Projesi Uygulama Kılavuzu. Tutors Akran Danışmanlığı

Transkript

1 Projesi Uygulama Kılavuzu Tutors Akran Danışmanlığı 2013

2 1. Program tanımı. 'Tutors Akran Danışmanlığı' Projesi: Yeni Omurilik felçliye İntegral Hizmet temel olarak omurilik felçli kişi ve aile fertleri ve/veya yakınlarınca büyük önem taşıyan iki etap boyunca gelişim gösterir: hastane dönemi ve hastane sonrası dönem. Hastane döneminde yüksek düzeydeki belirsizlik duygusu, omurilik felcine dair beraberinde getirdiği bilgisizlikten daha da baskın halde bulunur ki, bu da doğal olarak hastaneden eve dönüşte karşılaşacağı değişiklikler hakkında omurilik felçli kişide anksiyete halleri, korku vs durumlarının ortaya çıkmasına neden olur. Bu durum, uygun bir disiplinler arası destek sunumuna gerek gösterir, zira yakın bir gelecek zamanda karşılaşılacak değişiklikler oldukça fazladır. Yeni gerçeklik durumuna uyum sağlamak omurilik felçli kişinin olduğu kadar onun bu tüm süreci boyunca dikkate değer bir şekilde engelliyi yalnız bırakmayıp onu telkin eden aile fertleri ve/veya yakınları için de bir çaba sarfı anlamına gelmektedir. Bu projenin hastane sonrası safhasında devamlılığı, psikososyal desteği de kapsamaya olanak tanımıştır ki bu da yeni karşılaşılan durumla yüzleşmede anahtar bir parçadır. Bu nedenle, bütünlük kavramı bu projenin adına eklenmiştir zira bir bütünün her bir parçasını birarada tanımlamaktadır. Böyleyken Program, felcin en şiddetli dakikası ardından, omurilik felci tedavi sürecini kapsayarak, hastaneden taburcu olma anına dek, sosyal hayata kazandırma sürecine katkıda bulunarak kendi çerçevesini belirler. 2. Program safhaları. Program üç büyük safhaya dağıtılmıştır, ilk ikisi hastane ortamında geliştirilir, üçüncüsü ise hastanede yapılması mümkün olabileceği gibi aynı şekilde kişi taburcu olduktan sonra yaşayacağı ortamda da uygulanabilir. İlk safha, anahtar safha durumundadır zira profesyonel ekip oluşturulacak ve bunlar, ekibin geri kalanlarıyla koordinasyon yapacak ve gelişmeleri planlayacaktır. Ziyaretler ve bu ziyaretlerin periyodikliği bu sırada programlanır. İkinci safhada yeni omurilik felçlilere ziyaretler başlar bunlar subakut periyodda olan kişilerdir ve normalde hastaneye yatışlarının üçüncü ayında bu ziyaretler başlar. Bu sıralarda vakaların büyük çoğunluğunda kişiler kısa ve orta vadede çözülmesi gereken sorunlar hakkında bilgi almaya başlayabilirler. Bu bilgilendirme, her durumun spesifik özelliklerine göre ve hastaneden taburcu edilme anı yaklaşana dek artarak devam edecektir. Eğer kişiye ailesi refakat ediyorsa, bu aile fertleri bilgi edinme dışında, gerekli görüşmelere başlayabilecek ve böylece hasta taburcu edilene dek pek çok muamele çözümlenmiş olacaktır. Üçüncü safhada vakaların seyrinin incelenmesi gerçekleştirilecektir ve engellilik hali işlemleri hakkındaki sorular üzerinde yol göstericilik yapılmaya devam edilecek, iş bulma ve eğitim üzerine bilgi verilecek ve bunları elde etmede yol göstericilik yapılacaktır.

3 Bu gözetim, kişinin yanında olarak yapılabileceği gibi, telefonla ya da web sayfası, mail vesaire gibi yeni teknolojilerin sağladığı olanaklarla da yapılabilir. 3. Temel çalışma ekibi Çalışma ekibi iki bölümden oluşur: profesyoneller ve omurilik felci yaşamış kişiler. Burada, profesyonel profili ise psikolog, sosyal hizmetler uzmanı ve iş-uğraşı terapistinden oluşmaktadır. Bunu göz önüne alarak, çalışma ekibi şu kişilerden oluşmalıdır: profesyonel bir psikolog, profesyonel bir sosyal hizmetler uzmanı, profesyonel bir iş-uğraşı terapisti ve omurilik felci deneyimli kişilerdir ki, bunlar yeni omurilik felçli kişilere olduğu kadar ailesine de kendi yaşadıkları deneyimi aştıkları sorunları aktarmakta önemli araçlar olacaklardır. Aynı şekilde, profesyonel tarafı oluşturan kişiler programın tümünde ya da belli bir bölümünde hep birlikte çalışabilecekleri gibi aynı ekibin geri kalanlarına destek görevini de üstlenebilirler; felç deneyimli ekip katılanlarına gelince bunlar ise yeni felçli kişiyle iletişim kurulduğunda daima hazır bulunmalıdırlar. Bu temel bir çalışma ekibi olmasına rağmen, programın gerektirdiği durumlarda, başka profillerin de katılımı göz ardı edilmeyecektir. Ekibin tüm elemanları, ikili iletişimde çok yüksek seviyede kişiler olmalıdır. Ayrıca, programın gelişme safhalarına göre farklı ortamlardan gelen ve refakatçi, hastane ve ortak amaçlı oluşumlardan gelen ekibin elemanları arasında farklı düzeylerde iletişim ve işbirlikleri oluşacaktır. 4. Hastaneye yatırma safhasında destek. Pratik tavsiyeler ZİYARETLERİN PERİYODİKLİĞİ Ziyaretler minimum iki aylık, maksimum dört ayda bir periyodunda yapılacaktır. Hastaneye yatış periyodu tahmini olarak altı ayla dokuz ay arasındadır. Ziyaretler üç aydır hastanede yatan kişilere yani subakut safhadaki kişilere yapılacaktır. Ziyaretlerde yeni omurilik felçli kişi ve/veya aileleriyle ilk buluşmanın lezyonun eklozyonuyla hastaneye yattıktan üç ay sonra yani subakut safha arasında yapılmasından kaçınılmalıdır. Psikolojik olarak, bu ilk dakikada, hasta bedensel işlevlerini kaybetmekten dolayı ve bunun daha önceki hayatını nasıl etkileyeceğini bilemediğinden yönünü yitirmiş duygusu içinde olabilir. Bu başlangıç periyodu geçtiğinde yeni omurilik felçli kişi ve/veya aile fertlerinin bu yeni gerçeklik karşısında realist olabilmelerini beklemek ve hastaneden taburcu olduktan sonraki durumla yüzleşebilmek için konu hakkında hizmetler, programlar, yardımlar için bilgi talep etmeye başlamalarını beklemek gerekir.

4 4.2. ZİYARETLERİN PROGRAMLANMASI: HASTANENİN SOSYAL HİZMETLER DEPARTMANIYLA KOORDİNASYON Ziyaretlerin planlamasını yapmak için hastanenin sosyal hizmet uzmanlarına kayıt fişleri yollanır böylece uzmanlar hastanın hastanede kalmaya devam edip etmediğini ve ziyaret kabul etmeye engel hali olup olmadığını kontrolle ziyaret planına dahil ederek teyit ederler. Hastanede çalışan sosyal hizmet uzmanları omurilik felci olan kişinin olduğu gibi ailesinin de ihtiyaç ve isteklerini ASPAYM Madrid departmanına bildirirler. Bu iki departman arasındaki iletişim, programdan en iyi sonuçları alabilmek için önemlidir, söz konusu iletişim mailler veya telefon yoluyla sağlanır. Bütün bunlar bir sonraki doğrudan ziyarete yardımcı unsurlardır zira yeni omurilik felçli kişiye ve ailesinin sorduğu sorulara ve sorunlara cevap verebilmeye dolayısıyla da hastaneden taburcu olma hakkındaki kararlarını oluştururlar HASTANENİN SOSYAL HİZMET UZMANLARIYLA TOPLANTI. Ziyaretin en verimli şekilde geçmesi için, ASPAYM Madrid profesyonel çalışma ekibi ile hastanenin sosyal hizmetler uzmanları arasındaki ön haberleşme ile bu ziyaret, ziyaret tarihinden iki hafta öncesinden organize edilir. ASPAYM Madrid in hastaneye ziyaretleri geçekleştiren ekibi, iki sosyal hizmetler uzmanı ve iki eski omurilik felçli kişiden oluşmaktadır. Bunların hepsi hastanenin dört sosyal hizmetler uzmanıyla birararaya gelirler. Hastanedeki her sosyal hizmetler uzmanı vakalar hakkında ve bunların her birinin ihtiyaçları hakkında bilgi verir. Bu ihtiyaçların en fazla talep edilenleri, kalacak yer, ulaşım, hukuki danışmanlık ve birinin bakımına muhtaçlık durumuyla ilgili işlemlerdir. Hastayı sonrasında destekleyebilmek için yine çok önemli bir konu da sosyal hizmet uzmanlarının hastanın durumundaki iyileşme ve gelişmeleri ve aile ilişkileri ile ilgili bilgiyi vermeleridir SUBAKUT ÖNCESİ SAFHADAKİ HASTALARA ZİYARET Profesyonel olmayan ekibin katılımı: eskiden beri omurilik felci olanlar. Ziyaretler iki grupta yapılır, bunların her birinde bir profesyonel ve bir eski omurilik felçli katılmaktadır. Grubun biri erkek hastaları diğeri kadın hastaları ziyaret eder. Erkek eski omurilik felçli ekip elemanı kendi hemcinsi hastaları, eski felçli kadın ekip elemanı ise kadın hastaları ziyaret eder. Her iki tarafın da aynı cinsten olmasındaki amaç hastanın karşı tarafla kendini özdeşleştirebilmesi ve onda kendi ihtiyaçlarının yansımasını bulması ve aynı kuşkuları paylaşmasıdır. Bu da daha ilk dakikadan itibaren bir model alma çalışmasıdır. Eski omurilik felçli kişilerin programa katılımlarının büyük avantajı aynı durumdakiler arasındaki dayanışmadır. Bu ziyaretlerde yaratılan iklim çok samimidir ve profesyonellerin teknik desteğiyle de tamamlanırlar.

5 Hastanede yatan biri için kendisiyle aynı kaderi paylaşmış birinin ziyareti çok olumludur, öteki kişi de bu hastane deneyimini yaşamıştır ve aynı durumlardan ve sıkıntılardan geçmiştir, böylece bu kişinin desteğiyle kendi isteklerini ve sorunlarına daha kolayca çözüm arayabilir. Eski omurilik felçli kişiler Benzerler Grubunu yani ekibin profesyonel olmayan bölümünü oluştururlar, ekibin temel kısmınını oluştururlar, profesyonel ekip elemanlarına hastane periyodunda olduğu kadar taburcu olup eve dönüş periyodunda da eşlik ederler. Yeni omurilik felci yaşamış kişinin normal hayata geçiş sürecini hızlandırmakta, yardım, iletişim ve deneyimleri aracılığıyla şu şekilde yardımcı olurlar: Omurilik felciyle ilgili spesifik konulardaki bilgisini ve deneyimini karşıya aktarır. Günlük hayatla ilgili pratik çözümler ve becerileri uygulamalı olarak gösterir ve öğretir. Pozitif ve iyimser tavırlara doğru yönlendirir. Rehberlik edilen kişiye ve ailesine merak duydukları konularda destek verir, danışmanlık yapar Profesyonel ekibin katılımı: sosyal hizmet uzmanı. Sosyal hizmet uzmanı omurilik felçli kişinin ilk temas kurduğu profesyoneldir, burada vaka hakkında daha sonra yardımcı olabilmek amacıyla bilgi toplanır ve bu sayede ASPAYM Madrid in gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaç ve talepleri karşılayan farklı servis ve programlarından haberdar edilir: Hastane safhası özellikleri Eğitim ve iş bulma alanı. Kişisel Yardım ve Bağımsız Hayat Servisi Rehberler Servisi Evde Rehabilitasyon Servisi Erişilebilirlik Ofisi Psikolojik Yardım Servisi Temel özellik: empati Kişi omurilik felciyle başedebilme sürecine başlar 5. Eve dönüş safhası sırasında destek. Pratik tavsiyeler. Hastanede ziyaret edilen kişilerin izlenmesine özellikle önem verilmektedir zira Dernek, hastaneye yatıştan kişinin yeni koşullarına mümkün olan en mükemmel adaptasyonunu sağlamaya dek sürekli bir destek sunmaya çalışmaktadır.

6 Her bir vakanın izlenmesine yardımcı olmak ve iyileşme ve vukuatları bilebilmek için Hastane Sosyal Hizmet Departmanı ile yakın bir iletişim kurulur. Bu uygulamanın çok işe yarar olduğu kanıtlanmıştır zira bu şekilde tek bir müdahale programını yürütmek mümkün olmuştur. Programın işleyişi sırasında profesyonel ekip tarafından, vakaları değerlendirmek ve gerçekleştirilmiş müdahaleleri tanımak amacıyla, periyodik olarak toplantılar gerçekleştirilir. Omurilik felçli gönüllüler de, derneğe gelen omurilik felçli kişilerin izlemesini gerçekleştirirler. Bunun için, farklı departmanlar arasında toplantılar programlanır ki bu da rahatsız kişinin adaptasyon sürecini ve kurumun faaliyetlerine katılımını garanti altına almaya yarar. Bu doğrultuda, Dernek olarak bizim görevimiz, tüm aile için vazgeçilmezdir, deneyim dolu yıllarımızı temel alarak, programdan yararlananları destekleyebilir ve yeni hayatlarına çabuk ve kolay yoldan yeniden katılabilmelerini sağlayabiliriz. Hastaneye yatmış kişinin ve ailesinin lezyon sonrası ilk aylar boyunca yaşadıkları kriz durumlarını anlamak önemlidir. Bu anlarda, tüm hastane ve hastane sonrası safhalarda omurilik felçli kişiye ve ailesine yeni koşullarına adapte olabilmeleri için gerekli olan tüm desteği sunabilmek vazgeçilmezdir. Burada kişinin olabilecek en bağımsız bir hayat sürebilmesi istenmektedir, bu şekilde üçüncü kişilere olan aşırı bağımlılıklarından kaçınılır ve sürekli olarak lezyon ve kapasite seviyeleri değerlendirilir. Bunun için sunduğumuz tüm hizmetler kişinin aktif bir hayat sürebilmesine, çalışma hayatına yeniden başlamasına, eğitim görebilmesine, spor yapabilmesine yöneliktir. Yeni hayata adapte olabilme sözkonusudur zira engelli olmak, mutlu bir hayat sürme şansını kaybetmek anlamını taşımaz REHBERLER (Akran danışmanları)programı TANIM Bu inisiyatif, entegre olmuş eski omurilik felçlileri, yeni omurilik felçlilerin dayanacağı bir referans çerçevesi olarak bulabilmeleri temelinde hareket etmektedir. Yani ana düşünce, eğer eski omurilik felçli kişiler limitli bedenleriyle normal hayata entegre olup devam edebiliyorlarsa yeni omurilik felçli kişiler de bunu nasıl yapabileceklerini öğrenip, onlar gibi adapte olabileceklerini düşüneceklerdir. HEDEFLER Yeni Omurilik felçliyi yeni hayatına çabuk ve kolay yoldan entegre olmasında yönlendirmek ve yardımcı olmak. Yaşam Kalitesini yükseltmek için vazgeçilmez minimum şartlar olan bir dizi faaliyette yol göstermek. FAALİYET PROGRAMI: her bir kişinin ihtiyaçlarına uyarlanmıştır. FİZİKSEL DURUMUN İYİ İŞLEYİŞİ VE BAKIMI o Eskarların önlenmesi o İdrar ve dışkı inkontinans kontrol sistemi o Cinsellik

7 İÇ VE DIŞ MEKANLARDA HAREKETLİLİK o Tekerlekli sandalyede hakimiyet o Taşınmalar o Sandalyenin arabaya bindirilip indirilmesi o Aktarmalar FİZİKİ ÇEVRENİN UYGUN HALE GETİRİLMESİ o Eve giriş yolları ve ev içerisindeki ulaşımın adaptasyonu: rampalar, merdivenler, kapılar, banyo, mobilyalar v.s... DIŞ ÇEVREYLE İLİŞKİLER: Aile, arkadaşlar ve eş Boş zamanları değerlendirme ve eğlence Spor yapma, Kültürel faaliyetler Uğraşılar ve çalışma hayatına yeniden katılma REHBERİN PROFİLİ: Geniş deneyimli eski üye Belli derecede kendine yeterlik ve bağımsızlık Belli dozda sosyallik ve sosyal katılım Belli ölçüde iyimserlik, pozitiflik Dinleme ve iletişim kapasitesi Motivasyon, sabır ve uyumluluk Rehberlik edilen kişinin kişisel özelliklerine benzerlik Rehberlik edilen kişinin lezyonlarına benzer lezyonlar: lezyon seviyesi, cinsiyet, lezyon nedeni, lezyonun meydana geldiği yaş Sadece sınırlamalarla değil SCI ile de yaşama olasılıklarını gösteren bir rol modeli olabilme kapasitesi. Kendi deneyimi aracılığıyla bağımsız bir hayat konseptini aşılayabilme kapasitesi Bütün bunlar için, rehber ayrıca iki özelliğe daha sahip olmalıdır: dirençli olmak ve proaktif olmak. Eski omurilik felçli, başlıca özelliği olarak dirençli olmalıdır ki kendini dirençli rehber haline dönüştürebilsin ve karmaşık bir hayati dönemden geçen omurilik felçli kişi hayatında olanaklar elde etmeye devam edebilmesi için yardımcı olacak desteği verebilsin. Böyleyken, dirençli rehber kendi yaşamış olduğu deneyimi aracılığıyla yeni omurilik felçli kişiye ve ailesine en iyi seçenekleri sunabilecektir. Dirençlilik, olağan düzeni bozan olaylar başa geldiğinde, zor hayat şartlarıyla karşılaşıldığında ve ciddi hayati meselelerin altından kalkabilmek ve geleceğe bakmaya devam edebilmek için daha iyi kişisel gelişmeyi sağlar. Bu durumda, dinamik, yapıcı, interaktif ve sosyokültürel kökenli bir süreçtir ve insan kaynaklarının iyileştirimesine yönlendirir, tehlikeli durumların üstesinde gelmeyi sağlar. Azim, süreklilik, pozitif tavır içerir ki bunlar da bireysel olduğu kadar ailelerde de ilerlemeye olanak sağlar.

8 Dirençli rehber, omurilik felcinin meydana gelmesinden önceki durumuna dönemeyeceğinin tamamen bilincindedir ama bu yaşanan şeyi inkar etmeden günü yaşama kapasitesi vardır ve hayatını güncel koşullarla geliştirmeye de devam eder. Böyleyken rehberin kıymet bilen bir düşünce tarzı vardır çünkü hiç karar almamak yerine kendini çözüm odaklı ve rekabet odaklı yönetmeyi başarmıştır. Rehber kişide, dirençli metamorfoz çağrısı meydana gelmiştir, yani biyolojik düzeye adaptasyona götüren iyi ve pozitif bir adaptasyon, ki bu tehdit edici durumlarda ayakta kalabilmeyi sağlar; bireysel düzeyde adaptasyon, ki kişinin kişisel rahatlığa ulaşabilmesini olası kılar ve son olarak, sosyal düzeyde adaptasyon ki bu da başkalarının rahatlığına katkıda bulunabilmeye olanak sağlar. Rehberde şunlar zorunludur: Hayatını kontrol ettiğini hisseder. Stresli durumlarla başa çıkabilir. Diğer kişilere karşı empatisi vardır. Duygusal bir iletişim ve kişisel kapasiteler geliştirebilir. Gerçekçi hedefler koyar. Başarıdan olduğu kadar başarısızlıktan da ders çıkarır. Sağlam değerlerle sorumluluk sahibi bir hayat yaşar. Kendi benzerlerine de bunları hissetmede yardımcı olduğu için kendini özel biri hisseder. Proaktiflik bireyin veya organizasyonun kendi işleyiş, hal ve tavırlarının tüm kontrolünü kabul etmesidir ki bu da iyileştirmeye dönük hareketlerin geliştirilmesi için inisiyatif almayı ve benzer iki durumda doğruyu seçme özgürlüğünü getirir. Proaktiflik sadece inisiyatif kullanmak değildir, istenen olayların gerçekleşmesi sorumluluğunu da almaktır, her bir dakikada yapmak istediğimiz şeye ve bunu nasıl yapacağımıza karar vermektir. Proaktif olmak bu anlamda zamanın önüne geçmek ve omurilik felçli kişinin karşılaşacağı durumlarla başa çıkabilmek ve olabilecek şeyler için de alternatifler sunmaktır. Bunun için ekibin tüm elemanları ne kadar yüksek düzeyde proaktif olurlarsa yeni omurilik felçli kişiye olduğu kadar ailesine de vereceği yardımlar o derece iyi sonuçlar verecektir böylece proaktiflik ne denli yüksekse verilen yardımın işe yararlığı da o derece yüksek olacaktır. REHBERLİK EDİLEN KİŞİNİN PROFİLİ: Yeni üye veya maksimum becerilerine ulaşmamış üye Motivasyon ve program hakkında bilgilendirme Öğrenmek için kapasite ve istek Problemleri tanımlamaya ve öngörülen ve uygulanabilir çözümlere duyarlı Kişisel, ailevi ve imkanlar olarak hazır olma durumu Rehberinkilere benzer varyantlar

9 METODOLOJİ Rehberlik olarak mümkün olan imkanlar dahilinde, normal gündelik hayat aktiviteleriyle ilişkili pratik danışmanlık yapılarak gerçekleştirilecektir. Aktiviteler, programın bütün üyelerine, kısmi veya total olarak ve bunların ihtiyaçları ve özelliklerine göre her birinin normalleşmiş günlük hayata dahil olabilmelerini sağlamak amacıyla verilecektir. Rehberlik başlangıç olarak dört ay sürecektir, saatler bireysel olarak rehberlik edilen ve rehber arasında her ikisinin de uygun olduğu zamanlar, yükümlülükler vesaire gözönünde tutularak belirlenecektir. Sürekli olarak, rehber da rehberlik edilen de programın sorumluları olarak Psikolog ve Sosyal Hizmetler Uzmanı nın hizmetine sahiptirler, bunlar rehberliğin gelişmesini destekler ve soru işaretlerini çözebilirler. Rehber, ay boyunca gerçekleştirilen aktivitelerin aylık çizelgesini doldurmak ve burada bir yerden bir yere gidişleri, çıkan masrafları vesaire ayrıntılarıyla belirtmek zorundadır... Rehber gönüllüdür ancak masrafları karşılanacaktır bununla Rehberlik kapsamındaki aktiviteleri gerçekleştirmenin kendisine ekstra bir masraf yüklememesi amaçlanmaktadır, aynı zamanda, kültürel ziyaretler, eğlence ve boş vakit aktiviteleri için dışarı çıkıldığında da bir ödül işlevi görecektir. Bir hayat projesine sahip olmaya yardım eden rehberlerin, yani deneyimlerini, becerilerini ve kararlarını paylaşmaya hazır kişilerin bu bilgilerinin bir veri bankasında toplanması önemlidir. Genel olarak, rehber de bir zamanlar rehberlik edilendi. Rehber ve rehberlik edilen arasındaki buluşmalar dernekte değil, her ikisinin de yaşam ortamında veya normal kamusal ortamda gerçekleşir. Rehberlik hedefleri profesyoneller ekibi tarafından saptananlar temelinde ve gelecekte rehberlik edilenın kendi talepleri doğrultusunda programlanır. Vakanın profesyoneli ile rehber arasında, toplantılar aracılığıyla, hedeflerin nasıl tamamının veya bir kısmının elde edilebileceği ya da hiç sonuç alınamayacağı hakkında bir gözetim sözkonusudur. (bu son durumda hiç bir hedefin elde edilemediğinin neden veya nedenlerini analiz etmek gerekecektir). Rehberliği koordine eden profesyonel bir sonuç raporu hazırlar ve burada rehber ve rehberlik edilen tarafından gözetim görüşmelerinde aktarılanlar baz alınır. Rehberlik gerçekleştirme önerisi profesyonel ekibin herhangi bir üyesi, genelde psikolog veya sosyal hizmetler uzmanı tarafından saptanan ihtiyaçlardan dolayı yapılır. Rehberlik edilen kişi rehberlik süresince psikolojik gözetime tabi olabilir veya olmayabilir. Gelecekte rehberlik edilen olacak kişi rehberliğin ne olduğu kendisine açıklandıktan sonra kabul eder ve buna katılmayı taahhüt eder.

10 KAPAK ÇEVİRİSİ: Tutors Akran Danışmanlığı Projesi Uygulama Kılavuzu 2013 REHBERLER VERSİYONU