ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 / Aspendos Yüzey Araştırması Surveys in Aspendos Veli KÖSE Aspendos kenti, antik Pamphylia Bölgesi nde, bugünkü Antalya İli Serik İlçesi Belkıs beldesinde, Akdeniz e dökülen Eurymedon (Köprüçay) nehri kenarında, kayalık bir tepenin üzerinde ve etrafındaki düzlükte kurulmuştur. Ancak kentin territoryumu çok daha geniş alana yayılmaktadır. Güneyde Eurymedon ağzına kadar, kuzeyde ise Toroslar ın en güneyinde Aspendos a bakan kesimlerine kadar ulaşıyor olmalıydı. Keza kente suyu getiren su kemerleri bu dağlık kesimlerde yer almaktadır*. Antik kaynaklardan anlaşılan Aspendos un Pers döneminde çok önemli bir Pamphylia liman kenti olduğudur. Pers donanması Aspendos da konumlanmıştır. Herodotos bazı Aspendosluların Pamphylialılar arasında İ.Ö. 483 yılında Kserkses e yardım ettiğini, 30 gemi yapıp donattığını yazar (Herod. 7.91). Aspendos un Klasik Çağ ın (İ.Ö. 5. yy. da) önemli bir kenti olduğu aynı zamanda hem Aegina ve hem de Pers standardında sikke darp etmiş olmasından anlaşılmaktadır. Antik kaynaklardan bildiğimiz bir diğer konu Atinalı General Kimon un İ.Ö. 469 da Pers donanmasını Eurymedon ağzında hem karada ve hem de denizde bozguna uğratmış olduğudur. Kentte olasılıkla Büyük İskender tarafından da hüküm sürülmüştü. Arrianos, Aspendos un Büyük İskender e Pers kralına verdiği kadar çok miktarda at verdiğinden bahseder (Arr., Anab ). Aspendos, kentten 50 talent talep eden Konsül Manlius Vulso dan da nasibini almıştır (Polyb., ). İ.Ö. 188 deki Apameia Antlaşması na rağmen, Attalosların krallıklarını İ.Ö. 133 te Roma ya miras bırakmasına kadar bu topraklara The ancient city of Aspendos is located on top of a rocky hill. The Eurymedon River (Köprüçay) runs through the flat land that surrounds it. Aspendos was a major city in ancient Pamphylia, which now lies between the borders of Belkıs Beldesi of Serik İlçesi of Antalya. However, in ancient times the city s territory likely extended across a much wider area, reaching the Eurymedon on the south and up to the south foot of thetaurus Mountains facing the city. This is supported by the evidence that aqueducts that supplied the city water, were located in that area*. Ancient sources reveal Aspendos was an important port city of Pamphylia during Persian rule. The Persian fleet was positioned at Aspendos. Herodotus states that some Aspendians among the Pamphylians helped Xerxes in 483 B.C. by building and equipping 30 ships (Hdt. 7.91). Aspendos was also an important Classical period city, as shown from its coinage minted both in Aeginian and Persian standards. Ancient sources record the Athenian general, Kimon, defeated the Persian fleet, both on land and sea, at the mouth of the Eurymedon in 469 B.C. Alexander the Great ruled over the city as well for a time. Arrianus mentions that the city gave Alexander as many horses as they had given to the Persians (Arr. Anab ), Consul Manlius Vulso demanded 50 talents from the city (Polyb ). Despite the Treaty of Apameia in 188 B.C., peace finally was established in this area only in 133 B.C., when the Attalids bequeathed their land to the Romans. Historians write, however, that the city was free for a short time, when the Province of * T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle gerçekleştirilen bu çalışmalarda destek ve ilgilerinden dolayı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ne, Antalya İl Özel İdaresi ne, Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne, Antalya Serik Kaymakamlığı na, Belkıs Belediyesi ne, Antalya Müze Müdürlüğü ne, Antalya Koruma Kurulu na, Hacettepe Üniversitesi ve TÜBİTAK a teşekkür ederiz. * We are grateful to the Ministry of Culture and Tourism General Directorate of Cultural Heritage and Museums, Antalya Provincial Administration, Antalya Provincial Directorate of Culture, Serik Kaymakamlığı, Belkıs Municipality, Antalya Museum Directorate, Antalya Regional Board for Cultural and Natural Heritage, Hacettepe University and TÜBİTAK for their support for our project implemented with the permission issued by the Ministry of Culture and Tourism. 142

3 barış gelmemiştir. Bir süre için kent özgürlüğünü yaşamışsa da, Roma nın Asia Eyaleti kurulduğunda Roma idaresine geçer. Aspendos daki kalıntılar çok etkileyici olmalarına rağmen, eski gezginler ya kente ilgi duymamışlar ya görmemişler, sadece geçerken ilgilenmişler ya da bir Pisidia kenti olan Pednelissos ile karıştırmışlardır. Kent ilk defa Texier tarafından 1836 da tanımlanmış, Schönborn ve Daniell tarafından kısaca araştırılmıştır. Ancak en kapsamlı çalışmayı Lanckoroński gerçek leştirmiştir. Aspendos daki araştırmalar Perge ve Side deki araştırmaların çok gerisinde kalmakla birlikte, Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubad ın saray olarak kullanılmak üzere restore ve kısmen de yeniden inşa ettirdiği kent tiyatrosu, istatistiklere göre 2007 yılında yaklaşık yerliyabancı tarafından ziyaret edilmiştir. Tiyatro binasının bu iyi korunmuş vaziyeti kuşkusuz bu ilgi odağının sebebidir (Res. 1). Yazıtından mimarının Aspendoslu Theodorus un oğlu Zenon un olduğu bilinen yapının sahne binası, mimari süslemeleriyle Antoninler dönemine tarihlenmektedir. Aspendos u ziyaret edenlerin görmeden dönmediği bir diğer yapı da kente yaklaşık 15 km. uzaktan suyu getiren su kemerleri olmuştur. Kısmen su kemerleri ve çoğunlukla da künklerle toprak altından getirtilen su, sadece kent için değil verimli Pamphylia düzlüğü için de çok gerekliydi. Keza Aspendos un tahıl zenginliği bu suların zenginliğiyle doğru orantılıydı. Şimdiye dek bilinen, suyun kuş uçumu yaklaşık 15 km. uzaklıktaki Gökçepınar ile 12 km. uzaklıktaki Gökçeler yakınında bulunan Pınarbaşı adındaki iki kaynaktan getirilmiş olduğudur. Su kemerleri, sadece iyi korunmuş olmalarıyla değil aynı zamanda bugün halen ayakta duran, suyun debisini ayarlayan iki sifonuyla da ilgi odağı olmuştur. Su kemerleri hakkında yayınlanmış çoğu genel çalışmalarda Aspendos su kemerlerinden kısaca da olsa bahsedilmiştir. Yapı Küçük Asya da ele geçen tuğla yapıların azlığı nedeniyle de ilginçtir. Hem konglomera ve hem de tuğladan yapılmıştır. Yer yer su kemerlerinin yanına düşmüş taş künkleri görmek mümkündür. Pamphylia kentleri dağlık Pisidia kent ve territoryumundaki yerleşik halkın yanı sıra, Pamphylia nın iç bölgelerindeki köy, kent, çiftlik ve villa gibi yerleşmelerin ekonomisi ve yaşamları için de çok önemli olmalıydılar. Ancak bu ilişkinin derecesi ve gerçekleşme sürecindeki gelişimini anlamak için, mutlaka Aspendos gibi antik kaynaklardan limanı olduğu belirlenen bir Pamphylia kentinin territoryumuyla birlikte incelenmesi gerekliydi. Ayrıca kent İ.Ö. 3. yy. dan önceki Küçük Asya da ve özellikle Pisidia ve Pamphylia daki kentleşme sürecindeki bilinmezliklere de antik kaynaklardan bilindiği ve kent Res. 1 Aspendos Tiyatrosu ndan bir görünüm Fig. 1 A view of the theater of Aspendos Asia was founded after which it became part of the Roman Empire. Although the remains at Aspendos are very impressive, travelers in the past either passed by the city or were not interested in seeing it. There were some who visited briefly and some who confused it with Pednelissos, a city in Pisidia. The city was identified by Texier for the first time in 1836 and briefly surveyed later by Schönborn and Daniell; however, the most comprehensive study was done by Lanckoroński. Archeological research at Aspendos is considerably behind that of Perge and Side, even though the theater, restored and partially rebuilt by Seljuk Sultan Alaeddin Keykubad for a palace, was visited by 1,375,000 visitors in 2007, according to statistics. Obviously, the very wellpreserved state of the theater is the reason for this interest (Fig. 1). Its architect was Zenon, son of Theodorus, and its architectural decoration dates to the Antonines. Another monument of interest to tourists is the aqueduct that conveyed water tot he city from over 15 km. away. The water, transported mainly by pipes and arched waterways, was important not only for the city, but also for irrigation of the fertile Pamphylian plain, which gave Aspendos an abundance of agricultural produce with prosperity. Possibly, the origin of the water came from Gökçepınar, approximately 15 km. away, and from Pınarbaşı, near Gökçeler which is 12 km. away. The aqueducts have become a focus of attention, due to not only their well-preserved state, but also for their two preserved siphons which regulated the flow rate. Most general studies on aqueducts will mention the aqueducts of Aspendos. The structures are also noted for their rarity for extant brick structures in Asia Minor. They are constructed with both bricks and conglomerate stone. At some places, stone pipes have fallen from aqueducts. 143

4 GÖSTERİM ASPENDOS PROJESİ Doç. Dr. Veli KÖSE Hacettepe Üniversitesi Epigrafik Çalışma Yapılan Alanlar Mimari Detaylı Ölçüm Çalışmaları GPS Ölçüm Çalışmaları Yapılan Alanlar Jeofizik Yüzey Araştırması Yapılan Alanlar Keramik Yüzey Araştırması Yapılan Alanlar Res. 3 Roma Bazilikası ile Hıristiyanlık Bazilikası na dönüştürülen Hellenistik Market Binası nın Real Time GPS ile çıkarılmış detaylı planı Fig. 3 Detailed plan of the Roman Basilica and Hellenistic market building which was transformed into a Christian basilica prepared using Real Time GPS Res. 2 Aspendos 2010 sezonu çalışma alanları Fig. 2 Areas of work at Aspendos in 2010 sikkelerinden anlaşıldığı üzere Hellenistik Dönem öncesi arkeolojik kanıtlar sunduğundan önemli katkılar sağlayacaktı. Bu amaçla 2008 yılından itibaren Aspendos kentinde başkanlığımızda uluslararası ve interdisipliner bir ekiple yüzey araştırmasına başlanmıştır (V. Köse, Aspendos Yüzey Araştırması Projesi 2008 Yılı Birinci Sezon Çalışmaları, AST , ). Her yıl yaz aylarında birer ay süreyle yaklaşık kişilik bir ekiple gerçekleştirilen ilk üç yıllık çalışmada önemli mesafeler kat edilmiş ve bugüne kadar önemli bazı sonuçlar elde edilmiştir (Res. 2). Çalışmalar kentin kentleşme sürecini anlamak için Leica Real Time GPS kullanılarak gerçekleştirilmiş ve ülke kordinatlarına göre bu yapılar kentin topografik yapısını ve kalıntıların nihai durumunu gösteren bir harita üzerine oturtulmuşlardır. Topografik çalışmalar arkeologlar ve Hacettepe Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Bölümü nden Doç. Dr. M. Türker ve ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir. Başlıca yapılar tek başına detaylı olarak incelenerek ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Liman hamamı, agoradaki çeşme binası, iki katlı dükkanlar, Roma bazilikası (Res. 3), anıtsal doğu kapısı ve küçük hamam bu yapıların başlıcalarıdır. Tiyatro binası çalışmalarında, yeni ve ayrı The Pamphylian cities must have been of great importance, not only for the settled people and territories of Pisidian cities, but also for the economy of the villages, cities, farmsteads and located in Pamphylia s interior. Aspendos was known in ancient times to have had a harbor and much commerce. Therefore, in exploring a city like Aspendos, it becomes necessary to understand the developmental process of the interconnecting relationship between the two. Further, the city contributes greatly to archaeological evidence regarding general urbanization in Asia Minor, particularly in Pamphylia and Pisidia, before the 3 rd century B.C. This evidence comes through ancient sources and its coinage from the pre- Hellenistic period. For this reason, surveys were started at Aspendos by an international and interdisciplinary team in 2008 (V. Köse, Aspendos Yüzey Araştırması Projesi 2008 Yılı Birinci Sezon Çalışmaları, AST 27.1, 2009, ). These summer surveys have continued for three years, during which time, a team of people made great progress and reached many important conclusions (Fig. 2). Topographic maps, exploring the urbanization process of the city, and maps, showing existing remains were 144

5 Res. 4 Tiyatronun 3-boyutlu lazer taraması tekniğini gösteren bir resim Fig. 4 3D laser scanning of the theater bir ekip oluşturulmuş, yapı klasik ve 3-boyutlu lazer tarama gibi yeni teknikler ile ölçülerek rölöve ve restitüsyona yönelik işlemler gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar Yrd. Doç. Dr. D. Özkut (Anadolu Üniversitesi, Mimarlık Bölümü) ve ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir (Res. 4). Tiyatro binasının mimari süslemeleri ile mimarisi Dr. L. Vandeput (Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü) ve Dr.-Ing. M. Bachmann (İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü) tarafından, yapıdaki Selçuklu Dönemi kullanımına ait izler ise Prof. Dr. S. Redford (Koç Üniversitesi) tarafından incelenmektedir. Muhtelif yapılardan çeşme binası (Res. 5), Roma bazilikası, iki katlı dükkanlar/market binası (?), liman hamamı ile küçük hamam binası ve anıtsal kapı gibi yapıların gerek planları ve gerekse cephe görünüm çizimleri real time GPS, Total Station ve AutoCad programları yardımıyla bitirilmiştir. Kentin farklı bölgelerinde sistematik keramik yüzey araştırması gerçekleştirilmiş ve toplanan keramikler incelenerek Aspendos da yaşayanların sosyo-ekonomik ve politik gelişimine ait bazı ipuçları toplanmaya prepared using Leica Real Time GPS, The structures were then recorded on the national map. Topographic work was carried out by a team of archaeologists led by Assoc. Prof. Dr. M. Türker of Hacettepe University s Geodesy and Photometry Department. Major structures were individually studied and measured. These included the harbor baths, the agora fountain, two-story shops, a Roman basilica (Fig. 3), the monumental east gate, and small baths. A new team was formed to study the theater. Measurements, using conventional methods and 3D laser scanning methods, were taken and preparations were made for future restoration and restitution. This work was carried out by Asst. Prof. Dr. D. Özkut of Anadolu University s Department of Architecture and his team (Fig. 4). Architecture and decorations of the theater were studied by Dr. L. Vandeput of British Institute at Ankara and Dr.-Ing. M. Bachmann of the German Archaeological Institute at Istanbul, while traces from the Seljuk period were studied by Prof. Dr. S. Redford of Koç University. Plans and façade elevations of various buildings, such as the fountain (Fig. 5), the Roman basilica, the two-story shops and market building(?), the harbor baths and the small baths, as well as, the monumental gate, were prepared using real time GPS, total station and AutoCAD program. Systematic pottery surveys were carried out at various parts of the city, with collected potsherds being studied to gain information regarding the socio-economic and political development of the inhabitants. Hopefully, these surveys will yield important results for understanding the relationship between Aspendos with other cities, as well as the extension and wealth of the urban commercial network. One area of surveys at Aspendos involved geophysical methods. Geophysical surveys were conducted where the presence of buildings was expected. This work has been carried out for three years by Dr. H. Stümpel and Res. 5 Agoranın kuzey kenarındaki çeşme binasının güney ve batı cephesi Fig. 5 South and west facades of the fountain on the north side of the Agora 145

6 Res. 6 Aspendos Nehir Limanı nın bulunduğu alan Fig. 6 Area where the river harbor of Aspendos is found çalışılmıştır. Ayrıca kentteki ticaret ağının genişliği ve zenginliğini, Aspendos un diğer kentlerle olan ilişkilerini anlamak için, önemli sonuçlar vereceğini düşündüğümüz bu ça lışmalar, ilerki yıllarda yoğun olarak devam ettiri lecektir. Aspendos Yüzey Araştırması Projesi yöntemlerinden ve interdisipliner çalışma metodlarından birini de jeofizik yöntemler oluşturmaktadır. Toprak altında yapı olacağını düşündüğümüz bazı alanlarda jeofizik yüzey araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar üç sezondan beri Kiel Üniversitesi nden Dr. H. Stümpel ve ekibi tarafından yapılmaktadır. Bu çalışmalar çok verimli olmuş, bilinmeyen birçok yapının varlığını ortaya koymuştur. Bundan başka kentin düz arazilerde de genişlediğinin ve hatta kent surlarının olasılıkla bu düz araziler üzerinde olabileceğinin ipuçlarını vermiştir. Ayrıca bugün kayalık üzerindeki kalıntıların bulunduğu alanlarda konut alanlarının en azından bazılarının konumu ve planları hakkında bilgi sahibi olmamıza sebep olmuştur. Kuşkusuz en önemlisi de, kentin nehir limanının yerinin nerede olduğunun anlaşılmasını destekleyen sonuçlar olmuştur. Bundan başka 2010 sezonu jeofizik yüzey araştırmaları sezonu Aspendos un şimdiye dek tespit edilememiş erken dönemlerine ait yapı kalıntılarını ortaya çıkarmıştır. Yine, Roma Dönemi yapılarından her iki hamam binasının çevresindeki alanlarda yapılan manyetik çalışmalar toprak altında bazı yapıların ve duvarların varlığını ortaya koymuştur. Aspendos un kent kalıntılarının yer aldığı tepenin gü neydoğusunda, bugünkü Belkıs ın içinde ve Eurymedon un çıkıntı yaptığı bir alanda, kayaların oyularak düzgün yüzeyler oluşturulduğu görülmüştü (Res. 6). Özellikle bu alandaki arazinin yarım daire şeklinde içe dönmesi bu his team from Kiel University. These surveys brought promising results by revealing the hidden presence of many unknown buildings. Evidence seems to indicate the city extended out across the plain and that possibly, the city walls also extended onto flat terrain. Also, information was gathered on locations and layouts of many buildings on the hill top. Perhaps the most important clue would be the results supporting the locale of the city s river harbor. Geophysical surveys in 2010 revealed the existence of building remains from earlier periods previously unknown in Aspendos. Magnetic survey methods implemented around the two Roman baths also revealed the presence of some buildings and walls. To the southeast of the hill that carries the city remains of Aspendos, where the Eurymedon makes a turn inside modern Belkıs, there are smooth areas hewn from bedrock (Fig. 6). As the terrain makes a semi-circular turn here, it is suggested this might be the location of the ancient harbor. Formerly, this area was considered a quarry, and possibly part of the harbor. Wall remains, which were reported to have been seen earlier and might have been a quay or pier, could not be found. Geophysical surveys, implementing both magnetic and electrical methods, in this possible harbor site revealed information supporting our hypothesis (Fig. 7). The river was of great importance, not only for the commerce of Aspendos, but also for the trade of Pisidian cities further inland. Known for its wine, wheat, horse breeding and salt trade, Aspendos must have exported these products to overseas Mediterranean ports through this harbor. Further evidence would support this, in that both the three-story market building of the Hellenistic period and the row of two-story shops, thought to be from the 146

7 alanda antik dönemde bir liman olma ihtimalini ortaya koymaktadır. Bu kaya düzenlemeleri nedeniyle hem bu alanın taş ocağı olarak kullanıldığını hem de limana ait olabileceğini düşündük. Bu alanda daha önceki yıllarda görüldüğü rivayet edilen iskele olabilecek duvar kalıntısı tüm aramalarımıza rağmen bulunamamıştı. Antik liman olabileceğini düşündüğümüz bu alanda hem manyetik ve hem de elektirik yöntemle gerçekleştirilen jeofizik yüzey araştırmaları, bu alanın liman olduğu sonucuna götüren kanıtlar ortaya çıkarmıştır (Res. 7). Nehir kuşkusuz sadece Aspendos un kendi ticareti için değil aynı zamanda iç bölgelerdeki Pisidia kentlerinin ticareti için de önem ihtiva etmekteydi. Şarap, buğday, at yetiştiriciliği ve tuz ticaretiyle ünlü Aspendos, bu gelirlerini nehir taşımacılığı ile Eurymedon ağzında yer almış olması ön görülen bir başka bu sefer deniz limanı sayesinde uzak Akdeniz kentlerine ulaştırmış olmalıydı. Keza hem Hellenistik Dönem deki üç katlı market binası ve hem de olasılıkla şimdilik Roma Dönemi olduğu düşünülen iki katlı dükkân sırasından oluşan agoranın batısındaki yapı, bu zengin ticaretin boyutunu göstermesi açısından önemlidir. Çalışmaların bir diğer ayağını Aspendos ile ilgili her türlü antik yazılı belge ve kaynak araştırması oluşturduğundan, kent ve çevresi gezilerek tespit edilen yazıtlı blokların dokümantasyonu yapılmıştır. Bu çalışmalarda şimdiye dek gerek Belkıs da ve gerekse Camili Köyü civarında sayıları yirmininin üzerinde Aspendos a özgü geleneksel bir mezar formuna ait mezar stelleri ve parçaları bulunmuştur. Üzerinde dörtgen bir çukur ihtiva eden yine dörtgen bir kaideye oturtulan bu mezar payeleri üçgen alınlıklı olup, üzerlerinde mezar sahiplerinin isimlerini basit formları ile:... nın oğlu... ya da... un kızı... şeklindeki ifadelerini içeren yazıtlar taşımaktaydılar. Bu çalışmalar Almanya nın Bayreuth Üniversite sinden Prof. Dr. R. Behrwald tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir diğer çalışma, ileriki yıllarda daha da yoğunlaştıracağımız Aspendos territoryumu araştırmaları olmuştur. Yakın çevresinden başlayıp daha geniş bir ölçekte bölgedeki tüm antik kalıntılar gezilecek, koordinatları alınacak ve gerekli görünen kalıntılarının detaylı belgelemesi yapılacaktır. Kent khora sınırı ve yayılım alanının ölçüleriyle kentin ekonomi ve siyasi gelişiminde bu alanların ne kadar önemli olduğunu anlamaya yönelik bu çalışmalar için, şimdiye dek birkaç alan gezilmiş ve buradaki kalıntı ihtiva eden alanlar tespit edilerek incelenmiştir. Şimdiye dek yakın çevrede bulunan Kara göl, Asar Yıkığı, Cinlicamii, Gökçepınar, Zincirlitepe, Gebekaya ve Tombullar da ilk incelemeler gerçekleştirilmiştir. Buralarda çiftlik, küçük yerleşme, zeytinyağı pres taşları gibi kalıntılar tespit edilmiş ve dokümantasyonu yapılmıştır. Res. 7 Jeoelektrik yöntemlerle yapılan limanın varlığını gösteren kesit Fig. 7 Section obtained via geo-electrical methods and showing the existence of the harbor Roman period, indicate the volume of this trade. This area is located to the west of the agora. Another branch of surveys covered the documentation of inscribed blocks which constitute some of the epigraphic materials identified in and around the city. During these surveys, fragments and complete examples of more than 20 tomb stelae showing a traditional form, peculiar to Aspendos, have been discovered both in Belkıs and around the nearby village of Camili Köyü. These burial pillars have a rectangular pit on their top and rise on a rectangular base. The deceased s names were given in a simple formula as son of or daughter of. These surveys are carried out by Prof. Dr. R. Behrwald of Bayreuth University, Germany. Surveys in the territory of Aspendos, which will intensify in the future, form another field of interest. Starting from nearby areas, the scope of investigation will be increased by visiting all the ruins in the area, measuring their coordinates and documenting accordingly in detail. This work aims at identifying the border between the city and its khora, as well as ascertaining the actual dimensions of these borders and their connection with the economic and political development of the city. At present, we have visited several sites and areas containing remains that were identified and explored. Preliminary explorations were made at Karagöl, Asar Yıkığı, Cinlicamii, Gökçepınar, Zincirlitepe, Gebekaya and Tombullar. Remains such as small settlements, farmsteads, olive oil presses were identified and documented at these sites. 147

8 İlk üç yıllık çalışma sezonu sonucunda birçok yeni ve şimdiye dek bilinenden farklı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Aspendos bir Pamphylia liman kentidir. Ekonomik açıdan bu liman ve Eurymedon sadece Aspendos kenti için değil iç ve dağlık bölgelerdeki diğer kent ve kırsal yerleşimler için de büyük önem ihtiva etmekteydi. Aspendos un zenginliğinin nedeni bu ticaret ağına sahip olmasındaydı. Bu ticaret endüstriyel mânâda olabildiği gibi tarım ve hayvancılıktaydı. Kent, territoryumunun dağlık kesimlerindeki ormanlardan elde ettiği ağaçlar; ünü antik kaynaklara geçmiş tahıl zenginliğine sahipti. Yeni jeofizik araştırmalar kentin arkeolojik kalıntılarının bilinenden çok daha erkene indiğinin ipuçlarını vermiştir. Three years of surveys have presented us with numerous new bits of information, different from what has been known to date. Aspendos was a port city of Pamphylia and was of great importance, not only to Aspendos, but also other inland cities and settlements of the region. The wealth of Aspendos came from this trade network. This trade covered both industrial production (such as pottery production and its trade,) agriculture and husbandry. Timber from the mountains as well as vigorous agricultural production in grains and other produce created much wealth. Finally, new geophysical surveys also provided archaeological evidence for an earlier origin of Aspendos. 148