TC. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 1929 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1010 TEMEL FOTO RAFÇILIK. Yazar Prof.Dr. Levend KILIÇ

Transkript

1 TC. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 1929 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1010 TEMEL FOTO RAFÇILIK Yazar Prof.Dr. Levend KILIÇ Editör Prof.Dr. Levend KILIÇ ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2009 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Arfl.Gör. rem Ayd n Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Kitap Koordinasyon Birimi Yard.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Temel Foto rafç l k ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde 2000 adet bas lm flt r. ESK fieh R, Temmuz 2009

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... vi Foto raf n Dünyas... 1 FOTO RAF NED R?... 5 FOTO RAFIN BEL RLEY C ÖZELL KLER FOTO RAFIN TEKN K SÜREC Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Baflvurulabilecek Kaynaklar Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi IfiIK YÜZEY ÜZER NDE GÖRÜNTÜ FOTO RAF MAK NES mm. Foto raf Makineleri mm. Sabit Objektifli Foto raf Makineleri mm. Tek Objektifli Refleks Foto raf Makineleri Telemetreli Foto raf Makineleri Roll Film Foto raf Makineleri Yaprak Film Foto raf Makineleri Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Seçilmifl Foto raflar Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Baflvurulabilecek Kaynaklar Pozlama POZLAMA KAVRAMI D YAFRAM S STEM ÖRTÜCÜ S STEM D YAFRAM-ÖRTÜCÜ L fik S POZLAMA Ç N IfiIK ÖLÇÜMÜ Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Seçilmifl Foto raflar Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 2. ÜN TE 3. ÜN TE

4 iv çindekiler 4. ÜN TE 5. ÜN TE 6. ÜN TE Objektifler OPT K YOLUYLA YÜZEY ÜZER NDE GÖRÜNTÜ OBJEKT F N TASARIMI VE YAPISI NORMAL OBJEKT FLER GEN fi AÇILI OBJEKT FLER TELE OBJEKT FLER ZOOM OBJEKT FLER Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Seçilmifl Foto raflar Kontrol Sistemleri NETLEME S STEM Refleks Netleme Sistemi Telemetre Netleme Sistemi Otomatik Netleme Sistemi ALAN DER NL ÖRTÜCÜ HIZI VE NETL K Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Seçilmifl Foto raflar Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Foto raf Filmleri IfiI A DUYARLI YÜZEY F LM HIZI VE F LM KONTRASTLI I S YAH-BEYAZ F LMLER Boyutlar na Göre Filmler H zlar na Göre Filmler Renk Duyarl l klar na Göre Filmler RENKL FOTO RAFÇILIK Renk Renk Is s RENKL F LMLER Renkli Negatif Filmler Renkli Saydam Filmler Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Seçilmifl Foto raflar

5 çindekiler v Siyah-Beyaz Foto rafç l kta Karanl k Oda Çal flmalar S YAH-BEYAZ NEGAT F F LM BANYOSU S YAH-BEYAZ FOTO RAF KA IDINA BASKI Agrandisör Siyah-Beyaz Foto raf Ka tlar Kontak Bask Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Seçilmifl Foto raflar Görüntü Esteti i GÖRÜNTÜYÜ KONTROL ETMEK Teknik Süreç IfiIK VE AYDINLATMA Ayd nlatma Teknikleri GÖRMEK KONU Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Okuma Parças Seçilmifl Foto raflar Filtreler, Yard mc Malzemeler, Genel Uyar lar F LTRELER Siyah-Beyaz Foto rafç l kta Kullan lan Filtreler Yo unluk Filtreleri Polarize Filtreler Filtre Faktörleri Renkli Foto rafç l kta Kullan lan Filtreler YARDIMCI MALZEMELER Makro Çekim Malzemeleri Objektif Gölgelikleri Netleme Camlar ve Bakaç Pencereleri Üçayaklar Tafl ma Çantalar GENEL UYARILAR Foto raf Makinesi Nas l Tutulur Film Seçimi Son Bir Uyar Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Seçilmifl Foto raflar ÜN TE 8. ÜN TE 9. ÜN TE Sözlük Dizin

6 vi Önsöz Önsöz Foto raf, günümüz insan n n toplumsal yaflam içinde vazgeçemeyece i olgulardan biridir. Geliflen teknolojisiyle birlikte, foto raf hem çekim hem yüzey üzerinde bir resim hem de ça dafl insan yönlendiren bir olgu olarak her yerde hemen yan m zdad r lü y llar n ortas ndan itibaren foto raf dünyada birkaç temel alanda yayg nlaflm flt r. Bunlar n bafl nda foto rafç l meslek olarak seçen kifliler gelir. Onlar; insanlar n an lar n, mutlu günlerini, portrelerini, belgelenmesi gereken olay ya da durumlar, do a olaylar n, savafllar, çat flmalar, iyi insanlar, kötü insanlar, ünlüleri, ünsüzleri, piyasaya yeni ç kan ürünleri, tan t lmas gereken fleyleri yani insan n içinde oldu u ve insan n ilgili alan na giren her fleyin foto raf n çektiler. Foto raf n tarihine bak ld nda, farkl alanlarda foto raf n yay ld görülür. Bu durum günümüzde de devam etmektedir. ster bir gazetede foto muhabiri olun, reklam foto rafç s ya da belgesel foto rafç olun de iflmeyen temel olgu bu kiflilerin foto rafç oldu udur. Evet, foto rafç l k XX. yüzy l n bafl ndan beri kendine özel bir meslektir. Her meslekte oldu u gibi bu mesle i ö renip, uygulayabilmek için temel teknik ilkeleri bilmek gerekir. Temel Foto rafç l k ders kitab n n amaç foto rafç l meslek olarak seçmek isteyenlere uzaktan e itim tekni iyle ö retmektir. Foto raf n kendine özgü bir teknik süreci vard r. Bu süreç fizik ve kimya bilimleriyle ilgilidir. Optik yoluyla yüzey üzerinde görüntünün oluflturulmas fizik bilimiyle ve film yüzeyine kaydedilen görüntünün karanl k oda süreciyle karta dönüfltürülmesi de kimya bilimiyle ilgilidir. Bu sat rlar n ard ndan akla flu soru geliyor: Günümüzde film, karanl k oda gibi fleyler kald m? Yani cep telefonlar yla foto raf çekildi i günlerde neden film ve neden karanl k oda? ler teknolojileri gerekti i gibi kullanabilmek için, ilgili teknolojinin temel ilkelerini bilmek gerekir. Modern bir mutfakta ileri teknolojilerle çal flan bir aflç n n bafllang ç noktas, do rudan el teknolojisidir. Bu konuyla ilgili birçok örnek vermek mümkündür. Biz de bu Temel Foto rafç l k kitab nda foto raf n temel ilkelerini teknik süreci içinde aç klamaya çal flt k. Günümüzde yayg n olarak kullan lan say sal foto rafç l k da bu temel bilgiler üzerine yap land r lm flt r. Uzaktan e itim tekni ine göre haz rlanm fl olan bu kitap içinde yer alan teknik bilgiler detayl flekiller ve örnek foto raflarla desteklenmifltir. Kitap içinde yer alan foto raf iki flekilde kullan lm flt r. Metin içinde yer alan foto raflar, foto raf alt aç klamalarla desteklenmifltir. Ünite sonunda yer alan Seçilmifl Foto raflar ise ülkemizdeki foto raf sanatç lar n n çal flmalar ndan oluflmaktad r. Bu foto raflar, sanatç m zla birlikte yer almaktad r. Seçilmifl Foto raflar, sizlerin bu kitaptan ö renece iniz bilgiler ve genel kültürünüz do rultusunda de erlendirmenizi umuyoruz. Ö rendi iniz teknik ve görsel estetik bilgilerinizi bu foto raf üzerinde araman z ummaktay z.

7 Önsöz vii Okumu Parçalar, foto raf konusunda metin üretilmifl araflt rmalar n baflvuru kayna niteli indeki çal flmalar ndan al nm flt r. Bu flekilde sizleri bu temel kaynaklarla kitap içinde tan flt rmay amaçlad k. Bireysel ö renme ilkelerine göre haz rlanm fl olan bu ders kitab içindeki di er düzenlemeler; amaçlar, anahtar kavramlar, s ra sizde sorular, kendimizi s nayal m sorular, yana ç kma bilgileri sizin foto raf konusunu kolayl kla ö renmenizi sa lamaya yönelik düzenlemelerdir. Her kitap gibi Temel Foto rafç l k kitab da yazar yla birlikte birçok kiflinin katk lar yla haz rlanm flt r. Bu kitab n ortaya ç kmas nda üretimleriyle katk sa layanlar anmak isterim. Filiz Tuna metinleri titizlikle bilgisayar ortam na aktard, Burhan Bilgiç yarat c ve didaktik olarak flekilleri çizdi, Abdülkadir Candemir ve Görkem Ifl k titiz bir flekilde düzeltmeleri yapt lar, Gülsen Meriç ham metinleri uzaktan e itim tasar m na göre uyarlad, lkay Çelik sayfa tasar mlar ndaki düzeltmeleri yapt, Cemalettin Y ld z bas m sürecindeki teknik ve görsel düzenlemeleri yapt, Muhtar Özkaptan ve ekibi bas m gerçeklefltirdi. Eme i geçen bu kiflilere teflekkür ederim. Özel teflekkür: Temel Foto rafç l k kitab içinde foto raflar n kullanmam z sa layan foto raf sanatç lar n özel olarak anmak isterim: Gültekin Çizgen, Kemal Cengizkan, Merter Oral, Merih Ako ul, Levend K l ç, Haluk Çobano lu, Kerim Bora, Cemil A ac ko lu, Dora Günel, Özcan Yurdalan, Melih Zafer Ar can, Cenk Gençdifl, Hüseyin Ery lmaz, Gülbin Özdamar Akarçay, Osman Cavit Turunç. Foto rafç l k teknik ve görsel estetik süreçler içerir. Foto raf n teknik ve görsel estetik süreçlerini do ru ve anlafl lmas kolay bir yaklafl mla ö renmeye bafllan ld nda, foto raf n büyülü dünyas nda h zla yol al naca na inan yorum. Temel Foto rafç l k kitab n n bu düflüncemi destekleyece ini umuyorum. Eskiflehir, Haziran 2009 Prof.Dr. Levend K l ç

8 1TEMEL FOTO RAFÇILIK Amaçlar m z Foto raf n toplumsal yaflam içindeki yerini ay rt etmek. Foto raf n ne oldu unu tan mlamak. Foto raf n belirleyici özelliklerini saptamak. Foto raf n teknik sürecini aç klamak. Anahtar Kavramlar Görüntü Ortam Resmetmek Ço alt m Teknolojisi Foto raf Karesi Gizli Görüntü Analog Say sal çerik Haritas Temel Foto rafç l k Foto raf n Dünyas Foto raf n Yaflamdaki Yeri Foto raf Nedir? Foto raf n Belirleyici Özellikleri Foto raf n Teknik Süreci

9 Foto raf n Dünyas AMAÇ 1 Foto raf n toplumsal yaflam içindeki yerini ay rt etmek. Günümüz insan n n toplumsal yaflam içinde vazgeçemeyece i olgulardan bir tanesi foto raft r. Bu ça n insan do du u günden bafllayarak foto rafla iç içedir. Foto raf bilmeyen, tan mayan bir insana rastlamak neredeyse imkans zd r. Foto raf denildi inde, anlafl lan fley ikiboyutlu bir ka t üzerindeki resimlerdir. Ça m - z n insan günlük yaflam nda uyan k kald zaman diliminde, her gün onlarca foto raf görmektedir. Bir deyifle göre, ça m z insan foto raflarla kuflat lm fl bir yaflam sürmektedir. Foto raf n insan yaflam na kuflatacak flekilde girmifl olmas n n baz nedenleri vard r. Foto raf n foto raf makinesi gibi kolay kullan labilir bir ayg tla üretilir olmas çok önemlidir. Foto raf makinesini kullanan her insan foto raf üretebilmektedir. Bu ayg t kullanabilmek için ileri düzeyde bir e itime ihtiyaç yoktur. Neredeyse her yafl grubundaki insan bu ayg t kullanarak üretim yapabilir. Bu nedenle, foto raf bulunuflundan beri insanlar n ilgisini çekmifltir. Foto raf makinesiyle insanlar, gördükleri ve yaflad klar olaylar, durumlar belgelemeye yönelmifllerdir. Foto raf makinesinin çevremizde gördüklerimizi sanki gözlerimizle görüyormufl gibi kaydetmesi de, foto raf insan gözünün bir uzant s flekline getirmifltir. nsanlar gördükleri olaylar ve durumlar baflka insanlara foto raf yoluyla iletmeye yönelmifllerdir. Foto raf n ya l boya resim gibi tek olmamas, seri ve kolay bir flekilde ço alt labilmesi insanlar, foto raf bir kitle iletiflim arac olarak kullanmaya yöneltmifltir. Öte yandan foto raf n kendine özgü resmetme tekni ini keflfedenler de foto raf sanat n ortam nda kullanmaya yönelmifllerdir. Günümüz insan için foto raf denildi inde; belgelemek anlafl l r, insan gözünün uzant s flekline gelmifl bir kitle iletiflim arac anlafl l r ve foto raf sanat ad alt nda bir sanat alan anlafl l r. Bir vesikal k foto raf, mutlu bir ân n; bir evlenme törenin foto raf, ilkokula bafllad m z ilk günü gösteren bir foto raf, 19 A ustos depreminde çekilmifl bir foto raf, podyumda yürüyen bir mankenin foto raf, Amazon ormanlar nda a aç katliam n gösteren bir foto raf v.b. Bu foto raflar n hepsi belgedir. Konular, çekim amaçlar farkl olabilir, ancak ortak özellikleri belge olmalar d r. Her foto raf, çekildi i durum ve olayla ilgili bir belgedir. Foto raf teknolojisinin de iflip geliflmesine ra men foto raf n belge olma özelli- i de iflmemifltir. Kitle letiflim Arac : Kitlesel iletiflim yapmak için kullan lan iletiflim araçlar. Televizyon, radyo, gazete, sinema, duvar panolar gibi.

10 4 Temel Foto rafç l k Foto raf, teknolojisi gere i insan gözünün bir tür uzant s gibi davran r. Baflka bir deyiflle, foto raf görme organ m z n fiziksel olarak ulaflamad yerlere ulafl r, bu nedenle görme organ m z n uzant s gibidir. Kilometrelerce uza m zda duran bir da n zirvesindeki bir da c y, foto raf makinesiyle sanki çok yak n nda görüyormufl gibi resmedebiliriz. Fiziksel olarak çok uza nda oldu umuz durum ve olaylar foto raf yoluyla sanki yan ndaym fl gibi resmedebiliriz. LEVEND KILIÇ. Siyah-beyaz foto rafta grinin ton de erlerini görmek önemlidir. Yirminci yüzy ldan bu yana insan yaflam na giren belirleyici olgulardan biri de, insanlar n kendi yak n çevresi d fl ndaki olay ve durumlar sanki kendi yak - n ndaym fl gibi alg lar hale gelmesidir lü y llarda Avrupa da yaflayan bir kifli için Asya daki bir olay n etkisi, 2000 y l ndaki insandan çok farkl d r. Bunu etkileyen birçok olgu vard r, ancak en belirleyici olan uza m zdaki olay ve durumlar foto raf arac l yla sanki gözümüzün önündeymifl gibi alg lamakt r. Foto raf böylesi bir sürecin temel belirleyicisi olmufltur. Hatta foto raf bu tür olay ve durumlar tek bafl na yönlendirerek, toplumsal yaflama yön verir bir hale gelmifltir. Foto raf n bu durumu yaz ya benzer; yaz, iyi insanlar n elinde sevgiye ve bar fla hizmet ederken, kötü amaçl insanlar n elinde savafla ve korkuya hizmet eder durumdad r. 1 Foto raf n günümüz insan n n yaflam ndaki yerini hangi bafll klar alt nda toplayabiliriz? D KKAT D KKAT

11 FOTO RAF NED R? AMAÇ 2 Foto raf n ne oldu unu tan mlamak. 1. Ünite - Foto raf n Dünyas Tarihsel olarak bak ld nda foto raf sözcü ü ilk kez ngiliz Sir John F. W. Herschel ( ) taraf ndan 1840 y l nda kullan lm flt r. Sir John, yak n arkadafl olan ngiliz bilim adam William Henry Fox Talbot un ( ) uygulad yeni yöntemle, yüzey üzerinde elde etti i görüntüye foto raf ad n vermifltir. Yunanca photos fl k ve graphos çizmek sözcüklerinden oluflan Photography ngilizce de foto raf karfl l olarak kullan l r. Yani foto raf ngilizce bir sözcüktür, kökeni ise Yunanca d r. Foto raf fl a duyarl bir yüzey olan film üzerine foto raf makinesi arac l yla nesnelerin görüntüsünü kaydetmektir. Basit bir büyüteci elinize al n, bilgisayar ekran n z n önüne do ru tutun ve büyütecin arkas na ekrana paralel konumda bir beyaz ka t yerlefltirin. S ras yla önde bilgisayar ekran, büyüteç ve arkas nda da beyaz bir ka t. fiimdi odan z n fl n kapat n. Bilgisayar ekran n n yüzeyine gelen fl k dalgalar mercekte topland ktan sonra, merce i geçerek ilerler ve ilk karfl laflt klar beyaz yüzey yani ka t üzerinde ekran n bafl afla ve sa -sol ters görüntüsünü oluflturur. Beyaz ka t üzerindeki bu fley bir tür resimdir; ancak çizerek, boyayarak ya da bask yoluyla yap lan bir resim de ildir. Bu fl k ve optik yoluyla yüzey üzerinde ortaya ç kan resme görüntü denir. Foto raf makinesinin yapt fley film yüzeyi üzerinde (film fl a karfl duyarl - d r) görüntü oluflturmakt r. Foto raf n bir resmetme tekni i olarak bulunufluyla ilgili olarak iki temel tarihsel geliflme vard r. Birincisi, yüzey üzerinde hayali görüntünün oluflturulmas. kincisi ise yüzey üzerinde gerçek görüntünün elde edilmesidir. nsano lu tarihin ilk günlerinden beri yüzey üzerinde çeflitli görüntüler görmüfltür. Örne in çukur içinde biriken suyun yüzeyindeki yans malar ya da cam, parlak metal yüzeyler üzerindeki yans malar. Bir di eri de gölgelerdir. Elimizi fl - n geldi i yönden beyaz bir duvar n üzerine yöneltirsek, elimizin gölgesini duvarda görürüz. Yans malar ve gölgeler yüzey üzerinde ortaya ç kan bir tür resimdir. Bunlar yüzey üzerinde kal c de ildir, geçicidir yani hayalidir. Gözle görülür, ancak elle tutulamaz bu yönüyle gerçek de ildirler. Yans malar n ve gölgelerin ortaya ç kabilmesi için üç temel ö e gerekir: Nesne, yüzey ve belirleyici olarak fl k. Yani bir nesnenin bir yüzey üzerinde yans ma ya da gölgesinin oluflabilmesi için bir fl k kayna ve bir yüzey gereklidir. Yans malar ve gölgeleri yüzey üzerinde bir tür resim olarak düflünürsek, bunlar n ortaya ç k fl geleneksel resmetme tekniklerinden farkl d r. Yani yans malar ve gölgeler; çizerek, boyayarak ya da kaz yarak oluflturulmufl resimler de ildir. Yans malar ve gölgeler fl k yoluyla yüzey üzerinde elde edilen resimlerdir. nsano lu tarihin ilk günlerinden bu yana yüzey üzerine resmetmifltir. D KKAT Bu ifli yaparken farkl teknikler uygulam flt r. Birincisi, çizerek resmetmektir. kincisi boyayarak, üçüncüsü ise kaz yarak resmetmektir. Bunlar geleneksel resmetme teknikleridir. 5 Foto raf: Yunanca Photos fl k ve Graphos çizmek sözcüklerinin birleflmesinden oluflan terim. Optik ve kimyasal süreçleri kullanarak yüzey üzerinde kal c görüntü elde etme. ngilizce Photography sözcü ünün karfl l d r. Görüntü: Üçboyutlu nesnelerin, fl k yoluyla yüzey üzerinde elde edilen ikiboyutlu sureti. D KKAT nsano lu do ada keflfetti i yans malar ve gölgeleri yüzey üzerinde kal c hale getirmeye u raflm flt r. nsano lunun bu çabalar iki temel do rultuda AMAÇLARIMIZ geliflmifltir. lki yüzey üzerinde fl k yoluyla elde edilen görüntülerin fizik bilimindeki geliflmeler AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON

12 6 Temel Foto rafç l k NICÉPHORE NIÉPCE. Le Gras da Pencereden Görünüm Helyografi. 20.3x16.5 cm. lk foto raf olarak kabul edilen helyografi. D KKAT D KKAT ve optik kullan larak nitelikli hale getirilmesidir. kincisi ise optik arac l yla elde edilen görüntüleri kimya biliminin yard m yla yüzey üzerinde kal c hale getirilmesidir. AMAÇLARIMIZ Yarat c insanlar n yapt klar bu çabalar ve gerçeklefltirdikleri bulufllar birbiri ard na eklenerek optik yoluyla yüzey üzerinde elde edilen görüntülerin fl a duyarl bir yüzey üzerine kaydedilmesini sa lam flt r. flte bu foto raf n AMAÇLARIMIZ bulunufludur. K T A P TELEV ZYON Ortam: Bilgi ya da düflünceyi tafl yan araç. Kitle iletiflimi için kullan lan araçlara verilen ad; televizyon, radyo, gazete, gibi. ngilizce medium karfl l olarak kullan l r, ço ulu media. Foto raf n bulunufluyla K T A P ilgili bir süreci detayl olarak bu program içinde yer alan Foto raf Tarihi kitab n zdan okuyunuz. Yeniden TELEV ZYON foto raf nedir sorusuna dönelim. ster iletiflim arac isterse sanat n nesnesi olarak düflünelim; foto raf bir ortam d r. Ortam ngilizce de medium karfl l olarak kullan l r. Tarihsel olarak foto raf n farkl ortamlar için üç kez bulunuflu söz konusudur. Birinci bulunuflu yüzey üzerinde resmetme tekni i olarak bulunufludur. Bu bulufl 1827 y l nda Joseph Nicéphore Niépce ( ) taraf ndan yap lm flt r. LOUIS JACQUES MANDE DAGUER- RE. Tap nak Bulvar ndan Görünüm. Paris ya da Dagerreyotip.

13 D KKAT D KKAT 1. AMAÇLARIMIZ Ünite - Foto raf n Dünyas 7 AMAÇLARIMIZ Foto raf n resmetme tekni i 1827 ye tarihlenir, ancak Torino Örtüsü K olarak T A Padland r lan kumafl örtü üzerindeki resim tart flmal bir konudur. Bu konuyla ilgili olarak Levend K l ç, Foto raf ve Sineman n Toplumsal Tarihi, Dost Yay nlar, 2008, s. 73 e bak n z. TELEV ZYON Foto raf n ikinci kez bulunuflu ise bu resmetme tekni inin ço altma teknolojisi olarak bulunufludur. Negatif film yüzeyine bir görüntünün kaydedilmesi, yeni bir bulufltur. Bu flekilde foto raf art k kaydetti i görüntüyü ço altarak yayan bir ortam olmufltur. Bu bulufl 1841 y l nda William Henry Fox Talbot ( ) taraf ndan yap lm flt r. Foto raf n üçüncü bulunuflu ise sanat olarak, sanat n ortam nda bulunufludur. Bu yeni resmetme ve ço altma tekni inin kendine özgü özelliklerini kullanarak; David Octavius Hill ( ), Robert Adamson ( ), G.F.T. Nadar ( ), Oskar Gustave Rejlander ( ), Julia Margaret Cameron ( ) gibi duyarl kifliler 1845 y l ndan itibaren, foto raf sanat n ortam na sokmufllard r. Sözün özü fludur: Foto raf denildi inde fl k ve optik yoluyla fl a duyarl yüzey üzerine görüntü oluflturmaktan söz edilir. Bu bir tür resmetmedir; kalem, boya ya da bask tekni i kullan lmadan fl k, optik ve duyarl yüzey kullan larak resmetmedir. Bu anlamda foto raf, yeni bir resmetme tekni idir. Foto raf yeni bir teknik kullanarak yüzey üzerine resmeder. Bu noktada kar flt r lmamas gereken önemli nokta fludur: Foto raf yeni bir resmetme tekni idir, ancak bu resmetme tekni inin farkl yöntemleri vard r. Örne in; siyah-beyaz foto rafç l k, renkli foto rafç l k ve say sal foto rafç l k foto raf n resmetme tekni inin kullan ld farkl yöntemlerdir. K T A P TELEV ZYON Resmetmek: Bir tekni i kullanarak yüzey üzerinde nesnelerin resmini oluflturmak. Teknik: Bir sanat, bilim, meslek dal nda kullan lan yöntemlerin hepsi. Yeni bir resmetme tekni i olarak foto raf denildi inde anlafl lmas gereken olgular nelerdir? 2 Tablo 1.1 Foto raf n Bulunuflu Resmetme Tekni i Olarak Foto raf Ço altma Teknolojisi Olarak Foto raf Sanat n Ortam nda D KKAT Foto raf D KKAT Torino Örtüsü (tart flmal ) J. Nicéphore Niepce, foto raf buldu L. J. Mande Daguerre, foto raf n resmetme tekni inin yeni bir yöntemi olan Dagerreyotipe i buldu. AMAÇLARIMIZ 1841W. H. Fox Talbot, negatif AMAÇLARIMIZ görüntüyü ve negatif ço alt m yap m yöntemini buldu Davis O. Hill ve Robert Adamson, K T A P nitelikli portreler çektiler. K T A P 1855 Roger Fenton, K r m Savafl nda belgesel foto raf ilk örneklerini verdi. Nadar, foto raf farkl TELEV ZYON alanlarda kulland. TELEV ZYON Oskar G. Rejlander, Henry P. Robinson, foto raf sanat n ortam na soktular Julia M. Cameron, dramatik portreler çekti.

14 8 Temel Foto rafç l k DAVID OCTAVIUS HILL ve ROBERT ADAMSON. Newhavenl Bal kç Kad nlar Kalotip Negatiften Klorür Kapl Kâ da Bask. NADAR. Pierrot Dinliyor, Gümüfl jelatin bask.

15 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 9 OSKAR G. REJLANDER. Hayat n ki Yolu Birlefltirilmifl albümin bask. OSKAR G. REJ- LANDER. Hayat n ki Yolu Birlefltirilmifl albümin bask.

16 10 Temel Foto rafç l k NADAR. Sarah Bernhardt. y Gümüfl jelatin bask. JULIA MARGARET CAMERON. Esin Perisinin F s lday fl Platinum bask.

17 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 11 JULIA MARGARET CAMERON. Ça r rsan Gelirim Albümin bask.

18 12 Temel Foto rafç l k MATTEW BRADY. Ressam Miner Kilbourne Türk K yafeti çinde Dagerreyotip.

19 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 13 ÇEKEN B L NM YOR. Ayakkab Ba layan K z. y ler Dagerreyotip.

20 14 Temel Foto rafç l k Ço alt m Teknolojisi: As l kopya ile ayn özellikleri tafl yan yeni bir kopyay tek ifllemde ço altmay sa layan teknolojik süreç. FOTO RAFIN BEL RLEY C ÖZELL KLER AMAÇ 3 Foto raf n belirleyici özelliklerini saptamak. Foto raf, ilk bulundu u günden beri bir ço alt m teknolojisi dir. Bunun anlam fludur: Foto raf çeken kifli, insanlar n ve nesnelerin görüntülerini ka t üzerinde yeniden üreterek ço alt r. Her foto raf, o foto rafa konu olan nesnenin görüntüsünün yeniden üretilerek ço alt lmas d r. Foto raf n teknolojisi de iflmesine ve geliflmesine ra men ço altma arac olma özelli i de iflmemifltir. Foto raf n bir di er özelli i de yaflam içinden bir an çekip alarak sonsuzlaflt rmas d r. Foto raf için an ebedilefltirdi i söylenir. Her foto raf, yaflan lan bir an yüzey üzerinde sonsuzlaflt r r. Foto raf çeken her kifli, yüzey üzerine bir nesne ya da insan kaydederken ayn zamanda o nesne ya da insan n yüzey üzerine bir an n kaydederek sonsuzlaflt r r. Bir foto rafta gördüklerimiz, o foto raf çeken kiflinin seçtikleridir. Foto raf çeken kifli çevremizde gördüklerimiz içinden bir bölümünü seçer, ay r r ve o seçti i fleyin foto raf n çeker. Her foto raf yaflam içinde seçilen detay temsil eder. Bu anlamda her foto raf çeken kifli yaflam içinde belli bir detay seçip ay r r. Akan giden yaflam içinden bir an, foto raf n tekni iyle, saniyenin çok küçük bir diliminde sabitlefltirmek mümkündür. Mutlu bir arkadafl ortam nda, coflku an nda çekilmifl bir foto raf ya da yo un bir trafik ak fl nda caddeden karfl ya geçmeye çal flan iki insan n foto raf. Buna benzer onlarca foto raf düflünebiliriz, hepsinin ortak özelli i, yaflamdan belli bir detay alarak bir an içinde kaydetmektir. Foto raf, mekan ve zaman farkl laflt r. Bir nesnenin foto raf n çeken kifli bilerek ya da bilmeyerek nesneyi farkl bir mekan boyutuyla sunar. Örne in, aras nda çok uzakl k bulunan iki bina foto raf çekildi inde, sanki yan yanaym fl gibi görülebilir. Bir foto raf içinde yer alan her nesne, çok özel durumlar d fl nda, fiziksel gerçe inden farkl olarak görülür. Bir olay ya da durumun foto raf çekildi inde o olay ya da durum içindeki canl ve cans z nesneler fiziksel gerçeklerinden farkl olarak foto rafta ortaya ç kar. Foto raf, mekan farkl laflt rmakla birlikte zaman da farkl laflt r r. Bir foto rafa bak ld nda hissedilen zaman, o foto raf n çekildi i zaman de il, foto raf çekenin hissetti i zamand r. Örne in hareket halindeki bir soka n ö len saatinde k rm z filtre kullan larak çekilen siyah-beyaz bir foto raf, gece ay fl nda çekilmifl gibi resmedilebilir. Foto raf n tekni i saat zaman n yönlendirmeye uygundur. D KKAT Her foto raf D KKAT için geçerli olan belirleyici özellikler flunlard r: As l nesnenin yüzey üzerinde yeniden üretilerek ço alt lmas d r. Foto raf SIRA bir an S ZDE tesbit eder. Foto raf yaflamdan seçilen bir detayd r. Foto raf mekan ve zaman farkl laflt rmakt r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ Günümüz insan çeflitli kayg larla foto raf çeker. Hangi amaca yönelik olarak çekilirse çekilsin her foto raf için de iflmeyen yarg fludur: yi foto raf ya da kötü K T A P K T A P foto raf. Bu nedenle, her foto raf n öncelikle iyi foto raf olmas gerekir. yi bir foto raf elde edebilmek için üç temel ö e vard r. Bunlar teknik, fl k ve görmektir. Bunlar bir üçgenin köfleleri olarak görebiliriz. Köfleleri teknik, fl k, görmek olan TELEV ZYON TELEV ZYON üçgenin ortas nda ise konu yer al r.

21 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 15 Her foto raf çeken kifli ilk önce tekniklerle karfl lafl r; çünkü foto raf, bir ayg tla Teknik gerçeklefltirilir. Foto raf çekmek in- san elinin de il, foto raf makinesinin ürünüdür. Foto raf makinesiyle bafllayan teknik süreç, karanl k oda araçlar yla birlikte genifl ve detayl bir teknik süreci içerir. Konu Foto raf tekni i birbirini izleyen ve birbirinden etkilenen farkl süreçleri içerir. Foto raf çekerken, foto raf makinesinin çekim dü mesine bas ld nda karmafl k ve birbirini izleyen bir süreç bafllar. Ifl k objektiften makineye girer; diyafram Ifl k Görmek aç kl nda ve örtücünün belirledi i sürede kontrol edilerek film pozlan r ya- ni foto raf çekilir. Film yüzeyindeki görüntü gözle görülmez, ancak film banyosu ve karanl k oda süreçlerinden sonra ka t bir yüzey üzerinde foto raf olarak ortaya ç kar. Detayl bir flekilde incelendi inde foto raf n çok karmafl k bir teknik süreci oldu u görülür. Bu karmafl k teknik süreci iki temel bafll k alt nda toplamak mümkündür. Birincisi, foto raf makinesiyle do ru pozlama yani konunun üzerindeki fl n do ru yo unlukta ölçümü ve diyafram-örtücü sistemine uyarlanmas d r. Bu flekilde do ru pozlanm fl görüntü elde edilir. kincisi ise bu görüntünün yani film yüzeyindeki görüntünün foto raf kart na aktar lmas sürecidir. fiekil 1.1 Foto raf Ortaya Ç kartan Temel Ö eler LOUIS-ADOLPHE HUMBER DE MOLARD. Tutuklu y Dagerreyotip.

22 16 Temel Foto rafç l k D KKAT Foto raf n teknik D KKAT süreci tek tek halkalardan oluflan bir zincire benzer. Bu zincirin bir halkas oynat ld nda di er halkalar da bu hareketten etkilenir. Foto raf n fl kla resmetmek oldu unu söylemifltik. Ifl k, foto raf n yap sal ö esidir. Foto raf n tekni i fl kla çal fl r. Ifl k olmaks z n foto raf olamaz. Bir nesnenin foto raf n çekebilmek için o nesnenin üzerinde fl k olmas gerekir. Nesnenin AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ üzerindeki fl k, o nesnenin foto raf n n çekilmesini sa lar. Bu fl k, do al fl k yani günefl fl ya da bir ayd nlatma kayna ndan gelen fl k olabilir. Nas l ki, çevremizdeki K nesneleri T A P görebilmek için fl k gerekli ise foto raf çekebilmek içinde K T A P fl k gerekir. Foto rafç l kta iki tür fl k söz konusudur. Birincisi nesneyi ayd nlatan, nesnenin TELEV ZYON görülebilir TELEV ZYON olmas n sa layan, d fl fl kt r. Bir nesnenin foto raf n n çekilebilmesi D fl Ifl k: Günefl baflta olmak için de teknik olarak d fl fl k gereklidir. D fl fl k yani günefl fl ya da ayd nlatma üzere foto raf makinesinin önündeki ayd nlatma kayna sadece nesnenin görülebilir olmas n sa lamaz. Ayn zamanda nesnenin kaynaklar. görsel olarak alg lanmas yla ilgili ipuçlar n verir. Nesnenin yüzeyinin parlak ya da ç Ifl k: Foto raf ka d na mat oluflu, renginin aç kl ya da koyulu u gibi birçok görsel ipuçunu d fl fl n negatif görüntüyü pozlayan sa lad ayd nlatma verir. kinci fl k türü ise iç fl kt r. ç fl k, negatif film üzerindeki görüntünün, foto raf ka d na dönüfltürülmesi aflamas nda a randisör ayg t n- agrandisör ayg t n n fl. da kullan lan fl kt r. Bu flekilde, fl k kullan larak çekilen negatif film yeniden fl k düzenlemesiyle pozitif foto rafa dönüflür. Bu süreç içinde yeniden fl k düzenlemesi, yani fl k yoluyla yap lan bir düzenleme söz konusudur. yi bir foto raf elde edebilmek için üç temel ö eden söz etmifltik. Teknik ve fl - aç klad k. Üçüncü ö e ise görmektir. Kitab n zdan bu sat rlar okurken, pence- NADAR. Foto rafç n n Efli Kolodyum negatiften gümüfl jelatin bask.

23 1. Ünite - Foto raf n Dünyas renizden d flar ya bak n; gördü ünüz fleyleri zihninizde tutun. Aradan iki-üç saat geçtikten sonra yeniden pencereden ayn manzaraya bak n. lk bakt n zda gördü ünüz belli nesnelerin ikinci buluflunuzda görsel olarak nas l bir de iflime u rad n fark etmeye çal fl n. flte bu fark etti iniz fley görmektir. nsano lu, gözleri aç k kald süre içinde sürekli bakar; ancak her bakt fleyi görür mü? Evet, bakmak ile görmek aras nda büyük fark vard r. Bu anlamda; bakmak de il, bakan bir kiflinin ne gördü ü önemlidir. Bakmak fiziksel bir eylemdir. Görmek ise kültürel bir olgudur. Fiziksel olarak insanlar ayn göz yap s na sahip olsalar da, bir nesneye gözlerini çevirdiklerinde gördükleri fleyler farkl d r. Bu nedenle, yeniden vurgulamak gerekirse, görmek kültürel bir olgudur. 17 Ifl k, foto raf n resmetme tekni i için temel belirleyici ö e olmas yla birlikte D KKATgörsel alg lamay da yönlendirir. D KKAT Foto raf çeken kifli, foto raf n tekni ini bilerek fl yo urur. Yani nesnenin içinde bulundu u fl, tekni i kullanarak duyarl yüzeye aktar r. Bunu yaparken, neyi gördü ü çok önemlidir. Foto raf makinesini, s radan bir AMAÇLARIMIZ insan gözü sadece AMAÇLARIMIZ bir konuya bakmak için kullanabilir. Bu durumda çekilen foto raf, sadece o durumu tesbit etmenin ötesine geçemez. Foto raf makinesinin yönlendirdi i olay ya da durumda kendine özgü bir fleyi görebilmesi önemlidir. Birçok K Tkez A Pdenemesini K T A P yapm fl oldu um bir uygulamay sizlerle paylaflmak isterim. Bir stüdyo ortam nda, on farkl foto rafç, bunlar n foto raf makineleri ve objektifleri ayn d r. Konu ise stüdyo ortam nda ayd nlatmas yap lm fl, bir vitrin mankenidir. TELEV ZYON On foto rafç ; konu, objektif, çekim konumu ayn olmak flart yla yirmi adet foto raf TELEV ZYON çekiyorlar. Teknik, fl k ve görmek nas l bir süreç içinde birleflir? SIRA S ZDE 3 D KKAT D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON ROGER FENTON. Ölümün Vadideki Gölgesi Klorür Kapl Kâ t Bask.

24 18 Temel Foto rafç l k D KKAT Foto raflar SIRA bas l pta S ZDE masa üzerine konuldu unda, yüzlerce foto raf içinde ayn foto raf n bir benzeri ortaya ç km yor. Birbirine yaklaflan foto raflar olabiliyor, ancak ayn s n bulmak neredeyse imkans z bir durumdur. Bunun nedeni fludur: Birçok foto rafç ayn optik düzenlemeye, belirli bir konuya bakm fl olsa da, her biri- nin gördü ü di erinden farkl d r. Foto rafç aç s ndan bakmay yönlendiren, foto raf makinesinin optik sistemidir. Görmeyi yönlendiren ise foto rafç n n kendisidir. Bakmak ve görmek D KKAT konusundan hareket ederek foto rafç l kta çok s k kar flt r lan bir durumu aç klamak gerekir: Görüfl aç s denildi inde, bir insan n çevresinde net olarak görebildi i aç SIRA anlafl lmal d r. S ZDE Bak fl aç s denildi inde ise bir objektifin görebildi i aç anlafl lmal d r. Yani insan gözü görür, objektif ise optik yolayla bakar. AMAÇLARIMIZ Foto raf Karesi: Film AMAÇLARIMIZ yüzeyindeki ya da say sal teknolojide sensör üzerindeki her bir görüntü. Bir di er K T A P anlam, objektiften bakaca yans yan görüntünün alan. TELEV ZYON Foto rafç l k aç s ndan görmek denildi inde anlaml bir göz anlafl l r. Yani bir olay ya da duruma yöneldi inde, optik yoluyla tasarlayabilen bir göz demektir. Foto rafç gözünü görebilecek flekilde terbiye etmelidir. Foto raf makinesiyle bir konuya yönelen kifli, her bir foto raf karesini gördü ü fleylerle doldurur. Bu ressa- K T A P m n bofl bir tuvale resim yapmas na benzer. Görmek, fiziksel bir süreç sonucunda ortaya ç kmas na karfl n tamamen zihinsel bir süreçtir. TELEV ZYON FOTO RAFIN TEKN K SÜREC AMAÇ 4 Foto raf n teknik sürecini aç klamak. Foto raf n teknik süreci denildi inde anlafl lmas gereken fley; foto raf makinesiyle bir konunun foto raf n çekilmesi, bu flekilde optik yoluyla görüntüsünün yüzey üzerine kaydedilmesi, yüzey üzerine kaydedilen bu görüntünün, gerçek bir resim olarak yüzey üzerinde ortaya ç kmas d r. Bu anlamda iki tane temel süreç söz konusudur: lki foto raf makinesi arac l yla bir konunun foto raf n n çekimidir. kincisi ise foto raf makinesinde bir yüzey üzerine kaydedilen ve gözle görüleme- fiekil 1.2 Foto raf n Teknik Süreci KONU FOTO RAF MAK NASI G ZL GÖRÜNTÜ

25 1. Ünite - Foto raf n Dünyas yen bu gizli görüntünün gerçek gözle görülebilir bir resim haline dönüfltürülmesidir. Bu iki aflamal süreç foto raf n temel sürecidir. Bir konunun foto raf makinesiyle ve optik yoluyla yüzey üzerine kaydedilmesi fizik bilimiyle ilgilidir. kinci aflama olan foto raf makinesinde bir yüzey (film) üzerine kaydedilen hayali görüntünün gerçek görüntüye dönüfltürülmesi ise kimya bilimiyle ilgili süreçleri içerir. Günümüzde yani XXI. yüzy lda foto raf teknolojisinin ulaflt düzey düflünüldü ünde, foto rafç l n temel teknolojisiyle ilgili ayr mlar da de iflmifltir lü y llar n son çeyre inden itibaren film kullanarak çekim yapan foto raf makineleri ve karanl k oda süreciyle elde edilen foto rafç l k sürecinin yerine say sal foto rafç l k geliflerek yayg nlaflm flt r. Say sal foto rafç l kla birlikte, film ve karanl k oda süreci ortadan kalkm flt r. Bu anlamda tarihsel olarak foto rafç l n teknik süreci denildi inde iki önemli dönemden söz etmek gerekir: Film dönemi ve say sal (digital) dönem. Foto rafç l k do rudan teknoloji yoluyla bir resmetme tekni idir. Bu nedenle teknolojik düzenlemeleri, teknolojilere ba l olarak ortaya ç kan farkl sistemleri ve bu sistemle özdeflleflen dönemleri çok iyi tan mlamak ve bilmek gerekir. Teknolojiye ba l olarak süreçler ve elde edilen sonuçlar de iflir. E er birbirinden farkl iki teknolojik dönem söz konusu ise bunlar n aç kl kla tan mlanm fl olmas gerekir. Baflka bir alandan bir örnek vermek gerekirse, el marifetiyle ocak üstünde yemek yapmak ile ayn malzemeleri kullanarak ileri mutfak teknolojileriyle yemek yapmak ayr m ndan söz ediyoruz. ki durumda da yemek elde edilir, ancak uygulanan sistem tamamen birbirinden farkl d r. Bu iki farkl sistem, kendine özgü farkl teknolojileri de gerektirmektedir. 19 Gizli Görüntü: Foto rafik duyarkatta, pozlama sonunda oluflan, ancak gözle görülemeyen görüntü. Duyarkat (film) üzerindeki gizli görüntü, gelifltirme banyosunda gerçek görüntüye dönüflür. Say sal Foto raf: Say sal yani dijital teknoloji kullan larak yap lan foto rafç l n genel ad. Teknoloji: Belli bir teknik alanda, bilimsel ilkelere dayanan tutarl bilgi ve uygulamalar. Sistem: De iflik SIRA ö elerden S ZDE oluflan ve belli bir ifllevi yerine getiren düzenek. Kullan lan teknolojiye ba l olarak, günümüzde iki farkl foto rafç l k D KKAT söz konusudur. Bu D KKAT anlamda foto rafç l n iki farkl dönemi vard r. Foto raf makinelerinde duyarl yüzey olarak filmin kullan ld teknoloji ve bu teknolojinin gerektirdi i süreçlerin yer ald foto rafç l k, Film Dönemi olarak adland r l r. Foto raf makinelerinde duyarl yüzey olarak sa- y sal sensörlerin kullan ld ve say sal teknolojinin gerektirdi i süreçlerin yer ald foto rafç l k, Say sal Dönem olarak adland r l r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON F LM BANYOSU KART BASKISI S YAH-BEYAZ FOTO RAF

26 20 Temel Foto rafç l k Analog: Bir ayg t ya da sistemle iliflkili olarak bilgilerin, verilerin fiziksel temsilleriyle ilgilidir. Kayna ndaki biçimiyle, yani sürekli ve kesintisiz olarak kaydedilebilen, saklanabilen ve iletilebilen bilgi ve veri. Say sal: Verilerin say larla ayr lan sinyaller fleklinde gösterilmesi. Ifl k ya da ses dalgalar n n say larla basamaklanm fl veriler olarak temsili. Örne in; kayna ndan ç kan bir sesin kesintisiz olarak ilerleyen verilerin, ikili say larla tan mlanarak kaydedilmesi. Pozlama: Ifl a karfl duyarl malzemenin fl ktan etkilenmesi. Foto rafç l k film teknolojisini kullanarak 1800 lü y llar n ortas ndan itibaren geliflerek yay lm flt r. Foto raf makinesiyle görüntü film yüzeyi üzerine fizik bilimi kurallar na göre kaydedilir. Daha sonra bu film karanl k oda sürecinde kimyasal ifllemlerden geçirilerek ka t yüzey üzerinde gerçek bir resim haline dönüflür. Say - sal foto rafç l kta ise (1900 lü y llar n son çeyre inde yayg nlaflmaya bafllam flt r) foto raf makinesi, film döneminde oldu u gibi kullan l r, ancak film yoktur. Filmin yerini say sal teknolojinin fl a duyarl hücreleri alm flt r. Karanl k oda süreci oldu- u gibi ortadan kalkm flt r. Foto rafç l kta film ve say sal foto rafç l k denildi inde, asl nda iki farkl teknolojik süreçten söz edilmektedir. Önce foto raf n yeni teknolojisi olan say saldan bafllayal m. Say sal yani digital demek; verilerin, örne in foto raf makinesine giren fl n; farkl bir sistemle ifllenmesi anlafl lmaktad r. Bu noktada flunu sormak gerekir: Verileri örne in foto raf makinesine giren fl, say sal sistem d fl nda ifllemek mümkün müdür? Bu anlamda Analog ve Say sal ad yla bilinen iki farkl veri iflleme sisteminden söz etmek gerekir. Analog denildi inde; sürekli ve kesintisiz olan, basamakl ve kesintili olmayan veri anlafl l r. Örne in, do ada hareket halinde olan fl k ve ses dalgalar sürekli ve kesintisizdir. Yani fl k ve ses dalgalar n n kayna ndan ç k fl ç k fl biçimiyle kesintisizdir. Say sal denildi inde ise; basamaklara ayr labilen boy s ras na sokulabilen veri anlafl l r. Örne in, do ada kayna ndan ç kan fl k ve ses dalgalar n n (0) - (1) say lar yla ya da Evet-Hay r olarak basamaklara bölerek temsil etmektir. Analog ve say sal ayr m n basit bir örnek üzerinde görelim. Karfl m zdaki bir nesnenin fl - n n ölçümünü düflünelim. Analog fl k ölçümünde nesneden gelen fl nlar bir süreklilik içinde fl kölçere ulafl r ve fl nlar fl kölçerde geldi i flekliyle ifllenir. Say sal fl k ölçümünde ise nesneden gelen fl nlar n kayna ndan ç kt flekliyle de il, rakamlara dönüfltürülerek ifllenir. Analog sistemde fl nlar nitelik, say sal sistemde nicelik olarak yap land r l r. Sonuç olarak belirtmek gerekirse, foto rafç l kta filmden yola ç kan sistem ve teknolojik sürecin hakim oldu u bir dönem söz konusudur. Bunun ard ndan gelen de say sal sisteme özgü teknolojik süreçlerin hakim oldu u dönemdir. Bu iki farkl teknolojik sistemden yola ç karak foto rafç l k, analog ve say sal foto rafç - l k olarak dönemlere ayr lmaktad r. Öte yandan görüntünün üzerine kaydedildi i malzeme aç s ndan bak ld nda da filmi temel alarak foto rafç l dönemlere ay rmak mümkündür. Biz foto rafç l Film Dönemi ve Say sal Dönem olarak ele alarak inceleyece iz. Bu ayr mdan yola ç karak, örne in film foto raf makineleri ve say sal foto raf makineleri diye s n flama yapaca z. Temel foto rafç l k denildi inde de anlafl lmas gereken, film teknolojisiyle ilgili süreçlerdir. Bu kitapta da film sisteminin kullan ld foto rafç l k ele al nacakt r. Temel foto rafç l n teknik süreci; foto raf çekimi ve çekimi yap lan filmin karanl k oda sürecinde ka t yüzey üzerinde foto raf olarak ortaya ç kart lmas ndan oluflur. Bu süreç fiekil 1.2 de görülmektedir. Foto raf çekilecek konunun üzerinden gelen fl k dalgalar, foto raf makinesinin objektifinde toplan r. Objektiften foto raf makinesinin içine giren fl k dalgalar hem netlik hem de pozlama aç s ndan kontrol edilir. Yani netleme ve pozlama sistemleriyle film yüzeyi üzerindeki görüntünün netli i ve ton de erleri düzenlenir. Bu flekilde çekim ifllemi sonucunda, foto raf makinesinin içinde yer alan film yüzeyi üzerinde foto raf çekilecek konunun görüntüsü kaydedilir. Çekim ifllemi sonucunda, film yüzeyine görüntü kaydedilir. Bu gözle görülemeyen gizli görüntüdür.

27 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 21 Çekim sonras ndaki iki aflama, karanl k oda süreci diye adland r lan film banyosu ve foto raf kart na bask aflamas d r. Çekimi yap lm fl olan filmdeki gizli görüntünün, gerçek görüntüye dönüfltürülmesi film banyosu sürecinde gerçekleflir. Bundan dolay film yüzeyi üzerinde gerçek görüntünün (bu negatif bir görüntüdür) foto raf ka d na pozitif olarak bas lmas süreci olan, foto raf ka d na bask aflamas yer al r. Bu süreç sonunda iki tane temel ç kt söz konusudur. Birincisi negatif film, ikincisi son ç kt olarak foto raf ka d na bas m yap lm fl foto raft r. leri teknik süreç iyi foto raf elde etmenin yolu mudur? 4 D KKAT D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y Dagerreyotip.

28 22 Temel Foto rafç l k Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Foto raf n toplumsal yaflam içindeki yerini ay rt etmek. Foto raf günümüz insan n n yaflam ndaki vazgeçemeyece i temel ö elerden biridir. nsanlar foto raf makinesiyle gördüklerini, yaflad klar n sadece kendileri için de il baflkalar için de belgeler. Foto raf belgeleme özelli ini hep korumufltur. Foto raf denildi inde belgelemek anlafl l r. Foto raf görme organ m z n uzant s gibidir. nsan gözünün ulaflamad yerler, foto raf makinesi optik teknolojisiyle ulafl r. Bu nedenle, foto raf n ça nda yaflayan insanlar, foto raf makinesi yoluyla dünyan n her yerini hatta uzay bile görebilen insanlard r. Foto raf bir teknoloji olarak insan yaflam n do rudan etkilemifltir. Foto rafla birlikte insano lu çok uza ndaki durum ve olaylar sanki yan ndaym fl gibi alg lamaktad r. Foto raf n ne oldu unu tan mlamak. Foto raf, sözcü ünü ilk kez Sir John F. W. Herschel kullanm flt r. Foto raf, Yunanca photos fl k ve graphos çizmek sözcüklerinin birleflmesinden oluflan Photography ( ngilizce) karfl l d r. Foto raf, yeni bir resmetme tekni i olarak ortaya ç km flt r. Foto raf n resmetme tekni i; çizerek, boyayarak ve kaz yarak resmetme tekniklerinden farkl d r. Foto raf, fl k yoluyla resmetmedir. Foto raf n bulunufluyla ilgili iki temel geliflme söz konusudur: lki fizik bilimiyle ilgili olarak optik kullan larak yüzey üzerinde nesnelerin görüntülerini elde etmektir. kincisi ise yüzey üzerinde optik kullan larak elde edilen görüntüyü, kimya biliminin katk lar yla fl a karfl duyarl yüzeyler üzerine kaydederek kal c olmas n sa lamakt r. Foto raf n bulunuflu sürecini üç belirgin döneme ay rmak gerekir. lki foto raf n yeni bir resmetme tekni i olarak bulunmufltur. J.M.Nie pce nin 1827 ve L.J.M.Dagmerre in 1837 y l ndaki bulufllar d r. kincisi ise 1841 de W.H.Talbot un bulunufluyla ço altma teknoloji olarak yeniden bulunufludur. Üçüncüsü ise 1845 den bafllayarak sanatç kiflilerin foto raf sanat n ortam - na sokmalar d r. A MAÇ 3 A MAÇ 4 Foto raf n belirleyici özelliklerini saptamak. Hangi amaca yönelik olarak çekilmifl olursa olsun her foto raf için geçerli olan belirleyici özellikler vard r. Her foto raf, as l nesnenin yüzey üzerindeki yeniden üretimidir. Bir an tespit eder. Yaflamdan seçilen bir detayd r. Mekan ve zaman farkl laflt r r. yi bir foto raf elde edebilmek için üç temel ö e söz konusudur: Teknik, fl k ve görmek. Teknik foto raf n bütün teknik sürecidir. Ifl k ise nesneyi ayd nlatan ve çekim aflamas ndan sonra kullan lan fl kt r. Çekim aflamas nda foto raf makinesinin önünde kullan lan fl a d fl fl k, karanl k oda sürecinde kart bask aflamas nda kullan lan fl a ise iç fl k denir. Görmek ise bakmaktan farkl olarak anlaml bir gözdür. Görmek demek foto raf n teknik sürecini, d fl fl - n olanaklar yla konuya yönelen foto rafç n n gözüdür. Demek ki iyi bir foto raf için teknik sürecin do ru ifllemesi gerekir. Bunun yan nda fl kullanmak ve anlaml bir göz gerekir. Foto raf n teknik sürecini aç klamak. Foto raf n teknik süreci, foto raf makinesiyle bafllar ve karanl k oda süreciyle son bulur. Foto raf n teknik süreci bir zincirin halkalar gibi birbirine ba l d r. Tarihsel olarak bak ld nda foto raf n teknik süreci iki döneme ayr l r. Bunlar, analog ve say sal dönemdir. Analog demek verilerin kesintisiz, kayna ndan ç kt flekliyle ifllenmesidir. Say sal ise verilerin basamaklanarak ifllenmesidir. Bu anlamda, film karfl l (ço u yerde) analog kavram kullan l r. Film dönemi, foto raf makinesinde film yüzeyine kaydedilen görüntünün yine film teknolojisi süreciyle ortaya ç kmas d r. Say sal dönem ise, foto rafç l kta say sal teknolojilerin kullan lmas yla bafllayan dönemdir. Say sal dönemle birlikte foto rafç l kta da veriler say sal olarak ifllenmeye bafllam flt r. Foto rafç l analog ve say sal yerine film ve say sal olarak ay rmak daha do rudur.

29 1. Ünite - Foto raf n Dünyas 23 Kendimizi S nayal m 1. Foto rafç, kilometrelerce uzakta olan bir a ac n üzerindeki kuflun foto raf n çekti. Foto rafç bunu yaparken, onlarca metre uzunlu undaki a aca ç kmad. Bulundu u konuma göre özel bir objektif kullanarak bu foto raf çekti. Yukar da verilen durum ile ilgili, afla dakilerden hangisi söylenebilir? a. Foto raf bir dürbündür. b. Foto raf insan gözünün uzant s d r. c. Foto raf uzaktan bir konuya bakmakt r. d. Foto raf uzaktaki nesneleri resmeder. e. Foto raf uzaktaki fleyleri yaklaflt r r. 2. Afla dakilerden hangisi foto raf n temel özelliklerinden biridir? a. Belgelemek b. Resmetmek c. Çizmek d. Görüntülemek e. Pozlamak 3. Afla dakilerden hangisi foto raf sözcü ünün kökenindeki sözcüklerden biridir? a. Çizmek b. Boyamak c. Kaz mak d. Resmetmek e. Optik 4. Ifl k ve optik yoluyla yüzey üzerinde ortaya ç kan resme ne ad verilir? a. Gizli görüntü b. Resim c. mge d. Görüntü e. Ifl k-çizgi 5. Afla dakilerden hangisi foto raf n bulunmas na katk sa layan bilim adamlar ndan biridir? a. Nadar b. Dawid D. Hill c. J. Nicéphore Niépce d. Cameron e. Sir J.F.W. Herschel 6. Afla daki cümlelerden hangisi foto raf için söylenebilir? a. Foto raf yeni bir resmetme tekni idir. b. Foto raf çizerek resmetmedir. c. Foto raf boyayarak resmetmedir. d. Foto raf fl kla boyamakt r. e. Foto raf fl kla bask tekni idir. 7. Afla dakilerden hangisi her foto raf için geçerli olan belirleyici özellikleriden biri de ildir? a. An tesbit eder. b. Sonsuzluk sa lar. c. Belgedir. d. Mekan farkl laflt r r. e. Zaman farkl laflt r r. 8. Ifl k kayna olarak günefl fl na ne ad verilir? a. D fl fl k b. ç fl k c. Ifl k kayna d. Ifl n e. Yay lan fl k 9. Afla dakilerden hangisi say sal teknolojinin özelliklerinden biridir? a. Verileri bölmek b. Verileri da tmak c. Verileri depolamak d. Verileri basamaklamak e. Verileri ço altmak 10. Bir veriyi kayna ndan geldi i biçimiyle kaydetmeye ne ad verilir? a. Say sal kay t b. Digital kay t c. Düz kay t d. Aral kay t e. Analog kay t

30 24 Temel Foto rafç l k Okuma Parças Foto raf n erken dönemiyle ilgili en önemli olgu da, insanlar n sadece kulaktan iflitti i ya da yaz l metinlerde okudu u olaylar n, nesnelerin, kiflilerin foto raflar n görmesidir. Böylece, insano lu kendisinden co rafi olarak çok uzaktaki bir fabrikay, bir yang n, ünlü bir kifliyi, ac çeken ya da gülen bir insan, esir düflen kiflileri, bir aktrisi, bir sporcuyu, yani insan n hayat nda olan iyi-kötü her fleyin foto raf n görerek hayat görsel olarak farkl bir flekilde alg lamaya bafllam flt r. Böylece, foto raf n sundu u görsel anlay fl hayat n içine girmifltir. Foto raf n sundu u görsel anlay fl n bir di er özelli- i olan ço altma, ço altarak yayg nlaflt rma kitlelere ulaflma aç s ndan çok önemlidir. Foto raf n resmetti i fleylerin ço alt lmas ve kitlelere yay lmas ayn zamanda resmedilen fleyi bir meta durumuna da getirmifltir. Böylece, foto raflanan fleyler dolafl m de eri kazanm flt r. Genifl kitleler taraf ndan al n p sat lan bir meta haline gelmeye bafllam flt r. Foto raf n bu mekanik ço altma teknolojisi boyutu, birey aç s ndan, dönemin di er teknolojilerine benzer. Örne in, demiryolu ve telefon sadece insan n kendisini ya da sesini uzaklara tafl mam flt r. Bu teknolojiler insan akl n da uzaklara tafl m flt r. Foto raf, insan, do a ve nesnelerin görüntülerini ço altarak yayg nlaflt rman n yan nda, insan akl nda yeni boyutlar açm flt r. Yaflam bir belge niteli ine dönüfltürerek bireyin içinde yaflad an ve geçmifl üzerinde düflünmesini sa larken, öte yandan, insan akl n n düflünebildi i her alana girerek insanl a hem belge sa lam fl hem de bilimsel yaklafl m na destek olarak ilerlemesi için ona yol açm flt r. Foto raf n hayat n içine bu kadar girmifl olmas, sonuç olarak, insan etkilemifltir. Foto raf ça ndaki insan, geleneksel resmetme tekniklerinin eserleriyle dünyay alg layan insandan çok farkl d r. Yeni dönemin insan, yeni görsellefltirme araçlar yla, gündelik yaflam ve dünyay kendinden öncekilerden çok farkl alg lamaktad r. Bu fark, Sanayi Devrimi nin getirdi i toplumsal yap y de ifltiren düzenleyicilerle birlikte ço altma teknolojilerinin sunduklar yla da ilgilidir. Foto raf, mekanik bir ço altma teknolojisi olarak, insan n kendi d fl ndaki dünyaya aç lmas n sa lam flt r. Foto raf n insanlar, konular, nesneleri kaydederek belgelemesi, yani belgeci üslubu, insanlara d fl dünyadaki yenilikleri sunarken, onlar n farkl kültürlerle de tan flmas n sa lam flt r. nsanlar art k kendilerinden önceki insanlar gibi co rafi olarak uzaklardaki fleyleri, sözle ya da yaz yla, bir anlamda masal ms bir anlat m n ö eleriyle de il, foto raf n sundu u gözle alg lanabilen gerçekçi flekliyle alg lamaya bafllam fllard r. Bu alg lama biçimi, insan n görme uzvuna dayanan yeni bir anlay flt r. çinde yaflad dünyay gözleriyle, foto raf n sundu u flekliyle görerek alg lamaya bafllayan insan için art k içinde yaflad dünya ulafl lamaz bir fley de il; aksine gidilmesi, ulafl lmas, keflfedilmesi gereken bir aland r. Foto raf, bu flekilde, insanlar, bir anlamda, hayal etmenin, hayal ederek tasarlaman n yerine, görmeye, yani gördü ünü tasarlamaya yöneltmeye bafllam flt r. Böylece, foto raf, insanlar için yeni hayatlar ve eylem biçimlerinin ortam n oluflturmufltur. Kaynak: Levend K l ç, Foto raf ve Sineman n Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Kitapevi Yay nlar, 2008, s. 120.