AMASYA TARİHİ ABDİZADE HÜSEYİN HÜSAMEDDİN EFENDİ AMASYA TARİHİ. 4 Cilt Zeyli

Transkript

1 ABDİZADE HÜSEYİN HÜSAMEDDİN EFENDİ AMASYA TARİHİ 4 Cilt Zeyli 1

2 Büyük Türk ırkını ve dilini dirilten Cumhurbaşkanımız ulu önderimiz Kemal Atatürk ün ve başbakanımız Kutlu İsmet İnönü nün takdirlerini gören Amasya Tarihi, işbu dördüncü cildin bakıyyesini bastırmakla önemli himmetleri geçen Amasya İlbayı Kadri ve Halk Partisi başkanı Veysi Begoğlu Bay Sıtkı ile İlbaylık daimi encümeni üyelerine teşekkürlerini sunar. 2

3 AMASYA TARİHİNDEN ÜÇÜNCÜ DEVRE BAKIYYESİ Receb Paşa Amasyalı dır. Kapıcuoğlu Mehmed Aga bin Receb Aga nın oğludur. Birâderi Bostancı-başı Hâcı Ahmed Aga nın yardımı ile ser-çeşme olmuşdu senesi receb gurresinde mîr-i mîrânlıkla Amasya mutasarrıfı olub Rûmili nde bulunduğundan Amasyalı esbâk kul kethüdâsı Türk Şa bân Aga-zâde Mehmed Aga mütesellim oldu. Az sonra Mü ezzinbaşoğlu Abdî Aga nın hakkındaki şikâyetlerin tahkîkine dâ ir fermân gelüb ahvâli teftîş idilmeğe başlandı. Bu esnâda Abdî Aga da tevkîf idildi. Şa bân evâhirinde Özbek sefîri Mir Mehmed Nasır Hân mihmân-dârı olan Amasyalı Sefer Aga-zâde vezir Mehmed Paşa ile Amasya ya geldi. Mütesellim Mehmed Aga bâ-fermân-ı âlî sefîrin i zâz ve ikrâmına me mûr olub /3/ Dârü s-selâm Mahallesi nde vezir Mehmed Paşa nın konağına indirildi. Otuz beş gün Amasya da istirâhat idüb Amasya a yânının konaklarında sıra da vet ile izzet ve ikrâm gördü. Ramazân bayramının ikinci günü Buhara ya müteveccîhen Mehmed Paşa ile birlikte Amasya dan gitdi. Şevvâlin on dokuzuncu günü Mehmed Paşa nın kethüdâsı olan a yândan Sefer Aga-zâde Hasan Aga evkâf-ı-sultânîye mütevellîsi oldu. Mü ezzin-başıoğlu Abdî Aga hakkındaki şikâyetlerin ba zıları doğru görülerek Ankara ya sürüldü. Zi-l-hiccede sâbık Mısır vâlisi Amasyalı Küçük Ali-zâde Hüseyin Paşa vefât idüb oğlu olmadığından müsâdereden kurtulan malı kızı Fatma Hânım a ve yeğenleri Ali, Mehmed Beglere kaldı. Yeğeni Ali Beg, Bozok sancâğı begi 3

4 ve diğer yeğeni Mehmed Beg de Bülbül Hâtûn vakfı mütevellîsi oldu. Yörgüç Paşa Câmi i civârında Şadi Beg Tekyesi şeyhliği de halvetîye meşâyihinden Mustafa Efendi ye virildi senesi muharrem gurresinde Ladikli Feyzullah Efendi nin yerine Abubekir Efendi Amasya kadısı ve nakîbü l-eşrâf kâ im-makâmı Emir Hâcı Abdüllâtif Aga baş-a yân olub müntesiblerinden Seyyid İbrahim Aga nakîb kâ im-makâmı oldu. /4/ Muharremin on dördüncü günü Hâce Paşa-zâde Hâcı Ömer Aga nın azli ile a yândan Fazlıoğlu Sarı Hâcı Ali Efendi şehir kethüdâsı oldu. Bu zât Fazlızâde Fazlı Paşa bin Hasan Efendi bin Fazlullah Efendi nin amucası oğlu idi. Safer evâ ilinde Avkatlı İbrahim Aga nın ref inden Uluslu Kürt Seyyid İbrahim Aga Amasya alaybegisi oldu. Rebiü l-evvelde Amasya müftisi ve Sultânîye müderrisi kibâr-ı fuzalâdan İkinci-zâde Abdullah Sânî Efendi öbür dünyaya göçdüğünden Büyük Aga (Hüseyniye müderrisi) Koca Mu id İsmail Efendi Amasya müftisi ve diğer fuzalâdan Mütevellî-zâde Hâc Ahmed Efendi de Sultânîye müderrisi oldu. Şa bân evâhirinde şehir kethüdâsı Hâcı Ali Efendi nin ba zı ahvâli esnâfı ve a yânı dîl-gîr eylediğinden azli ile baş-a yân Emir Hâcı Abdüllatif Aga ilâveten şehir kethüdâsı da olub nüfûz ve ikbâli katmerlendi. Şevvâl evâ ilinde yirmi yıldan beri yeniçeri serdârı olan Apardı İbrahim Aga bin Mehmed Aga 1 ve zi-l-ka de evâ ilinde Ya kub Paşa müderrisi ulemâdan Mehmed Efendi vefât idüb oda-başı Sekizinci Halil Aga serdâr ve ulemâdan Ebubekir Efendi müderris oldu. /6/ 1121 senesi muharreminin on üçüncü günü Halil Aga nın ref inden Ellibirin İbrahim Aga yeniçeri serdârı olub saferde Amasya mutasarrıfı Boz Receb Paşa terfi an Karahisâr-ı Şarkî beglerbegisi olduğundan Amasya sancâğı selefi Ahmed Paşa ya tevcîh idildi. Ahmed Paşa Amasyalı sekbân-zâdedir senesi saferinin on ikinci günü Amasya mutasarrıfı olub harbe me mûr olduğundan baş-a yânlığa seçilen Türk Şa bânoğlu Mehmed Aga yine Amasya mütesellimliğinde kaldı. Saferin yirimisinde baş-a yânlıkdan atılan Emir Hâcı Abdüllatif Çelebi şehir kethüdâlığından da çıkarılub a yândan Çırçırlıoğlu Hâcı Mehmed Aga şehir kethüdâsı oldu. Rebiü l-evvel gurresinde Şeyhü l-islâm Ebe-zâde Abdullah Efendi nin imâmı Köprülü Halil Efendi-zâde İsmail Efendi Amasya kadısı oldu. Rebiü l-evvel evâhirinde sâdâtın zoruyla Emir Hâcı Abdüllâtif Çelebi yine nakîb kâ im-makâmı oldu. Cümâd el-ûlâ evâ ilinde Amasya erkânından Şehzâde ve Masûme Hâtûnlar vakıfları mütevellîsi ve esbâk baş-a yân Hâcı /7/ 1 Bu İbrahim Ağa, Amasya da Apardıoğullarının büyük atasıdır. 4

5 Hâfız Abdülbakî Efendi vefât idüb tevliyeti oğulları Mustafa, Mehmed Agalara virildi. 2 Cümâd el-ûlânın yirmi birinci günü Belgrad vâlisi olub İstanbul a celbedilen ve Amasya da Çırçırlıoğlu dimekle meşhûr olan Firârî Seyyid Hasan Paşa, Sadr-ı a zam Çorlulu Ali Paşa nın gadr ve desîsesi ile maktûl olub mahdûmlarından Mehmed, Ali Begler Amasya ya gönderildi. Diğer küçük mahdûmu Seyyid Abdullah Paşa da enderûna alındı. Cümâd el-âhirde sipâhi kethüdâsı Hâcı Ömer Aga nın yerine sipâhilerden Şa bân Aga kethüdâ-yeri ve az sonra Şehsüvaroğlu Seyyid Mehmed Paşa Sivas vâlisi olduğundan recebde kâ im-makâm Emir Hâcı Abdüllâtif Aga ilâveten yine şehir kethüdâsı olub eski nüfûzunu buldu. Recebde Pervane Beg Câmi i vâ izi ulemâdan Abdullah, Fağfur Paşa mütevellîsi kibâr-ı ulemâ ve sâdâtdan Ilgazılı Hâcı Seyyid Yusuf, fuzalâdan Gelgiraslı İbrahim Efendilerle dergâh-ı âli kapucı-başlarından Sadullah Begzâde Mehmed Beg vefât itdi. Müverrih Abdî Efendi-zâde Şeyh Seyyid Ali Efendi Pervane Beg Câmi i vâ izi oldu. Zi-l-ka denin altısında İstanbul a /8/ giden evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi Sefer Aga-zâde Hasan Aga nın yerine sâbık Bozok begi Yeğen Ali Beg mütevellî oldu. Zi-l-hiccede hattât-ı meşhûr Yörgüç Paşa vakfı kâtibi ve câmi i hatîbi Hâfız Abdulcelil Efendi bin Ali Efendi vefâtıyla 3 kitâbet ve hitâbeti mahdûmu Hâfız İbrahim Efendi ye virildi. Zi-l-hicce sonunda Amasya sancâğı Kefe beglerbegisi Kaya Ali Paşa ya virildi. Kaya Ali Paşa Amasyalı dır senesi muharremi gurresinde Amasya mutasarrıfı olub Sefer Aga-zâde Mehmed Paşa kethüdâlığından türeyen Sarı Beg-zâde Keskin İsmail Aga Amasya mütesellimi, Fazlı-zâde Hâcı Ali Efendi baş-a yân ve Avkatlı İbrahim Aga da Amasya alaybegisi oldu. Rebiü l-evvel sonlarında vüzerâdan Çerkes Mehmed Paşa (Sivas vâlisi) harbe me mûr oldu. Amasya mutasarrıfı Kaya Ali Paşa gelüb işe başladı. Rebiü l-âhirin on dokuzuncu günü fuzalâ-yı şu arâ ve mevâlîden esbâk Amasya müftisi Bayram İdi Efendi bin /9/ Mustafa Efendi bin Abdî Efendi Konya mollası olub giderken Eskişehir de vefât itdi. Mahdûmları Atıf Ahmed, Akif Mustafa, Raif Mehmed, Seyyid Abdurrahim Efendiler de meşâyih-i ulemâ ve şu arâdan idiler. Ancak şehir kethüdâsı ve nakîb kâ im-makâmı Emir Hâcı Abdüllatif Aga, mutasarrıfı kendisine imâle ve bayağı teshîr iderek sancâk işlerini elde itdiğinden a yân ve halkın şikâyetlerine bâ is oldu. Bu yüzden mutasarrıf Kaya Ali Paşa cümâd el-âhirde azl idilüb Amasya sancâğı selefi Ahmed Paşa ya verilir. 2 Hâcı Abdülbâki Efendi, Amasya da Hâcı Bâkioğullarının büyük atasıdır. 3 Bu Abdülcelil Efendi, Amasya da Hattâtoğullarının büyük atasıdır. Bunlara Hattâtoğulları dinmekdedir. 5

6 Ahmed Paşa Amasyalı sekbân-zâdedir senesi cümâd el-âhirinin yirmi üçüncü günü Amasya mutasarrıfı olub Rus harbine me mûr olduğundan kethüdâsı Hâcı Ali Aga mütesellim oldu. Receb gurresinde sâbık mutasarrıf Kaya Ali Paşa da evkâf-ı Sultânîye tevliyefiyle kayrıldı. Yeğen Ali Beg de Rûm-ili de bir sancâk begi olarak harbe gitdi. Ramazânın gurresinde Süleyman Efendi Amasya kadısı olub geldi. Amasya sipâhileri ve yeniçerileri Rus harbine gitdiğinden yeniçeri kudemâsından Hatîboğlu Mehmed Aga serdâr vekîli olarak Amasya da kaldı. A yândan /10/ bir çokları da kapuları halkıyle harbe me mûren Rûm-ili ne gitdi senesi muharreminde Amasya mütesellimi Hâcı Ali Aga da imdâd-ı sefesî akçesiyle beraber harbe gitdiğinden baş-a yân seçilen Emir Hâcı Abdüllatif Aga mütesellim vekîli ve livânın muhâfızı olub kaldı. Ramazânın gurresinde fuzalâdan Şeyhî Mehmed Efendi-zâde Abdurrahman Efendi Amasya kadısı olub zi-l-ka denin on dördüncü günü bostancı-başı Amasyalı Hâcı Ahmed Aga vezâretle kapudân-ı deryâ oldu. Lâkin Kaya Ali Paşa, kendisinin azline sebeb olan Emir Hâcı Aga nın ser-bâzâne hareketlerini hoş görmedi. Emir Hâcı Aga nın rakîbleri olan Fazlızâde Hâcı Ali Efendi ve Avkatlı İbrahim Aga ile birleşüb Hâcı Aga nın aleyhinde ağır şikâyetler der-meyân ve Hâcı Aga da bunların aleyhinde makâmâtı iz âc eylemişdi. Mütesellîm Hâcı Ali Aga harbden avdet idüb bâ-fermân-ı âlî bunların aleyhinde tahkîkâta başladı. Zi-l-hiccenin sekizinci günü Emir Hâcı Abdüllatif Aga baş-a yânlıkdan ve şehir kethüdâlığından azl ile Amasya Kal ası nda kal abend olub Kaya Ali Paşa da tevliyetden azl idilerek İstanbul a gitdi. /11/ Paşadan mahlûl olan evkâf-ı Sultânîye tevliyeti Hâcı Kadiroğlu Hâcı Ahmed Aga ya virildi. Fuzalâdan ders-i âmm ve Mehmed Paşa müderrisi Çorumlu Hâfız Seyyid Mehmed Efendi nakîb kâ im-makâmı ve Fazlı-zâde Hâcı Ali Efendi baş-a yân ve şehir kethüdâsı ve Ömer Aga da sipâhi kethüdâsı oldu. Kurban bayramının birinci günü sabahında Amasya müftisi ve Büyük Aga müderrisi Hâce Mu id İsmail Efendi vefât itdiğinden Sultânîye müderrisi ve şeyhü l-ulemâ Mütevellî-zâde Hâcı Ahmed Efendi Amasya müftisi ve kibâr-ı ulemâdân Kayyum-zâde İsmail Efendi de Büyük Aga müderrisi oldu. Emir Hâcı rakîblerinden alaybegi Avkatlı İbrahim Aga da azl idilüb meşâhir-i zu amâdan Sarı Beg-zâde Mehmed Beg alaybegi oldu. Zi-l-hiccenin yirmi ikisinde kapudân-ı deryâ Amasyalı vezir Hâcı Ahmed Paşa İstanbul kâ im-makâmı olarak fevkalâde ta ayyün eylediğinden rikâb-ı hümâyûn kâ immakâmı olan Dâmâd Ali Paşa nın istirkâbını celb itdi senesi muharreminin evâsıtında vezir Hâcı Ahmed Paşa Emir Hâcı Aga nın muhibbi ve hâmîsi olduğundan istihsâl eylediği fermân-ı âlî üzerine Emir Hâcı Abdüllatif Çelebi afv ve ıtlâk idilerek hânesinde ikâmetine müsâ ade /12/ buyuruldu. Ancak kal a-bend olduğu esnâda hasımları aleyhine şikâyetler yağdırmış, bunların da tahkîkine fermân almışdır. 6

7 Rebiü l-evvel evâ ilinde yapılan tahkîkâtın neticesi olarak Fazlı-zâde Hâcı Ali Efendi ile Avkatlı İbrahim Aga Amasya dan kaldırılub Samsun a i zâm ve kal a-bend idildi. Cümâd el-ûlâda Amasya mutasarrıfı Ahmed Paşa Rus harbinde görülen hizmetlerine mükâfâten Rûm-ili beglerbegiliği pâyesi ile Özi Kal ası muhâfızı olduğundan Amasya sancâğı sâbık Mar aş beglerbegisi Ali Paşa ya virildi. Ali Paşa Köprülü dür. Dede-zâde Mustafa Aga nın oğlu ve sadr-ı esbâk Köprülüzâde Fazıl Nu man Paşa nın babalığıdır senesi cümâd el-ûlânın üçüncü günü Amasya mutasarrıfı olub geldi. Kethüdâ-yeri Helvacı İsmail Aga idi. Bu ayın yirmisinde Hazreti Pîr İlyâs türbedârı ve vakfı mütevellîsi ve zâviyesi şeyhi sulehâ-yı ulemâdan Yusuf Efendi vefâtıyle mahdûmu Hüseyin Efendi yerine kâ im oldu. Receb evâ ilinde meşâyih-i sulehâdan Darb-hâneci Tekyesi ve esnâf şeyhi Eskici-zâde Halvetî İbrahim Efendi de vefât /13/ idüb yerine halîfesi ve Pervane Câmi i vâ izi Şeyh Ali Efendi Darb-hâneci Tekyesi ve esnâf şeyhi oldu. Receb evâ ilinde Kurdoğlu Ali Beg bin Ahmed Beg bin Kurd Mehmed Beg, Hızır ve Mehmed Paşalar vakfı mütevellîsi Hayreddin-zâde Ali Çelebi bin Ahmed Efendi bin İbrahim Efendi aleyhinde açtığı tevliyet da vâsını kazanub bî-çâre Ali Çelebi yi Ankara ya nefy itdirdi. Mutasarrıf Ali Paşa bu hâdiseden dolayı pek çok lisâne gelmiş, buna benzer başka yolsuz işlere de ikdâm itmiş olduğundan aleyhinde yağan şikâyetler üzerine şa bân evâ ilinde azl idilmiş ve Amasya sancâğı Rus muhârebesinde hizmetleri görülen ser-çeşme Mirza Ali Beg e virilmişdir. Mirza Ali Beg Amasya dâhilinde Zana Köyü nden olduğu münâsebetle Zanalı dimekle meşhûrdur. Dârü s-sa âde agası hasekîlerinden Zanalı Ca fer Aga bin Mahmud Aga nın oğlu ve sadr-ı esbâk Hubyarlı Hâcı Ahmed Paşa nın babadan kardaşıdır senesi şa bânının yedinci günü Amasya begi olub tarafından kethüdâ-yeri ve /14/ baba dostu Helvacı İsmail Aga Amasya mütesellimi oldu. 4 Zi-l-ka denin yirmisinde Sultân Bâyezid Câmi i kürsi şeyhi müfessir Hızır Efendi-zâde Ya kub Efendi pîr ve alîl olduğundan kürsi şeyhliğini oğlu ders-i âmm Abdülâziz Efendi ye virdi. Zi-l-hiccesinde mütesellim İsmail Aga Mirza Beg in kethüdâsı olduğundan a yândan câmi i sahibi Çorakcıoğlu Hâcı Halil Aga Amasya mütesellimi oldu senesi muharreminin beşinde Hindî Hâcı Ahmed Aga evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi ve az sonra esnâf şeyhi Seyyid Ali Efendi nakîb kâ immakâmı oldu. Safer evâ ilinde meşâhir-i ulemâdan müfessir Hızır Efendi-zâde Ya kub Efendi vefât itdi. 4 Bu İsmail Ağa, Amasya da Helvacıoğullarının büyük atasıdır. Bunlardan Hasan Şevki Efendi bin Hâcı Abduş Efendi geçen yıl vefât itdi. 7

8 Rebiü l-evvelde Sivas beglerbegisi İvaz Paşa pek cür et-kârâne hareketlerinden dolayı i dâm idildiğinden Amasyalı Fazlı-zâde Fazlı Paşa Sivas vâlisi olub geldi. Recebde Hızır Paşa müderrisi Uzun Mehmed Efendi-zâde Şeyh Mahmud Efendi Üsküdar da vefât eylediğinden Üçüncü Sultân Ahmed Hân a kasîde takdîm iderek kendisini /15/ tanıtan Amasya ulemâsından Îdî-zâde şâ ir Atıf Ahmed Efendi bâ-fermân-ı âlî Hızır Paşa müderrisi oldu. Ramazân gurresinde Köprülü Halil Efendi-zâde İsmail Efendi ikinci def a Amasya kadısı olub geldi. Şevvâlinde evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi Hindî Hâcı Ahmed Aga mîr-i mîrânlıkla Karahisâr-ı Şarkî mutasarrıfı oldukda mîrlivâlardan Yeğen Ali Beg Sultânîye mütevellîsi oldu. Zi-l-hicce gurresinde vâli Fazlı Paşa nın arzı ve ricâsyıla Samsun da kal a-bend olan Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi ve Avkatlı İbrahim Aga afv ve tahliye idilüb Amasya ya geldiler. Zi-l-hicce evâ ilinde Dâmâd Ali Paşa nın gamz ve nifâkı yüzünden İstanbul kâ im-makâmı Amasyalı Hâcı Ahmed Paşa Musul eyâletiyle İstanbul dan çıkarılub yolda iken azl ile Amasya ya nefy dilmekle 5 zi-l-hicce evâhirinde geldi senesi muharreminin gurresinde Kadı İsmail Efendi tarafından Amasyalı Hayreddin-zâde Mehmed Efendi Amasya nâ ibi ve Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi baş-a yân olub Sultânîye mütevellîsi Yeğen Ali Beg e sancâk virildiğinden Bekir Beg-zâde Osman Beg bin Ömer Paşa Sultânîye mütevellîsi oldu. Safer evâ ilinde Amasya müftisi ve Sultânîye /16/ müderrisi Mütevellîzâde Hâcı Ahmed Efendi âhirete göçdüğünden Firuz Aga müderrisi İnallı Hâcı Mehmed Efendi Amasya müftisi ve kibâr-ı ulemâdan Tokadlı Mustafa Efendi de Sultânîye müderrisi oldu. Safer evâhirinde Taşçı-zâde Hâcı Ahmed Aga şehir kethüdâsı ve yirmi sekizinde mîr-âhûr Amasyalı Emmi-zâde Mehmed Aga Rûm-ili beglerbegiligi pâyesiyle rikâb-ı hümâyûn kâ im-makâmı olarak ta ayyün itdi. Rebiü l-evvelde Kürt Seyyid İbrahim Aga Amasya alaybegisi oldu. Rebü l-âhirde padişâhın hâs tabîblerinden Amasyalı Hâcı Mahmud Efendi Dâmâd Ali Paşa nın nifâkıyla İstanbul dan menfîyen gelüb Amasya için ayn-i ni met oldu. Cümâd el-ûlâda Fazlı Paşa Ankara ya nakl idildiğinden esbâk Amasya mutasarrıfı olan İzmitli Çingâne Vezir Ali Paşa Sivas vâlisi olub geldi. Şa bân evâ ilinde Emir Hâcı Abdüllâtif Çelebi nakîb kâ im-makâmı oldu. Ramazân evâ ilinde rikâb-ı hümâyûn kâ im-makâmı Amasyalı Mehmed Paşa ya vezâret virilmesi, Sadr-ı a zam Dâmâd Ali Paşa ya dağ-derûn oldu. Bunu müte âkıb Amasya da menfî olan Vezir Hâcı Ahmed Paşa avf-ı âlîye mazhar olub Rodos vâlisi olarak Amasya dan gitdi. 5 Silahtar tarihinde esbâb-ı azli ve nefyi yazılıdır. 8

9 Şevvâlinde Sultânîye mütevellîsi Osman Beg in /17/ yerine kapucubaşılardan Siyavuşoğlu Kırık Hasan Aga mütevellî ve Zülfikar Efendi birâderi Vezir Ali Paşa da Sivas vâlisi olub harbe gitdiğinden sâbık mütevellî Osman Beg Sivas mütesellimi oldu senesi muharrem gurresinde Şeyh Ahmed-zâde Mürtaiş Yusuf Efendi Amasya kadısı olub dergâh-ı âlî kapucu-başlarından telhisî Mustafa Aga Amasya mütesellimi olub Amasya begi Mirza Beg e sâbık mütesellim Hâcı Ali Aga ve alaybegi Kürt Seyyid İbrahim Aga ve sâ ir zu amâ, yeniçeri, sipâhi olanlar harbe gitdi. Saferde esbâk müfti Zanalı Hâcı Seyyid Ahmed Efendi nakîb kâ immakâmı ve rebiü l-evvelin altıncı günü a yândan Moramollu Hâcı Süleyman Aga Sultânîye mütevellîsi ve recebde mütesellim Mustafa Aga harbe gitdiğinden Hâcı Kadiroğlu Ahmed Aga Amasya mütesellimi oldu. Şevvâlde Mora harbine me mûr olan Hindî Ahmed Paşa ihtiyâr olub işe yaramadığından tekâ üde sevkiyle Mora dan Amasya ya geldi. 6 Zi-l-ka de evâ ilinde Sadr-ı a zam Dâmâd Ali Paşa nın istirkâb ve nifâkı yüzünden rikâb-ı /18/ hümâyûn kâ im-makâmı Amasyalı Mehmed Paşa azliyle Bender e i zâm ve oraya vusûlünda yok yere i dâm idildiği gibi Rodos vâlisi olan diğer Amasyalı Hâcı Ahmed Paşa da Rodos da i dâm idilüb Dâmâd Paşa iki rakîbinden kurtuldu. Zi-l-hicce evâ ilinde Amasya müftisi İnallı Hâcı Mehmed Efendi nin istifâsı ile Sultânîye müderrisi Tokadlı Mustafa Efendi Amasya müftisi oldu. Bu sene a yân-ı ulemâdan Darb-hâneci Tekyesi ve esnâf şeyhi ve Pervane Beg Câmi i vâ izi Şeyh Seyyid Ali Efendi, mevlevî-hâne şeyhi Ebubekir Dede, esbâk alaybegi Avkatlı İbrahim Aga, Mora harbinde şehîden vefât itdi. 7 Arap Salih Dede mevlevî-hâne şeyhi, Şeyh Seyyid Halil Efendi de esnâf şeyhi ve Pervane Beg vâ izi oldu senesi muharreminin gurresinde Mora harbinde fedâkârâne harbeden Amasya begi Mirza Beg e mîr-i mîrânlık ve ilâveten Karahisâr-ı Şarkî mutasarrıflığı ve Amasya alaybegisi Kürt Seyyid İbrahim Aga ya Türkmen agalığı, sâbık alaybegi Sarıbey-zâde Mehmed Beg e /19/ Çorum begliği virildi. Ceddim Doğan Beg-zâde Kara Hüseyin Aga Amasya alaybegisi oldu. Müte âkiben Ömer Paşa-zâde Osman Beg baş-a yân olub levâzım ve mühimmât-ı harbiyeyi ihzâr ve irsâle me mûr oldu. Bu esnâda Merzifon voyvadası Hasan Aga, Mecidözü voyvadası Mamalıoğlu Ömer Beg, Köprü voyvadası Çomulu Ali Paşa-zâde Mehmed Beg, Ladik voyvadası Bölük-başı Seyyid Ali Aga ve Havza voyvadası Dereköylü Ahmed Aga idi. Saferde Amasya mütesellimi Hâcı Ahmed Aga harbe gitdiğinden yerine telhisî Mustafa Aga ikinci def a Amasya mütesellimi oldu. Cümâd el-âhirde deve iştirâsına me mûr olan Merzifon voyvadası Hasan Aga, halkdan topladığı 6 Hindî Ahmet Paşa, Hind elçisi olduğundan Hindî dinmişdir. Amasya da Hindîoğullarının büyük atasıdır. 7 Avkatlı İbrahim Ağa da Avkatlıoğullarının büyük atalarıdır. İbrahim Ağa nın oğulları Veli, Mehmed, Ali Ağalar pek meşhûr idiler. 9

10 i âne parasını Kadı Ali, Sultânîye-i Merzifon müderris ve müftisi Abdullah Efendilerle der-ceyb iderek deve yaptıkları anlaşıldığından her üçü de azl ve Samsun a nefy ve kal a-bend idilüb aldıkları paralar kendilerinden tahsîl idilüb sâhiblerine virildi. Bunun üzerine Merzifon a yânı Kasaboğlu Halil Aga nın yeğeni Tuz Mehmed Aga Merzifon voyvadası ve Îdî-zâde Seyyid Abdurrahman Efendi Merzifon kadısı, ulemâdan Kamlıklı Mustafa Efendi Sultânîye-i Merzifon müderrisi ve müftisi ve a yândan Nuhoğlu Hâcı İbrahim /20/ Aga da Sultânîye-i Merzifon mütevellîsi oldu. Şevvâl evâ ilinde Amasya müftisi Tokadlı Mustafa Efendi nin azliyle yerine nakîb kâ im-makâmı ve Atabeg müderrisi ve Hâce Sultân Tekyesi mütevellîsi Zanalı Seyyid Hâcı Ahmed Efendi ikinci def a Amasya müftisi olduğundan Ortaköylü ders-i âmm Seyyid Hâcı Abdülvehhab Efendi nakîb kâ im-makâmı oldu. Zi-l-ka de evâ ilinde Gümüş mahkemesi basılub bî-çâre kadı Mehmed Efendi şehîd idildiğinden Amasya alaybegi Kara Hüseyin Aga eşkiyâyı ta kibe gitdi. Nâ ib-zâde Seyyid Abdullah Efendi de Gümüş kadısı oldu. Zi-l-hicce evâ ilinde Burma Minare Câmi i ittisâlindeki mektebi yaptıran esbâk mi mârbaşı ve küçük defterdâr Amasyalı Hasan Efendi bin Hüseyin Beg İstanbul da vefât itdi. Medrese ve câmi i vakfı vardır senesi muharreminin gurresinde Amasyalı Mahmud Çavuş-zâde İbrahim Efendi Amasya kadısı ve Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi baş-a yân olub rebiü l-evvelin ikinci günü Amasya erlerinden Türkmen agası Uluslu Kürt Seyyid İbrahim Aga Mora harbinde kazandığı muvaffakiyetlere mükâfâten Rûm-ili pâyesi ve beglerbegi rütbesi ile Sivas vâlisi ve Amasyalı /21/ Kaya Ali Paşa da Adana beglerbegisi olub her ikisi de Mora da birer kal a muhâfızı oldu. Cümâd el-ûlânın dördüncü günü Köprü müftisi ve Fazıl Ahmed Paşa müderrisi fuzalâdan Osmancıklı Mehmed Efendi vefât idüb yerine mahdûmu Abdurrahman Efendi ile akrabâsından Çelebi Müfti dimekle meşhûr Mustafa Efendi Fazıl Paşa müderrisi ve müfti oldu. Recebde sâbık Amasya müftisi Firuz Aga müderrisi İnallı Hâcı Mehmed Efendi vefât itdi. Mahdûmları Abdurrahman, İbrahim Efendilere Havza da Firuz Aga müderrisliği virildi. Mirâc gicesinde sâdât ile halk arasında münâkaşalar olduğundan Müfti Zanalı Hâcı Ahmed Efendi azl idilüb yerine Yörgüç Paşa müderrisi Hâcı Hâfız Ali Efendi Amasya müftisi olub kavga kesildi. Şa bân evâsıtında mîr-âhûr-ı evvel Köprülü İbrahim Aga bin Yusuf Aga vezâretle rikâb-ı hümâyûn kâ im-makâmı ve şevvâlde baş-a yân Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi şehir kethüdâsı da olub nüfûzu ikbâl-ı kemâlini buldu. Şevvâlin dördüncü günü İyas Aga müderrisi Ali Efendi nin kasriyyediyle İstanbul da Köprülü Mehmed Paşa Dârü l-hadisi müderrisi olan Îdî-zâde Mustafa Akif Efendi İyas Aga müderrisi /22/ olarak Amasya ya geldi. Sultân Bâyezid Câmi inde tedrîse başladı. 10

11 Zi-l-ka de gurresinde Ömer Paşa-zâde Osman Beg Amasya mütesellimi ve baş-a yân olub şehir kethüdâsı Hâcı Ali Efendi i ânât-ı harbiyyenin cem inde yararlık göstermeye çalışdı. Zi-l-hiccede sâbık müfti Tokadlı Hâcı Mustafa Efendi vefât eylediğinden fazl ve kemâliyle kendisini Amasya da tanıtan Akif Mustafa Efendi Sultânîye müderrisi oldu senesi muharrem gurresinde mütesellim ve baş-a yân Osman Beg, nakîb kâ im-makâmı Emir Hâcı Abdullâtif Çelebi, şehir kethüdâsı Hâcı Ali Efendi, alaybegi Kara Hüseyin Aga yerinde kaldı. Safer gurresinde Müfti Hâcı Ali Efendi nin istifâsına binâ en Sultânîye müderrisi Akif Mustafa Efendi Amasya müftisi oldu. İstanbul da Bostancı-başı olan Sivaslı Mehmed Aga nın birâderi nalbantlıkdan Mar aş beglerbegisi olan Ahî Mehmed Paşa da Sivas vâliliğine nakl idildi. Rebiü l-evvelinde Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi baş-a yâna karşı geldiğinden azliyle baş-a yânın kethüdâsı Sancıoğlu Hâcı Ahmed Aga şehir kethüdâsı oldu. Meclis a zâsından Siyavuşoğlu Kırık Hasan Aga da baş-a yâna dayanıb büyük işlere karıştığından dillendi. /23/ Şa bân gurresinde Şeyh Mehmed Efendi Amasya kadısı olub geldi. Bu esnâda mütesellim ve baş-a yân Osman Beg in nüfûz ve icrâ atına karşı halk arasında dedikodular çoğaldı. Mü ezzin-başıoğlu Hâcı Abdî, Sultân Bâyezid baş-mü ezzini Yeniceli Hâfız Mehmed Efendiler Osman Beg in gözdelerindendi. Osman Beg, âlim, muktedir, zâbit, ulemâ ve üdebâya muhibb, mûsikîye düşkün, necîb, kerîm muharrir bir zât idi. Şâdgeldi Paşa nın torunu olduğu her hâlinden belli idi. Şu arâdan Hâcı Abdî, Yeniceli Hâfız ın tîz ve yanık sesi, Amasya yı ağlatır ve inletirdi. Bu esnâda Raht-vân Paşa-zâde Hâcı İbrahim İlmî Beg, meclis-i a yân a zâsından zikr u senâya değer bir zât idi. A yân içinde fâzıl, edîb, kerîm idi. Birâderi Osman Beg de ulemâ ve üdebâdan bir zât olub bâb-ı âlîde sadâret mektûbî hulefâsındandı muharrem gurresinde Hâcı İbrahim Beg baş-a yân seçilüb Osman Beg mütesellimlikde kaldı. Bunlar Amasya nın medâr-ı şerefi, bâ is-i iftihârı beglerdi. Osman Beg, esbâk Anadolu vâlisi Vezir Ömer Paşa nın mahdûmu olduğundan Alaca Hamam ittisâlindeki konağı pek muhteşem, dâ iresi vezirâne idi. Hâcı İbrahim Beg de bundan aşağı değildi. /24/ Fakat Amasya nın büyük agaları bunları çekemediler, şikâyetler tertîb iderek bunları düşürmek istediler. Bu şikâyetleri dikkat gözüne alan bâb-ı âlî Osman Beg in ve etbâ ının ahvâlini teftîşe Müfti Akif Mustafa Efendi yi me mûr ve müvellâ ta yin iderek bir kıt a fermân gönderdi. Safer evâ ilinde tahkîkât başladı. Kadı Şeyh Mehmed Efendi den de Yeniceli Hâfız Mehmed, Kırık Hasan Aga nın imâmı Osmancıklı Hâfız Ahmed, Dereköylü Mehmed Efendilerle başlarında bulunan Kırık Hasan Aga bâb-ı âlîye ve meşîhata şikâyetler der-meyân ve kadı da bunların tezvirât olduğunu beyân itmişlerdi. 11

12 Cümâd el-ûlâ ibtidâlarında sâdır olan fermân-ı âlî ile bu şikâyetleri de müfti efendinin tahkîkine havâle idildi. Ancak kadı efendi, bu havâleden telâşa düşdü. Çünkü kadı ile müfti arası ba zı mesâ ilden dolayı açıkdı. Şa bânda Hüseyin ve Firuz Agalar evkâfının tevliyeti baş-a yân Hâcı İbrahim Beg e tevcîh idildi. Şevvâl sonlarında esbâk baş-a yân Fazlıoğlu Hâcı Ali Efendi ve İbadullah Câmi i imâmı Şeyhü l-kurra Hâfız Mehmed Efendi vefât itdi. Hâcı Ali Efendi nin oğulları Hâcı Said Ahmed Aga ile Hâfız Mehmed Efendi pederlerinin yerini tutdu. /25/ Cereyân iden tahkîkât, a yândan hayli agaları ve ba zı mütesellimleri alâkadar idiyordu. Müfti Efendi ile Osman Beg in de arası iyi değildi. Kadı Şeyh Mehmed Efendi nin âzline binâ en zi-l-ka de gurresinde Mustafa Efendi Amasya kadısı olub geldi. Amasya sancâğı Mirza Paşa nın uhdesinden sarf idilerek Ahmed Beg e mîr-i mîrânlıkla tevcîh idildi. Ahmed Paşa Sivaslı dır. İstanbul da bostancı-başı olan Sivaslı Mehmed Aga bin Süleyman Beg in oğludur. On dört yaşında bir çocuk olduğu halde 1131 zi-lhiccesinin gurresinde Amasya mutasarrıfı oldu. Vusûlüne kadar Amasya alaybegi Kara Hüseyin Aga mütesellim olarak sancâğı idâreye başladı. Zi-l-hiccenin sekizinci günü dedikoduya bâ is olan Emir Hâcı Abdullatif, Sancıoğlu Hâcı Ahmed, Serdâr Cebecioğlu İbrahim Agaların azline binâ en Îdîzâde Abdurrahim Efendi nakîb kâ im-makâmı, a yândan Çigdemoğlu Hâcı Ali Aga şehir kethüdâsı, Hindîoğlu Yirmibirin Mehmed Aga da yeniçeri serdârı oldu senesi muharrem gurresinde Ömer Paşa-zâde Osman Beg baş-a yân seçildi. Birkaç gün /26/ sonra mutasarrıf Ahmed Paşa kethüdâsı Sivaslı Yusuf Aga 8 ile Amasya ya geldi. Sin ü sâli bir sancâğı idâre idecek çağda olmadığından mütesellim Hüseyin Aga yı ibkâ iderek kethüdâsı ile işe başladı. Bu sene Amasya eşrâfından Emir Hâcı Abdullâtif Çelebi Karaağaç meydanında müceddiden bir mescîd ve musallâ binâ itdiği gibi dergâh-ı âlî kapucu-başılarından Çorakcıoğlu Hâcı Halil Aga da Aşağı Pazar da yaptığı musallaya minber koydu. Safer gurresinde mutasarrıf Âhmet Paşa, pederinin arzı ve ricâsı üzerine Rûm-ili pâyesine ilâveten Çorum sancâğına da mutasarrıf olub ikbâlı parladı. Sâbık Çorum mutasarrıfı Mamalıoğlu Ömer Paşa bundan pek ziyâde müte essir oldu. Rebiü l-evvelde ulemâdan Şeyh Mehmed Efendi Hızır Paşa Câmi i vâ izi olub cümâd el-ûlâda mütesellim ve alaybegi Hüseyin Aga sancâğı teftîşe ve zuhûr iden eşkiyâyı ta kibe gidüb zu amâdan Abdulbaki Aga mütesellim kâ immakâmı oldu. 8 Yusuf Ağa Amasya da Çapkun Yusuf Ağa dimekle meşhûr olmuşdur. 12

13 Ramazânın gurresinde nakîb Abdurrahim Efendi Zile kadısı olduğundan sâdât-ı ulemâdan /27/ sâbık müfti Zanalı Hâcı Ahmed Efendi nakîb kâ immakâmı oldu. Baş-a yân ile müfti Âkif Efendi nin nüfûzlarına karşı durdu. Şevvâlde Üçler vâ izi ulemâdan Yahya Efendi nin vefâtyle vaz iyesi kibâr-ı sulehâdan Şeyh İbrahim Efendi ye virildi. Zi-l-ka de gurresinde Müftizâde el-hâcc Halil Efendi Amasya kadısı ve tarafından Abdulbaki Efendi Amasya nâ ibi ve zi-l-hicce gurresinde Şahinoğlu Osman Aga bin Mustafa Amasya mütesellimi oldu. Bu esnâda Enderûn Câmi i vâ izi ulemâdan İsmail Efendi vefât itdi senesi muharrem gurresinde Raht-vân Paşa-zâde Hâcı İbrahim Beg baş-a yân olub meclis-i a yânı ve büyük agaları murâkabe ve Hicâz a gidenlerin işlerini rü yet itmek üzere bir de Hâcılar meclisi kurulduğundan hâcı-başılığa mevâlîden Kırmacıoğlu Hâcı Hüseyin Efendi seçildi. Safer gurresinde Ahmed Efendi Amasya nâ ibi olub Abdülbaki Efendi çekildi. Çünkü mutasarrıf etbâ ının nüfûz ve sultasına karşı gelemediğinden istifâya mecbûr olmuşdu. Ahmed Efendi de bu derde mübtelâ olduğundan Amasya kadılığı sâbık Erzincân kadısı ve hâcı-başı Hüseyin Efendi ye tevcîh idildi. /28/ Ancak mutasarrıf Paşa dâmâd-ı padişâhî olmak üzere pederi tarafından da vet idildiğinden Amasya dan kalkub Çorum a ve buradan da İstanbul a hareket itmişdi. Bu esnâda Sivas, Amasya, Çorum sancâklarından yükselen ağır şikâyetler tevâlî iderek bâb-ı âlîye feryâdlar yağıyordu. Binâ enaleyh cümâd el-âhir evâ ilinde Mehmed Aga bostancı-başılıkdan azliyle Üsküdar da inzivâ itdi. Oğlu Ahmed Paşa da Amasya ve Çorum sancâklarından azl idilüb Sivas a i zâm ve Sivas vâlisi Ahî Mehmed Paşa i dâm idildikde Amasya sancâğı Akşehir mutasarrıfı Ebubekir Paşa ya ve Sivas vâliliği de Topal Yusuf Paşa-zâde Mustafa Paşa ya virildi. Ebubekir Paşa Divrikli dir. Hamisoğlu dimekle meşhûrdur senesi cümâd elâhirinin dokuzuncu günü Amasya mutasarrıfı olub Şahinoğlu Osman Aga yı mütesellimlikde ibkâ iderek harbe me mûren şarka gitdi. Sivas vâlisi de Divrikli idi. Bu esnâda Sultân Bâyezid Câmi i hatîbi kibâr-ı sulehâdan ve ulemâdan Hâce-zâde Hâcı Hâfız Halil Efendi vefât idüb Hâfız Mustafa /29/ Efendi hatîb oldu. Bu Halil Efendi, vüzerâdan Abdülgani Paşa ile kütüb-hâne sahibi Hâcı Emir imâm Abdüllâtif ve ricâlden Mehmed Emin Efendilerin pederidir. Zi-lhiccede Îdî-zâde Abdurrahim Efendi nakîb kâ im-makâmı oldu. Çorakçıoğlu el-hâcc Halil Aga, ma zûl ve maktûl olan Ahî Mehmed Paşa ile birâderi bostancı-başı Mehmed Aga nın metrûkâtını ahz ü kabza me mûren Sivas a gitmiş, müsâdere idilen muhallefâtın bedellerini takdîm itmek üzere İstanbul a hareket itmişdi senesi muharrem gurresinde a yândan Hâce Paşa-zâde Hâcı İbrahim Beg baş-a yân ve Murat Beg-zâde Hâcı Mehmed Aga Amasya mütesellimi olub 13

14 sâbık mutasarrıf zamanında yapılan yolsuzlukların tetkîkâtına başlandı. Bu esnâda Amasya a yânından câmi i sâhibi Çorakçıoğlu Hâcı Halil Aga hizmet ve istikâmetine binâ en mîr-i mîrânlıkla Kocaeli sancâğı mutasarrıfı oldu. Rebiü l-evvelde Ömer Paşa-zâde Osman, Raht-vân Paşa-zâde Hâcı İbrahim, evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi Yeğen Hâcı Ali Beglerle Ortaköylü Hâcı Vehhab, Giridlioğlu Hâcı Ebubekir Efendilerin, Sancıoğulları Ahmed ve Hasan ve Kırık Hasan Agaların muhâsebelerini rü yet ve haklarındaki şikâyetleri tahkîk itmeğe yine Müfti Akif Mustafa Efendi me mûr oldu. /30/ Cümâd el-ûlâ gurresinde Bahaeddin Mehmed Efendi Amasya kadısı olub geldi. Bu esnâda a yândan Gürcü-zâde Hâcı İsmail Beg ve Teyze-zâdesi Hasan Aga Torumtay vakfı tevliyeti için mütevellîleri aleyhine da vâ açdı. Kadı bu da vâdan dolayı hayli müşkilâta düşdü. Çünkü Torumtay ın son evlâd-ı zükûrundan Dursun Beg in oğlu olmadığından tevliyet iki kızlarına tevcîh idilmişdi. Dâmâdları da ulemâdan Mustafa Efendi ve Gürcü-zâde Mustafa Beg di. Kızların vefâtından sonra tevliyet Mustafa Efendi-zâde Şeyh Mehmed Efendi ye ve ba dehû Mustafa Beg-zâde Mehmed Beg e ve bunların vefâtında Şeyh Mehmed Efendi-zâde Hâcı Abdurrahman Efendi ye müstakîlen tevcîh idilmiş ve geçen yıl Hâcı Abdurrahman Efendi nin de vefâtıyla kardaşları Hâfız Hasan ve İbrahim Efendiler e virilmişdi. Da vânın canlı noktası batn-ı ûlâ ve sânî olmalarında idi. Hâcı İsmail Beg le Hasan Aga, kendilerinin batn-ı ûlâ olduklarını mütevellîler de bunların batın-ı sânî ve kendilerinin batn-ı ûlâ olduklarını iddi â idiyorlardı. Gürcü-zâde Mehmed Beg in oğlu olan Hâcı İsmail Beg ve Hasan Aga da vâlarını isbât için uğraşdılar. Öbürleri de hilâfını iddi â ve isbâta çalışdılar. /31/ Receb evâ ilinde evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi mîr-livâ Yeğen Ali Beg in vefâtıyla emvâl-ı müthîşesi müsâdere idilmek üzere zabt ve temhîr idildiğinden oğulları Osman, İbrahim Begler İstanbul a gitdiler. Bu esnâda esbâk kapucular kethüdâsı Amasyalı Hâcı Veli Aga evkâf-ı Sultânîye mütevellîsi olarak İstanbul dan geldi. Şa bân da Gürci-zâde da vâsı pek müşkilât ile hâl idilerek Hâcı İsmail Beg ve refîki Hasan Aga Torumtay vakfına müştereken mütevellî olub iki birâder mahrûm idildi. Kadı aleyhinde hayli acıklı sözler söylendi. Tahkîkâta me mûr olan müfti Akif Efendi de tarafgîrlik idiyor diyerek bununla alaybegi Kuloğlu Mustafa Beg aleyhine şikâyetler tevâlî itmekde ve a yânın ihtilâfları had bir şekle girmekde idi. Bu esnâda mutasarrıf Ebubekir Paşa beglerbegi olduğundan Amasya sancâğı ile Konya vâliliği Çıldır vâlisi Vezir Mehmed Paşa ya tevcîh idildi. Mehmed Paşa Kal acıklı dır. Şahsuvar-zâde Vezir Gâzi Paşa nın evlâdındandır senesi şevvâlinin yedinci günü Amasya mutasarrıfı ve İran harbine me mûr olduğundan a yânın şikâyetlerini /32/ tahkîk ve aralarını ıslah için Maktûl-zâde 14

15 kethüdâsı Merzifonlu Hâcı Hüseyin Aga Amasya mütesellimi olub Merzifon dan sür atle geldi. Zi-l-ka de gurresinde müfti Akif Mustafa Efendi ve alaybegi Mustafa Beg azl idilüb kibâr-ı ulemâdan İyas Aga müderrisi Hâce-zâde Mehmed Efendi Amasya müftisi ve Kara Hüseyin Aga alaybegi olub Kadı Bahaeddin Mehmed Efendi İstanbul a hareketle İspîrî-zâde Abdülbaki Efendi Amasya nâ ibi oldu. Hüseyin Aga, a yânın zimmetlerini tahsîl ve mütesellim Hâcı Hüseyin Aga da ihtilâflarını hâl iderek aralarını buldu. Amasya ya büyük hizmet itdi. Çünkü Amasya a yânının kapuları halkı muntazam, kuvvet ve servetleri mükemmeldi. Aralarındaki münâferet bu kuvvet ve servetlerini biribiri aleyhinde kullanacak pek muhâtaralı bir şekle girmişdi. Bu teftîş esnâsında Ömer Paşa-zâde Osman Beg, a yâna gücenüb dâ iresini dağıtarak Mısır a gitdi. Amasya daki konağı, ceddi evkâfının tevliyetini, çiftlikler ile emlâkının idâresini amuca-zâdesi Mehmed Beg e bırakdı. Bu esnâda enderûnda kilâr çavuş-başısı Amasyalı Hâcı Kasım-zâde Hasan Aga Amasya ya /33/ gönderilüb Hüseyin ve Firuz Agaların vakıflarına mütevellî oldu. Sâbık mütevellî Raht-vân Paşa-zâde Hâcı İbrahim Beg in muhâsebe ve teftîş emrini getirdi. Bunun da teftîşine başlandı senesi muharrem gurresinde Gürcü-zâde Hâcı İsmail Beg baş-a yân seçildi. Emir Hâcı Abdüllâtif Çelebi nakîb kâ im-makâmı, Fazlıoğlu Said Ahmed Aga şehir kethüdâsı, Merzifon a yânı Tuz Mehmed Aga, Ladik a yânı Hâceoğlu Sun ullah Aga, Köprü a yânı Çeltekli Hâcı Mehmed Aga idi. Safer evâ ilinde Konya vâlisi ve Amasya mutasarrıfı Mehmed Paşa İran harbinde vefât eylediğinden Amasya sancâğı sâbık baş-a yân mîr-livâ İbrahim Beg e mîr-i mîrânlıkla tevcîh ve İran harbine me mûr olduğu tebliğ idildi. İbrahim Paşa Amasyalı dır. Hâce Paşa-zâde Ömer Beg bin Dede Ali Beg bin Hâce Ahmed Paşa nın oğludur senesi saferinin beşinci günü Amasya mutasarrıfı oldu. Muradoğlu Hâcı Mehmed Aga yı mütesellim ta yin iderek İran harbine gitdi. Sâbık mütesellim Hâcı Hüseyin Aga da bütün Sivas vilâyeti timâr ve ze âmet bedelâtını tahsîle me mûr oldu. /34/ Rebiü l-evvelde bütün Sivas vilâyeti askerleri harbe gitdiğinden eşkiyâdan Atmacaoğulları fırsat bulub Amasya-Tokad yolunu kesdikleri anlaşılmakla bâ-fermân-ı âlî Amasya a yânı Gürcü-zâde Hâcı İsmail ve birâderi İbrahim, Raht-vân Paşa-zâde Hâcı İbrahim Beglerle Şahinoğlu Osman ve Hâcı Abdullâtif Agalar bu eşkiyâyı tenkîle me mûr oldular. Bunlardan her birinin yanlarında yüzer nefer yaya, ellişer nefer de atlı kuvvetler ile eşkiyâyı on beş gün ta kib iderek Turhal, Varay ve Kaz-âbâd dağlarında Atmacaoğullarını ve bunlara karışan şakîleri tutub i dâm iderek Amasya sancâğını temizlediklerine mükâfeten her biri rütbelerle taltîf idildiler. Bu esnâda Yeğen-zâde Osman ve İbrahim Begler de İstanbul dan afv-ı âlî fermânını alarak gelüb pederlerinin emvâl ve emlâk-ı azîmesini paylaşdılar. Sonra me mûr oldukları İran harbine adamları ile beraber gitdiler. 15

16 Zi-l-ka de sonlarında Hazreti Pîr İlyâs türbedâr ve mütevellî ve tekyesi şeyhi Hâfız Hüseyin Efendi bin Yusuf Efendi vefât idüb mahdûmu Abdurrahim Efendi yerine geçdi senesi muharrem gurresinde baş-a yân Gürcü-zâde Hâcı İsmail Beg yerinde kalub Dânişoğlu Hâcı Osman Efendi hâcı-başı oldu. /35/ Safer evâ ilinde sipâhi kethüdâsı Taşçıoğlu Hâcı Ahmed Aga, baş-a yân Hâcı İsmail Beg ve ba zı a yân yanlarına aldıkları neferât ile beraber harbe gidüb Sivas vilâyeti muhassılı Maktûl-zâde kethüdâsı Hâcı Hüseyin Aga da Rûm-ili beglerbegiligi pâyesi ile Musul vâlisi oldu. Rebiü l-evvel ibtidâlarında kibâr-ı ulemâdan Hıfzı-zâde Hâcı Hâfız Ali Efendi vefât idüb yerine fuzalâdan Kürt Hâfız Ali Efendi Yörgüç Paşa müderrisi ve sonra Amasya mutasarrıfı İran harbinde gösterdiği muvaffakiyetlere binâ en Rûm-ili pâyesi ile Şehr-i Zor vâlisi olub Amasya sancâğı sâbık Musul beglerbegisi Mehmed Paşa ya virildi. Mehmed Paşa Nevşehirli dir. Sadr-ı a zam İbrahim Paşa nın akrabâsından olub Solak dimekle meşhûrdur senesi rebiü l-evvelinin onuncu günü Amasya mutasarrıfı olub kethüdâsı Ahmed Aga yı mütesellim gönderdi. Kendisi İran Harbi ile meşgûl oldu. Rebiü l-âhirde Amasya alaybegisi Kara Hüseyin Aga, sâbık alaybegi Kuloğlu Mustafa Beg, Amasya serdârı İbrahim Aga, sâbık Serdâr Hindioğlu Mehmed Aga, sipâhi kethüdâsı Hâcı Ahmed Aga, sâbıkı Ömer Aga, Amasya nın /36/ bütün zu amâ ve erbâb-ı timârı ve yeniçerileri harbe gitdiler. Cümâd el-ûlâ gurresinde Şeyh Mehmed Efendi Amasya kadısı olub geldi. Nakîb kâ im-makâmı baş-a yân vekîli ve zehâ ir-i askeriyyenin cem i ve sevkine me mûr oldu. Şevvâlinde Amasya mutasarrıfı Solak Mehmed Paşa Ankara beglerbegisi oldukda Amasya sancâğı Çorum mutasarrıfı Mehmed Paşa ya virildi. Mehmet Paşa Malatyalı dır. Rüşvanoğlu dimekle meşhûrdur senesi şevvâlinin altıncı günü Amasya mutasarrıfı olub, kendisi İran harbine me mûr olduğundan birâderi Halil Beg Amasya mütesellimi olarak geldi senesi muharrem gurresinde baş-a yân ve hâcı-başı vesâ ir erbâb-ı menâsıb yerinde kaldı. Muharremin on dördünde şehir kethüdâsı Hâcı Ali Aga nın vefâtı ile Usuloğlu Hâcı Mustafa Beg bin Hâcı Ömer Beg şehir kethüdâsı ve İsmail Efendi Amasya nâ ibi olub geldi. Saferde Amasya mutasarrıfı Mehmed Paşa terfi an Sivas vâlisi olub Amasya sancâğı uhdesinde kaldığından Amasya mütesellimi Halil Beg Sivas mütesellimi ve harbden avdet /37/ iden Turutoğlu Hâcı Mehmed Aga da Amasya mütesellimi oldu. Rebiü l-evvelde baş-a yân ve Torumtay vakfı Mütevellisi İran harbinde vefât itdiği anlaşıldığından mütesellimi Torutoğlu Hâcı Mehmed Aga baş-a yân 16

17 ve Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg Torumtay vakfına mütevellî oldu. Sâbık mütevellî Şeyh Mehmedoğulları Hâfız Hasan ve İbrahim Efendiler tevliyet da vâsına kalkışdılar. Şa bânda Amasya a yânından Hâcı Bilaloğlu Hâcı Osman Aga Efendi vefâtıyla oğlu Hâcı Bilal Aga yerini tutdu. Ramazân sonlarında Sivas vâlisi ve Amasya mutasarrıfı Mehmed Paşa İran harbinde vurulub vefât eylediğinden Amasya sancâğı Özi muhâfızı Osman Paşa ya tevcîh idildi. İnebahtı muhâfızı Mirza Mehmed Paşa da Sivas vâlisi oldu. Osman Paşa Kal acıklı dır. Şahsuvâr-zâde dimekle meşhûr bir mîr-i mîrândır senesi şevvâlinin dördüncü günü Amasya mutasarrıfı olub kendisi Özi muhâfızı olduğundan kethüdâsı Mehmed Aga yı mütesellim gönderdi. Şevvâlin onunda Müfti Hâce-zâde Mehmed Efendi istifâ idüb yerine Mehmed Paşa müderrisi/38/ fuzalâdan Çorumlu Hâfız Mehmed Efendi Amasya müftisi oldu. Torumtay vakfının tevliyet da vâsı nâ ib İsmail Efendi yi yorduğundan istifâya mecbûr olmuşşu. Zi-l-ka de gurresinde sâbık Kastamonu kadısı Çetenzâde Hâcı Ahmed Efendi Amasya kadısı olub geldi. Zi-l-hiccede Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg müdde ileri irzâ iderek müstakîlen mütevellî olub mahkeme ve fetevâ-hâne bu müz ic da vâdan kurtuldu gurresinde Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg baş-a yân, Dânişoğlu Hâcı Hâfız Mustafa Efendi hâcı-başı oldu. Rebiü l-evvelin on dokuzuncu günü Trabzon vâlisi Arifî Ahmed Paşa Sivas vâlisi olmuşdu. Cümâd el-ûlâ gurresinde Birinci Osman Aga nın ref iyle Kallâş Mehmed Aga yeniçeri serdârı ve sonra sipâhi kethüdâsı Ahmed Aga yerine sipâhilerden Niğdeli İbrahim Aga kethüdâ-yeri oldu. Bu esnâda Amasya mutasarrıfı ve Özi muhâfızı Osman Paşa nın gerek Özi ve gerek Amasya da irtikâb itdiği seyyi ât ve mezâlimi ve Amasya mütesellimi Mehmed Aga nın harekât-ı zâlimânesi yüzünden acıklı şikâyetler tevâlî itdiğinden her ikisi de i dâm idilerek Amasya sancâğı Özi muhâfızı olan Mehmed Paşa ya virildi. /39/ Mehmed Paşa Sivaslı dır. Boğazlıyanlıoğlu dimekle meşhûr bir mîr-i mîrândır senesi cümâd el-ûlânın sekizinci günü Amasya mutasarrıfı ve Özi muhâfızı olub baş-a yân Hâcı İbrahim Beg Amasya mütesellimi oldu. Çünkü Hâcı İbrahim Beg, İstanbul da yeniçeri ocağında ocak imâmı olan Amasyalı Halil Efendi nin kayın pederi ve sadâret tezkerecesi Amasyalı İbrahim Efendi nin pek dostu idi. Şa bân ortalarında ünlü a yândan nakîb kâ im-makâmı Hâce-zâde Emir Hâcı Abdüllâtif Çelebi bin Abdüllâtif Efendi bin Hâce Mehmed Efendi vefât idüb Ok meydanında yaptırdığı musallânın mihrâbı hizâsında Kurtboğan Türbesi nin üst tarafında yol kenarına defn idildi. Yukarı Hamam ittisâlindeki 17

18 muhteşem konağı ve servet-i müdhîşesi ihtiyâten zabt ve temhîr idildi. Îdî-zâde Abdurrahim Efendi nakîb kâ im-makâmı oldu. Şevvâl evâ ilinde Hemedan ın fethinde büyük yararlığı görülen Amasya mîr-âlâyı Kara Hüseyin Beg mîr-livâlıkla Hemedan Kal ası muhâfızı ve Kuloğlu Mustafa Beg de Amasya mîr-âlâyı oldu senesi muharrem intihâbında baş-a yân /40/ ve mütesellim Hâcı İbrahim Beg ve diğer agalar yerinde kaldı. Kadı Çeten-zâde Hâcı Ahmed Efendi idâreli bir âlim olduğundan halka ve a yâna kendisini sevdirmişdi. Rebiü l-evvel gurresinde Amasya serdârı Türk Şa bânoğlu Altıncı Hüseyin Aga bin Mehmed Aga dârü l-harbe sevk idilen askere baş-buğ olub gitdi. Onuncu Mehmed Aga da serdâr vekîli oldu. Cümâd el-ûlâ gurresinde sâbık Tuzla kadısı Hâcı Mustafa Efendi Amasya kadısı olub tarafından Eyyüb Efendi Amasya nâ ibi oldu. Bu esnâda Amasya divân kâtibi de Merzifonlu Eyyüb Efendi olduğundan Amasya şu ârâsının dillerinde Sabri Eyyüb mazmûnları meydan aldı. Ancak mutasarrıf Mehmed Paşa nın Özi de ve mütesellimi Hâcı İbrahim Beg in Amasya da tevâtüren sâbit olan ef âl-i zâlimânesi üzerine mutasarrıf azl ve sonra katl idildiğinden Amasya sancâğı Karahisâr-ı Şarkî sancâğı ile birlikde Musul beglerbegisi Hâcı Hüseyin Paşa ya virildi. Hâcı Hüseyin Paşa Merzifonlu dur. Cin Abdullah Aga nın oğludur. Maktûl Merzifonî Kara Mustafa Paşa-zâde /41/ Ali Paşa nın kethüdâsı olduğu münâsebetle Maktûlzâde kethüdâsı dimekle meşhûrdur senesi cümâd el- ulânın sekizinci günü Amasya mutasarrıfı ve Merzifon a yânı Tuz Mehmed Aga da Amasya mütesellimi olub geldi. Tuz Mehmed Aga nın Amasya ya geldiğini müte âkıb bâ-fermân-ı âlî sâbık mütesellim ve baş-a yân Hâcı İbrahim Beg i habs iderek zimmetinde olan halkın ve mîrînin matlûbâtını tahsîle kıyâm itdi. Yeğen-zâde Hâcı Osman Beg baş-a yân ve Tuz Mehmed Aga nın amuca-zâdesi Kara Mustafa Aga da zehâ iri askeriyyenin cem ve sevkine me mûr ve Avkatlıoğlu Veli Aga da Merzifon voyvadası oldu. Cümâd el-âhirde Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg in zimmeti tahsîl idilüb kendisi Samsun a sürülmüş ve orada kal a-bend idilerek şakîleri susturulmuşdu. Recebde Emir Hâcı merhûmun servet-i azîmesi vârisleri arasında taksîm idilmesine dâ ir fermân geldi. Şa bânda bu emvâli taksîme me mûren Anadolu kazaskeri Merzifonî Dürrî Mehmed Efendi tarafından kassâm-ı askerî Halil Bahri Efendi Amasya ya geldi. Emir Hâcı metrûkâtını kendisinden önce vefât iden oğlu Hüseyin Aga nın oğulları Ali ve Mustafa /42/ Agalarla iki zevcesi ve iki kızı arasında taksîm iderek külliyetli resm-i kısmet alub gitdi. Şevvâlde Amasya mütesellimi Tuz Mehmed Aga harbe gidüb amucazâdesi Kara Mustafa Agabin Mustafa Aga Amasya kâ im-makâmı oldu. Bu sene Dersi tamam dimekle meşhûr Müfti-zâde Ömer Efendi bin Adurrahman Efendi, Hızır Paşa müderrisi fuzalâ ve şu arâdan Îdî-zâde Atıf 18

19 Ahmed Efendi vefât idüb Hemedan Kal ası muhâfızı ve Der-güzin sancâğı begi ceddim Doğanoğlu Kara Hüseyin Beg bin Abdullah Beg harb iderken şehîd oldu. Yine bu muhârebede yararlığı görülen Amasya mutasarrıfı Hâcı Hüseyin Paşa vezâretle Musul vâlisi ve Amasya mütesellimi Tuz Mehmed Aga da Kars beglerbegisi oldu. Mehmed Paşa İstanbullu dur. Dâmâd ve Sadr-ı a zam Nevşehirli İbrahim Paşa nın vezir oğludur senesi gurresinde arpalık vechile Amasya mutasarrıfı olub kethüdâsı Süleyman Aga tarafından bi l-iltizâm Hâcı Kadiroğlu Hâcı Ahmed Aga Amasya mütesellimi, Helvacı İsmail Aga baş-a yân, Dânişoğlu Hâcı Osman Aga hâcı-başı oldu. /43/ Saferde Sancıoğlu Hâcı Hasan Aga şehir kethüdâsı ve rebiü l-evvelde vüzerâdan Silâhdâr Mehmed Paşa Sivas vâlisi oldu. Cümâd el-âhir gurresinde Amasya kazâsı sâbık Mekke mollası Amasyalı Mahmud Paşa-zâde Hâcı İbrahim Efendi ye arpalık virildiğinden Eyyüb Efendi Amasya nâ ibi ve İstanbul da Amasyalı Musluoğlu İbrahim Efendi başdefterdâr (mâliye nâzırı) oldu. Ramazânda meşâhir-i ulemâdan Büyük Aga müderrisi Kayyum-zâde Hâcı İsmail Efendi ve şevvâlde Mahmud Çelebi Tekyesi şeyhi Arpacıoğlu Şeyh Abdurrahman Efendi ve zi-l-hiccede esbâk müfti ve kâ im-makâm Zanalı Hâcı Ahmed Efendi vefât itdi senesi muharrem gurresinde İbrahim Efendi Amasya nâ ibi ve Avkatoğlu Mehmed Aga Amasya mütesellimi ve Mecidözü voyvadası ve Yeğen-zâde Hâcı Osman Beg baş-a yân olub Helvacı Hâcı İsmail Aga da bütün Sivas vilâyeti cizye muhassılı oldu. Saferde a yândan Yakası Tellioğlu Hâcı Ahmed Aga bin Mustafa Aga şehir kethüdâsı olub rebiü l-evvelin on üçüncü günü Amasya müftisi Hâfız Mehmed Efendi nin azliyle fuhûl-i ulemâdan Tokadlı Şeyh Mustafa Efendi Amasya müftisi oldu. /44/ Rebiü l-âhir gurresinde Çiğdem Begoğlu Şirin Mehmed Aga bin Ali Aga nakîb kâ im-makâmı olub recebde Mehmed Paşa Câmi i vâ izi ve Yakut Paşa vakfı mütevellîsi fukahâdan Bolulu İbrahim Efendi vefât itdi. Ramazân gurresinde İsmail Adlî Efendi Amasya nâ ibi olub geldi. Hâcı Hüseyin Paşa Musullu dur. Amasyalı Abdülcelil-zâde Abdülcelil Aga bin Hâcı Hüseyin Aga bin Abdülcelil Efendi mahdûmu Musul mütesellimi ve gümrük emîni Hâcı Mehmed Aga nın oğludur. 9 Amucası Hâcı İsmail Paşa nın dâmâdı olub 1141 senesi şevvâlinin gurresinde Amasya mutasarrıfı ve kethüdâ-yeri Taşçıoğlu Hâcı Ahmed Aga Amasya mütesellimi oldu. 9 Mukâta a ve Mâlîye ve Ahkâm defterlerinde böyle görüldü. Ceddi Abdulcelil Ağa bin Hâcı Hüseyin Ağa Sultan Süleyman ın evkâfı mütevellisi olduğu da kendinin imzâsı ile görüldü. 19

20 Bunu müte âkıb Amasyalı Hâce Paşa-zâde Hâcı İbrahim Paşa da Sivas beglerbegisi olub vâli, mutasarrıf, alaybegi Yegen Bekir Beg, serdâr ve yeniçerilerde Revân harbine gitdiler. Esbâk kul kethüdâsı Amasyalı Türk /45/ Şa bân Aga nın kölesi Şahin Mehmed Aga Revân harbinde yeniçeri agası vekîli olub Amasya serdârı Türk Şa bânoğlu Altıncı Hüseyin Aga nın şecâ atini ve yararlığını görmekle kendisine dâmâd itdi. Bu sene Yörgüç Paşa vakfı mütevellîsi Amasya erkânından Yörgüçoğlu Hâcı Ömer Beg bin Mustafa Beg in vefâtına binâ en mahdûmu Hâcı Ahmed ve amuca-zâdeleri Hâcı Mustafa Beg bin Osman Beg ve Mehmed Beg bin Mehmed Beg müştereken vakfa mütevellî oldular senesi muharrem gurresinde Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg başa yân, Dânişoğlu Hâcı Osman Efendi hâcı-başı ve ayın yirmisinde Sancıoğlu Hâcı Hasan Aga şehir kethüdâsı, Sarı Beg-zâde Osman Beg de alaybegi oldu. Safer gurresinde Revân harbine giden Amasya mütesellimi Hâcı Ahmed Aga nın yerine Yeğen-zâde Hâcı Osman Beg mütesellim oldu ise de rebiü levvelde bu da Revân a gitdiğinden Muradoğlu Hâcı Mehmed Aga Amasya kâ im-makâmı oldu. Rebiü l-âhir gurresinde Hâcı Abdullah Efendi Amasya nâ ibi ve cümâd el-ûlânın yirmi beşinde Amasya serdârı Sakaoğlu /46/ Onsekizin İsmail Aga yararlık gösterdiğinden turnacı-başılık pâyesi ile Gence agası ve muhâfızı oldu. Ramazânda esbâk Müfti Hâce-zâde Hâcı Mehmed Efendi vefât itdi. Bu esnâda a yânın birbiri aleyhinde dedikoduları şiddetlendi. Çünkü bir tarafdan baş-a yân Gürcü-zâde Hâcı İbrahim Beg in pek taşkın hareketi, diğer tarafdan da Helvacı Hâcı İsmail Aga nın buna muhâlefeti günden güne kendini gösteriyordu. Her ikisinin de tarafdârları çokdu. Zi-l-ka denin on üçüncü gecesi her nasılsa kazâ en Hâcı İlyâs Mahallesi nde Hâcı İbrahim Beg in yaldızlı ve muhteşem konağı civârında bir hânede yangın çıkdı. Bu yangını derhâl söndürecek yerde Hâcı İbrahim Beg in muhâlifleri tarafından kasden yakıldığı söylendi. Bu yüzden bir kızıl kıyâmet kopdu. Her iki tarafın etbâ ı birbirine girdiğinden yangın büyüdü. Koca bir mahalle başdan başa yandı. Kanlar akdı. Çok canlar yakıldı. Ulemâ ve müşâbih bir tarafdan, hükümet ve zâbıta me mûrları diğer tarafdan araya girüb güç hâl ile kavga ve felâketin önü alınabildi. Bu esnâda şehir kethüdâsı Hâcı Hasan Aga ve a yândan Hâcı Bâkîoğlu Hâfız Mustafa Aga gibi ünlü bir kaç kimseler vefât itdi. /47/ İki tarafdan on kadar kimseler maktûl olub pek çok hâneler yağma idildi. İstanbul a şikâyetler yağdı. Selim Paşa Çankırılı dır. Can Arslan Paşa-zâde Hüseyin Paşa nın oğludur senesi muharrem gurresinde Amasya mutasarrıfı olub geldi. Her iki tarafdan yüz kadar kimseleri tevkîf iderek tahkîkâtına başladı. 20

21 Eski bir hânedân olan Hâce Paşa-zâde el-hâcc Ömer Aga bin Gâzi İbrahim Beg baş-a yân ve Pîrî Agaoğlu Hâcı Osman Aga hâcı-başı, Yakası Tellioğlu Hâcı Ahmed Aga da şehir kethüdâsı olmuşdu. Vak adan doğan da vâlara bakmak üzere Îdî-zâde Akif Mustafa Efendi de bâ-fermân-ı âlî hâkim oldu. Fakat Selim Paşa, Amasya nın a yân ve halkı arasındaki tefrika ve cidâlin büyük, hâdîs olan vak anın pek mühîm, Hâcı İbrahim Beg e karşı vaz iyetin müşkîl olduğunu gördü. Çünkü Hâcı İbrahim Beg in kapusı halkı, bir vezirin ma iyyeti kadar çok ve muntazam idi. Zaten İran harbi de pek kızışmış, Nadir Şah ın her tarafda galebesi yüzünden bir an evvel dârü l-harbe hareketi tâ cil idilmişdi. Vaz iyeti olduğu gibi bâb-ı âlîye bildirdi. Rebiü l-evvel /48/ gurresinde Murad Begoğlu Hâcı Mustafa Aga yı Amasya mütesellimi nasb iderek İran harbine gitdi. Rebiü l-evvelin on üçüncü günü tarafgirlik idiyor diyerek Müfti Şeyh Mustafa Efendi nin azliyle sâbık müfti Çorumlu Hâfız Mehmed Efendi yine Amasya müftisi oldu. Yeni cülûs iden Birinci Sultân Mahmud un lâlâsı esbâk kul kethüdâsı Amasyalı Hâce Alioğlu Salih Aga nın mahdûmu Osman Aga Rûm-ili pâyesi ile kapucılar kethüdâsı ve diğer Amasyalı Hâcı Feyzullahoğlu Gül Ahmed Aga bin Mehmed silâhdâr agası olduğundan kapu yoldaşları Helvacı Hâcı İsmail Aga tarafı sevinmişdi. Rebiü l-âhir gurresinde Amasya kadısı Amasyalı Mahmud Paşa-zâde Hâcı İbrahim Efendi İstanbul kadısı olduğundan Ankaralı Abdülkerim Efendi Amasya kadısı olub tarafından Hıfzı-zâde Hâcı Abdullah Efendi Amasya nâ ibi oldu. Bu esnâda Mısır vâlisi ve Anadolu müfettişi olan Köprülü-zâde Vezir Fazıl Abdullah Paşa pek düzgün kapusı halkı ile büyük ve parlak bir ihtifâl içinde Amasya ya gelüb Hâcılar Meydanı nda kurdurduğu çadırlarda ikâmet ve tahkîkâta mübâşeret iderek Amasya nın erkân ve a yânını, ulemâ ve meşâyihini da vet itdi. /49/ Fâzıl Abdullah Paşa, da vet itdiği zevâtı esnâfın kethüdâlarını, sâdâtın nakîblerini, halkın yiğit-başlarını tek tek dinledi. Bundan sonra Hâcı İbrahim Begle Helvacı İsmail Aga yı ve tarafdârlarından belli başlı kimseleri habs idüb ilk habs idilenlerden çoklarını, aceze gürûhunu salıverdi. Çünkü ilk def a Selim Paşa nın habs itdiği adamlar, halk tabakasındandı. İçlerinde asıl vak ayı ihdâs iden dişli kimseler yokdu. Dişli ve hâdiseyi çıkaranların her biri birer a yâna müntesibdi. Abdullah Paşa, vak ayı etrâfıyla yazub kâ imesini, ya ni tahkîkât evrâkını bâb-ı âlîye ve divân-ı hümâyûna gönderdi. Bir yıldan beri Köprü a yânı da cidâl ve kavgadan hâlî değillerdi. Köprü kadısı Amasyalı Ali Hulusi Efendi ye hitâben gelen fermân ile a yânın münâza âlarını hall ü fasla me mûr olmuşdu. Lâkin köprü a yânı Çeltekli Hâcı Mehmed Aga, Hâcı Süleyman Aga, Kirazoğlu Hâcı Hüseyin Aga pek cür etkâr olduklarından mes ele bir türlü halledilemiyordu. Bu yüzden Abdullah Paşa ya şikâyetler idilmişdi. 21