oluşturulması ve işletme değerlerinin hesaplanmasında bu tartım rakamlarının esas alınmasına özen gösterilmesi (Sayfa: 65,66), 8-Kampanya döneminde fabrikalarda meydana gelen yaş pancar posası ile ilgili olarak; üretim sırasında meydana gelecek iş gücü ve zaman kayıplarını önlemek, çiftçilerin istihkak kartlarını satmaları sebebiyle bazı fabrikaların çevresinde meydana

20 XIV Sayıştay gelen yapılanmaların olumsuz etkilerini bertaraf etmek amacıyla, fabrikalarca üretilen yaş pancar posasının Şeker Pancarı Üretim Sözleşmesinin 11/a maddesi çerçevesinde ihale yolu ile satılarak çiftçilerin % 20 istihkak bedeline tekabül eden miktarın ihalede teşekkül eden fiyat üzerinden hesaplanarak pancar bedeli hesaplarına yatırılması (Sayfa: 67,68), 9-Türkşekere bağlı fabrikalarda insan sağlığı ve hijyene uygun koşullarda üretim yapılabilmesi için, fabrikalar öncelik sırasına alınmalı ve rafineri kısmındaki şekerle temas eden makine ve aksamların krom nikel malzeme ile değiştirilmesi hususunda ilgili makamlar nezdinde girişimlerde bulunularak gerekli yatırımların bir an önce yapılması (Sayfa: 76,77), 10-Erzurum Şeker Fabrikasındaki sorunların çözümü ile ilgili olarak; - Erzurum Şeker Fabrikası stoklarında 1993 yılından bu yana bekleyen niteliği bozulduğu için kullanılma imkânı bulunmayan 410,6 ton fuel-oil 6 nın çevre kirliliğine neden olabileceği dikkate alınarak bugüne kadar sürdürülen satış çalışmalarından olumlu sonuç alınamaması sebebiyle daha fazla zaman yitirilmeden 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde lisans sahibi firmalara bedeli ödenmek suretiyle bertaraf ettirilmesi, - Fabrikaya pancarın trenle nakledildiği dönemden kalan yaklaşık 4000 metre uzunluğundaki rayların ve halen ray üzerinde bulunan lokomotifin, vagonların boşaltılmasında kullanılan ve can güvenliği açısından tehlike yaratan portal vinç in demirbaş kayıtlarından düşülerek hurdaya alınması, - Fabrikanın kampanya sürecinde açığa çıkan ve ağır organik madde içeren arıtma çamurları, kömür cürufu ve katı atıkların uzun yıllardan beri atıldığı katı atık deposunun çevre sorunu yaratma potansiyeli bunduğundan ıslah edilmesi ve bundan sonra çıkacak olan katı atıkların Düzenli Katı Atık Depolama Sahası na gönderilmesi için ilgili kuruluşlar nezdinde çalışma başlatılması (Sayfa: 88,89), 11-Şirkete bağlı 15 fabrikada kurulan atık su arıtma tesisleri ile ilgili olarak; -Atık suyun arıtılması işlemi sırasında açığa çıkan çamurun Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre bertaraf edilmesi gerekli olan atıklar kapsamında olması ve söz konusu fazla çamurun nasıl bertaraf edileceği konusunda yetkili ve ilgili kuruluşlar nezdinde girişimlerde bulunulması, -Atık su arıtma tesislerinde açığa çıkan ve yüksek oranda metan gazı ihtiva eden biyogazın, biyogaz bacalarında meşale olarak yakılmaması, arıtma tesisinin sıcak su ihtiyacının temininde enerji olarak kullanılması imkânlarının araştırılması (Sayfa: 96,97), 12-Makine fabrikalarının mevcut durumları, imalatları, maliyetleri, kârlılıkları ve piyasa ile rekabet edebilme imkânları konusunda gerçekçi bir çalışma yapılarak

21 XV üretim faaliyetlerinin, konumu ve şartları daha uygun olan Ankara ve Eskişehir Makine Fabrikalarında toplanması, Afyon, Erzincan ve Turhal Makine Fabrikalarının da bağlı bulundukları şeker fabrikalarının atölyeleri durumuna dönüştürülerek boşalacak kapalı alanların şeker ambarı olarak değerlendirilmesi (Sayfa: 100,101), 13-Şeker Şirketinin ürettiği şekerin üretim maliyetinin düşürülmesi konusunda; - Ekonomik olmayan kantarların kapatılması bazı kantarların birleştirilmesi, üretici pancarlarının fabrika merkezlerine tesliminin teşvik edilmesi, fabrikalar arası taşımanın azaltılması, - Pancar boşaltma ve temizleme makinelerinin etkin kullanılması pancar analiz laboratuarlarının tam gün ve şirket personeli ile çalıştırılması hususlarında tedbir alınması, - Enerji ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla verimsiz çalışan kazan sistemlerinin değiştirilmesi ve kömür alımlarında kaliteye önem verilmesi, - Özellikle taşra kantarlarında uygulanan göz firesinin verilmesinde gerekli hassasiyetin gösterilmesi ve bedeli ödenen pancar ile işlenen pancar arasındaki farkın mümkün olan en düşük seviyeye çekilmesi, - Melasta kalan şeker oranının aşağı çekilmesi için pancarın gübrelenmesinden başlamak üzere, çalışanların bilgi ve becerilerini artıracak eğitim programlarının düzenlenmesi, kullanılan teknolojinin iyileştirilmesi, - Şirketin merkez ve taşra teşkilatını kapsayacak şekilde fonksiyonlarını kaybeden birimlerin kapatılmasını, bazılarının birleştirilmesini sağlayacak köklü bir reorganizasyonun yapılması, - Düşük kapasite ile çalışan fabrikalarda maliyetin aşağı çekilmesi imkanları sınırlı olduğundan fiziki mekânları uygun olan bazı fabrikalarda kapasiteyi artıracak yatırımların yapılması (Sayfa: 114,115,116), 14-Şirketin doğalgaz ile çalışan fabrikalarının BOTAŞ ile bireysel olarak yaptıkları doğal gaz ihale ve alım satım sözleşmeleri al ya da öde sistemi sebebiyle riskli olduğundan, bu fabrikaların aralarında bir havuz oluşturmaları, havuza dahil olan fabrikaların birbirlerinin eksik yada fazla gaz kullanımlarını kendi aralarında dengelemeleri, sözleşmelerden doğacak risklerin en aza indirilebilmesi için, fabrikaların bireysel olarak sözleşme imzalamaları yerine havuza dahil olan fabrikaların kullanmaları öngörülen yıllık doğalgaz miktarı üzerinden BOTAŞ ile Şirket arasında tek bir sözleşme yapılabilmesi imkanlarının araştırılması (Sayfa: 144,145),

22 XVI Sayıştay 15-Mülkiyeti Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ye ait olan ve Özelleştirme Yüksek Kurulunun Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş. deki kamu hisselerinin satışını onaylayan kararında yer almayan m 2 arsanın; malikinin yazılı beyanı veya kesinleşmiş mahkeme kararı olmadan, alıcının talebi üzerine ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine uyulmadan Kütahya Şeker fabrikası A.Ş. ti adına yapılan tescil işleminin iptali için gerekli yasal işlemlerin başlatılması (Sayfa:152,153,154), 16- Kuruluş adına tapuda kayıtlı olan ve Amasya Şeker Fabrikası A.Ş. tarafından kullanılmaya devam edilen taşınmazlarla ilgili olarak, adı geçen şirketle görüşülmesi, görüşmelerin olumsuz sonuçlanması durumunda, gerekli yasal işlemlerin başlatılması (Sayfa: 154), 17-Raporun ilgili bölümlerinde yer alan diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketinin tarihindeki kendi Genel Kurulunda kabul edilen 2012 yılı bilançosu ve ,25 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu genel görüşmeye sunulur.

23 1 A-Mevzuat: I. İDARİ BÜNYE 1- Kanunlar ve kuruluşun statüsüne ilişkin mevzuat: Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi, Bakanlar Kurulunun gün ve 2850 sayılı Kararıyla; T.C Ziraat Bankası, Türkiye İş Bankası ile Sümerbank ın eşit sermaye katılımı ve o tarihte faaliyette bulunan Uşak, Alpullu, Eskişehir, Turhal şeker fabrikaları devir alınarak 22 milyon TL sermaye ile kurulmuştur. Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca kurulan şirketin ana sözleşmesi, 3047 sayı ve tarihli Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile İktisadi Devlet Teşekkülü statüsü alan şirket; faaliyetlerini tarih ve 6747 sayılı Şeker Kanunu, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ana sözleşme hükümleri uyarınca sürdürmüştür. Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih, 2000/92 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsamına alınarak 4046 sayılı Yasa hükümlerine tabi hale gelen şirketin çalışmaları 4046 sayılı Kanun, 4634 sayılı Şeker Kanunu ile ana sözleşme hükümlerine göre yürütülmekte, 6085 sayılı Kanun ve 4046 sayılı Kanun uyarınca denetlenmektedir. Şirketin amaç ve faaliyet konularını ayrıntılı olarak düzenleyen ana sözleşmenin 3 üncü maddesinde amaçlar; Türkşeker A.Ş. nin amacı aşağıda belirtilen faaliyet konularında karlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmek ve şirketin bağlı bulunduğu sanayinin gelişmesi için çalışmalarda bulunmak olarak tanımlanmıştır. Ana sözleşmenin Şirketin amaç ve faaliyetlerini düzenleyen maddesine; Şeker Enstitüsü Teknolojik Araştırma Müdürlüğüne bağlı Biyolojik ve Çevre Sorunları Şubesi Laboratuarının akreditasyonunun yenilenmesi amacıyla araştırma müesseseleri ile laboratuarlar kurmak, araştırma ve analizler yapmak ifadesi eklenmiştir. Değişiklik Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nin tarihli sayısında yayımlanmıştır. Şirket ana sözleşmesinin terhinde yürürlüğe giren Türk Ticaret Kanunu nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında 6103 sayılı Kanunun 22 inci maddesi gereğince; 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa uyumlu hale getirilmesi için belirlenen süre; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın, Resmi Gazete nin tarihli sayısında yayımlanan genelgesiyle tarihine kadar uzatılmıştır.

24 2 Sayıştay Şirketin 13 yılı aşan bir süredir özelleştirme kapsam ve programında olmasından ötürü yeterli yatırım ödeneği alamaması, bu sürenin uzamasının getirdiği olumsuzluklar yanında yeni personel alamamasından kaynaklanan sorunların sürmesi, ana sözleşmede belirtilen hedeflere ulaşmayı engelleyen en önemli unsurlardır. 2- Tüzükler: Yıl içinde Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi ni doğrudan ilgilendiren tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar kurulu kararları: Bakanlar Kurulunca 2012 yılında şirketi doğrudan ilgilendiren bir karar alınmamıştır. Ancak; Bakanlar Kurulu kararı olarak yayımlanan ve dönemini kapsayan Orta Vadeli Program ile 2013 Yılı Programı nda KİT lerin sürekli zarar eden ve kara geçmesi mümkün görülmeyen işletme birimleri tasfiye edilecektir. ifadesi yer almaktadır. 4- Uluslararası anlaşmalar: Yıl içinde şirketi doğrudan ilgilendiren uluslar arası anlaşma yapılmamıştır. 5- Yüksek Planlama Kurulu kararları: Yıl içinde özel olarak Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi ne yönelik olarak alınan Yüksek Planlama Kurulu kararı bulunmamaktadır. 6- Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları: Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih ve 2000/92 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsamına alınmış, daha sonraki tarihlerde şirketin özelleştirme stratejisi ile varlıklarının satışı ve devrine ilişkin çok sayıda karar alınmıştır. Bu kapsamda Şirketin iştiraki ve bağlı ortaklığı durumunda olan; Amasya Şeker Fabrikası A.Ş., Baha Esat Tekand Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş. ile Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş. bulunan hisseleri ile diğer fabrikalara ait taşınmaz satışları gerçekleşmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu tarih, 2008/42 sayılı Kararında; Şirkete bağlı fabrikaların tek tek satışı yerine, bulundukları coğrafi konumları da dikkate alınarak gruplar halinde satılmasını öngörmüştür. Bu amaçla fabrikalar 6 portföye ayrılmış ve özelleştirmenin bu strateji ile yapılması öngörülmüştür. Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketinin özelleştirme programına alınmasına ilişkin Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih ve 2007/57 sayılı Kararıyla ilgili olarak, açılan dava sonucu Danıştay Dava Daireleri Kurulu tarafından tarihinde yürütülmesinin durdurulması kararını vermiştir.

25 3 Bu gelişme üzerine Özelleştirme Yüksek Kurulu; gün, 2007/57 ve tarih, 2008/42 sayılı Kararlarının iptaline, T.Şeker Fabrikaları Anonim Şirketindeki Hazine paylarının özelleştirme programına alınmasına ve şirkete ait şeker fabrikalarının coğrafi bazda belirlenen gruplar halinde özelleştirilmesine ilişkin tarih ve 2008/50 sayılı Kararı almıştır tarih, 2006/95 sayılı Kararla şirketin özelleştirmeye hazırlık süresini olarak belirleyen Özelleştirme Yüksek Kurulu, aldığı gün ve 2011/67 sayılı Kararla; Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketinin özelleştirilmesine ilişkin süreyi tarihine kadar uzatmıştır. Özeleştirme İdaresi Başkanlığı, Türkiye Şeker Fabrikalar A.Ş. ne ait B portföyünde yer alan; Malatya, Erzincan, Elazığ ve Elbistan; C portföyündeki Kastamonu, Kırşehir, Turhal, Yozgat ve Çorum Fabrikalarını özelleştirme amacıyla tarihinde ihaleye çıkmış, ihale işlemleri tarihinde tamamlanmıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulu, onay için gönderilen ve nihai pazarlık görüşmeleri tarihinde tamamlanmış olan ihaleyi, tarih ve 2012/151 sayılı kararla iptal etmiştir. Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi nin özelleştirme programına alındığı tarihten sonra satılan veya devredilen varlıkları aşağıdaki tablolarda ayrıntılı olarak göstertilmiştir.

26 4 Sayıştay Devredilen Programa alındığı ÖİB' na S a t ı ş v e d e v i r b i l g i l e r i Devredilen veya satılan varlıklar hisse oranı ÖYK kararı devredildiği ÖYK kararı Satış % Tarih Sayı tarih Tarih Sayı tutarı Teşekkül veya ÖİB tarafından gerçekleştirilen işlem 1-Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş / Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş / Bağlı Ortaklıklar Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş / / $ Torunlar Gıda Sanayi Tic. A.Ş. Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş. 95, / / $ S.S. Adapazarı Pancar Ekicileri Kooperatifi 3-İştirakler Türkiye-Libya Ort. Tarım ve Hay. A.Ş. 49, / /16 Tarım İşl. Genel Müdürlüğü'ne devir. ( ) Yeni Çeltek Kömür ve Maden A.Ş / /148 Türkiye Köm. İşl. Kurumu'na devir.( ) Amasya Şeker Fabrikası A.Ş / / $ S.S. Amasya Pancar Ekicileri Kooperatifi Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş / Kömür İşletmeleri A.Ş / /148 Türkiye Köm. İşl. Kurumu'na devir ( ) Türkiye Elektromekanik San. A.Ş. 0, / /62 Elektrik Üretim A.Ş.'ye devir.( ) Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. 0, / Türk Arap Pazarlama 12, / Şirket ile ilgili bilgi bulunamamıştır. Tasfiye Halinde Sanayi Nakliyat A.Ş. (1) 3,84 4-Arsa ve Araziler Sarımsaklı Tarım İşletmesi Arazisi ( m2) 17619, / Sümer Holding A.Ş'ne. devir Afyon Tarım İşletmesi Arazisi ( m2) / /12 Bedelsiz Maliye Hazinesine devir Ankara / Ayaş Ziraat Böl. Şefliği Taşınmazı( m2) / /39 Maliye Hazinesine devir Malatya Şeker Fabrikası Arazisi (7.000 m2 ) / /90 Maliye Hazinesine devir Elazığ Şeker Fabrikası Arazisi ( m2) /07 Elazığ İl Milli Eğitim Müd.Tahsis Çorum Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /41 Kara Yolları Genel Müd. Ağrı Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /32 Başbakanlık MİT Müsteşarlılığına Malatya Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) (3) / /11 Malatya Belediyesine devir Malatya Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) (3) / /11 Diyanet İşleri Başkanlığı Malatya Şeker Fabrikası Arazisi ( m2) (3) /11 Sağlık Bakanlığı Malatya Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) (3) /11 Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Erzincan Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /23 Erzincan İl Özel İdaresi Eskişehir Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /52 Eskişehir Sanayi ve Tic.İl Müd. Uşak Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /41 Uşak İl Tarım Müd. Eskişehir Şeker Fabrikası Arazisi ( m2) /41 Beylikova Belediye Başkanlığı Kars Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /17 D.S.İ.Genel Müd. Ağrı Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) 1465, /04 İbrahim Çeçen Üniversitesi Erzurum Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /58 Milli Eğitim Bakanlığı Elbistan Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /96 Elbistan Cumhuriyet Başsavcılığı Ağrı Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) 94, /09 Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Ankara Şeker Fabrikası Çiftlik Arazisi ( m2 ) (2) / /30 T.C.D.D.Y. İşlt. Gn. Md.lüğüne devir Burdur Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /44 Denizli Valiliği İl Milli Eğitim Müd. Eskişehir Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /96 Alpu Belediye Başkanlığı Kastamonu Şeker Fabrikası Arazisi (4.919 m2) /04 Ilgaz İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne devir Elbistan Şeker Fabrikası Arazisi ( m2 ) /19 Sağlık Bakanlığına devir Burdur/Acıpayam Ziraat Böl.Şefliği Arazisi ( m2 ) /21 Milli Eğitim Bakanlığına devir