CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ"

Aylin Yalman
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ STUDENT SCIENTIFIC JOURNAL OF CERRAHPASA CÖBĠD GÜZ 2009;CĠLT 2, SAYI 3 FALL 2009; VOLUME 2, ISSUE 3 ALKOL BAĞIMLILIĞININ NÖROFĠZYOLOJĠSĠ NEUROPHYSIOLOGY OF ALCOHOL DEPENDENCE Yasin Yılmaz Ġ.Ü CerrahpaĢa Tıp Fakültesi Online Versiyon:

2 Yasin Yılmaz CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ ALKOL BAĞIMLILIĞININ NÖROFĠZYOLOJĠSĠ NEUROPHYSIOLOGY OF ALCOHOL DEPENDENCE Ġ.Ü. CerrahpaĢa Tıp Fakültesi Ġngilizce Tıp Bölümü 5.Sınıf Özet DERLEME/ REVIEW Alkol, kullanımı artan ve birçok alanda çeģitli hastalıklara neden olabilen psikotrop bir madde olup, kullanımıyla doğru orantılı olarak bağımlılık oluģturabilmektedir. Merkezi sinir sisteminde depresan etki gösterdiği için tedavisinde aynı nörofizyolojiye sahip benzodiazepin gibi ilaçlar kullanılmaktadır. Son zamanlarda yapılan çalıģmalar sayesinde bağımlılığın nörofizyolojisi daha anlaģılır hale gelmiģtir. Ödüllendirme ve pozitif pekiģtirme olaylarında ana rol oynayan dopamin yolaklarının keģfedilmesi ile bağımlılığın nöroendokrinolojik temeli büyük çoğunluğuyla anlaģılmıģtır. Bu derlememiz alkol bağımlılığın nörofizyolojisi ve nöroendokrinolojisi üzerine olacaktır. Anahtar Kelimeler: Alkol Bağımlılığı, Nöroendokrin, Dopamin Abstract Alcohol, that is a psychotropic substance of which consumption increases and can cause various diseases, might generate dependence with proportional of usage. Because it shows depressive effect on central nervous system, benzodiazepines that has similar neurophysiology can be used for he treatment of alcohol dependence. With the help of recently studies, the neurophysiology of alcohol dependence has been more clarified. By discovering the dopaminergic pathways which have a great role on reward mechanism, the neuroendocrinologic basis of alcohol dependence has been fairly understood. Our this review will be on the neurophysiology and neuroendocrinology of alcohol dependence. Keywords: Alcohol Dependence, Neuroendocrine, Dopamin dryasinyilmaz@gmail.com GiriĢ Alkol kullanımı itibariyle biyo-psiko-sosyal bir sorun oluģturabilmektedir. Kötüye kullanımı (abuse) ve bağımlılığı araģtırma konusu haline gelmiģ ve tedavisi üzerine araģtırmalara gidilmiģtir. Alkol bağımlılığı, kiģinin sürekli ve kontrolü elinde tutamayacak Ģekilde alkol alımıyla oluģan psikiyatrik bir durumu ifade eder. Bağımlılığın oluģmasında psikolojik, çevresel ve genetik etmenler rol oynayabilmektedir [1]. Alkol, kimyasal yapısı itibariyle vücudun hemen hemen bütün organlarını etkiler. Merkezi sinir sistemine etki eden maddelerin beyindeki etkinlik mekanizması iki Ģekilde mümkün olmaktadır.madde ya nörotransmiterin sinapstaki ulaģılabilirliğini değiģtirir ya da direkt reseptör üzerine etki eder [2]. Alkol bağımlılığın geliģimi esnasında, hem dopamin nörotransmiteri artıģına hem de dopamin reseptör down regülasyonuna neden olarak her iki yol da kullanılmıģ olur. 2

3 Yılmaz Y CÖBĠD GÜZ SAYISI 2009 CĠLT 2 SAYI 3 Alkol Bağımlılığının Nörofizyolojisi Beyin sapından baģlayıp limbik sistemden geçerek prefrontal kortekse uzanan medial ön beyin demeti, bağımlılık yapan maddelerin ödüllendirici etkileriyle iliģkilidir. Beyin sapında yer alan ventral tegmental alandan kaynaklanan ve nükleus akkumbense projeksiyon yapan liflerden oluģan mezokortikal ve mezolimbik dopaminerjik yolaklar ödüllendirme mekanizmasında asıl rol oynayan temel yapılardır [3]. Dopaminin haz ile iliģkili olması, bağımlılığın oluģmasında rol oynadığını göstermektedir. Opioid peptidler de nükleus akkumbensten dopamin salınımına yol açarlar. Opioid peptidlerden olan β-endorfin, aynı zamanda alkolün uyarıcı etkisini sağlamaktadır ve pozitif pekiģtirme de rol oynayabilmektedirler [3]. Alkol, merkezi sinir sisteminde nörotransmiterler üzerinde farklı etkilerde bulunur. Aslında alkol merkezi sinir sistemine etki edebilmesi için önce karaciğerde asetaldehite dönüģür, sonra asetaldehit kan beyin bariyerini geçerek sinir sistemine etki eder. GABA, glisin ve adenosin gibi inhibitör nörotransmiterlerin aktivitesini artırırken; Glutamat ve serotonin gibi eksitatör nörotransmiterlerin aktivitesini azaltarak depresif etkisini gösterir [4]. Aynı zamanda alkol, nitrik oksit ve lipit peroksidasyonu üzerinden beyindeki oksidatif stresi artırmaktadır ve yapılan çalıģmalarda anemi için kullanılan bazı ilaçların beyin üzerine antioksidan olarak kullanılabileceği gösterilmiģtir [5]. Alkol bağımlılığındaki görüģlerden birisi de allostatik denge kuramıdır. Bu kurama göre beyindeki ödüllendirme sistemi ile beyindeki stres cevabı arasında bir denge vardır. Beyindeki ödüllendirme sistemi tolerans ile ilgiliyken, stres cevabı geri çekilme semptomlarını oluģturur [6]. Toleransta bahsettiğimiz gibi dopaminerjik sistem rol oynarken, stres cevabında noradrenarjik ve hipotalamushipofiz-adrenal (HPA) aksı rol oynar. Alkol, tüm vücudu ve vücudun homeostasisini etkilediği için stres olarak algılanır. Strese verilen cevap ise HPA aksında direnç oluģturur. Onun içindir ki, alkoliklerde deksametazon supresyon testi baģarısız olmaktadır [7]. Sonuç Dopaminerjik hiperaktivasyon ve HPA direnci alkol bağımlılığının temel mekanizmasıdır. Bağımlılığın nörofizyolojisi aydınlandıkça tedavisi üzerine çalıģmalar daha etkili olmaktadır. Biyo-psiko-sosyal bir sorun olan alkol bağımlılığı bu bakımdan çeģitli alanlarda çalıģma konusu olmuģ ve olmaya devam etmektedir. Merkezi sinir sistemine olan etkisini açıklayan çalıģmalar aynı zamanda bağımlılık mekanizmasını çözmeye çalıģmakta ve farklı nörotransmiterler üzerinden tedavi protokolleri denenmektedir. Ġlgi çeken bu alanda daha çok çalıģmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Multidisipliner yaklaģımla bu konuda daha etkin çözümler üretilebilmesi mümkün gözükmektedir. Kaynaklar [1].Tosun M. Alkol ile ĠliĢkili Bozukluklar. In: Tosun M, Alkol ve Diğer Maddeler ile iliģkili Bozukluklar. Ġstanbul: Ġ.Ü. CerrahpaĢa Tıp Fakültesi Yayınları; p.7-67 [2].Ray O, Ksir C. The Nervous System; How Drugs Work. In: Ray O, Ksir C (Ed), Drugs, Society and Human Behavior. USA: Mosby-Year Book, 7th eds p [3]. Yüksel N, Uzbay ĠT. Madde Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı. In: Yüksel N, Psikofarmakoloji (Ed).2nd ed. Ankara: Çizgi Tıp Yayınevi p [4].Haddad JJ. Alcoholism and neuro-immuneendocrine interactions: physiochemical aspects. Biochem Biophys Res Commun Oct;323(2): [5]. Seymen P, Aytaç E, BölükbaĢı F, Demir F, Genç H, Uzun H, Altuğ T, Seymen HO. Deneysel 3

4 Yılmaz Y CÖBĠD GÜZ SAYISI 2009 CĠLT 2 SAYI 3 Etanol Uygulamasında Darbepoetin Alfanın Beyin Dokusu Oksidatif Stresi Üzerine Etkileri. Trakya Univ Tip Fak Derg 2009;26(2):95-99 [6].Beresford TP. What is addiction, what is alcoholism? Liver Transplantation 2007 Nov;13(11):55-58 [7]. Sher L. Combined dexamethasone suppressioncorticotropin-releasing hormone stimulation test in studies of depression, alcoholism, and suicidal behavior. ScientificWorldJournal Oct;6:

CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ STUDENT SCIENTIFIC JOURNAL OF CERRAHPASA CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ CerrahpaĢa Öğrenci Bilimsel Dergisi, Ġstanbul Üniversitesi CerrahpaĢa Tıp Fakültesi

5 CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ STUDENT SCIENTIFIC JOURNAL OF CERRAHPASA CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ CerrahpaĢa Öğrenci Bilimsel Dergisi, Ġstanbul Üniversitesi CerrahpaĢa Tıp Fakültesi Öğrenci Bilimsel AraĢtırma Kulübünün Yayın Organıdır. Her dönem bir sayı olmak üzere yılda iki sayı olarak süreli yayın Ģeklinde basılmaktadır. STUDENT SCIENTIFIC JOURNAL OF CERRAHPASA Student Scientific Journal Of Cerrahpasa is the publication of Istanbul University Cerrahpasa Medical Faculty Student Scientific Reserach Club. This Journal is published two times in a year at every semester. If you are interested in Student Scientific Journal of Cerrahpasa, you can send us and we can transmit you the current issue in English. WISSENSCHAFTLICHE STUDENTENZEITSCHRIFT VON CERRAHPASA Wissenschatfliche Studentenzeitschrift von Cerrahpasa ist die Publikation des Studentenforschungsklubs der Universitaet Istanbul, Medizinisches Fakultaet Cerrahpasa. Diese Zeitschrift wird pro Semester zwei mal jaehrlich veröffenlicht. Wenn Sie daran interessiert sind, schicken Sie uns bitte eine über Ihre Forderung; gerne senden wir Ihnen dir deutsche Übersetzung der gewünschten Artikel unserer Zeitschrift. Contact: ctfobakdergi@gmail.com Web: Correspondence to: Prof.Dr. Hakkı Oktay Seymen (Editor in Chief) Ġstanbul Üniversitesi, CerrahpaĢa Tıp Fakültesi Temel Bilimler Binası Fizyoloji ABD, 34098; Ġstanbul /Turkey 5

Benzer belgeler

CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ

CERRAHPAġA ÖĞRENCĠ BĠLĠMSEL DERGĠSĠ STUDENT SCIENTIFIC JOURNAL OF CERRAHPASA CÖBİD BAHAR 2009;CİLT 2, SAYI 2 SPRING 2009; VOLUME 2, ISSUE 2 BİR KANSER, İKİ DAKİKA, BİR YAŞAM A CANCER, TWO MINUTES, A LIFE