1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim"

Transkript

1 1 DENEY NO ISIL İŞLEM-1 : NORMALİZASYON, SU VERME VE MENEVİŞLEME, JOMİNY UÇTAN SU VERME DENEYİ 1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim ÖZBEK Araş. Gör. İbrahim ALTINSOY Deney aşamaları Tahmini süre (dak) 1) Hazırlık Sınavı 30 2)Normalizasyon, Temperleme, Jominy Su Verme Yöntemi, Sunum 60 3) Jominy Uçtan Su Verme Deneyi 40 4) Normalizasyon, Su Verme ve Menevişleme Deneyi 70 5) Numunelerin değerlendirilmesi 40 TOPLAM GİRİŞ 1.1. SADE KARBONLU ÇELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI Sade karbonlu çelikler Tablo 1 de belirtildiği gibi 4 farklı şekilde sınıflandırılırlar ve uygulanabilecek ısıl işlemler buna bağlı olarak, değişir. Tablo 1. Çeliklerin karbon oranına bağlı sınıflandırılması ve uygulanabilecek ısıl işlemler. Çok düşük karbonlu Düşük Karbonlu Orta Karbonlu Yüksek Karbonlu %C < %0.1 Tavlama ve Normalizasyon uygun, Sertleştirme yapılamaz %0.1 < %C < % 0.25 Tavlama ve Normalizasyon uygun, Sertleştirme yapılamaz %0.25< %C<%0.55 Tavlama, Normalizasyon uygun Sertleştirme ve Temperleme yapılabilir. %0.55< %C<%1-2 Tavlama, Normalizasyon uygun Sertleştirme ve Temperleme yapılabilir.

2 SADE KARBONLU ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMİ Çeliklerin ısıl işlemi esasen faz dönüşümü olayına dayanan bir prosestir. Temel olarak iki adımda gerçekleştirilir; İlk adımda, çelik ostenitleme sıcaklığına ısıtılır. Ostenit fazının oluşumu ve homojenliği ısıl işlem sıcaklığına ve bu sıcaklıkta tutma süresine bağlıdır. İkinci adımda, belki de en önemli aşamada, su verme ortamı içerisinde çelik parça oda sıcaklığına soğutulur. Bu kısım, çeliğin karbon içeriğine bağlı olarak, martensit, beynit, perlit, ferrit veya bütün bu fazların karışımının oluşturulacağı faz dönüşümünün gerçekleştiği aşamadır. Özetle, belirli bir çelik parça için en önemli ısıl işlem parametreleri: ostenitleme sıcaklığı, ostenitleme süresi ve soğutucu ortamdır. Çeliklere uygulanan genel ısıl işlem prosedürleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Çeliklere uygulanan genel ısıl işlem ve prosedürleri Isıl İşlem Prosedür Tavlama Çeliğin ostenitlenmesi ve fırında yavaşça (Soğutma hızı: 0.01 F/sn.) soğutulması Normalizasyon Çeliğin ostenitlenmesi ve havada (Soğutma hızı: 1 F/sn.) soğutulması Su Verme (Sertleştirme) Çeliğin ostenitlenmesi ve yağ veya su (Soğutma hızı: 30 F/sn. yağda, 300 F/sn. ortamında soğutulması suda) Martensitik çeliğin yeniden ısıtılması (Ostenitleme sıcaklığına çıkılmaksızın) ve Temperleme herhangi bir şekilde, tercihen suda soğutulması Çeliğin fırın içerisinde uzun süre (yaklaşık Küreselleştirme Tavı 70 saat) ve herhangi bir ortamda soğutulması

3 3 2.NORMALİZASYON DENEYİN AMACI: Normalizasyon ısıl işleminin AISI 1040 çeliğinin mikroyapı ve sertliği üzerine etkisinin incelenmesi TEORİK BİLGİ Bu tavlamanın amacı, göz önüne alınan çeliğe, her türlü muhtemel ön işlemlerden sonra normal içyapı diye tarif edebileceğimiz ince, yuvarlak taneli, homojen dağılımlı içyapısını tekrar kazandırmaktır. Normalleştirme Tavlaması sadece γ α dönüşümünün olduğu çelikler için anlam taşır: Uygulama esası yararlanılan mekanizmalar- bu dönüşüme dayanır. γ α dönüşümünün bastırıldığı alaşımlı çeliklerde normal tavlama işlemi uygulanması söz konusu değildir. Normalizasyon için çelik, su vermede olduğu gibi karbon oranına bağlı A3 sıcaklığının C üzerine çıkarılır, bir süre (45-60 dk) bekletildikten sonra durgun havada soğutulur. Daha yüksek sıcaklıklara ısıtma veya bu sıcaklıklarda daha uzun süre tutma, tane irileşmelerine yol açar. Isıtma sırasında ise, A1 ve A3 sıcaklıkları arası, sonuçta özellikle ince taneli ostenit eldesi için, mümkün mertebe çabuk geçilmelidir. Ötektoitüstü çeliklerde parça A1 sıcaklığının üzerine kadar ısıtılır. Daha yüksek sıcaklıklara ısıtma tane irileşmelerine ve yüzey bölgesinin karbon kaybına (dekarbürizasyona) yol açar. Ötektoitüstü çeliklerde düşük sıcaklıklardaki tavlamanın önemli bir faydası da, tane sınırlarındaki ikinci sementit ağının, sementitlerin kısmen de olsa küreselleşmek meyli ile, parçalanmasını sağlamasıdır. Oluşacak nihai içyapı çeliğe önceden uygulanmış olan üretim ve hazırlama işlemlerinden (dövme, haddeleme, döküm, kaynak ve/veya ısıl işlemler gibi) bağımsız olmuş olacaktır. Tavlanmış parça, kararlı dengeye uygun içyapıya (büyük bir yaklaşıklıkla denge diyagramının gerektirdiği tane yapısına) kavuşmuş olacaktır. Normalizasyon uygulamalarının söz konusu olduğu veya olması gerektiği yerleri, genel olarak ve önem sırası gözetilmeksizin bir arada özetleyerek belirtmek mümkündür : Her şeyden önce bazı ısıl işlemlere bağlı olarak, ince taneli nihai içyapı eldesi için difuzyon tavlamasından sonra ve su verme işleminden önce, Sıcak haddelemelerden sonra, haddeleme tekstürüne bağlı olarak ortaya çıkabilecek anizotropik etkileri ve gevrek kırılma meylini azaltmak amacıyla, Dövme ve diğer plastik şekil verme işlemlerinden sonra sıcak deformasyona ilişkin içyapı oluşumlarının normalleştirilmesinde, Özellikle çelik döküm parçaların dökümden sonraki kaba ve gevrek içyapısından (Widmannstaetten yapısından) kurtarmak, mukavemet ve tokluk özelliklerini iyileştirmek için,

4 4 Çoğu zaman rekristalizasyon tavlaması yerine uygulamak, yeniden kristalleşme sırasında tane irileşmesine meydan vermemek için, Kaynak işlemlerinden sonra, temel malzeme, sıcaklık etki bölgesi (geçiş bölgesi) ve kaynak dikişi arasında ortak nitelikli tane yapısı oluşturmak için normalizasyon tavlaması gündeme gelir. Normalizasyon tavlamasının malzeme bilimindeki önemli yeri ve vazgeçilmezliği, bilimsel çalışmalarda bir çıkış noktası oluşturmasından ve referans verileri teslim etmesindendir. Şekil 1. Ötektoid üstü ve altı çeliklerde normalizasyon tavlaması ile tane küçülmesi. 3. SERTLEŞTİRME VE TEMPERLEME (MENEVİŞLEME) DENEYİN AMACI: Su verilerek sertleştirilmiş AISI 1040 çeliklerinin mikroyapı ve mekanik özellikleri üzerine farklı temperleme sıcaklıklarının etkisinin incelenmesi TEORİK BİLGİ DEMİR VE DÖNÜŞÜMLERİ Demir günümüzün en çok tercih edilen mühendislik metali olup; farklı çelik çeşitlerini elde etmek için kullanılan metallerin başında gelir. Demirin allotropik özelliği farklı mikroyapılara sahip çelikler elde edilmesini sağlar ve başlıca iki kristal formu vardır. Saf demir, oda sıcaklığında hacim merkezli kübik (HMK) yapıdadır. Küpün, merkezinde bir ve sekiz köşesinde birer demir atomu mevcuttur. Bu yapı Şekil 1 de

5 5 gösterilmekte olup; ferrit olarak adlandırılan alfa ( ) demirdir. Saf demirin 910 C ye kadar ısıtılması ile alfa demirin yapısında değişiklik olmaz. Eğer demir 910 C nin üzerine ısıtılırsa atomik diziliş değişir ve küp köşeleri ile her yüzeyin merkezinde birer atom bulunan yüzey merkezli kübik (YMK) sistem oluşur (Şekil 2). Bu, metalurjik terimi ostenit olan gama (γ) demir olarak isimlendirilir ve ferrite göre yüksek karbon çözünürlüğüne sahiptir. Eğer ısıtma devam ederse, gama yapısı 1394 C de tekrar hacim merkezli kübik (HMK) yapıya dönüşür ve delta (δ) demir olarak bilinir. Aşırı ısıtma, atomların termal titreşimlerinde artışa yol açar ve 1538 C de kristal kohezif kuvvetler kaybolarak metal sıvı ya da ergimiş hale geçer. Ergimiş demirin oda sıcaklığına soğutulması esnasında olaylar ters yönde vuku bulur. Demir oda sıcaklığında ferromanyetiktir ve manyetikliği sıcaklıktaki artışla azalır ve A2 noktası olarak isimlendirilen 769 C' de tamamen yok olur. Şekil 2. Hacim merkezli kübik alfa demirin elementer kafesi. Şekil 3. Yüzey merkezli kübik gama demirin elementer kafesi SERTLEŞTİRME Sertleştirme çeliğe istenen sertliği kazandırmak amacı ile yapılan ısıl işlemdir. Bu işlem çeliğin sertleştirme sıcaklığına (ostenit bölgesi) ısıtılıp (Şekil 3) bu sıcaklıkta inç başına bir saat tutulması ve ardından uygun ortamda su verilmesi ile gerçekleştirilir. Su verme ortamı olarak su, yağ ve hava vb. kullanılabilir. Yağda su verme genellikle suda soğutmaya göre daha düşük soğutma hızı verir. Bununla birlikte, suda soğutma parça cinsine bağlı olarak, yağda su vermeye göre şiddetli kalıntı gerilmelere sebep olabilir. Ötektoidaltı çelikler için sertleştirme sıcaklığı (ya da ostenitleme sıcaklığı) A3 ün C üzeri, ötektoidüstü çelikler

6 6 için ise A1 in C üzeridir. Çeliği ostenit bölgesine ısıtma ve bu sıcaklıkta tutma sementit ya da karbür şeklinde bağlı karbonun ostenit içerisinde çözünmesini sağlamaktır. Bundan sonra su verme işlemi ile martensit olarak adlandırılan çok sert ve gevrek olan hacim merkezli tetragonal (HMT) yapı oluşur (Şekil 4). Ostenitin martensite dönüşümü için; i) minimum C içeriği ve ii) yeterince yüksek soğutma hızı (kritik soğuma hızı) gereklidir. Çeliğin sahip olduğu daha yüksek karbon içeriği, daha sert martensit oluşumunu sağlar. Soğutma hızı martensitin sertliğini etkilemez, ancak martensite dönüşüm için kritik soğuma hızından daha yüksek hızda olmalıdır. Su verme işlemi kritik soğuma hızından daha yavaş olursa martensit oluşumu gerçekleşmez, ferrit ve sementit karışımı içeren yapılar oluşur. d +Sıvı d +g Sıvı g + Sıvı Sıcaklık, C g, ostenit 1148 C g + Fe 3 C Sıvı + Fe 3 C 0.8, ferrit + Fe 3 C 723 C Fe 3 C, sementit Fe Bileşim, ağ.%c Şekil 4. Demir-demir karbür (Fe-Fe3C) faz diyagramı 6.67.

7 7 Şekil 5. Su verme sonrası oluşan martensitin kristal yapısı Su verme işlemi çeliğin hızlı soğutulmasını sağlar ve farklı ortamlarda gerçekleştirilebilir. Bunlar, su, tuzlu su, yağ ya da polimer olabilir. Hızlı soğutma, faz dönüşümünü ve difüzyonu engellemekte, soğuma sonucu aşırı doymuş bir katı eriyiğin oluşumunu sağlamaktadır. YMK yapıya sahip ostenit karbonca aşırı doymuş olan HMT yapıya dönüşmekte yapıda hapis olan C atomları kristal kafesin distorsiyonuna (çarpılmasına) yol açarak (Şekil 5); malzemenin sertliğini arttırmaktadır. Hemen hemen cam kadar sert olan bu yapıyı bu haliyle kullanmak mümkün değildir. Bu yüzden endüstriyel anlamda kullanabilmek için bu yapının temperleme ısıl işlemine tabi tutulması tavsiye edilir. Şekil 6. Karbon miktarına göre martensit latisinin a ve c eksenlerinin değişimi TEMPERLEME (MENEVİŞLEME) Çeliklerde su verme sonrası oluşan martensit yapısı oldukça sert ve gevrektir. Dolayısıyla çalışma koşullarında kolayca çatlayabilir ve hasara yol açar. Bu yüzden çeliklere su verme

8 8 sonrası temperleme adı verilen bir ısıl işlemle çeliğin tokluğu ve sünekliği arttırılabilir, bununla birlikte iç gerilmesi azaltılabilir. Bu sırada sertlikte de bir miktar düşme meydana gelir (Şekil 7). Temperleme, martensitik çeliğin 723 C nin altında (sade karbonlu çelikler için) yaklaşık 2 saat ısıtılması ve sonrasında oda sıcaklığına soğutulması işlemidir. Temperleme sırasında kristal kafes içerisine hapsedilmiş karbonun bir bölümü kafes içinden ayrılarak serbest karbür tanecikleri oluştururken martensit yapı da ferrite dönüşür (Denklem 1). Martensit (HMT, tek faz) temperlenmiş martensit (α + sementit (Fe3C)) (1) Temperleme sıcaklığı çeliğin türü ve parçanın kullanılacağı yere bağlı olarak C arasında değişir. Tutma süresi parça kalınlığına bağlı olarak 1 2,5 saat arasında değişir. Genellikle 1 inç kalınlığında bir parça için 1 saatlik bir temperleme süresi uygulanır. Bu sürenin sonunda parça fırından çıkarılarak havada soğumaya bırakılır. Temperleme bir difüzyon olayıdır, dolayısıyla temperleme sıcaklığı ve tutma süresi temperleme sonucunu etkiler. Temperleme işlem sıcaklığına bağlı olarak, 4 kategoriye ayrılabilir; Kademe 1: C, 2 saat; Bu kademede temperleme yapmanın temel amacı martensitin sertliğini muhafaza ederken, iç gerilmeleri azaltmaktır. Kesme takımları ve kalıp çeliklerine uygulanabilir. Bu kademedeki muhtemel dönüşümler ise; Martensit + Kalıntı ostenit Temperlenmiş martensit + ϵ (veya karbon yeniden dağılımı) + kalıntı ostenit (Denklem 2) şeklindedir. Temperlenmiş martensit, martensitten daha düşük karbon ve c/a oranına sahiptir. Karbon atomları % 0.2 C dan düşük C içerikli çeliklerde yeniden dağılırken, % 0.2C dan yüksek C içeren çeliklerde demirle ϵ-karbür (Fe5C2) oluşturabilirler. Kademe 2: C, 2 saat; Su verme sonrası çelikler bu kademede temperlendiğinde, kademe 1 deki dönüşümleri atlanır. Kademe 2 de, kalıntı ostenitin beynite dönüşümü ve sonucunda tokluğun azalması gerçekleşir. Bu durum temper gevrekliği olarak adlandırılır ve bu temperleme kademesi endüstride nadiren kullanılır. Martensit + kalıntı ostenit Temperlenmiş martensit + ϵ-karbür + Beynit (Denklem 3)

9 9 Kademe 3: C, 2saat; Su verilen çelikler bu aralıkta temperlendiğinde, kademe 2 deki dönüşümlere uğramazlar. Bu kademe birçok uygulama için en genel uygulama safhasıdır. Reaksiyonlar, Martensit + kalıntı ostenit Temperlenmiş martensit + θ + α ( veya perlit) (Denklem 4) teki gibidir. Temperleme sıcaklığı 300 C den 700 C ye yükseldikçe θ ve α ağırlıkça oranları artar (temperlenmiş martensit azalır). Kademe 4: C, 24 saat veya daha fazla, Daha uzun temperleme süreleri perlitin küreselleşmesine yol açar ve en yumuşak /yüksek süneklik durumu meydana gelir. Temperlenmiş martensitin mikroyapısı sürekli ferrit matris içerisine üniform olarak çok ince partiküller halinde dağılmış sementitten oluşmaktadır. Bu, sementitin çok daha küçük olması haricinde sferoiditin mikroyapısına benzerlik göstermektedir. Temperlenmiş martensit yaklaşık martensit kadar mukavemetli olabilir, bunun yanında daha yüksek süneklik ve tokluğa sahiptir. Örneğin, Şekil 8 de temperlenmiş martensitin sertliğinin karbon oranıyla değişimini veren bir eğri verilmiştir. Temperlenmiş martensitteki yüksek dayanım ve sertlik, sementitin iç yapıda çok ince ve sık olarak dağılmış olması nedeniyle, birim hacim başına düşen sementit-ferrit faz sınırı alanının yüksek olmasıyla açıklanır. Sert sementit parçacıkları ferrit matrisi güçlendirmekte ve ferrit-sementit tane sınırları da plastik deformasyon sırasında dislokasyon hareketlerini engelleyici rol oynamaktadır. Sürekli olarak yapıda yer alan ferrit fazı da sünek ve tok özellik gösterdiğinden, temperlenmiş martensit yapının hem sert hem de martensitik yapıya oranla daha sünek olmasına neden olur.

10 10 Şekil 7. Yağda su verilmiş AISI 4340 çeliğinin temperleme sıcaklığına bağlı olarak akma, çekme dayanımı ve % uzama değişimi. Şekil 8. Basit karbonlu martensitik, 371 C de temperlenmiş martensitik ve beynitik yapılara sahip çeliklerin oda sıcaklığındaki Brinell sertlik değerlerinin bileşimlerdeki karbon miktarına bağlı olarak değişimi.

11 4. JOMİNY DENEYİ DENEYİN AMACI Karbon ve alaşımlı çeliklerin sertleşebilirliğinin belirlenmesi. 11 DENEYİN YAPILIŞI Jominy uçtan su verme deneyinde şu adımlar gerçekleştirilecektir: i) Isıtma: Standart çelik çubuk (Jominy çubuğu) karbon içeriğine göre uygun ostenit sıcaklığına ısıtılır ve bu sıcaklıkta homojen ostenit eldesi için belirli bir süre tutulur. ii) Su verme: Isıtılmış çelik deney cihazına yerleştirilir ve su fıskiyesi kullanılarak bir uçtan soğutulur. iii) Sertlik belirleme: Jominy çubuğunun uzunluğu boyunca belirli aralıklarla Rockwell C cinsinden sertlik değerleri belirlenir. iv) Su verilen uçtan mesafe ile sertlik değerleri arasında çizilen grafik yardımı ile sertleşebilirlik eğrileri çıkarılır SERTLEŞEBİLİRLİK Büyük kesitli çelik parçalara su verildiği zaman yüzeyden merkeze doğru farklı soğuma hızları gözlenir ve soğuma hızı yüzeyden merkeze doğru giderek azalır. Bunun sonucu parça kesiti boyunca, yüzeyinde %100 martensitten başlayıp, alt beynit, üst beynit ve merkezinde %100 perlitten oluşan çeşitli mikroyapılar içerir. Oluşan mikroyapısal değişimler uniform olmayan özelliklere neden olur. Bu noktada sertleşebilirlik önem kazanır. Yeterli sertleşebilirliğe sahip çelik verilen kesit kalınlığı boyunca en az %50 martensitik mikroyapı verebilmelidir. Bu nedenle sertleşebilirlik, su verilmiş ve temperlenmiş halde kullanılacak çeliklerin seçiminde önemli bir parametredir. Sertleşebilirlik, Fe-C alaşımının martensit oluşumu ile sertleşebilme kabiliyetidir. Sertleşebilirlik sertlik değildir, su verme işlemi ile çelik yüzeyinde elde edilen sertliğin merkeze doğru ilerleyebilme kabiliyetidir ve su vermeyle elde edilen sertliğin derinliğini saptar. Derinlik sertleşebilirliğin bir fonksiyonu olup; martensitin yüzeyden itibaren yarı miktarına indiği veya en az %50 martensitin mevcut olduğu mesafe olarak belirtilir. Bir çelik parçasının su verilmiş yüzeyinin sertliği öncelikle karbon içeriğine ve soğuma hızına bağlıdır. Sertleşebilirlik önemli ölçüde alaşım elementlerinin yüzdesine, ostenit tane boyutuna, ostenitleme sıcaklığına ve süresine bağlıdır. Yüksek sertleşebilirliğe sahip bir çeliğin

12 karakteristik özelliği, onun büyük bir sertleşme derinliği göstermesi veya büyük parçalar halinde tam olarak sertleşebilmesidir. 12 Sertleşebilirlik ve sertlik arasındaki fark, iki farklı çeliğin sertleşebilirliğine bakılarak gösterilmiştir (Şekil 9). Şekil 9a da verilen AISI 4140 çeliği %0,4 C ve %0,7 Cr içermektedir, Şekil 6b de verilen ise %0,45 C içeren sade karbon çeliğidir. Bu çelikler farklı boyutlarda hazırlanmış ve her birine aynı koşullarda su verilmiştir ve yüzeyden merkeze doğru sertlikleri incelenmiştir. Alaşımlı çeliğin sertleşebilirliği (Şekil 9a) karbon çeliğinden (Şekil 9b) daha yüksektir. AISI 4140 çeliği 40 mm çapa kadar tamamen sertleşmiştir, oysa tamamen aynı koşullarda su verilen karbon çeliği 20 mm çapa kadar tam olarak sertleşebilmiştir. (a) (b) Şekil 9. a) AISI 4140 ve b) % 0.45 C lu çeliğin suda su vermeden sonra kesit boyunca elde edilen sertlik paterni 4.2. SERTLEŞEBİLİRLİK METODLARI Çeliklerin sertleşebilirliğinin tespitinde iki metod bulunmaktadır. Bunlar; i. Grossmann sertleşebilirlik testi (Direk sonuç, fakat gerçekleştirilmesi pahalıdır), ii. Jominy uçtan su verme testidir (Dolaylı sonuç, fakat endüstride yaygın ).

13 Grossmann Sertleşebilirlik Testi Grossmann a göre sertleşebilirliğin saptanması için farklı çaplarda ( inç) olan çok sayıda silindirik çubuk numuneler ostenitleme işlemi sonrası belli bir soğutma ortamında sertleştirilirler. Metalografik inceleme sonucu %50 martensitten oluşan çubuk seçilir. Su verilmiş halde merkezinde %50 martensit içeren (tam sertleştirilmiş) maksimum çap kritik çap, D, olarak isimlendirilir. Kritik değerin üzerinde çapa sahip çelik çubukların merkezinde tam sertlik sağlanamaz ve martensit miktarı %50 den daha azdır. Kritik çap su verme ortamı ile değişir. Örneğin suda su verildiği zaman 25 mm çapında tam sertleşmiş olan çelik çubuğa yağda su verildiğinde kritik çap 15 mm olmalıdır. Tablo 3 su verme ortamlarının şiddetlerini, H, göstermektedir. Tablo 3. Su verme ortamlarının şiddetleri Karıştırma Su Yağ Yok 0,9-1,0 0,25-0,30 Yumuşak 1,0-1,1 0,30-0,35 Orta 1,2-1,3 0,35-0,40 İyi 1,4-1,5 0,40-0,50 Kuvvetli 1,6-2,0 0,50-0,80 Şiddetli 4,0 0,80-1,10 D değeri soğutma ortamının H değeri kullanılarak ideal çapa, Di, çevrilebilir. İdeal çap yüzeyin sonsuz hızda soğutulması halinde (H= ), merkezinde %50 martensit oluşan çubuğun ideal çapı olarak tarif edilir ve diğer ortamlarda (yağda veya suda) su verme için gereken kritik çaptan daha büyüktür. Kritik çap, D, ile ideal çap, Di, arasındaki ilişki Şekil 10 da verilmiştir. Çeliğin sertleşebilirliği alaşım elementleri ilavesiyle artar ve kritik çapta bununla birlikte artar. Grosmann yöntemi ile az alaşımlı ve orta alaşımlı çeliklerin kimyasal bileşimlerinden ideal çap hesaplanabilir. Bunun için, her bir elementin ostenitleme sıcaklığında, katı eriyik içindeki miktarının ve aynı zamanda ostenit tane boyutunun göz önünde tutulması gerekir. Tane boyutu ne kadar küçük olursa sertleşebilirlik o kadar düşük olur. Bunun nedeni, tane boyutunun azalmasına paralel olarak tane sınırlarının toplam yüzeylerinin artması ve bunun karşılığında soğuma sırasında perlit oluşumu için başlangıç yerleri olan çok sayıda çekirdeğin oluşmasıdır.

14 14 Şekil 10. Kritik çap (D), ideal kritik çap (Di) ve su verme ortamının şiddeti (H) arasındaki ilişki. Grosmann yöntemi ile kimyasal bileşimden ideal kritik çap hesabı 1. Şekil 11 den %C ve ASTM tane boyutuna tekabül eden ideal kritik çap (Dic) ve 2. Şekil 12 den % alaşım elementleri miktarına tekabül eden çarpım faktörleri bulunur. 3. Daha sonra Dic ile bu çarpım faktörleri çarpılarak o çelik için ideal çap (Di) hesaplanır.

15 15 Şekil 11. Sade karbonlu çeliklerde karbon miktarı ve ostenit tane boyutunun fonksiyonu olarak ideal çapın değişimi Şekil 12. Sertleşebilirlik hesaplamaları için çeşitli elementlerin çarpım faktörleri (AISI)

16 Örnek: ASTM tane boyutu 8 olan bir AISI 8640 çeliğinin ideal kritik çapı nedir? 16 Tablo AISI 8620 çeliğinin kimyasal bileşimi C Mn Si Ni Cr Mo 0,39 0,91 0,25 0,54 0,56 0,20 Şekil 8 den Dic ideal kritik çapın 0,195 olduğu görülür. Bu değeri Şekil 9 da belirtilen uygun faktörle çarparak son Di şu şekilde hesaplanır: Di = Dic Mn % sinin çarpım faktörü Si % sinin çarpım faktörü Ni % sinin çarpım faktörü Cr % sinin çarpım faktörü Mo % sinin çarpım faktörü Di = = 3.93 inç Jomıny Uçtan Su Verme Testi Günümüzde en yaygın kullanılan sertleşebilirlik testi Jominy tarafından geliştirilmiştir Jominy uçtan su verme deneyi çeliklerin sertleşebilirliğini belirlemede kullanılan standart bir testtir. Test ostenitlenmiş standart bir deney çubuğunun (1 inc çapında 4 inc uzunluğunda) bir ucundan su verilmesini içerir (Şekil 13). Sertleştirme fırınından numunenin alınması ile su vermenin başlangıcı arasındaki zaman 5 sn den az olmalıdır. Numunenin tutucuya yerleşiminden hemen sonra su fıskiyesi 10 dk dan az olmayan süreyle numunenin yüzeyine karşı tüm kuvvetiyle direkt olarak açılmalıdır. Bunun bir sonucu olarak, test çubuğunun su verilen ucu çok hızlı bir şekilde soğur, fakat soğuma hızı zıt uca doğru kademeli olarak azalır (Tablo 4). Bu durum tüm düşük alaşımlı ve sade karbonlu çelikler için aynıdır. Test numunesinin soğuması, soğuk su içerisine daldırmayla tamamlanır. Tablo 4. Su verilen uçtan itibaren mesafeye bağlı soğuma hızı değişimi JD CR JD: Su verilen uçtan itibaren mesafe, 1JD = 1.6mm veya 1/6 inç CR: Soğutma hızı, F/sn. Soğuma hızı çubuk uzunluğu boyunca farklılık gösterir ve su verilmiş uçtan itibaren artan mesafe ile azalır. Su verilmiş uçta kritik soğuma hızından daha yüksek hızla su verilir ise %100 martensit ve su verilmiş uçtan uzaklaştıkça azalan soğuma hızına bağlı olarak diğer

17 dönüşüm ürünleri oluşur. Mikroyapıdaki değişimler test çubuğu boyunca sertlikte farklılıklara neden olur. 17 Şekil 13. Jominy deney düzeneği Çubuk soğuduğunda, çubuğun eksenine paralel ve ucundan itibaren 0,4 mm derinliğinden başlamak üzere taşlama ile iki paralel kesme yüzeyi elde edilir. Bu yüzeyler parlatıldıktan sonra yassı çubuk boyunca Rockwell C skalasında belirli aralıklarla (1/16 inch aralıkla) sertlikleri ölçülür. Bu sertlik değerleri ve su verilmiş uçtan itibaren olan eşdeğer mesafeleri bir diyagram üzerinde belirtilir. Bu çizelgede y ekseni Rockwell C cinsinden sertliği ve x ekseni sertleşmiş uçtan itibaren mesafeyi gösterir. Bunlara Jominy eğrileri adı verilir (Şekil 14).

18 18 Şekil 14. Jominy eğrisi (sertleşebilirlik eğrisi) Sertleşebilirliği yüksek olan bir çelik Şekil 15 deki neredeyse yatay X e benzer şekilde Jominy eğrisi verecektir. Bu çeliğin mikroyapısında martensitik yapı gözlenir. Orta seviyede sertleşebilirlik gösteren bir çelikte Y ye benzer bir eğri verecektir. Şekil 15. Farklı sertleşebilirliğe sahip iki jominy numunesinin sertleşebilirlik eğrileri Çeliğin sertleşebilirliği, kimyasal kompozisyonu ve tane boyutuna bağlı olarak değişebilir (Şekil 16). Bu eğrilerden üstteki çeliğin en üst kimyasal bileşim sınırına uyan maksimum sertlik değerlerini, alttaki ise en alt bileşim sınırına uygun minimum sertlik değerlerini verir. Eğriler beraber olarak düşünüldüğünde Jominy veya sertleşebilirlik bandı adını alırlar.

19 19 Şekil 16. AISI 4140 çeliğinin sertleşebilirlik bandı. Su verme işleminden sonra su verilmiş uçtan başlayarak test çubuğu boyunca belirli aralıklarla düzenli olarak sertlik belirlenmiş ise %100 martensit olan su verilmiş uç ile %50 martensit içeren mikroyapıya sahip mesafe belirlenebilir. Sertleşebilirliği tanımlayan Jominy mesafesi (J) su verilmiş uç ile su verilmiş uç sertliğinin %50 sinin altına düştüğü nokta arasındaki mesafedir. J belirlendikten sonra Tablo 5 kullanılarak ideal çap belirlenebilir. Tablo 5. Jominy mesafesine bağlı olarak belirlenmiş ideal çap değerleri

20 TASARIMDA SERTLEŞEBİLİRLİK Jominy sertleşebilirlik eğrileri şaft ve dişli gibi makine parçaları için alaşımlı çeliklerin dizaynında çok kullanışlıdır. Bu testler silindirik çelik bar içerisindeki çeşitli radyal bölgelerin (yüzey, merkez, yüzey-merkez arası) sertliğini hesaplamak için kullanılabilir. Prosedür iki aşamalıdır; Silindirik çubuk parçaya suda veya yağda su verildiğinde belirli bölgelerdeki soğuma hızı hakkında bilgi olmalıdır. Şekil 17, suda veya yağda su verilmiş çeşitli boyuttaki çelik çubuklar için eşdeğer JD (bkz. Tablo 4) değerinin hesaplanmasında kullanılabilen şemayı göstermektedir. Eşdeğer JD değeri bilindiğinde, çeliğin sertleşebilirlik eğrilerinden sertlik hesaplanabilir. Şekil 17. Suda veya yağda su verilmiş silindirik çubuk parçanın çeşitli bölgelerindeki soğuma hızları.

21 SERTLEŞEBİLİRLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Ostenit Tane Boyutunun Çeliklerin Sertleşebilirliği Üzerine Etkisi Ostenit tane boyutunun küçük olması daha çok tane sınırı ara yüzeyinin bulunması, dolayısıyla daha fazla çekirdeklenme bölgeleri olmasından dolayı perlit oluşumunu kolaylaştırır. Bu nedenle küçük tane boyutu diğer faktörler sabit olduğunda sertleşebilirliği azaltır. Çoğu çelikler için kaba tane yapısı arzu edilmez. Çünkü kaba tane yapısı sünekliği ve tokluğu düşürüp, çatlama riskini arttırdığından, mekanik özellikleri olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle tane boyutunu büyüterek sertleşebilirliği arttırmak faydalı bir işlem değildir ve normal olarak bu yola başvurulmaz. Çeliğin sertleşebilirliğini arttırmak için alaşım elementleri ilave etmek çok daha etkilidir Karbon İçeriğinin Çeliklerin Sertleşebilirliği Üzerine Etkisi Çeliğin karbon içeriğini arttırmakla çeliğin sertleşebilirliği büyük ölçüde arttırılabilir. Çelikte yüksek karbon içeriği gevrekliği arttırdığından dolayı her zaman arzu edilmediği için, alaşım elementlerinin ilavesi ile az karbonlu çeliklerin sertleşebilirliğini arttırma çok bilinen bir durumdur Alaşım Elementlerinin Çeliklerin Sertleşebilirliği Üzerine Etkileri Her element çelikte sertleşebilirlik üzerine bir miktar etkiye sahiptir. Kobalt haricinde bilinen elementlerin hepsi, özellikle Mn, Cr ve Mo çeliğin sertleşebilirliğini arttırır. Kobalt perlitin çekirdeklenme ve büyümesini arttırdığı için, sertleşebilirliği azaltır. Çok kullanılan alaşım elementlerinin sertleşebilirlik üzerine nispi etkileri Şekil 9 da gösterilmiştir. Bu nispi etkiler çelikteki farklı yüzdelere sahip her alaşım elementi için çarpım faktörlerini vermektedir. Bu çarpım faktörleri kimyasal kompozisyon ve ostenit tane boyutu bilindiğinde yaklaşık bir sertleşebilirlik hesabının yapılmasını mümkün hale getirir İnklüzyon ve Emprüteler Çeliğin içerisinde yer alan çeşitli inklüzyon ve emprüteler çekirdeklenmyei arttırarak, martensit yerine perlit oluşumunu sağlarlar ve sertleşebilirliği azaltırlar.

22 22 5. İSTENENLER 1. Ölçülen sertlik değerlerini su verilen uçtan itibaren mesafelerin bir fonksiyonu olarak çiziniz. 2. Jominy deneyi hangi amaçla yapılmaktadır? 3. ASTM nosu 4, 5, 6, 7, 8 olan ve kimyasal bileşimi aşağıda verilen çeliğin idaeal çapını hesaplayınız. %C %Mn %Si %Ni %Cr %Mo Su verme işlemi niçin ostenit bölgesinde yapılmaktadır? 5. Normalizasyon Tavlaması niçin yapılır, hangi tür çeliklere niçin uygulanamaz? 6. Temperleme işlemi sırasında oluşabilen temper gevrekliği nasıl meydana gelir, sakıncaları nelerdir? Ne tür önlemler alınabilir? Araştırınız. Kaynaklar K. H. Praphudev, Handbook of Heat treatment of the Steels, Mc-GrawHill Education, William D. Callister, Jr., David R. Rethwisch, Materials Science and Engineering: An Introduction, Eighth Edition, Wiley, Molian, Engineerin Alloys, ME321, Syf:

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. TEORİK BİLGİ: Kritik soğuma hızı, TTT diyagramlarında burun noktasını kesmeden sağlanan en

Detaylı

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. TEORİK BİLGİ: Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak

Detaylı

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI I DERSİ ISIL İŞLEM (NORMALİZASYON, SU VERME, MENEVİŞLEME) DENEY FÖYÜ DENEYİN ADI: Isıl İşlem(Normalizasyon,

Detaylı

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez.

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez. 1. DENEYİN AMACI: Farklı soğuma hızlarında (havada, suda ve yağda su verme ile) meydana gelebilecek mikroyapıların mekanik özelliklere etkisinin incelenmesi ve su ortamında soğutulan numunenin temperleme

Detaylı

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 1. DENEYİN AMACI: Bu deney ile incelenen çelik alaşımın su verme davranışı belirlenmektedir. Bunlardan ilki su verme sonrası elde edilebilecek maksimum sertlik değeri olup, ikincisi ise sertleşme derinliğidir

Detaylı

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ISIL İŞLEMLER Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleridir. İşlem

Detaylı

2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme

2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme Isıl İşlem Isıl İşlem Isıl işlem, metal veya alaşımlarına istenen özellikleri kazandırmak amacıyla katı halde uygulanan kontrollü ısıtma ve soğutma işlemleri olarak tanımlanır. Çeliğe uygulanan temel ısıl

Detaylı

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA DEMİR ESASLI ALAŞIMLAR DEMİR DIŞI ALAŞIMLAR METALLERE UYGULANAN İMALAT YÖNTEMLERİ METALLERE UYGULANAN ISIL İŞLEMLER

Detaylı

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MEM-317 MALZEME KARAKTERİZASYONU ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI Yrd. Doç. Dr. Volkan KILIÇLI ANKARA 2012 Fe- Fe 3 C

Detaylı

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir.

Detaylı

6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER

6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER 6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER Gri dökme demirlerin özellikleri; kimyasal bileşimlerinin değiştirilmesi veya kalıp içindeki soğuma hızlarının değiştirilmesiyle, büyük oranda farklılıklar kazanabilir.

Detaylı

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri 1. Basit ve yayınma esaslı dönüşümler: Faz sayısını ve fazların kimyasal bileşimini değiştirmeyen basit ve yayınma esaslı ölçümler.

Detaylı

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER Malzemelerin mekanik özelliği başlıca kimyasal bileşime ve içyapıya bağlıdır. Malzemelerin içyapısı da uygulanan mekanik ve ısıl işlemlere bağlı olduğundan malzemelerin

Detaylı

Isıl İşlemde Risk Analizi

Isıl İşlemde Risk Analizi Isıl İşlemde Risk Analizi Tam Isıl İşlem Çevrimi Isıl işlem öncesi operasyonlar Isıl işlem operasyonları Isıl İşlemde Temel Riskler Isıl işlemde en çok karşılaşılan problemler şunlardır: Su verme çatlaması

Detaylı

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler. MALZEMELER VE GERĐLMELER Malzeme Bilimi mühendisliğin temel ve en önemli konularından birisidir. Malzeme teknolojisindeki gelişim tüm mühendislik dallarını doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.

Detaylı

MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER

MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER Malzemenin Mukavemeti; a) Kimyasal Bileşim b) Metalurjik Yapı değiştirilerek arttırılabilir Malzemelerin Mukavemet Arttırıcı İşlemleri: 1. Martenzitik Dönüşüm 2. Alaşım Sertleştirmesi

Detaylı

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Denge Dışı Reaksiyonlar ve Oluşan Yapılar (Martenzitik ve Beynitik Yapı) Bu güne kadar işlenen konularda denge veya yarı

Detaylı

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ Isıl İşlem Isıl işlem; Bir malzemenin mekanik özelliklerini ve/veya içyapısını değiştirmek amacıyla, o malzemeye belli bir sıcaklık-zaman programı dahilinde uygulanan bir ısıtma

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme

Detaylı

DEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI

DEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MALZEME BİLİMİ Demir, Çelik ve Dökme Demir Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR DEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI Saf demire teknolojik özellik kazandıran

Detaylı

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir.

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir. 1 Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir. Malzemelerin, özellikle

Detaylı

Demirin Kristal Yapıları

Demirin Kristal Yapıları Demirin Kristal Yapıları 1535 C 1390 C 910 C SIVI FERRİT (delta) OSTENİT (gamma) OSTENİT Kübik Yüzey Merkezli (KYM) FERRİT (alpha) FERRİT Kübik Hacim Merkezli (KHM) Kübik hacim merkezli (KHM), Kübik yüzey

Detaylı

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 3 Şekillendirmenin Metalurjik Esasları Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Güz Yarıyılı 3. Şekillendirmenin

Detaylı

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ Demir esaslı malzemeler, sıcaklığa bağlı olarak çok değişik kristal yapılarına sahiptirler (allotropluk). Ayrıca ostenit sıcaklığından hızlı soğutulmaları halinde aşırı soğuma

Detaylı

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels) 3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR Karbon çelikleri (carbon steels) Çelik, bileşiminde maksimum %2 C içeren demir karbon alaşımı olarak tanımlanabilir. Karbon çeliğin en

Detaylı

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI

Detaylı

TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ

TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-2009 2008BALIKESİR 1 DEMİR-KARBON DEMİR(Fe--C) (Fe DENGE DİYAGRAMI 2 DEMİR KARBON DENGE

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme

Detaylı

YÜKSEK MUKAVEMETLİ ÇELİKLERİN ÜRETİMİ VE SINIFLANDIRILMASI Dr. Caner BATIGÜN

YÜKSEK MUKAVEMETLİ ÇELİKLERİN ÜRETİMİ VE SINIFLANDIRILMASI Dr. Caner BATIGÜN Yüksek Mukavemetli Yapı Çelikleri ve Zırh Çeliklerinin Kaynağı (09 Aralık 2016) YÜKSEK MUKAVEMETLİ ÇELİKLERİN ÜRETİMİ VE SINIFLANDIRILMASI Dr. Caner BATIGÜN ODTÜ Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız Muayene

Detaylı

1. AMAÇ Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin incelenmesi

1. AMAÇ Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin incelenmesi 1. AMAÇ Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin incelenmesi 2. TEORİK BİLGİ 2.1. Çeliklerin Isıl İşlemi Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak ergime

Detaylı

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Tek pasoda yapılmış

Detaylı

Isıl işlemler. Malzeme Bilgisi - RÜ. Isıl İşlemler

Isıl işlemler. Malzeme Bilgisi - RÜ. Isıl İşlemler Isıl işlemler 1 ISIL İŞLEM Katı haldeki metal ve alaşımlara, belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleridir. Bütün

Detaylı

BÖHLER W300. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması

BÖHLER W300. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate

Detaylı

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik

Detaylı

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5.

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5. MALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARı) Bölüm 5. Mekanik Özellikler ve Davranışlar Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR ÇEKME TESTİ: Gerilim-Gerinim/Deformasyon Diyagramı Çekme deneyi malzemelerin mukavemeti hakkında esas dizayn

Detaylı

Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler

Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler Yeni Malzemeler ve Üretim Yöntemleri Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler Yrd.Doç.Dr. Aysun AYDAY İleri Teknoloji Ürünü Yüksek Mukavemetli Çelikler Otomobil endüstrisinde yüksek mukavemetli çeliklere önemli

Detaylı

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı)

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı) ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ (Devamı) c a a A) Ön ve arka yüzey Fe- atomları gösterilmemiştir) B) (Tetragonal) martenzit kafesi a = b c) Şekil-2) YMK yapılı -yan yana bulunan- iki γ- Fe kristali içerisinde,

Detaylı

şeklinde, katı ( ) fazın ağırlık oranı ise; şeklinde hesaplanır.

şeklinde, katı ( ) fazın ağırlık oranı ise; şeklinde hesaplanır. FAZ DİYAGRAMLARI Malzeme özellikleri görmüş oldukları termomekanik işlemlerin sonucunda oluşan içyapılarına bağlıdır. Faz diyagramları mühendislerin içyapı değişikliği için uygulayacakları ısıl işlemin

Detaylı

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ MAK-LAB15 1. Giriş ve Deneyin Amacı Bilindiği gibi malzeme seçiminde mekanik özellikler esas alınır. Malzemelerin mekanik özellikleri de iç yapılarına bağlıdır. Malzemelerin

Detaylı

Uygulamalar ve Kullanım Alanları

Uygulamalar ve Kullanım Alanları BÖHLER W360 ISOBLOC ılık veya sıcak dövme kalıpları ve zımbaları için geliştirilmiş bir takım çeliğidir. Sertlik ve tokluğun istendiği çok çeşitli uygulamalarda kullanılabilir. Özellikler Yüksek sertlik

Detaylı

Dislokasyon hareketi sonucu oluşan plastik deformasyon süreci kayma olarak adlandırılır.

Dislokasyon hareketi sonucu oluşan plastik deformasyon süreci kayma olarak adlandırılır. Dislokasyon hareketi sonucu oluşan plastik deformasyon süreci kayma olarak adlandırılır. Bütün metal ve alaşımlarda bulunan dislokasyonlar, katılaşma veya plastik deformasyon sırasında veya hızlı soğutmadan

Detaylı

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR: BURULMA DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Burulma deneyi, malzemelerin kayma modülü (G) ve kayma akma gerilmesi ( A ) gibi özelliklerinin belirlenmesi amacıyla uygulanır. 2. TANIMLAMALAR: Kayma modülü: Kayma gerilmesi-kayma

Detaylı

GİP 121- GEMİ YAPI MALZEMELERİ 8. HAFTA

GİP 121- GEMİ YAPI MALZEMELERİ 8. HAFTA GİP 121- GEMİ YAPI MALZEMELERİ 8. HAFTA 5. ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ Faz: Metallerin kafes yapısına faz adı verilir. Katı Eriyikler (Tek Fazlı Alaşımlar): Alaşımı oluşturan elementlerin kafes sistemlerinde

Detaylı

Mikroyapısal Görüntüleme ve Tanı

Mikroyapısal Görüntüleme ve Tanı Mikroyapısal Görüntüleme ve Tanı -Ek Ders Notları- Yrd. Doç. Dr. Enbiya Türedi Aralık 2012 Kaynak: www.metallograph.de 2 Malzeme: 1.7131 (16MnCr5) ötektoid-altı ısıl işlemsiz Büyütme: 500 : 1 Dağlayıcı:

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KRİSTAL KAFES NOKTALARI KRİSTAL KAFES DOĞRULTULARI KRİSTAL KAFES DÜZLEMLERİ DOĞRUSAL VE DÜZLEMSEL YOĞUNLUK KRİSTAL VE

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında karşılaşılan ve kaynak kabiliyetini etkileyen problemler şunlardır:

Detaylı

ÇÖKELME SERTLEŞMESİ (YAŞLANMA) DENEYİ

ÇÖKELME SERTLEŞMESİ (YAŞLANMA) DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Alüminyum alaşımlarında çökelme sertleşmesinin (yaşlanma) mekanik özelliklere etkisinin incelenmesi ve sertleşme mekanizmasının öğrenilmesi. 2. TEORİK BİLGİ Çökelme sertleşmesi terimi,

Detaylı

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*)

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) 2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) Sınai bakırlı alaşımlar arasında sadece soğukta iki veya çok fazlı alüminyumlu bakırlar pratik olarak mantensitik su almaya yatkındırlar.

Detaylı

Faz ( denge) diyagramları

Faz ( denge) diyagramları Faz ( denge) diyagramları İki elementin birbirleriyle karıştırılması sonucunda, toplam iç enerji mimimum olacak şekilde yeni atom düzenleri meydana gelir. Fazlar, İç enerjinin minimum olmasını sağlayacak

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı TS EN 10020 Standardına göre çelikler TS EN 10020 ye göre

Detaylı

ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ

ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (Yaşlandırma

Detaylı

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i Çeliklere Uygulanan Yüzey Sertleştirme İşlemleri Bazı uygulamalarda kullanılan çelik parçaların hem aşınma dirençlerinin, hem de darbe dayanımlarının yüksek olması istenir. Bunun için parçaların yüzeylerinin

Detaylı

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri Buhar kazanlarının, ısı değiştiricilerinin imalatında kullanılan saclara, genelde kazan sacı adı verilir. Kazan saclarının, çekme

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı

Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı İçerik Giriş Demir-sementit diyagramı Demir-grafit diyagramı Dökme demir 2 Giriş Demir, pek çok mühendislik alaşımının

Detaylı

Demir-Karbon Denge Diyagramı

Demir-Karbon Denge Diyagramı Demir-Karbon Denge Diyagramı Sıcaklık Demir-Karbon diyagramı Demir, pek çok mühendislik alaşımının temelini oluşturan metaldir. Külçe demir olarak bilinen ve hemen hemen saf durumdaki demir çatı, soba

Detaylı

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Temel Bilgiler ve Kavramlar Sertleştirme, çeliklerin A 3 veya A 1 sıcaklığı üzerindeki bir sıcaklıktan, yüzeyde (veya aynı zamanda kesitte) önemli sertlik artışı

Detaylı

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ Metalik malzemelerin geriye dönüşü olmayacak şekilde kontrollü fiziksel/kütlesel deformasyona (plastik deformasyon) uğratılarak şekillendirilmesi işlemlerine genel olarak

Detaylı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 20132014 Güz Yarıyılı Genel yapı çelikleri esasta düşük ve/veya orta karbonlu çelik olup

Detaylı

Faz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları

Faz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları Faz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları 1. Giriş Bir cisim bağ kuvvetleri etkisi altında en düşük enerjili denge konumunda bulunan atomlar grubundan oluşur. Koşullar değişirse enerji içeriği değişir,

Detaylı

Geometriden kaynaklanan etkileri en aza indirmek için yük ve uzama, sırasıyla mühendislik gerilmesi ve mühendislik birim şekil değişimi parametreleri elde etmek üzere normalize edilir. Mühendislik gerilmesi

Detaylı

BÖHLER S600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması:

BÖHLER S600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması: Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması: Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate alınmamıştır. Teknik

Detaylı

BAZI ÖRNEKLER Soru 1 - Soru 2 -

BAZI ÖRNEKLER Soru 1 - Soru 2 - BAZI ÖRNEKLER Soru 1 - ZSD (zaman-sıcaklık-dönüşüm) diyagramlarının nasıl elde edildiğini, gerekli şekilleri çizerek açıklayınız? Cevap: Kritik Çekirdeklenme Çekirdeklenme Hızı Dönüşüm Hızı Soru 2 - Ötektoid

Detaylı

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Çeliğe Uygulanan Isıl İşlemler Isıl İşlem: Metal veya alaşımlara istenilen özellikleri kazandırmak amacıyla uygulanan

Detaylı

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Temel Bilgiler ve Kavramlar Sertleştirme, çeliklerin A 3 veya A 1 sıcaklığı üzerindeki bir sıcaklıktan, yüzeyde (veya aynı zamanda kesitte) önemli sertlik artışı

Detaylı

MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER

MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER Malzemenin Mukavemeti; a) Kimyasal Bileşim b) Metalurjik Yapı değiştirilerek arttırılabilir Malzemelerin Mukavemet Arttırıcı İşlemleri: 1. Martenzitik Dönüşüm 2. Alaşım Sertleştirmesi

Detaylı

TİTANYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMİ

TİTANYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMİ TİTANYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMİ Bileşim ve amaçlarına göre Ti alaşımları tavlanabilir, sertleştirilebilir, yaşlandırılabilirler veya kimyasal ısıl işleme (nitrürleme, karbürleme vb.) tâbi tutulabilirler.

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net BÖLÜM IV METALLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ GERİLME VE BİRİM ŞEKİL DEĞİŞİMİ ANELASTİKLİK MALZEMELERİN ELASTİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME ÖZELLİKLERİ

Detaylı

Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım

Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım Takım Çelikleri Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım çeliklerinin kullanımı her yıl artış göstermektedir.

Detaylı

MMM291 MALZEME BİLİMİ

MMM291 MALZEME BİLİMİ MMM291 MALZEME BİLİMİ Yrd. Doç. Dr. Ayşe KALEMTAŞ Ofis Saatleri: Perşembe 14:00 16:00 ayse.kalemtas@btu.edu.tr, akalemtas@gmail.com Bursa Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi,

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

Çeliklere uygulanan ısıl işlemler

Çeliklere uygulanan ısıl işlemler Çeliklere uygulanan ısıl işlemler Sertleştirme amaçlı Sertleştirme amaçlı değil Kütlesel sertleştirme Su verme+temperleme Ostemperleme Martemperleme Yüzey sertleştirme Yüzey bileşimini değiştirmeden Yüzey

Detaylı

Demir Karbon Denge Diyagramı

Demir Karbon Denge Diyagramı Demir Karbon Denge Diyagramı Saf Demirin Soğuma ve Isınma Eğrileri 769 C Curie noktasıdır. Bu sıcaklığın altında Fe manyetik özellik gösterir. 1 Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı 2 Fe-C Denge Diyagramı

Detaylı

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır.

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır. TALAŞLI İMALAT Şekillendirilecek parça üzerinden sert takımlar yardımıyla küçük parçacıklar halinde malzeme koparılarak yapılan malzeme üretimi talaşlı imalat olarak adlandırılır. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek

Detaylı

Yüzey Sertleştirme 1

Yüzey Sertleştirme 1 Yüzey Sertleştirme 1 Yüzey sertleştirme Sünek yapıya sahip çeliklerden imal edilmiş makine parçalarında sert ve aşınmaya dayanıklı bir yüzey istenir. Örneğin yatak muylusu, kavrama tırnağı ve diğer temas

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 9 DR. FATİH AY.

MALZEME BİLGİSİ DERS 9 DR. FATİH AY. MALZEME BİLGİSİ DERS 9 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA TANIMLAR VE TEMEL KAVRAMLAR İKİLİ FAZ DİYAGRAMLARI FAZ DİYAGRAMLARININ YORUMLANMASI DEMİR-KARBON SİSTEMİ BÖLÜM 7 FAZ

Detaylı

Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri

Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri Grup 1 Pazartesi 9.00-12.50 Dersin Öğretim Üyesi: Y.Doç.Dr. Ergün Keleşoğlu Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Davutpaşa Kampüsü Kimya Metalurji Fakültesi

Detaylı

FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ

FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1 /94 İkili Faz Diyagramından Hangi Bilgiler

Detaylı

Uygulama çeliğin karbon miktarına bağlıdır. Alaşım elementlerinin tesiri de çok büyüktür.

Uygulama çeliğin karbon miktarına bağlıdır. Alaşım elementlerinin tesiri de çok büyüktür. SERTLEŞTİRME Amaç: Takım çeliklerin mümkün olan en yüksek sertlik derecesine ve aşınma mukavemetine sahip olması istenir. Bu arada soğuk şekil değiştirme kabiliyeti kaybolur ve süneklik çok düşer Uygulama:

Detaylı

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Dönüşümleri Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara

Detaylı

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Dislokasyonlar ve Güçlendirme Mekanizmaları Bölüm - 2 Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi

Detaylı

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ. 18.12.2008 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ. 18.12.2008 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ Isıl İşlem Isıl işlem; bir malzemenin özelliklerini ve/veya içyapısını değiştirmek amacıyla, o malzemeye belli bir sıcaklık-zaman programı dahilinde uygulanan bir ısıtma ve soğutma

Detaylı

Metalografik inceleme ve ısıl işlem deneyi

Metalografik inceleme ve ısıl işlem deneyi Metalografik inceleme ve ısıl işlem deneyi 1. DENEYİN AMACI: Metalografik muayene ile ısıl işlem görmüş ve görmemiş çeliklerin dokusunu inceleme ve ısıl işlem mekanizmalarını öğrenmek. Deney: Isıl işlem

Detaylı

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ SEMENTE EDİLMİŞ 862 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ B. ULUĞ, M. BAYDOĞAN, E. S. KAYALI, H. ÇİMENOĞLU İTÜ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak / İstanbul Tel:(212)

Detaylı

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 2 Malzemelerin Mekanik Davranışı Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı 2. Malzemelerin

Detaylı

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR: BURULMA DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Burulma deneyi, malzemelerin kayma modülü (G) ve kayma akma gerilmesi ( A ) gibi özelliklerinin belirlenmesi amacıyla uygulanır. 2. TANIMLAMALAR: Kayma modülü: Kayma gerilmesi-kayma

Detaylı

Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi

Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çelikler Yüksek mukavemetli ince taneli çelikler, yani

Detaylı

Çeliklerin Fiziksel Metalurjisi

Çeliklerin Fiziksel Metalurjisi Çeliklerin Fiziksel Metalurjisi Ders kapsamı Çelik malzemeler Termik dönüģümler ve kontrolü Fiziksel özellikler Ölçüm yöntemleri Malzeme seçim kriterleri Teknik ısıl iģlem uygulamaları Malzemelerin Kullanım

Detaylı

METALLERİN ISIL İŞLEMİ

METALLERİN ISIL İŞLEMİ METALLERİN ISIL İŞLEMİ 1. Tavlama 2. Çelikte Martenzit Oluşumu 3. Çökelme Sertleşmesi 4. Yüzey Sertleştirme 5. Isıl İşlem Yöntemleri ve Donanımları Isıl İşlem Malzeme içinde, mekanik özelikleri iyileştirecek

Detaylı

Chapter 9: Faz Diyagramları

Chapter 9: Faz Diyagramları Chapter 9: Faz Diyagramları İki elementi birleştirdiğimizde... ortaya çıkan denklik durumu nedir? genel olarak aşağıdakileri belirlersek... -- kompozisyon (örn., ağ% Cu - ağ% Ni), ve -- sıcaklık (T ) şunlara

Detaylı

BÖHLER W303 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması

BÖHLER W303 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate

Detaylı

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU Tozların Şekillendirilmesi Toz metalurjisinin çoğu uygulamalarında nihai ürün açısından yüksek yoğunluk öncelikli bir kavramdır.

Detaylı

Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin

Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin BURMA DENEYİ Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin genel mekanik özelliklerinin saptanmasında

Detaylı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.org ISSN:1304-4141 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2006 (2) 1-9 TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Makale 4 Farklı Çeliğin Bazı Mekanik Özelliklerine Fe-Fe 3 c Faz Diyagramında

Detaylı

Konu: Çelik Elde Edilmesi, Isıl İşlem ve Uygulamaları

Konu: Çelik Elde Edilmesi, Isıl İşlem ve Uygulamaları Konu: Çelik Elde Edilmesi, Isıl İşlem ve Uygulamaları Çeliğin Elde Edilmesi Çelik,(Fe) elementiyle ve genelde % 0,2 %2,1 oranlarında değişebilen karbon miktarının bileşiminden oluşan bir tür alaşımdır.

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY.

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KIRILMANIN TEMELLERİ KIRILMA ÇEŞİTLERİ KIRILMA TOKLUĞU YORULMA S-N EĞRİSİ SÜRÜNME GİRİŞ Basınç (atm) Katı Sıvı Buhar

Detaylı

ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM

ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM 1. Giriş Malzemelerde üretim ve uygulama sırasında görülen katılaşma, çökelme, yeniden kristalleşme, tane büyümesi gibi olaylar ile kaynak, lehim, sementasyon gibi işlemler

Detaylı

BÖHLER S705 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çeliklerin özelliklerinin karşılaştırılması:

BÖHLER S705 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çeliklerin özelliklerinin karşılaştırılması: Başlıca çeliklerin özelliklerinin karşılaştırılması: Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate alınmamıştır.

Detaylı