XII. Türkiye de İnternet Konferansı 8-10 Kasım 2007, Ankara DEVLETİN KISA YOLU. Ceren Tutkun

Transkript

1 DEVLETİN KISA YOLU Ceren Tutkun TURKSAT Uydu Haberleşme Kablolu TV ve İşletme A.Ş. Kurumsal İletişim Direktörlüğü e-devlet İçerik Yönetim Grubu ÖZET Bu çalışmada Türkiye de gerçekleştirilen e-devlet çalışmaları analiz edilerek, e-devlet Kapısının durumu ve ortaya çıkaracağı faydaları hakkında değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: e-devlet, internet, toplum, vatandaş, kamu kurumları ABSTARCT In this study, e-government activities of Türkiye will be anyzed. Also the current situation and expected benefits of these activities are taken into account as well. GİRİŞ 21.yüzyılda dünya çapında birçok alanda değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Ekonomik, bilimsel, teknolojik bu gelişimler günlük hayatımızı toplumsal, kültürel ve ekonomik açıdan etkilemektedir. Küreselleşmenin etkileri, dünya toplumlarının hızlı bir şekilde bilgi toplumuna geçişi önlenemeyen bir süreçtir. Bu etkiler sonucunda dünyada birçok ülke kamu hizmetlerinin verildiği alanlarda bilgi ve teknolojiyi kullanarak akıllı devlet veya e-devlet diye adlandırılan, vatandaşlarına daha hızlı, kolay ve kaliteli hizmet verebilmek için, hizmetlerini elektronik ortamdan sunabilecekleri değişik alternatifler oluşturmaktadırlar. Devlet hizmetlerinin elektronik dönüşümünü sağlamayı amaçlayan e-devlet platformu da bu çalışmaların bir sonucudur. Bu e-dönüşüm; vatandaş, iş dünyası (tüzel kişiler) ve kamu çalışanları arasında iletişim ve etkileşimi sağlayacak potansiyeller içermektedir. E-DEVLET KAPISI NEDİR? Günümüzde her türlü bilgiye erişmek, günlük hayatımızı kolaylaştıracak olan hizmetlerden yararlanmak veya araştırma yapmak için internet kullanılmaktadır. Ülkemizde e-devlet uygulamalarına; pasaport başvurusu, ehliyet başvurusu gibi sorgulama amaçlı hizmetler; vergi beyannamesi, okul kaydı, bankacılık işlemleri gibi çevrim içi hizmetler; hava durumu, kanunlar, mevzuatlar gibi bilgi verme amaçlı hizmetler; örnek olarak verilebilmektedir. Birçok kamu kurumunun çok değişik alanlarda sunmakta olduğu farklı elektronik hizmetler bulunmaktadır. Ancak, vatandaşlar bazen bunların hepsinin farkında olamamakta, bu ise söz konusu hizmetlerin yaygın şekilde kullanımını engellemektedir. Oysa, birçok dünya ülkesinde uygulamaya geçirilen e-devlet Kapısı gibi bir yapının oluşturulması bu tür sorunları engelleyici bir faktör olacaktır. e-devlet Kapısı; e-devlet uygulamalarının tek bir çatı altında bir araya getirilerek, sunulmasıdır. Böylece devletin ana portali oluşturulmuş, hizmetlerin tümünün bu kapıda toplanarak tek bir kaynaktan sunulması sağlanmış olacaktır. Bu kapı, vatandaş ihtiyaçları gözetilerek, hızlı, kesintisiz, güvenilir, çevrim içi, birden fazla iletişim kanalından erişilebilir nitelikte olan, entegrasyonu sağlanmış bir şekilde sunumu için oluşturulan, gücünü teknolojiden alan bir yapıdır. e-devlet Kapısı; vatandaşı, iş dünyasını (tüzel kişileri) ve kamu kurumlarını birbirine bağlaya- 209

2 rak aynı çatı altında birleştirmeyi hedeflemektedir. Sistem; Devletten Vatandaşa (G2C: Government to Citizen), Devletten İş dünyasına (G2B: Government to Business) Devletten Devlete (G2G: Government to Government) olarak üç gruba ayrılmıştır. Türksat A.Ş. tarafından yürütülmekte olan e-devlet Kapısı projesinde Vatandaş, İş ve Devlet olmak üzere 3 ayrı sayfa bulunmaktadır. Bu sayfalar yaşam döngüsü ve vatandaş odaklılık baz alınarak oluşturulmuştur. Vatandaş sayfasında, kişinin doğumundan ölümüne kadar ihtiyaç duyacağı bilgiler kategorize edilmiştir. İş sayfasında, şirketin kuruluş aşamasından kapanış aşamasına kadar olan süreçlerdeki bilgiler kategorize edilmiştir. Devlet sayfasında ise, Ülkemizin tanıtımı ve devlet stratejileri hakkında bilgiler ve hizmetler kategorize edilmiştir. Diğer ülkelerin e-devlet sayfaları incelenerek, sundukları hizmetlere ana portalden ulaşılması böylece hizmeti nereden alacağını bilmeyen kişileri yönlendirerek kolaylık yönünde tasarlanmıştır. e-devlet kapısında yapılan bu incelemeler göz önünde bulundurularak kullanıcıyı görsel olarak yönlendirmek amaçlı tasarlanmaktadır. (Türksat A.Ş., e-kapı broşürü) E-devlet düzenli olarak takip ve denetim gerektiren bir süreçtir, bu nedenle vatandaşa doğru, eksiksiz, yerinde ve güvenilir bilginin için, oluşturulan sayfalarda kategorilendirilmiş olan konu ve alt konuların ilgili kurumların verdiği hizmetler doğrultusunda kendileri tarafından güncellenebilmesi gerekmektedir. Böylece hizmeti alan kişilere güncel, doğru ve yerinde bilgi ulaştırılmış, yanlış yönlendirme yapılması engellenmiş olacaktır. Bu açıdan dolayı kamu kurumları ile yakın işbirliği ve birlikte çalışmayı gerektiren bir süreç karşımıza çıkmaktadır ( E-devlet Kapısının perspektifi; kurum odaklı değil, hizmet odaklı olmaktadır. Kurumların, vatandaşın ihtiyaç duyduğu hizmetleri yer ve zaman kısıtlaması olmadan sunmasıdır. Vatandaş, tek bir şifre ve TC kimlik numarası ile tek bir kimlik doğrulama sayesinde tüm elektronik devlet hizmetlerine bir noktadan, zaman ve mekandan bağımsız bir şekilde 7 gün 24 saat kesintisiz olarak erişebilecektir. Farklı hizmetlere erişmek için tek bir kullanıcı adı ve şifre yeterli olacak böylece vatandaş ve şirketler, devlet ile ilişkilerini tek bir nokta üzerinden kolaylıkla gerçekleştirebileceklerdir ( Kullanılabilirlik kavramı birçok dış ülkede (özellikle Kanada, İngiltere ve ABD), tasarım sureci içine yerleşmiş bir kavram olmasına rağmen, Türkiye de bu kavram, websitelerin bir ürün olarak görünmemesi, kullanıcı-sistem ilişkisinin önemsenmemesi ve website yapım aşamasındaki planlama eksikliği ve yetersizliği nedeni ile göz ardı edilmekte ya da yeterince uygulanmamaktadır (Çağıltay,2005). Toplumun tüm kesimlerini hedef kitle olarak alan e-devlet Kapısı, kullanılabilirlik ve erişilebilirlik konularına önem vermektedir. Düşük seviyede eğitimli olandan özürlü vatandaşına kadar her türlü kişinin ihtiyaç duyduğu bilgi veya hizmete rahatça, zaman kaybetmeden ulaşabilmesi, etkin ve verimli bir sistem sunulabilmesi için kullanılabilirlik testleri planlanmaktadır ( turksat.com.tr). Dünyada birçok web sitesi erişilebilirlik açısından özürlü kişilerin ulaşımını zorlaştırmaktadır. Oysaki e-devlet Kapısı erişilebilirlik üzerine çalışmalar yaparak özürlü veya geçici sakatlık yaşayan vatandaşlarına kullanımda kolaylık sağlayacaktır. Türkiye de e-hizmete dönüştürülerek e-devlet Kapısı üzerinden verilebilecek kamu hizmetlerinin bir envanterinin çıkarılması, önceliklerinin belirlenmesi, bu hizmetlerin verilmesinde rol alan kurumların e-devlet Kapısı açısından değerlendirilmesi ve genişleme planlaması yapılmasına imkan sağlayacak verilerin üretilme- 210

3 si adına fizibilite çalışmaları devam etmektedir (Turksat, Fizibilite Grubu,2007). E-DEVLETTEN BEKLENEN FAYDALAR NELERDİR? Türkiye de e-devletin birçok itici gücü vardır. Başlıca itici güçler kamu yönetiminin modernizasyonu ve bilgi toplumunun teşvik edilmesidir. Diğer itici güçler arasında özel sektörün rekabetçiliğinin artırılması ve vatandaşların yaşam kalitesinin yükseltilmesi yer almaktadır (OECD, e-devlet çalışmaları Türkiye,2007) OECD Türkiye ekonomi anketinde Adalet, eğitim ve altyapı hizmetleri gibi, büyüme için kritik olan temel kamu hizmetlerinde hizmet kalitesini hızlı biçimde yükseltecek daha proaktif politikalara ihtiyaç vardır. denilmektedir (OECD, Economic Survey-Turkey,2004). Bu nedenle etkinlik ve verimliliğin artması kamu kesiminin büyüklüğü nedeni ile ülkemiz için önemli olmaktadır. Türkiye de kamu kurumlarının kendilerine ait internet siteleri bulunmaktadır; ancak ulusal bir portal bulunmamaktadır. Bu durum, kullanıcıların aradıkları bilgiye nereden erişebileceklerini bilmelerini gerektirmektedir, oysaki birçok vatandaş hangi kurumun hangi hizmetleri verdiğini tam olarak bilmemektedir. Bu durum da; vatandaş odaklı e-devlet gelişimi açısından bir engel teşkil etmektedir. e-devlet kapısı, ulusal bir portaldir ve yaşamın her adımında vatandaşlara kolaylık sağlayacaktır. Literatürde e-devlet çalışmalarında beklenen faydalarla ilgili geniş değerlendirmeler bulunmaktadır (OECD e-devlet anketi, Türkiye; Yıldırım, Öner,2003; Alkış, Şişman,2005; Büke,2001; Bartın,2002 ) : Vatandaşa Faydaları: Hizmete kolay ve hızlı erişimin Şeffaflığın Katılımcılığın artması Kamu kurumları arasında belge ve bilgi istenmesinden kaynaklanan gidip gelmeden kaynaklanan zaman ve maddi kaybın azalması Devlete karşı ön yargının kalkması Verilen hizmette eşitliğin Toplum üzerinde verimlilik düzeyinin artırılması Vatandaş ihtiyaç ve taleplerinin ön planda olması Vatandaş memnuniyetinin artması Bilgi paylaşımı ve katılımcılığını artırarak kararların hızlı, tarafsız ve doğru alınması Yaşam kalitesinin artması Kamuya Faydaları: Verilen hizmet kalitesinin artması Yapılan harcamalarda tasarrufun Kırtasiye tüketiminin(evrak-fotokopi) azalması Vatandaşın devlete olan güveninin artması İş tekrarının önlenmesi Standardizasyonun belirlenmesi ve oluşması Etkin denetimin Kamu hizmet entegrasyonunun Hukukun etkinliğinin artması Bürokrasinin azaltılması Mükerrer yatırımların önlenmesi Hata oranlarının minimuma indirgenmesi Etkinlik ve verimliliğin artırılması Yukarıda sayılan bu ve benzeri faydalara ulaşılabilmesi için Türkiye de de önemli çalışmalar yapılmaktadır. Beklenen faydaların en kısa sürede ortaya çıkabilmesi için çalışmaların istikrarlı bir şekilde sürdürülmesinde büyük yarar bulunmaktadır. 211

4 TÜRKİYE DE E-DEVLET UYGULAMALARI GELİŞİM SÜRECİ Türkiye de e-devlet çalışmaları, 1998 yılında ulusal bilgi sisteminin kurulmasını hedefleyen Kamunet projesi ile başlatılmıştır (Başbakanlık,1998). e-europe+ projesi çerçevesinde 2001 yılında Türkiye e-türkiye Girişim adlı kendi eylem planını hazırlamıştır. 5 Mayıs 1972 tarih ve 1587 sayılı Nüfus Kanunu ile fikri doğan Mernis Projesi, Kasım 2002 de veri tabanı kurmuş ve sistem online olarak çalıştırılmıştır yılında e-dönüşüm Türkiye İcra Kurulu kurulmuş ve 2003/48 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile e-dönüşüm Türkiye Projesi uygulamaya konulmuştur. E-devlet uygulamalarında önem arz eden elektronik imza yasası 2004 yılında sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır Kısa Dönem Eylem Planının, DPT tarafından proje tanımlaması yapılmış, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin oluşturulması için bir ön çalışma yapılmıştır. e-devlet kapısının kurulması ve işletilmesi, 2005 yılında oluşturulan Eylem Planı ile e-dönüşüm İcra Kurulu tarafından yapım görevi Türk Telekom A.Ş. ye verilmiştir. Son olarak 20 Nisan 2006 tarihinde Türk Telekom A.Ş. nin hisse devrinden sonra koordinasyon görevi Ulaştırma Bakanlığı na, yapım görevi Türksat A.Ş. ye (Başbakanlığın yayınladığı 2006/22 sayılı Genelge ile) devredilmiştir. Türksat A.Ş. e-devlet kapısı çalışmalarına büyük bir titizlikle devam etmektedir. DÜNYADA E-DEVLET GELİŞİMİ SIRALAMASI Günümüzde bütün dünyada, kamusal işlemlerin önemli bir kısmının elektronik ortamdan gerçekleştirildiği, elektronik devlet modelini oluşturma yönünde yoğun bir çabanın olduğu gözlemlenmektedir. ABD deki Brown Üniversitesi nin, 198 ülkenin kamu kurumlarının Haziran ve Temmuz aylarında 1687 adet internet sitesini inceleyerek internet hizmetlerini yıllık olarak araştırdığı raporun yedincisi yayınlanmıştır. Bu raporda, Dünya genelinde bilişim alanında önde olan ülkeler arasında (ABD, Singapur, Kore ) Türkiye bu çaba içinde olduğunu ilk 10 a girerek, Almanya, İsviçre, İtalya ve İspanya yı geride bırakarak göstermiştir. (Brown üniversitesi, uluslararası e-devlet analiz raporu,2007) Türkiye nin bu çabasına bir başka örnek vermek gerekirse; The Economist Dergisinin, bir ülkenin e-iş ortamının internet temelli yatırımlar için ne kadar uygun olduğunu ölçen, 2007 OECD e-readiness Rankings raporuna göre Türkiye e-hazırlık sıralamasında 45. sıradan 42. sıraya ilerlemiştir (OECD e-readiness Rankings Raporu,2007). Bu raporlar sonucunda ülkemizde gerçekleştirilen e-devlet çalışmalarına bakıldığında, e-devlet çalışmalarına kayıtsız kalınmadığı, gerekli çabaların gösterilerek gerekli önemin verildiği gözlemlenmektedir. SONUÇ Hizmet kalitesini yükseltmek, maliyetleri azaltmak, güven sağlamak ve demokrasiyi tabana yaymak için e-devlet uygulamaları önem kazanmaktadır. e-devlet kapısı çalışmaları bu faydaları maksimize edecek yönler içermektedir. Hızla gelişen teknoloji sayesinde e-devlet kapısı; bilgi ve hizmetleri tek bir yerden verdiği ve devlet kurumlarının entegrasyonunu sağladığı için vatandaşın hayatını kolaylaştıracak, zaman tasarrufu sağlayacak, hizmetleri daha kısa sürede almasını temin edecek böylece hayat kalitesini yükseltecek, ayrıca toplumun verimlilik düzeyini artıracak ve kamu hizmetlerini dünya standartlarının üzerine çıkaracak çok önemli olan bir adımdır. Türkiye de dünya ülkelerinden geri kalmamak ve vatandaşlarının kamu hizmetlerinden sorunsuz bir şekilde daha fazla yararlanmalarını sağlamak için e-devlet çalışmalarını arttırarak sürdürmektedir. 212

5 KAYNAKLAR 1. Z.Alkış, A.Şişman, E-devlet Ana Giriş Kapısı ve Alt Giriş Kapıları, Dr. Kürşat Çağıltay, Defne Akıncı, e-devlet Kullanamamak, Zorlu Şenyücel, Türkiye deki e-devlet Anlayışı Üzerine, Ahmet Büke, e-devlet Kavramı ve Türkiye de e-devlet, Mustafa Bartın, e-devlet, Devlet Planlama Teşkilatı, Bilgi Toplumu Stratejisi, Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE), T.C. Devlet Teşkilatı Rehberi, Kamu Yönetimi Reformu, e-devlet Türkiye Uygulamaları ve Hukuki Etkileri, Yrd. Doç. Dr. Vahdettin Aydın, Emin Sadık Aydın, e-devlet ve İstatistik ana temalı İstatistik Araştırma Sempozyumu Düzenleme Kurulu Toplantısı, TÜİK, , Ankara (DPT Bilgi Toplumu Dairesi- OECD e-readiness Rankings Raporu) (ABD e-devlet sayfası) (Kanada e-devlet sayfası) ( Singapur e-devlet sayfası) (İngiltere e-devlet sayfası) (Kore e-devlet sayfası) turkiyede_e_devlet_uygulamalari.asp 213