VERGİ DAİRESİ MÜDÜR YARDIMCISI GELİR MÜDÜR VEKİLİ PROJE DANIŞMANI : ERDOĞAN YILDIRANER DEFTERDAR

Transkript

1 TUVALET İŞLETMELERİNDE VERGİ KAYIP VE KAÇAĞININ ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ HAZIRLAYAN : HALİL MAT VERGİ DAİRESİ MÜDÜR YARDIMCISI GELİR MÜDÜR VEKİLİ PROJE DANIŞMANI : ERDOĞAN YILDIRANER DEFTERDAR VERGİ MEVZUATI VE UYGULAMASINA İLİŞKİN PROJE ÇALIŞMASI ELAZIĞ DEFTERDARLIĞI EKİM

2 İÇİNDEKİLER 1- GİRİŞ 2- DEĞERLENDİRME 3- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 4- SONUÇ 2

3 GİRİŞ: Vergi kayıp ve kaçaklarının çok sayıda nedenleri vardır. Bu nedenler her toplumda ve toplumların gelişmişlik düzeylerine göre farklılıklar gösterir. Günümüzde dünyanın hiçbir ülkesinde sıfırlanamayan, ancak ülkemizde büyük boyutlara ulaşmış olan vergi kayıp ve kaçaklarının nedenleri arasında önemli gördüklerimizi şu şekilde sıralayabiliriz: * Mali ve Ekonomik Nedenler, (Enflasyon, gelir dağılımı, vergi adaleti) * Hukuki Nedenler (Yasaların basit ve açık olmaması, sık değişikliğe uğraması, vergi oranlarının yüksekliği, istisna ve muafiyetler, üniter yapıdaki bozulma, cezalardaki yetersizlik, götürü usul, defter tutma hadleri, çek ve senetlerin kayıtlara girmemesi) * İdari Nedenler (Vergi idaresinin organik yapısı, teknik yapı, personel yapısı ve denetim mekanizması) * Sosyal Nedenler (Vergi ahlakı, mükellef psikolojisi ve tarihsel nedenler) * Siyasal Nedenler ve Baskı Gruplarından Kaynaklanan Nedenler Sadece bazılarını sayabildiğimiz yukarıdaki faktörlerin dışında bu konuda medeni hal, yaş, cinsiyet, ırki özelliklerin dahi rol oynadığı tespit edilmiştir. Bu projede umumi tuvaletleri işleten mükelleflerin vergi kaydının oluşturulması vergilendirilmesi ile ilgili konulara değinilecektir. DEĞERLENDİRME: Bilindiği gibi umumi tuvaletler genellikle Belediye, Diyanet Vakfı ve cami derneklerinin tasarrufunda bulunmaktadır. Belediyeler kendi tasarrufunda bulunan tuvaletleri 2886 Sayılı Devlet İhale Kanununa göre ihaleye vermekte, Diyanet Vakfı ve cami derneklerinin tasarrufunda bulunan tuvaletleri kira sözleşmeleri ile kiraya verdikleri ancak ihale ve kira sözleşmeleri düzenlenirken kiracılardan vergi kaydına ilişkin herhangi bir belge istenmediğinden, bu işletmeler mükellefiyet kaydı olmadan çalışabilmekte, elde ettiği gelirler vergilendirilememekte ve devlet vergi kaybına uğramaktadır. Bununla birlikte vergi kaydı bulunan tuvalet işletmelerinde ise, hizmet bedelinin düşük olmasından hizmetten yararlananların mali belge istememeleri 3

4 nedeniyle belge düzenine uyulmadığı, her ne kadar hizmet bedeli düşük olsa bile tuvalet hizmetinden yararlananların sayısının yüksek olması nedeniyle ciddi vergi kaybına neden olmaktadır. Bilindiği üzere 420 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde: 2. Kanuni dayanak ve yetki /1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun "Bilgi Verme" başlığını taşıyan 148 inci maddesinde "Kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecburdurlar" hükmüne yer verilmiştir. Aynı Kanunun 149 uncu maddesinde ise "Kamu idare ve müesseseleri (Kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dâhil) ile gerçek ve tüzel kişiler vergilendirmeye ilişkin olaylarla ilgili olarak Maliye Bakanlığı ve vergi dairesince kendilerinden yazı ile istenecek bilgileri belli fasılalarla ve devamlı olarak yazı ile vermeye mecburdurlar." hükmüne yer verilmiştir sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi hükmü uyarınca, bu Kanunun 149 uncu maddesine göre devamlı bilgi vermek zorunda olanlardan istenilen bilgiler ile vergi beyannameleri ve bildirimlerin, şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında verilmesi, beyanname ve bildirimlerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususlarında izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, beyanname, bildirim ve bilgilerin aktarımında uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye, bu zorunluluğu beyanname, bildirim veya bilgi çeşitleri, mükellef grupları ve faaliyet konuları itibarıyla ayrı ayrı uygulatmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir sayılı Kanunun yukarıda belirtilen maddeleri ile Maliye Bakanlığına verilen yetkiye istinaden bu Tebliğin konusunu teşkil eden abone bilgileri (mevcut, yeni tesis edilen, değişen veya kapanan abonelere ilişkin abonelik bilgileri) ile tüketim bilgilerinin elektronik ortamda [Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi Transfer Sistemi (BTRANS) aracılığıyla ( gönderilmesi zorunluluğu getirilmiştir. 4

5 2.4. Bilgi verme zorunluluğu getirilen şirketler ve OSB tüzel kişiliklerinin kapsamı, bilgi verme şekli, dönemi, zamanı, bilgi gönderilmesi ve diğer hususlara ilişkin açıklamalara Tebliğin takip eden bölümlerinde yer verilmiştir. 3. Bilgi verme zorunluluğu getirilen şirketler ve OSB tüzel kişiliklerinin kapsamı 3.1. Bilgi verme zorunluluğunun başladığı gün olan 1 Ocak 2013 tarihi itibariyle; a. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan, elektrik dağıtım lisansı almış tüm elektrik dağıtım şirketleri ile OSB tüzel kişilikleri, b. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan doğalgaz dağıtım lisansı almış şirketler, Bu Tebliğin konusunu teşkil eden abone bilgileri ile tüketim bilgilerini belirlenen format ve standartlara uygun olarak Maliye Bakanlığına göndermek zorundadırlar Bu Tebliğin yayımı tarihinden sonra Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan, elektrik ve doğalgaz dağıtım lisansı alan şirketler ve OSB tüzel kişilikleri de bu kapsamda söz konusu bilgileri belirlenen format ve standartlara uygun olarak Maliye Bakanlığına göndermek zorundadırlar. 6. Diğer hususlar /4/1998 tarihli ve 4358 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasında "Kamu idare ve müesseseleri ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığınca belirlenecek işlemlerin yapılması sırasında, bu işlemlere muhatap veya taraf olan gerçek ve tüzel kişilerin vergi kimlik numarasını tespit etmek ve bu işlemlere ilişkin belge, hesap ve kayıtlarında vergi kimlik numaralarına da yer vermek zorundadırlar. Belirlenecek işlemlere muhatap veya taraf olan kişiler, vergi kimlik numaraları olmadığı takdirde, işlemlerin tamamlanmasından önce vergi kimlik numarası almak zorundadırlar." hükmüne yer verilmiştir sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, vergi kimlik numarası kullanımının yaygınlaştırılması kapsamında, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan elektrik dağıtım lisansı alan şirketlere, OSB tüzel kişiliklerine ve doğalgaz dağıtım lisansı alan şirketlere, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren her türlü gerçek ve tüzel kişi müşterilerinin abone işlemi tesisini yapmadan ve sözleşme düzenlemeden önce vergi kimlik numaralarını tespit ederek ilgili belge, hesap ve kayıtlarında kullanma zorunluluğu getirilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan gerçek kişilerde T.C. kimlik numarası, yabancı kimlik numarası bulunan yabancı gerçek kişilerde ise yabancı kimlik numarası vergi kimlik numarası olarak kullanılacaktır. 5

6 6.3. Getirilen bu zorunluluk kapsamında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan elektrik dağıtım lisansı alan şirketler ve OSB tüzel kişilikleri ile doğalgaz dağıtım lisansı alan şirketler; işyerleri için tesis edilecek elektrik ve doğalgaz abonelik taleplerinde işyeri abone işlemi tesisini yapmadan ve sözleşme düzenlemeden önce Gelir İdaresi Başkanlığının kurumsal internet sayfası üzerinden, işyeri aboneliği yaptıracak gerçek veya tüzel kişinin vergi mükellefiyetinin bulunup bulunmadığını elektronik ortamda sorgulayacaklardır. Vergi mükellefiyeti bulunmayan gerçek veya tüzel kişinin işyeri abone işlemi tesis edilmeyecek ve sözleşme düzenlenmeyecektir. Gerçek veya tüzel kişilerin vergi mükellefiyeti durumu sadece Gelir İdaresi Başkanlığının kurumsal internet sayfası üzerinden elektronik ortamda sorgulamak suretiyle araştırılacak ayrıca gerçek veya tüzel kişilerden vergi mükellefiyeti durumuna ilişkin herhangi bir belge istenmeyecektir Ocak 2013 tarihinden önceki döneme ilişkin aktif abonelere ait mevcut abonelik bilgilerinin Maliye Bakanlığınca (Gelir İdaresi Başkanlığı BTRANS aracılığıyla) duyurulacak format ve standartlar doğrultusunda 31 Ocak 2013 tarihi saat 24.00'e kadar elektronik ortamda Maliye Bakanlığına (Gelir İdaresi Başkanlığı BTRANS aracılığıyla) gönderilmesi gerekmektedir Ocak 2013 tarihinden önceki döneme ilişkin aktif abonelere ait abonelik bilgilerinin Maliye Bakanlığınca (Gelir İdaresi Başkanlığı BTRANS aracılığıyla) duyurulacak format ve standartlar doğrultusunda güncellenerek en geç 31 Aralık 2013 tarihi saat 24.00'e kadar elektronik ortamda Maliye Bakanlığına (Gelir İdaresi Başkanlığı BTRANS aracılığıyla) gönderilmesi gerekmektedir. Her ne kadar ilgili tebliğ ile elektrik dağıtım lisansı olan şirketler ve doğalgaz dağıtım lisansı olan şirketlere 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren her türlü gerçek ve tüzel kişi müşterilerinin abone işleri tesisi yapmadan ve sözleşme düzenlenmeden önce vergi kimlik numaralarını tespit etme ve belge hesap ve kayıtlarda kullanım zorunluluğu ve vergi mükellefiyeti bulunmayan gerçek ve tüzel kişilerin işyeri abone tesisi işlemini yapmayacakları hakkında mevzuat düzenlemesi yapılmış ise de; genel olarak umumi tuvaletlerin kiralanmasında ihale kararlarında ve kira kontratlarında elektrik, doğalgaz ve su giderlerinin kiracı tarafından karşılanacağına ilişkin hükümler olmasına rağmen sayaçların ayrılması ve abonelik bilgilerinin değişmesine ilişkin hükümler bulunmadığı, dolayısıyla kiraya veren adına olan abonelik devam ettiğinden yukarıdaki mevzuat düzenlemelerinden vergi kayıp ve kaçağını önlemede beklenen fayda sağlanamamaktadır sayılı ödeme kaydedici cihaz kanununun 1 maddesinin 1 fıkrasında Satışı yapılan malları aynen veya işledikten sonra satışını yapanlar dışındaki kimselere satan veya aynı kimselere hizmet veren birinci ve ikinci sınıf 6

7 tüccarlar, bu kanuna göre ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetindelerdir. dendiği, buna göre defter tutan tuvalet işletmelerinin ÖKC kullanma mecburiyeti olduğu, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 206 No. lu tebliğine göre müşterinin yoğun olduğu ve bu nedenle ödeme kaydedici cihazların yetersiz kaldığı zamanlarda diledikleri takdirde dip koçanlı perakende satış fişi kullanma imkânı getirilmesine rağmen, hizmet bedelinin düşük olmasından dolayı hizmetten yararlananlarca belge talep edilmemesi nedeniyle belge düzenine uyulmadığı, basit usul mükelleflerde ise müşterilerin istememesi halinde belge vermedikleri günlük hâsılat için gün sonunda tek fatura uygulaması en son 287 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile tarihine kadar uzatılmasına rağmen, jbelge verilmeyen hâsılat için gün sonunda toplu fatura düzenlenmediğinden önemli ölçüde vergi kaybına sebebiyet verilmektedir. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1.Tuvalet işletmelerin kiraya verilmesinde, kiralayanlar tarafından sözleşme veya kira kontratı düzenlenmeden önce kiracıdan Vergi Dairesinde kaydı olduğuna dair belge istenmesini kanuni zorunluluk haline getiren, zorunluluğa uymadan işlem yapanlara ceza uygulaması öngören yasal düzenlemeler yapılmalıdır. 2.Sözleşmelerde veya kira kontratlarında elektrik, doğalgaz, su giderlerinin kiracıya ait olacağına ilişkin hükümlerin yanında, bu giderlere ilişkin sayaçların genel sayaçlardan ayrılarak kiracı adına abonelik tesis edilmesine ilişkin hükümlerin konulmasının kanuni zorunluluk haline getirilmesi için yasal düzelmemeler yapılmalıdır. 3.Tuvalet işletmelerinde işletmeye madeni para atılarak girilen ve atılan her paranın ödeme kaydedici cihaz hafızasına otomatik olarak kayıt edildiği turnike sistemi ile girişin sağlanması için teknik ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Basit usul tuvalet işletmelerinde ihtiyari olan ödeme kaydedici cihaz kullanımını bu sektöre münhasır olmak üzere kanuni zorunluluk haline getirilmesi ve yukarıdaki uygulamanın bu mükellef grubunu da kapsaması için yasal düzenleme yapılmalıdır. 4.Defter tutan mükelleflerin bu sektöre münhasır olmak üzere iş yoğunluğu dikkate alınarak belgesini istemeyen hizmetten yararlananlardan tahsil ettiği tutarlar için gün sonunda ödeme kaydedici cihaz hafızasından alınan kayıtlara göre muhtelif müşteriler ibareli toplu fatura düzenlemelerine imkân tanıyan yasal düzenlemeler yapılmalıdır. 7

8 SONUÇ Ülkemizin önemli ekonomik sorunlarından biri olan kayıt dışılık; rekabet gücünü önemli ölçüde etkilemekte ve kamu finansman yapısının sağlıklı işlemesine engel olmaktadır. Kayıt dışılıkla mücadele, ekonomide haksız rekabetin önlenmesi ve ekonomik gelişmelerin sağlıklı bir seyir izlemesinde büyük önem arz etmektedir. Ayrıca kayıt dışı ekonomiyle mücadelede başarı sağlanabilmesi; başta kamuoyu olmak üzere tüm kesimlerin desteğine, ilgili tüm kurum ve kuruluşların katkıları ile hazırlanan etkin bir izleme ve değerlendirme sisteminin oluşturulmasına bağlıdır. Tuvalet işletmelerinin kiraya verilmesinde; sözleşme yapılmadan veya kira kontratı düzenlenmeden önce kiraya verenler tarafından kiracılardan vergi mükellefiyet kaydının aranması bu sektördeki kayıt dışı çalışmanın önüne geçecektir. Kayıtlı mükelleflerde ise; ödeme kaydedici cihaz bağlantılı turnike giriş sistemi ile hizmetten yararlananlardan tahsil edilen giriş ücretlerinin tamamının kayıt altına alınması sağlanacaktır. Ayrıca süzme saat tabir edilen saat uygulaması ile gerek belediye gerekse kamuya yararlı kuruluşların (diyanet vakfı ve cami dernekleri) giderlerinde azalma olacağından, bir taraftan kamu giderleri azalırken diğer taraftan bütçe geliri tahsilâtında artış sağlanacaktır. 8

9 KAYNAKÇA VERGİ USUL KANUNU VE TEBLİĞLERİ GLİR VERGİSİ KANUNU VE TEBLİĞLERİ ÖDEME KAYDEDİCİ CİHAZ KANUNU 9