5355 SAYILI MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ KANUNU VE KÖY BİRLİKLERİ - TOPLUM KALKINMASI İLİŞKİSİ

Transkript

1 Çalışmanın yayınlanmış son hali için lütfen bkz. Palabıyık, H., Kara, M., 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve Köy Birlikleri-Toplum Kalkınması İlişkisi, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-2: Uygulama, H. Özgür, M. Kösecik (Ed.), 25-47, Nobel Yayınları, Ankara, SAYILI MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ KANUNU VE KÖY BİRLİKLERİ - TOPLUM KALKINMASI İLİŞKİSİ Mustafa KARA ve Hamit PALABIYIK 1. GİRİŞ Ülkemizde kamu yönetimi alanında son yıllarda yapılan çalışmalarda yerel yönetimler reformları ve ilgili konuların önemli yer tuttuğu görülmektedir. Çoğu çalışmada küreselleşme süreciyle birlikte kamu yönetimi ve yerel yönetimler konularında ortaya çıkan yeni eğilimler incelenmiş; yerel yönetim reformları kapsamında İl Özel İdaresi Kanunu, Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Belediye Kanunu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, tarih sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu nun köy birlikleri ve toplum kalkınması çerçevesinde incelenmesi çalışmamızın başlıca amacını oluşturmaktadır. Dünyada meydana gelen değişimler sonucunda kamu yönetimi teorisi ve pratiğinde ortaya çıkan yeniliklerin kamu yönetimi sistemimize yansıması ve kamu yönetimi sistemimizdeki sorunların idareyi reform yapmaya zorlaması ülkemizde son yıllarda gerçekleştirilmeye çalışılan kamu yönetimi reformlarının temelinde yatan başlıca nedenlerdir. Özellikle 20. yüzyılda siyasal, sosyal, ekonomik, kültürel ve bilimsel alanlarda meydana gelen değişimlerin farklı özellikleri ve önemleri dolayısıyla kamu yönetimi teorisi ve pratiği üzerinde önemli etkileri olmuştur. II. Dünya Savaşı sonrasında başta ABD olmak üzere uygulanan refah devleti politikaları, ardından 1980 lerden itibaren dünyayı saran yeni sağ liberalizm akımı, tüm olumsuzlukların nedeni olarak fazla büyümüş devlet bürokrasisini görmüş ve bunun küçültülmesi gerekliliğini savunmuştur. Yeni sağ liberalizmin devlet yapısıyla ilgili çözümü ise ekonomik olarak küçülmüş, siyasal olarak güçlenmiş devlet yapısının kurulmasıdır. Kısacası, bu yeni devlet anlayışında küçültülen devletin etkinleştirilmesi amaçlanmaktadır (Baltacı, 2004: ). Genel olarak günümüz beklentilerini ve gelişmelerini karşılayamayan kamu yönetimi sistemimizin başlıca sorunlarını güçlü merkezi ve hantal yapı, kırtasiyecilik, yönetimde dışa kapalılık ve gizlilik, demokratik katılımcı pratiklerde eksiklikler şeklinde özetleyebiliriz. Diğer yandan dünyada meydana gelen küresel değişimlerin kamu yönetimi uygulamalarına yansımasının devletin yeniden inşası, siyaset-yönetim dengesinin yeniden kurulması, şeffaf ve dürüst yönetimin geliştirilmesi ve yerelleşme yönündeki eğilimleri hızlandırdığı görülmektedir (Palabıyık, 2004: 38-41) lı yıllar her alanda olduğu gibi, kamu yönetimi alanında da önemli değişikliklere yol açmıştır. Bu dönemde bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, küreselleşme sürecinin hızlanması ve buna paralel olarak ulus devlet anlayışındaki değişiklikler, demokrasiye ve insan haklarına verilen önemin yoğunlaşması, piyasanın güçlenmesi, devletin daha da etkinleştirilerek küçültülmesine yönelik düşüncelerin artması, geleneksel yönetim anlayışının halkın artan taleplerini ve beklentilerini karşılamakta yetersiz kalması, yönetimde yeni kamu yönetimi anlayışının gelişimi kamu yönetiminin yapılanmasında ve işgörme anlayışında önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir (Memişoğlu, 2006: 81). Sonuç olarak, kamu yönetimi reformu özde idari yapı ve hizmet sunumunda yerelleşmeyi-ademi merkezileşmeyi hedeflemekte, işgörme anlayışında özel yönetime özgü yeni anlayış ve teknikleri bünyesine uydurmayı amaçlamaktadır. Yerelleşme ile yerel yönetim ve yerel özerklik anlayışının geliştirilmesi, demokrasi kültürünün halk tabanına yayılması, sivil toplum katılımının artırılması, yerel ölçekte işbirliği ve iş görme ve sorumluluk alma kapasitesinin artırılması öngörülmektedir. Ancak, yerinden yönetimleştirmeden beklenen bu yararların aksine, reform genel olarak merkeziyetçi anlayışla ve yerel

2 yönetimlerin yeterli katkısı alınmadığı gerekçesiyle de eleştirilmektedir (Gül, 2005: 46). Çalışmada ilk olarak, mahalli idareler reformları kapsamında yer alan 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu nun getirdiği düzenlemeler değerlendirildikten sonra, köylere hizmet götürme birlikleri (KHGB) ile toplum kalkınması/kırsal kalkınma ilişkileri incelenecek; son olarak, 2004 yılında Çanakkale ve ilçelerinde köylere hizmet götürme birlikleri üzerine yapılan araştırmanın sonuçları değerlendirilerek çalışma tamamlanacaktır SAYILI MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ KANUNU Ülkemiz yerel yönetim sistemi içinde il özel idaresi, belediye ve köy yönetimlerinden oluşan yerel yönetim birimlerimiz, ilgili yasalarında kendilerine verilmiş görevlerini yine hukuken tanımlanmış gelir kaynaklarını kullanarak yerine getirmeye çalışmaktadırlar. Yerel yönetim birimlerinin çeşitli hukuki, sosyal, kurumsal, ekonomik ve yönetsel nedenlerden dolayı özellikle yerel hizmetlerin demokratik anlayış içinde etkin biçimde görülmesinde önemli aksaklıklar görülmektedir. Bu nedenle yerel yönetimlerimiz, dünyadaki benzer örneklerinde olduğu gibi, kendi aralarında birlikler kurarak ilgili hizmet alanlarında güç birliği yapmaktadırlar. Yerel yönetim birlikleri konusunda yapılan sınırlı sayıdaki çalışmalar, Türkiye deki yerel yönetim birliklerinin sayısının 1960 lı yıllardan itibaren artmaya başladığını göstermektedir (Sayın, 2004; Geray, 1999: 35). Bununla birlikte ülkemizde yerel yönetim birliklerine özgü yasal düzenlemenin son döneme kadar olmayışı nedeniyle birliklerimiz, haklarındaki çok sınırlı bilgiyle uzun süre gözlemlenemeyen, yönlendirilemeyen ve denetlenemeyen kurumlar biçiminde ifade edilerek faaliyetlerini sürdürmüşlerdir (Sayın, 2004). Bu eksikliği gidermek amacıyla farklı dönemlerde hazırlanan yerel yönetimlerde yeniden yapılanma yasa tasarılarında (Özellikle ve 2001 yıllarında hazırlanan tasarılar) yerel yönetim birlikleri de ele alınmıştır. Ancak, bu dönemdeki tasarılar yasalaşamamış, yerel yönetim birlikleri konusundaki müstakil yasal düzenleme, kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması çalışmaları çerçevesinde yerel yönetimler reformu kapsamında hazırlanan 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ile gerçekleştirilebilmiştir. Sonuç olarak birlikler, yerel yönetimlerin hizmet uygulamalarında ortaya çıkan pratik bir teşkilatlanma ve çözüm üretme mekanizmasıdır. Özellikle de bütçe imkânları yetersiz olan yerel yönetim birimlerinin bir araya gelmesi ile iş ve hizmet üretme mekanizmasının harekete geçirilmesi bu uygulamanın ortaya çıkış noktasıdır (Can ve Yıldız, 2004: 116). Kısacası, yerel yönetim birimleri arasındaki işbirliği ve güç ortaklığının kurumlaşmış hali yerel yönetim birlikleri şeklinde adlandırılmaktadır (Özhan ve Yeter, 1995: 9). Kırsal alandaki önemli örgütlenme ve işbirliği biçimlerinden olan yerel yönetim birlikleri aracılığıyla, hizmetin gerektirdiği uygun ölçekte hizmet birimleri oluşturularak ortak ihtiyaçların karşılanmasında güç birliğine gidilmektedir. Bu birliklerin çoğunluğunu uygulamada köylere hizmet götürme birlikleri (KHGB) ve sulama birlikleri oluşturmaktadır. KHGB kırsal kesimde altyapı hizmetleri ve gelir getirici hizmetlerin geliştirilip yaygınlaştırılmasında yerel kaynakları harekete geçirmeyi amaçlayan, kamu görevlilerinin geliştirdiği bir kalkınma modeli olarak kırsal alanın büyük bir bölümünde uygulanmaktadır. Çok başarılı kalkınma projeleri uygulayan birlikler bulunmasına karşın bu birliklerin çoğu kıt kamu kaynaklarından azami ölçüde istifade etmeye çalışmakta, mülki idare amirleri ve teşkilatları birlik hizmetlerinde görev almaktadırlar. Bu nedenle (1) Birliklerde üretici ve halk yönetime doğrudan katılamamaktadır, (2) Üreticinin, ürünlerin işlenmesi, pazarlanması, depolanması ve kırsal altyapı hizmetlerinin projelendirilmesi konusundaki kararlara katılımı sınırlı kalmakta, kamu yetkilileri alınan karlarda daha etkili olmaktadırlar, (3) Vali ve/veya kaymakamların

3 görev yerlerinin değiştirilesi, birliklerin ve uygulamaların sürekliliğini olumsuz yönde etkilemektedir (DPT, 2006a: 24-25). Yerel yönetim birlikleriyle ilgili uluslararası ve ulusal bazı hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Yerel yönetim birlikleriyle ilgili hükümlerin yer aldığı uluslararası sözleşmelerden ilki 1985 tarihli Yerel Yönetimler Evrensel Bildirgesi dir. Bildirgenin 9 uncu maddesinde birliklere ilişkin aşağıdaki düzenlemeler yer almaktadır ( a, ): Yerel yönetimler, yetkilerini kullanırken, ortak çıkarların savunulması ve geliştirilmesi ve üyelerine belli hizmetler sağlanması için birlik kurma yetkisine sahip kılınmalı; Diğer yönetim kademeleri, yerel yönetimlerle ilgili yasal düzenlemeler konusunu da, yerel yönetim birliklerine danışmalıdır. Yerel yönetim birlikleriyle ilgili hükümlerin yer aldığı uluslararası sözleşmelerden diğeri de yine 1985 tarihli Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı dır. Türkiye tarafından 1988 yılında imzalanan ve bazı maddelerine çekince konularak Bakanlar Kurulu tarafından onaylanarak yürürlüğe giren (R.G: ) Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı nın 10 uncu maddesi, yerel makamların birlik kurma ve birliklere katılma hakkını aşağıdaki şekilde düzenlemektedir ( ): Yerel makamlar yetkilerini kullanırken, ortak ilgi alanlarındaki görevlerini yerine getirebilmek amacıyla, başka yerel makamlarla işbirliği yapabilecekler ve kanunlar çerçevesinde birlikler kurabileceklerdir. Her devlet, yerel makamların ortak çıkarlarının korunması ve geliştirilmesi için birliklere üye olma ve uluslararası yerel makamlar birliklerine katılma hakkını tanıyacaktır. Yerel makamlar, kanunla muhtemelen öngörülen şartlar dahilinde, başka devletlerin yerel makamlarıyla işbirliği yapabilirler. Ülkemizde ise yerel yönetim birliklerine ilişkin ilk düzenleme, 1961 Anayasasında Mahalli idarelerin kendi aralarında birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla düzenlenir, bu idarelere görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır (md. 166/4) biçimindedir Anayasası nda da belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla yerel yönetimlerin aralarında birlikler kurmalarına ilişkin hükümler yer almaktadır. Buna göre: Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi aralarında Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla düzenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır (md.127/5) denmektedir. Her iki anayasanın birliklere ilişkin hükümlerinin benzediği görülmektedir. Her ikisinde de birliklere ilişkin doğrudan hüküm yer almamakta, yerel yönetimlerin yasallığı ilkesi düzenlenirken birlik kurulmasından söz edilmektedir. İki anayasada da geçen Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır hükmü ile aslında birlikler değil yerel yönetimler kastedilmektedir. İki anayasamızı karşılaştırdığımızda ilk olarak, 1982 Anayasası nda 1961 Anayasası ndan farklı olarak belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla ibaresi yer almaktadır. Bu düzenleme sonucu birlik kurma amaç bakımından sınırlanmakta, genel amaçlı birlik kurmanın önüne geçilmek istenmektedir (Sayın, 2004). İkincisi, 1982 Anayasası ile birlik kurma Bakanlar Kurulunun iznine bağlanmıştır. Daha önce açıklanan Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı na ve demokratik ilkelere aykırı olan bu tür vesayet yetkisinin temelinde 1982 Anayasası nın merkeziyetçi ve güçlü yürütmeyi birlikleri de denetim altında tutarak hedeflemiş olmasının etkisi vardır (Emre, 2000: 311).

4 1982 Anayasasıyla birlik kurmanın Bakanlar Kurulu iznine tâbi tutulmasıyla ülkemizdeki yerel yönetim birliklerinin sayısındaki artış hızı yavaşlamıştır. Ancak 1990 lı yıllardan itibaren Devlet Su İşleri (DSİ) ve yerel yönetimlerimizin uluslararası kredilerden faydalanabilmek amacıyla sulama, kentsel altyapı ve turizmi geliştirme amaçlı birlikler kurmaları hem ülkemizdeki birlik sayısını ve çeşitliliğini arttıran bir etken olmuştur ( b-c, ) sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ndan önce yerel yönetim birliklerini düzenleyen müstakil bir yasa olmadığından eski İl Özel İdaresi, Büyükşehir Belediyesi ve Belediye Kanunlarında birliklere ilişkin ifadeler yer almaktaydı. Bu dönemde köylere hizmet götürme birliklerinin hukuksal ve örgütsel yapısını düzenlemek amacıyla İçişleri Bakanlığı tarafından 1989 da Tip Tüzük hazırlanarak valiliklere gönderilmiş, birliklerin bu tüzüğe göre oluşturulması istenmiştir. Ancak, tüzüğün mülki idare amirlerince değişik şekillerde yorumlanması sonucunda birliklerin hukuksal ve örgütsel yapıları konusundaki sorunlar çözümlenememiş; Sonuçta, Yerel Yönetim Birlikleri konusu 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ile düzenlenmiştir. Geçici hükümleriyle 26 maddeden oluşan Mahalli İdare Birlikleri Kanunu, yerel yönetim birliklerinin hukukî statüsünü, kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektedir (md. 1). Kanunun genel gerekçesi (Başbakanlık, 2004) incelendiğinde: Yeni kamu yönetimi anlayışının yönetimde etkinliği ve verimliliği temel aldığı ifade edilerek, geleceğin belirsizliklerine karşı hazırlıklı olma, hızlı karar alma, sorunlara süratle çözüm üretme ve değişime uyum sağlayabilmek için yerel yönetimlerde de bir değişim ve dönüşümün gerekli olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle, yerel yönetimlerdeki aşırı bürokratik yapının kaldırılması, çalışma yöntem ve süreçlerinin sorgulanması gerekliliğine dikkat çekilmektedir. Kamu hizmetlerinin sunumunda mahalli idarelere daha fazla görev ve sorumluluk verilmesinin, merkezi idare ile yerel yönetimler arasındaki yetki ve kaynak dağılımının değiştirilmesini de zorunlu kıldığı belirtilmektedir. Demokrasinin yaygınlaşması, refah artışı, teknolojik gelişmeler ve demografik yapıdaki değişimlerin, ihtiyaç ve taleplerin artmasına ve çeşitlenmesine neden olduğu ifade edilen gerekçede bu durumun yerel yönetimlerin ortak ihtiyaçları karşılamak için iş birliği yapmalarını zorunlu hale getirdiği belirtilmektedir. Birliklerin, üyelerine göre daha büyük nüfus grupları ve coğrafi alana hizmet götürmeleri nedeniyle, hizmetlerin etkili ve verimli sunulmasında önemli işleve sahip oldukları hatırlatılarak, yerel yönetimlerin aralarında işbirliği yapmalarına izin veren düzenlemelerin uzun yıllardır bulunmasına karşın, uygulamada bunların hizmetleri kendi aralarında ortaklaşa görmelerini sağlayacak mekanizmaların yeterince gelişmemiş olduğuna dikkat çekilmektedir. Son olarak, anayasamızın 127. maddesinin ve Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartının yerel yönetimlerin kendi aralarında iş birliği yapabilmelerini ve birlik kurabilmelerini öngördüğü ifade edilerek, bu uygulamanın aynı zamanda günümüzde ulusal sınırları aşarak, yerel yönetimlerin sınır ötesi işbirliğinde bulunmak için kullandıkları araçlardan biri haline geldiği belirtilmektedir sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu (MİBK) düzenlemelerinden bazıları aşağıdadır: Birlik kurulması konusunda Bakanlar Kurulundan izin alınması gerektiği hükmü korunuyor: Kanunda ilk olarak, 1982 Anayasasında da yer alan yerel yönetim birliği kurulması konusunda Bakanlar Kurulu nun izninin alınması hükmünün korunduğu görülmektedir (md. 4). Ancak, kurulmuş birliğe katılma ve birlikten ayrılma konusunda Bakanlar Kurulu nun izni gerekmediği, ilgili birlik meclisinin vereceği kararın bu konuda yeterli olacağı belirtilerek birliğe katılma ve birlikten ayrılma işlemleri kolaylaştırılmıştır. Bazı önemli projelerin yürütülmesi açısından kurulan birliğe katılmak zorunlu hale getiriliyor: Kanunun yürürlüğe girmesinden önce birlik kurma ve birliğe katılma konusunda yerel yönetimler tamamen serbest bırakılmıştı. Bu durumda birlik kurulması gereken bir konuda ilgili köylerden birisi

5 birliğe katılmama kararı alırsa mülki idare amirlerinin o köy üzerinde herhangi bir yaptırımları bulunmamaktaydı. Sonuç olarak merkezi yönetim tarafından yapılan ve kırsal alanların kalkınması açısından hayati önemi olan parasal kaynaklar çoğu zaman israf edilmekteydi (Geray, 1974: 171). MİBK nda da mahalli idareler genel olarak birlik kurma ve birliğe katılma konusunda serbest bırakılmış, ancak su, atık su, katı atık ve benzeri altyapı hizmetleri ile çevre ve ekolojik dengenin korunmasına ilişkin projelerin zorunlu kılması durumunda; Bakanlar Kurulu nun, ilgili mahalli idarelerin, bu amaçla kurulmuş birliğe katılmasına karar verebileceği belirtilmiştir. Bu fıkrada belirtilen birliklerden ayrılmanın da Bakanlar Kurulu nun iznine tâbi olacağı belirtilerek kaynak israfının önüne geçilmesi hedeflenmiştir (md. 4). Genel amaçlı ve amacı açıkça belirtilmeyen birlik kurulamayacak: MİBK ndan önce kurulan birliklerin neredeyse tamamı genel amaçlı ya da amacı net bir şekilde belirtilmemişken (Sayın, 2004), bu kanunda yerel yönetimlerin bütün görevlerini kapsayacak şekilde genel amaçlı veya amacı açıkça belirlenmemiş birlik kuramayacakları belirtilmektedir (md. 4). Birliklerinin hak ve yetkileri artırılmaktadır: Yerel yönetim birliklerinin, tüzüklerinde birliğe devredilmesi öngörülen yerel ortak nitelikli hizmetlere ilişkin olarak üye yerel yönetimlerin hak ve yetkilerine sahip oldukları belirtilmektedir (md. 6). Birlik meclisleri için olağanüstü toplantı imkânı öngörülüyor: Birlik başkanının, üye mahallî idare meclislerinden birinin talebi, birlik meclisi üyelerinin üçte birinin gerekçeli teklifi veya acil durumlarda kendisinin lüzum görmesi üzerine birlik meclisini olağanüstü toplantıya çağırabileceği belirtilerek (md.11), birlik meclisleri için olağanüstü toplantı imkânı öngörülmektedir. Birliklerde idari işlerin aksamadan sürmesi hedeflenmiştir: Birlik meclisinin feshi durumunda, yeni meclis oluşuncaya kadar birlik meclisi ve birlik encümenine ait görevler, ulusal düzeyde kurulan birlikler için İçişleri Bakanlığı nca, diğer birlikler için birlik merkezinin bulunduğu yer mülkî idare amirince kamu görevlileri arasından biri başkan olmak üzere görevlendirilecek beş kişilik bir heyet tarafından yürütüleceği belirtilerek (md.12), böylece meclisin feshi durumunda temsil esasına göre oluşturulan encümen yerine farklı bir çözüm önerilmek suretiyle, birliklerde idari işleyişin aksamadan sürmesi amaçlanmıştır (Can, 2006). Birliklerin örgütsel yapısında düzenlemeler yapılmıştır: Mahalli idare birliklerinin organları belediyelerin örgütsel yapısına benzer şekilde birlik meclisi, birlik encümeni ve birlik başkanı şeklinde düzenlenmiştir (md. 7). MİBK ndan önce birliklerin yazışma, yönetim ve sekreterlik gibi işleri il, ilçe ya da belediyelerde çalışan kamu görevlileri tarafından yürütülmekteydi. Özellikle Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin (KHGB) örgütsel yapısının nasıl şekilleneceği ve kimin hangi işi yapacağı net şekilde ifade edilmemişti. KHGB nde ilçe yazı işleri müdürleri, mal müdürleri gibi kaymakamlık çalışanları birlik işlerini takip etmekteydiler. MİBK nda ise, norm kadroya uygun olarak birlik teşkilâtının birlik müdürü, yazı işleri, malî işler birimleriyle birliğin faaliyet alanına göre kurulacak teknik işler biriminden oluşacağı belirtilmektedir (md. 17). Ülke düzeyinde kurulan birliklerle üye sayısı yüzden fazla olan birliklerde ise birlik teşkilatının genel sekreter, yazı işleri ve malî işler birimleriyle birliğin faaliyet alanında olmak ve sayısı üçü geçmemek üzere birlik meclisinin kararıyla kurulacak diğer birimlerden oluşacağı belirtilmektedir. Yine kanunda kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan memurların, Belediye Kanununda belirtilen esas ve usullere göre birlik genel sekreteri veya diğer üst yönetici kadrolarında görevlendirilebilecekleri ve bu kişilere birlik encümeni kararıyla ek ödeme yapılabileceği belirtilmektedir (md. 17). Mahalli idare birliklerinin örgütsel yapısını ve işleyişini düzenleyen diğer bir belge de, Mahalli İdare Birlileri Tip Tüzüğü dür sayılı MİBK na uygun olarak yeniden düzenlenen Tip Tüzük, farklı türdeki mahalli idare birlikleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Tip tüzüğün mahalli idare

6 birliklerinin hâlihazırdaki birlik tüzüklerini Kanuna uygun hale getirirken veya yeni tüzük hazırlanırken yardımcı olmak ve yol göstermek amacıyla hazırladığı belirtilerek, mahalli idare birlikleri için asıl bağlayıcı olanın Kanun olduğu ifade edilmektedir (Tip Tüzük için bkz. İçişleri Bakanlığı, 2006a). Köylere hizmet götürme birlikleri ayrı bir madde ile düzenleniyor: MİBK nun yürürlüğe girmesinden önce özellikle KHGB nin hukuksal ve örgütsel yapısını düzenleyen yasal düzenlemeler bulunmamaktaydı tarih 1580 sayılı Belediye Kanunu genel olarak belediye birliklerinin kuruluş ve işleyişini düzenlemekteydi. İller ve köyler arasında kurulan birlikler de kendi hukuki yapılarını 1580 sayılı Belediye Kanununa uygun hale getirmekteydiler. MİBK nun 18 inci maddesi KHGB ni düzenlemektedir. Buna göre; ilçelerde, tarım ürünlerinin üretim ve pazarlanması hariç olmak üzere, köylere ait hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bu hizmetleri bizzat yapmak/yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, KHGB kurulabileceği, bu konuda Bakanlar Kurulu nun genel izin vermeye yetkili olduğu ve birlik başkanının merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde kaymakam olduğu belirtilmektedir (md. 18). Kamu kurumları köye yönelik hizmetlerini KHGB aracılığıyla gerçekleştirebilecekler: Bunun için gereken kaynağın ilgili birliklere aktarılacağı ve söz konusu işin, birliğin tâbi olduğu esas ve usullere göre sonuçlandırılacağı belirtilmektedir (md. 18). Bu yolla kırsal alanın kalkınmasında köylere hizmet götürme birlikleri fonksiyonel hale getirilmektedir (Can, 2006). KHGB maddi açıdan destekleniyor: Üye mahalli idarelerin ödedikleri üyelik ücretlerine ek olarak il özel idaresi bütçe gelirlerinin, il genel meclisince kararlaştırılacak kısmının KHGB nin sunacağı yatırım plânı, yıllık çalışma programı ve uygulama projelerine göre bu birliklere aktarılacağı belirtilerek KHGB nin maddi açıdan da desteklenecekleri belirtilmektedir (md. 18). KHGB nin bütçe ve mali yapıları düzenleniyor: Kanunun yürürlüğe girmesinden önce KHGB nin bütçelerine ilişkin esas ve usuller ile muhasebe ve raporlama standartları, harcama esas ve usulleri ile ilgili yasal düzenlemeler olmadığından bu tür kayıtlar düzenli olarak tutulmamaktaydı. Ancak MİBK ile KHGB nin bütçe ve muhasebelerine ilişkin kayıtların Maliye Bakanlığı nın görüşü alınarak İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle (Yönetmelik için bkz. İçişleri Bakanlığı, 2006b) düzenleneceği belirtilmektedir (md. 18). Yine 2005 yılı başından itibaren yürürlükten kaldırılan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ndan farklı olarak il özel idareleri ve belediyelerin kurdukları birlikler ile belediyelere bağlı olarak özel kanunla kurulan ASKİ, EGO, İETT gibi idarelerin 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamında oldukları açıktır. Buradan hareketle, tamamı köy tüzel kişilerinin kendi aralarında kurdukları Köy Birlikleri 5018 sayılı Kanun kapsamına dâhil edilmemiştir. Ancak köy tüzel kişiliklerinin belediye-belediyeler ve/veya il özel idaresinin-il özel idareleri katılımı ile oluşturdukları Mahalli İdare Birlikleri ise 5018 sayılı Kanun kapsamında yer almaktadır. Köy birlikleri ile ilgili bu husus, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun kapsam maddesi (md.2) ile de paralellik göstermektedir (Yılmaz, 2006). Aynı zamanda mahalli idare birliklerinde birlik başkanı birliğin harcama yetkilisi olarak tanımlanmış ve birlik başkanının harcama yetkisini birlik genel sekreteri, birlik müdürü veya birim amirlerine kısmen ya da tamamen devredebileceği belirtilmiştir (Maliye Bakanlığı, 2005). Çiftçilerin de birlik meclisinde temsiline imkân sağlanmıştır: Sadece sulama amaçlı olarak mahalli idare birliklerinin kurulmasına imkân verilerek (md. 19) sulamadan istifade eden çiftçilerin de birlik meclisinde temsiline imkân sağlanmıştır (Can, 2006). Ülke düzeyinde birlik kurulmasına izin veriliyor: Danıştay 3. Dairesi nin E: 1978/356, K: 1979/437 sayılı kararı ile yerel yönetimlerce kurulan birliklerin üst birlik adıyla birlik kurmalarının

7 mümkün olmadığına karar vermesi sonucu Türkiye de ülke düzeyinde yerel yönetim birliği kurulması mümkün değildi. Ancak, MİBK nda yerel yönetimlerin menfaatlerinin korunması, gelişmelerine yardımcı olunması, personelinin eğitilmesi ve mahallî idarelerle ilgili kanun hazırlıklarında görüş bildirilmesi amacıyla il özel idarelerini ve belediyeleri temsil etmek üzere ülke düzeyinde sadece birer birlik kurulabilecekleri, il özel idareleri ve belediyelerin ülke düzeyinde kurulan birliklerden kendilerine ait olanın doğal üyesi oldukları belirtilmektedir (md. 20). Böylece mahalli idareleri temsile yetkili genel bir birlik yapısının ortaya çıkması amaçlanmış ve halen bu şekilde teşkilatlanmış olan Vilayetler Hizmet Birliği ve Türkiye Belediyeler Birliği nin statüsü yasal olarak güvenceye alınmıştır (Can, 2006). Birliklere maddi açıdan yaptırım gücü veriliyor: MİBK nun yürürlüğe girmesinden önce, birliğe karşı mali yükümlülüklerini yerine getirmeyen mahalli idarelere ilişkin bir yaptırım bulunmazken, bu kanunda birliğe karşı malî yükümlülüklerini yerine getirmeyen üye yerel yönetimlerin ödemeleri gerekli miktarın, birliğin başvurusu üzerine bu idarelere genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden ayrılan paydan, bu payların dağıtımını yapan kuruluş tarafından kesilerek alacaklı birliğe ödeneceği belirtilerek (md. 21), birliklerin faaliyetinin önündeki en önemli mali engel bu şekilde ortadan kaldırılmıştır. KHGB nin yönetim ve karar organlarına il genel meclisi üyeleri de katılıyor: MİBK nun yürürlüğe girmesinden önce birliğin yönetim organlarında alınan kararlarda en etkili kişi aynı zamanda birlik başkanlığını da yürüten mülki idare amirleriydi. MİBK nda Köylere hizmet götürme birliğinin meclisi, birlik başkanı başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşur. Köylere hizmet götürme birliğinin encümeni birlik başkanının başkanlığında, meclisin kendi üyeleri arasından gizli oyla seçeceği iki il genel meclisi üyesi ve iki köy muhtarı olmak üzere beş kişiden oluşur denilmek suretiyle KHGB nin yönetim ve karar organlarındaki yerel halkın tecilcilerinin gücü artırılmak istenmektedir (md. 18). Sonuç olarak 5355 sayılı MİBK ile Anayasamızın 127 nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan hüküm yerine getirilerek, yerel yönetim birlikleri nihayet müstakil bir kanunla düzenlenmiştir. Kanunda yerel yönetim birliklerinin örgütsel yapısı belediyelerin örgütsel yapısına paralel olarak düzenlenmiş ve bu kanunda hüküm bulunmayan konularda 5393 sayılı Belediye Kanunumuzun belediyelerin örgütsel yapısı ile ilgili hükümlerinden yararlanılacağı belirtilmiştir (md. 22). Diğer yandan MİBK nda il özel idaresi için vali, belediye için belediye başkanı ve köy için muhtar birlik meclisinin doğal üyesi olarak sayılmış ve birlik meclisinde bunlar dışında doğal üye olamayacağı belirtilmiştir (md. 8). Önceki uygulamada ise özellikle KHGB nde ilçe yazı işleri müdürleri, mal müdürleri milli eğitim müdürleri gibi resmi görevliler birlik meclislerinin doğal üyeleri arasında yer almaktaydılar ve alınan kararlarda söz sahibiydiler. Yine birlik tüzüğüne konulan bir madde ile birliğe üye yerel yönetimlerin nüfus ve katılım payı oranına göre mecliste temsil edilebileceğine dair esas getirilebileceğinin belirtilmesi de yeni bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır (md. 8). 3. KÖY BİRLİKLERİ TOPLUM KALKINMASI İLİŞKİLERİ Yerel yönetim birliklerinin yerel birimlerin çeşitli nedenlerle (parasal, teknik, siyasi vs.) tek başlarına karşılayamadıkları hizmetleri ortaklaşa karşılamak amacıyla güçlerini birleştirmeleri sonucunda ortaya çıktıklarını belirtmiştik. Buradan hareketle yerel yönetim birliklerinin ortaya çıkışında toplum kalkınması düşüncesinin de önemli bir yeri olduğu bilinmektedir (Kara, 2005: 120). İkinci dünya savaşından sonra sömürge statüsünden kurtulan ülkeler ile diğer geri kalmış ülkeler bu geri kalmışlıklarından kurtulabilmek için çeşitli çabalar içine girmişlerdir. Geri kalmış ülkelerin kalkınma konusunda başvurdukları başlıca yöntemlerden birisi de toplum kalkınması yöntemi

8 olmuştur yılında Afrika Toplumunda Kitle Eğitimi adlı raporda kitle eğitimi olarak ifade edilen bu terim 1948 yılından itibaren toplum kalkınması olarak kullanılmaktadır (Gönül, 1977: 132). Birleşmiş Milletlerin uluslararası deneyimleri ışığında geliştirdiği toplum kalkınması tanımını Geray (1974: 310) küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların ulusun bütünüyle kaynaşması, ulusal kalkınma çabalarına tam olarak katkıda bulunmalarının sağlanması süreci şeklinde ifade etmektedir. Türkiye de toplum kalkınması kavramının ilk kez ele alınıp tartışıldığı dönem 1960 lı yıllardır. Türkiye nin tarım ülkesi olma nitelikleri ağır bastığı bu dönemde 1960 nüfus sayımı sonuçlarına göre toplam nüfusun %68.08 ini köy nüfusu oluşturmaktadır ( ) ların bu özelliği nedeniyle Türkiye de toplum kalkınması köy kalkınması ya da kırsal kalkınma olarak algılanmıştır (Gül, 1965: 75, Türkiye de toplum kalkınması ve/veya kırsal kalkınmayı gerçekleştirmek için yürütülen programlar için bkz. DPT, 2006b: 36-40). Toplum kalkınmasının örgütsel yönü, toplulukların birlik, dernek, cemiyet ve kooperatif gibi gönüllü kuruluşlar oluşturmalarını desteklemektedir. Türkiye de toplum kalkınmasını köylerden başlatmak düşüncesiyle ilk olarak kooperatiflerden yararlanılması düşünülmüştür. Ancak, kırsal alanda yaşayan insanlara kooperatifleşme konusunda yeterli eğitimin verilememesi ve toplumsal yapımızdan kaynaklanan nedenlerle kırsal kesimde kooperatifleşme için gereken liderler ortaya çıkmadığından kooperatifçilik çalışmaları ülkemizde toplum kalkınmasını sağlama konusunda yetersiz kalmıştır. Toplum kalkınmasında kooperatiflerin beklenilen başarıyı gösterememeleri nedeniyle köy birlikleri aracılığıyla toplum kalkınmasını gerçekleştirme çabalarına ağırlık verildiğini görmekteyiz. Çünkü, köy birliklerinin başkanı olan mülki idare amirleri hem yeterli eğitim düzeyine sahiptir, hem de merkezi yönetimin taşradaki temsilcileri olmaları nedeniyle liderlik vasfına sahiptirler (Kara, 2005: 142). Türkiye de toplum kalkınması ve kırsal kalkınmayı gerçekleştirmek amacıyla kooperatifler ve birliklerden yararlanma düşüncesinin yanı sıra ilçe özel yönetimleri nin kurulmasına ilişkin görüşler de 1960 lı yıllardan itibaren akademik ve siyasal ortamlarda ele alınarak tartışılmıştır. Ancak güçlü merkeziyetçi bir yönetim yapısının benimsenmesi nedeniyle ilçe özel yönetimleri kurulamamıştır (Yalçındağ, 1976: 53). Sonuç olarak, kooperatifçilik çalışmalarının istenilen sonucu vermemesi, il özel yönetimlerinin ilçelerde kaymakamları dışlayan yapısı, ilçe özel yönetimlerinin kurulamaması, köylere götürülecek hizmetler için kaymakamların mali imkânlarının yetersizliği gibi nedenler kaymakamları yeni arayışlara itmiş, merkezi yönetimin de teşvik ve desteği sonucunda 1980 sonrasında köylere hizmet götürme birliklerinin sayıları hızla artmaya başlamıştır (Arslan, 2003a). Ülkemizde köylere hizmet götürme birliklerinin, mülki idare amirlerinin özel gayretleri sonucunda oluşturdukları bütçeleri ile gerek köylerde ve gerekse ilçe merkezindeki kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarının giderilmesi konusunda önemli hizmetleri gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Köylere hizmet götürme birlikleri kırsal alanda toplum kalkınması çalışmalarında önemli fonksiyonlar üstlenmenin yanı sıra, ülkemizdeki ödenek yetersizliği ve düzensizliği gibi nedenlerle vatandaş gözünde prestij kaybeden kamu kurum ve kuruluşlarına da kaynak oluşturmuşlardır (Arslan, 2003b). Gerek toplum kalkınması çalışmalarının gerekse de yerel yönetim birliklerinin temel hedefi, küçük yerel toplulukların hızlı ve dengeli şekilde kalkınmalarını sağlamak için yerel potansiyelleri harekete geçirerek kalkınma sürecine sokmaktır (Zengin, 1999: ). Toplum kalkınması çalışmalarıyla hedeflenenler arasında kırsal alana hizmet götüren kamu kuruluşları arasında eşgüdüm sağlanması, yerel topluluğun sorunlarının bilincine vararak bu sorunların çözümünde devlet tarafından yapılan çalışmalara destek olmaları da vardır. Yerel yönetim birlikleri de yerel toplulukların

9 sorunlarını tanıyıp çözümlemede, demokratik alışkanlıkları kazandırmada kendi özkaynaklarını birleştirerek, merkezi yönetim yardımlarının etkin ve verimli bir şekilde yerel hizmetlere kanalize edilmesine olanak sağlamaktadır. Kısaca iki kavram arasında amaç birliği vardır. Her iki uygulama da gelişmekte olan ülkelerin kırsal alanlarına yönelik kalkınma çabalarında birer kalkınma aracı olma özelliğine sahiptir. Kırsal alanların hızlı ve dengeli şekilde kalkınmaları ve yerel halkın ortak sorunlarının çözümüne katılmaları açısından birbirlerini tamamlayan yöntemlerdir (Gönül, 1977: 138). Türkiye nin AB üyeliği perspektifinde kırsal kalkınma, ekonomik ve sosyal uyuma yönelik politikaların önemli bir öncelik alanını oluşturmaktadır. Özellikle 2003 yılında Ulusal Programın revize edilmesi sonrasında gerek ulusal politika ve program belgelerinde gerekse de AB ye katılım perspektifi gereğince hazırlanan belgelerde, kırsal kalkınmanın önemi giderek daha fazla vurgulanmaktadır (DPT, 2006b: 38). Türkiye nin Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi ne (UKKS) temel teşkil eden referans belgeler şunlardır (DPT, 2006b: 29-30): Ülkemizde sosyal ve ekonomik kalkınmanın temel çerçevesini Uzun Vadeli Strateji ( ) ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ( ) oluşturmaktadır. Yine AB ne üyelik sürecinde, Türkiye-AB mali işbirliği çerçevesinde ekonomik ve sosyal uyum kapsamında döneminde sağlanacak katılım öncesi fonların kullanımına temel oluşturmak amacıyla Ön Ulusal Kalkınma Planı (ÖUKP) hazırlanmıştır. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planına paralel olarak ÖUKP de kırsal kalkınma konusu ağırlıklı olarak Bölgelerin Ekonomik Gücünün Artırılması, Bölgeler Arasındaki Gelişmişlik Farklarının azaltılması ve Kırsal Kalkınmanın Hızlandırılması kapsamında değerlendirilmekte ve diğer gelişme eksenlerinde de kırsal kalkınma açısından bazı politikalara yer verilmektedir. Yine yıllarını kapsayan Tarım Strateji Belgesi, kalkınma hedef ve stratejileri doğrultusunda, tarım sektörünün geliştirilmesi konusunda bir çerçeve oluşturmak ve yasal düzenlemelere temel teşkil etmek üzere hazırlanmıştır. Tarım Stratejisi, temel olarak tarım sektörünün, yapısal dönüşüm sürecinde rekabetçi ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasını amaçlarken; UKKS, kırsal toplumun refahının artırılmasına yönelik olarak kırsal kalkınmanın hızlandırılmasını hedeflemektedir. UKKS belgesi tarımsal kalkınmanın yanı sıra tarım dışı kırsal kalkınma girişimlerine de temel oluşturduğundan, her iki strateji belgesi birbirini tamamlar niteliktedir. UKKS, tarımın yeniden yapılandırılması sürecinde tarım sektöründen ayrılacak olan işgücünün kentsel alanlarda yaratabileceği göç ve işsizlik baskılarının giderilmesi amacıyla belirlenen politikaları da içermektedir. Söz konusu bu programlarla gerçekleştirilecek uygulamaların, müktesebatın üstlenilmesi ve AB ile ekonomik ve sosyal uyumun sağlanmasına katkıda bulunmanın yanı sıra merkezi ve yerel düzeyde kapasite gelişimini hızlandırması beklenmektedir. UKKS nde kırsal ekonominin geliştirilmesi ve kırsal alanda yaşam kalitesinin yükseltilmesi amacıyla; (1)Kırsal ekonominin pazarla entegrasyonuna yönelik alt yapının geliştirilmesi, (2)İşletmelerin ve kırsal nüfusun hizmetlere erişiminin kolaylaştırılmasına, (3)Kırsal alan ve yerleşmelerin sağlıklı, yaşanabilir sürdürülebilir iş ve yaşama ortamı olarak güçlendirilmesine yönelik olarak, fiziki altyapının ve iyileştirilmesi ve sunulacak hizmetlerin etkinliğinin artırılmasının önemi belirtilmektedir. Bu açıdan da kırsal alana hizmet sunumunda önem kazanan mahalli idare birliklerinin etkinleştirilmesine önem verileceği ifade edilmektedir. Yine kırsal alt yapının geliştirilmesi açısından kırsal alana altyapı hizmetleri götüren birliklerin (sulama ve altyapı birlikleri gibi) destekleneceği belirtilmektedir (DPT, 2006b: 21-22). Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi Belgesi Yüksek Planlama Kurulu nun tarihli ve 2006/1 sayılı kararıyla kabul edilmiştir.

10 Türkiye de toplum kalkınması ve/veya kırsal kalkınmayı gerçekleştirmek amacıyla oluşturulan diğer bir belge ise, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından hazırlanan Kırsal Alanda İşbirliği ve Örgütlenme Özel İhtisas Komisyonu Raporudur. Raporun Geleceğe Dönük Strateji bölümünde kırsal kalkınmanın ancak güçlü bir işbirliği ortamının oluşturulması, kamu kemsi, özel kesim ve sivil toplumu kapsayacak, kırsal toplumun katılımını da ön plana çıkaracak şekilde örgütlenmenin etkinleştirilmesi yoluyla gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir. Bu kapsamda 2013 vizyonu Kırsal toplumun sürdürülebilir kalkınmasına yönelik olarak; yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlayan, demokratik, katılımcı, ulusal-uluslararası işbirliğini esas alan, rekabet gücü yüksek bir örgütlenme seviyesine ulaşmak şeklinde ifade edilerek, kırsal nüfusun yerinde istihdamını ve insanca yaşama koşullarına erişimini sağlamak için; kendi gücüne dayandığı, doğal ve kültürel varlıkları koruyarak yararlandığı etkin, yaygın ve sürdürülebilir kalkınmanın bütünlük içeren, katılımcı bir yaklaşımla gerçekleştirildiği bir Türkiye'nin hedeflendiği belirtilmektedir. Bu vizyona ulaşmak için bireylerin ve toplumun örgütlenme eğilimlerinin güçlendirilmesi, örgütlenmelerin (kamu ve özel kesim, STK) kendi içlerinde ve kendi aralarında demokratik, katılımcı, şeffaf ve etkin işbirliği ortamı tesis ederek, kırsal kalkınmaya yönelik kurumlar ve örgütlenmeler arasında koordinasyonun sağlanması nın temel amaç olarak belirlendiği ifade edilmektedir (DPT, 2006a: 58). Raporda söz konusu temel amaç ve politikalara ulaşabilmek için: (1)Valilik ve kaymakamlıklar ile mahalli idare ve birliklerinin idari, kurumsal ve mali kapasitelerinin güçlendirilmesi, (2)Yerel düzeyde ortak proje geliştirme ve projeleri sürdürülebilir uygulamalara dönüştürme kapasitesinin oluşturulması gibi konularda alınacak tedbirlerde birliklerin önemine dikkat çekilerek, bu konuda aşağıdaki hususların önemli olduğu belirtilmektedir (DPT, 2006a: 68-69): Başta il özel idareleri olmak üzere, mahalli idare ve birliklerinin strateji geliştirme, önceliklendirme, programlama, projelendirme, izleme, kontrol, değerlendirme ve raporlama gibi konularda teknik kapasitesinin geliştirilmesi, bu suretle yerel kaynakların kalkınmaya en fazla katkı sağlayacak şekilde kullanımının sağlanması, Söz konusu idarelerin kurumsallaşmaları ve yeterli insan kaynaklarını harekete geçirebilmeleri yönünde, il özel idareleri ve mahalli idare birliklerine öncelik verilerek insan kaynaklarının geliştirilmesi, insan kaynakları yönetimi konusunda belirlenecek politikalar çerçevesinde ilgili idarelerin yönlendirilmesi, Bugüne kadar elde edilen deneyim çerçevesinde, daha fazla yaygınlaşan ve görece daha fazla kurumsallaştığı değerlendirilen başta kooperatifler olmak üzere üretici örgütlenmelerinin ve kırsal alana yönelik mahalli idare birliklerinin kapasitelerinden yararlanılması, sadece belirli bir program ya da projeye yönelik örgütlenme yerine mevcut örgütlenmeler çevresinde kapasite geliştirilmesi. Son olarak, raporda özellikle sulama konusunda olmak üzere kooperatifler ile mahalli idare birliklerinin işlevlerinin değerlendirilmesi, gerek görülmesi halinde kanunlarında ilgili mevzuat değişikliklerinin yapılması gereğine dikkat çekilmektedir (DPT, 2006a: 75). 4. ÇANAKKALE İLİ KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİKLERİ ÖRNEĞİ Köy birlikleri-toplum kalkınması ilişkileri açısından 2004 yılı sonu itibariyle Çanakkale ili ve ilçelerinde faaliyet göstermekte olan Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin başkanları ile yaptığımız görüşmeler sonucunda elde ettiğimiz bulguların değerlendirilmesi yerinde olacaktır.

11 4.1. Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi Çalışmamız iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Önce birliklere ait birlik tüzükleri, gelirleri giderleri vs. bilgi ve belgeleri incelenmiş, daha sonra hazırlanan görüşme formları birlik başkanlarına uygulanarak verilerin toplanması aşaması tamamlanmıştır. Görüşmenin yalnızca birlik başkanları ile sınırlandırılmasının nedeni ise, birliklerin faaliyetleri ile ilgili tüm önemli kararların alınmasında en yetkili, bilgili, deneyimli, saygın ve lider konumunda bulunan kişinin birlik başkanı olmasından kaynaklanmaktadır. Birlik encümeni ve birlik meclisi gibi birliğin diğer organları genellikle birlik başkanının verdiği kararların uygulanmasına yardımcı olmaktadırlar. Araştırma kapsamında Çanakkale ve ilçeleri köy birlikleri başkanlarının hepsiyle görüşme yapılmak istenmiş, ancak Bayramiç İlçesi Kaymakamına görüşme için ayrılan süre içerisinde (15 gün) ulaşılamamıştır. Bu nedenle dokuz birlik başkanı ile görüşülmüştür. Görüşme formu soruları standartlaştırılmış açık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Bu görüşme yöntemi, dikkatlice hazırlanmış ve belirli bir sıraya konulmuş bir dizi sorudan oluşmaktadır (Anket soruları için bkz. Kara 2005: ). Görüşme formu dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde birliklere ait bilgilere yer verilmiş; ikinci bölümde birlik başkanlarına ait bilgilere yer verilmiş; üçüncü bölümde birliğin kurumsal işleyişi ve sorunları ile ilgili sorulara yer verilmiştir. Son bölümde ise, toplum kalkınması-kırsal kalkınma ve demokrasi-katılım ile ilgili sorular sorularak başkanların bu konulara ilişkin eğilimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Yukarıda özetlediğimiz şekilde hazırlanan görüşme formu ilk önce Biga ilçesinde test edilerek, anlaşılamayan ya da yanlış anlaşılan soruların tekrar düzenlenmesi sağlanmıştır. Daha sonra görüşme formları araştırma kapsamındaki KHGB başkanlarına uygulanarak verilerin toplanması aşaması tamamlanmıştır. Standartlaştırılmış açık uçlu görüşme yöntemiyle elde edilen veriler sosyal bilimlerde, nitel verilerin analizinde kullanılan yöntemlerden birisi olan betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Görüşme formunun dördüncü kısmında yer alan ve birlik başkanlarının toplum kalkınması-kırsal kalkınma ve demokrasi-katılım ile ilgili eğilimlerini öğrenmek amacıyla 5 li likert tipinde hazırlanan soruların analizi için frekans dağılımı yönteminden yararlanılmıştır. Çanakkale ve ilçelerinde faaliyet göstermekte olan köylere hizmet götürme birlikleri üzerinde yaptığımız araştırmamızın varsayımları şöylece sıralanabilir: Merkezi yönetim, yerel yönetimler ve yerel halkın güç birliği yapmaları sonucunda oluşan KHGB yerel gereksinmelerin karşılanması ve yerelin kalkındırılması amacına hizmet ederler. KHGB, ortak sorunların giderilmesi konusunda merkezi yönetim ile ilçedeki köy yerel yönetimlerini güç birliği yapmaya yönelttiğinden yerel halkta katılımcılık bilincinin gelişmesine katkıda bulunurlar. KHGB nin encümen (yönetim kurulu) ve birlik meclisi gibi yönetim ve karar organlarına köy muhtarlarının katılması yerel halkta siyasal bilincin gelişmesine yardımcı olmakta ve demokrasi kültürünün toplumun tabanına yayılmasına katkıda bulunmaktadır. Araştırmamız sonucunda elde ettiğimiz bulguları aşağıdaki gibi değerlendirebiliriz: 4.2. Birliklere Ait Bulguların Değerlendirilmesi Çanakkale de faaliyet gösteren KHGB nin tüzüklerinde belirtilen adları (Ayvacık KHGB, Biga İlçesi Köylerine ve Çiftçilere Hizmet Götürme Birliği, Çan İlçesi KHGB, Yenice Mahalli İdare Birliği

12 vs.) şeklinde olup, birliklerin adları arasında tutarlılık görülmemektedir. Birlik merkezleri ilçe merkezleri olup, Yenice ilçesi dışındaki birlikler kaymakamlık binasında faaliyet göstermektedirler. Çanakkale deki KHGB 1978 den itibaren kurulmaya başlanmış, 1990 lı yıllarda sayıları artmıştır. kayıtlarında bu birliklerin faaliyet türü KHGB olarak belirtilmiştir (İçişleri Bakanlığı, 2003c). Ancak bu birliklerden çoğu merkezden yapılan yardımları ihtiyacı olan köylere dağıtmak, ilçelerdeki diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılamak (kağıt, masa, sandalye, yazıcı, yakıt vs.) dışında önemli bir faaliyet yürütmemektedir. Gelibolu, Eceabat ve Yenice birlikleri süt, et, kömür gibi ticari işlerden de gelir elde etmektedirler. Genel olarak ilçelerdeki köylerin tamamı KHGB nin üyesidirler. En fazla üyesi olan Birlik Biga (107 köy) iken, en az üyesi olan birlik Eceabat (12 köy) tır. Çanakkale deki KHGB nin tamamının çalışma süresi sınırsızdır. Birliklerin encümen üye sayıları arasında da bir tutarlılık bulunmamaktadır ve bu sayı 4-10 arasında değişmektedir Birlik Başkanlarına Ait Bulguların Değerlendirilmesi Gelibolu ilçe kaymakamı görüşme yapılan dönemde göreve yeni başladığından ve birlik işleri birlik genel sekreteri tarafından yürütüldüğünden bu birliğin birlik başkanına ait bilgilere yer verilememiştir. Çanakkale ve ilçelerinde faaliyet göstermekte olan birliklerin birlik başkanlarının yaşları arasında değiştiği görülmektedir. Birlik başkanları genel olarak orta yaş grubundadır. Birlik başkanlarının (kaymakam) tamamı erkektir. Yenice kaymakamı yüksek lisans, diğerleri ise lisans mezunu olduklarını belirtmişlerdir. Birlik başkanlarının hepsi de kaymakamlık görevine başladıklarından itibaren KHGB başkanlığı görevini yürüttüklerini belirtmişlerdir Birliğin Kurumsal İşleyişi ve Sorunları İle İlgili Bulguların Değerlendirilmesi Çanakkale deki KHGB nin kurumsal işleyişleri ve sorunları hakkında veriler elde etmek amacıyla görüşme yapılan birlik başkanlarına 13 soru sorulmuştur. Görüşme yolu ile elde edilen bulguların betimsel analiz yöntemiyle genel değerlendirilmesi aşağıdaki gibidir: Çanakkale deki KHGB ni doğuran en önemli sebep, genel bütçeden köylere yapılan yatırımların yetersizliğidir. İlçe yönetimine parasal kaynak sağlamak ve bu sayede köylerin ve ilçedeki diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla bu birlikler kurulmaktadır. KHGB kaymakamlara yapacakları hizmetler konusunda büyük mali esneklik sağlamaktadır. KHGB nin kurulmasında en fazla rol oynayan kişiler vali ve kaymakamlardır. Kaymakamlar ilçe yönetimine mali kaynak sağlamak için yerel güçleri birleştirerek KHGB nin kurulmasında öncü rol oynamaktadırlar. Hem saygınlıkları, hem de bilgi ve tecrübeleri kaymakamların birlik başkanı olmasını gerekli kılmaktadır. Köy muhtarları ise hem birbirleriyle eşit statüde olmaları, hem de eğitim seviyelerinin yeterli olmaması nedeniyle KHGB başkanlığı yürütebilecek niteliklere sahip değildirler. Birlik başkanlarının tamamı birliklerin daha etkin ve verimli çalışmasını sağlamak için, vali veya kaymakamın birlik yönetim kurulu (encümen) başkanı olması gerektiğini savunmuşlardır. KHGB vali/kaymakamlar tarafından kurulup yönetilmekte, tüm önemli kararlar da onlar tarafından alınmaktadır. İlçeye götürülecek hizmetlerin tespiti ve yürütülmesi konusunda birlik başkanının kaymakam olması olumlu bir durum olarak değerlendirilmektedir. Yerel halkta katılım bilinci gelişmemiş olduğundan köy muhtarları birliğe kaymakamın isteği üzerine katılmakta, kaymakam birlik faaliyetlerine önem verirse birliğe ilgi göstermekte, aksi halde birlikle ilgili işlere ilgi duymamaktadır. Köy muhtarları, kaymakamın birlik başkanı olmasını güç kaynağı olarak değerlendirmektedirler. Kaymakamların büyük kısmı kaymakamların aynı zamanda KHGB nin başkanı olmasının demokratik ilkelerle çelişmediğini düşünmektedirler. Çünkü ilçelerde kaymakamlardan başka birlik

13 işlerini yürütebilecek bilgi ve tecrübeye sahip insanlar bulunmamaktadır. Birlikle ilgili kararlar oy çokluğu ile alınmakta ve birlik başkanı da dahil her üyenin sadece bir oy hakkı bulunmaktadır. Birlik başkanlarının tamamı ilçedeki idari birim amirlerinin (uzmanlar) birlik organlarına katılmaları gerektiğini savunmaktadırlar. Birlik başkanlarına göre, ilçelerde birlik çalışmalarını yürütme konusunda yetişmiş personel bulmak zordur. Bu nedenle, ilçedeki az sayıdaki yetişmiş personelin alanlarıyla ilgili konularda birlik organlarında yer almaları doğal bir durumdur. Uzmanların birlik yönetim ve karar organlarına katılımlarının ölçüsü konusunda iki görüş vardır. Kaymakamlardan 5 i uzmanların birlik organlarına katılarak oy kullanmaları ve alınan kararlardan dolayı sorumluluğu paylaşmaları gerektiğini savunmuşlardır. 2 si ise, uzmanlar kendilerini ilgilendiren konularda danışılmak üzere birlik organlarına katılsınlar, fakat oy kullanmasınlar görüşünü savunmuştur. İki birlik başkanı ise bu soruya cevap vermemiştir. Araştırma bulgularına göre KHGB nin organlarında uzmanlara yer verilmesinin en önemli nedenleri; ilçeye götürülecek hizmetlerin tespit edilmesi ve en etkili şekilde sunulması, kaynak israfının önlenmesi, muhtarların mevzuat ve uygulamaya ilişkin konulardaki bilgilerinin yetersiz olması, ilçedeki yetişmiş eleman azlığı şeklinde sıralanmaktadır. Görüşülen birlik başkanlarından 5 i birlik meclis ve encümeninde alınan kararlar konusunda birlik başkanının etkisinin fazla olduğunu düşüncesindedir. Bunun nedeni olarak muhtarların alınan kararlarda fikir beyan etmemelerini göstermektedirler. Birlik başkanlarından 4 ü birlik meclis ve encümeninde alınan kararların yerel basın ve birlik toplantılarında muhtarlara dağıtılan belgeler aracılığıyla yerel halkın bilgisine sunulduğunu söylemişlerdir. Diğer yandan, kaymakamlar yerel halktan birlik toplantılarında alınan kararları öğrenme konusunda herhangi talebin gelmediğini söylemişlerdir. Birlik başkanları birlik meclis ve encümenlerinde alınan kararların halkın bilgisine sunulması konusunda bilgisayar ve internet alt yapılarının yeterli olmadığını; Ancak bu konuda gerekli çalışmaların sürdürüldüğünü belirtmişlerdir. Birlik başkanlarının 8 i KHGB nin hukuksal ve örgütsel yapısına ilişkin yeni düzenlemeler yapılması gerektiği düşüncesindedir. Birlik başkanlarına göre yapılacak olan düzenlemelerde öncelikle; birliklerin mali kaynaklara kavuşturulması, birliklerin görev ve yetki alanlarının net olarak belirlenmesi, birlik personelinin istihdamı, birliklerin devlet ihale kanununa tabî edilmesi, birliklere köy ihtiyaçları, tarım ve hayvancılık konularında görevler verilmesi, birlik organlarında alınan kararların yaptırım gücünün olması konularına ağırlık verilmesi gerekmektedir. Birlik başkanlarından 4 ü Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısını ve Mahalli İdareler Kanun Tasarıları nda yer alan ve birlikler konusunda yapılması planlanan düzenlemeleri yeterli bulduklarını, 2 si ise, yeterli bulmadıklarını belirtmişlerdir. Üç birlik başkanı ise tasarıyı henüz incelemediklerini belirtmiştir Toplum Kalkınması-Kırsal Kalkınma ve Demokrasi-Katılım ile İlgili Bulguların Değerlendirilmesi Görüşme formumuzun dördüncü bölümünde KHGB başkanlarının toplum kalkınması-kırsal kalkınma ve demokrasi-katılım ile ilgili eğilimlerini tespit etmek amacıyla 5 li likert tipinde

14 hazırlanan beş soru yer almaktadır. Görüşmeye katılan birlik başkanlarının bu sorulara verdikleri cevapların frekans ve yüzde değerleri değerlendirildiğinde; görüşülen KHGB başkanlarından %11,1 i (bir kişi) toplum kalkınması ve kırsal kalkınma açısından KHGB nin etkinliklerini çok başarılı olarak değerlendirirken, %88,9 u (sekiz kişi) başarılı olarak değerlendirmiştir. Kısaca, araştırma kapsamındaki başkanların tamamı KHGB nin toplum kalkınması ve kırsal kalkınma açısından etkinliklerini başarılı olarak değerlendirmektedirler. KHGB başkanlarından %11,1 i (bir kişi) KHGB ni yerel halkın demokratik alışkanlıklarının geliştirilmesi açısından çok başarılı olarak değerlendirirken, %33,3 ü (üç kişi) başarılı ve %55,6 sı da (beş kişi) ne başarılı ne de başarısız olarak değerlendirmiştir. Kısacası birlik başkanları KHGB ni toplum kalkınması-kırsal kalkınma ve demokrasi-katılım ile ilgili konularda başarılı olarak değerlendirirlerken, yerel halkın demokratik alışkanlıklarının geliştirilmesi açısından birlik başkanları arasında belirli bir eğilim bulunmamaktadır. Birlik başkanlarına göre birliklerin kuruluş gayesi, yerel halkın demokratik alışkanlıklarının geliştirilmesinden ziyade, ilçe yönetimine parasal kaynak sağlamaktır. KHGB başkanlarından %22,2 si (iki kişi) KHGB ni yerel halkın yönetime ve ortak sorunların çözümüne katılma arzu ve isteklerini güçlendirmesi açısından çok başarılı olarak değerlendirirken, %44,4 ü (dört kişi) başarılı, %33,3 ü (üç kişi) de ne başarılı ne de başarısız olarak değerlendirmiştir. Sonuç olarak, birlik başkanları KHGB ni toplum kalkınması-kırsal kalkınma ve demokrasi-katılım ile ilgili konularda başarılı olarak değerlendirirken, yerel halkın ortak sorunların çözümüne katılımını yetersiz bulmaktadırlar. Görüşülen birlik başkanlarının neredeyse tamamı köy muhtarlarının ve köy halkının birlik çalışmalarına karşı ilgisiz olduklarını söylemişlerdir. KHGB başkanlarından %11,1 i (bir kişi) KHGB ni yerel sorunlara çözüm üretme konusundaki etkinlikleri açısından çok başarılı olarak değerlendirirken, %77,8 i (yedi kişi) başarılı ve %11,1 i (bir kişi) de ne başarılı ne de başarısız olarak değerlendirmiştir. Kısacası görüşülen KHGB başkanlarından neredeyse tamamı birlikleri yerel sorunlara çözüm üretme konusundaki etkinlikleri açısından başarılı olarak değerlendirmişlerdir. Yani birlik başkanları kendi yönetimleri altındaki KHGB nin yerel sorunları çözmede başarılı olduklarını düşünmektedirler. KHGB başkanlarından %88,9 u (sekiz kişi) KHGB nin meclis ve encümenlerinde doğal ve gözlemci üyeler bulunmasını yerel demokrasi ve yerel özerklik açısından olumlu olarak değerlendirirken, %11,1 i (bir kişi) de ne olumlu ne de olumsuz olarak değerlendirmiştir. Yani görüşülen birlik başkanlarının tamamına yakını KHGB nin meclis ve encümenlerinde doğal ve gözlemci üyeler bulunmasının yerel demokrasi ve yerel özerklik açısından herhangi bir sakıncasının bulunmadığını belirtmişlerdir. 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması çerçevesinde hazırlanan 5302 sayılı İl Özel İdaresi, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunları kamu yönetimi sistemimizin başlıca öğesi yerel yönetimler alanında önemli değişiklikler öngörmektedir. Küçük, ancak etkin devlet anlayışı çerçevesinde yerel ortak hizmet görmede yerel yönetimler genel görevli hale getirilmiş, yönetsel anlamda güçlendirilmiştir. Ülkemizde mahallî idare birliklerinin sayısında son yıllarda hızlı bir artış olmuştur. Ancak, birlik uygulamasının hizmet amacı, alanı, görev, yetki, denetim, vesayet, personel, mali ve teknik imkanlar, diğer idari birimlerle ilişkileri bakımından önemli ve çok sayıda sorunla çoğu zaman amacından uzaklaştığı ve yerel hizmetlerin sunumunda bir karışıklığa yol açtığı gözlemlenmektedir (Zengin,

15 1999: 201). Bu nedenle, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ile genel amaçlı ve amacı net bir şekilde ifade edilmeyen birliklerin kurulmasına izin vermeme yönündeki düzenleme olumludur (md. 4). Çünkü önceki uygulamalarda birlikler genel amaçlı (sağlık, eğitim, kültür, spor, turizm, eğlence vs.) olarak kurulduklarından bu amaçların büyük bir kısmını gerçekleştirememekteydiler. Yeni düzenleme ile birlikler bir ya da bir kaç hizmeti ortaklaşa görmek amacıyla kurulacak ve bu amaçlar net bir şekilde belirtilecektir. Böylece birliklerin etkinliklerinin artırılması hedeflenmektedir. Bununla birlikte su, atık su, katı atık ve benzeri alt yapı hizmetleriyle çevre ve ekolojik dengenin korunması konularında uygulanacak projelerin zorunlu kılması durumunda; Bakanlar Kurulunun, ilgili mahalli idarelerin bu konuda kurulmuş birliklere katılmasına karar verebilmesi öngörülerek bu konuda birlik sağlanmak istenmektedir. İl özel idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının; köye yönelik hizmetlerine ilişkin yapım, bakım ve onarım işlerini aralarında yapacakları anlaşmaya göre köylere hizmet götürme birlikleri aracılığıyla gerçekleştirebilecekleri belirtilerek, bu takdirde, gerekli kaynağın ilgili birliklere aktarılacağı ve söz konusu işin, birliğin tâbi olduğu esas ve usûllere göre sonuçlandırılacağı ifade edilerek birlikler maddi açıdan desteklenerek, etkinliklerinin artırılmasına çalışılmaktadır (md. 18). Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin encümen ve meclis gibi yönetim ve karar organlarına il genel meclisi üyelerinin de katılması katılım ve demokrasinin geliştirilmesi açısından önemli bir adımdır (md. 18). Böylece KHGB nin başkanlığını yapan mülki idare amirleri ile meclis ve encümen üyeleri arasındaki güç dengeleri yeniden şekillendirilmektedir. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı nda yerel yönetimlerin aralarında işbirliği yapabilecekleri ve bu amaçla birlikler kurabileceklerinin belirtildiği hatırlatılarak, birlik kurma yoluyla kurumsal bir nitelik kazanan bu uygulamanın yerel yönetimlerin sınır ötesi işbirliğinde bulunmak için kullandıkları araçlardan biri haline geldiği belirtilmektedir (MİBK Genel Gerekçesi). MİBK ndan önce, birlikler çeşitli hizmetleri görmek ve kurumlarının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gıda, eğitim, turizm, eğlence, ticaret vs. konularda faaliyet gösteren şirketler kurarak gelir getirici faaliyetlerde bulunmaktaydılar. Kanun il özel idareleri ve belediyelerden farklı olarak, birliklerin şirket kuramayacaklarını veya kurulmuş ticari ortaklıklara katılamayacaklarını belirterek (MİBK Madde Gerekçesi 20), birliklerin kamu yararını esas alan faaliyetlere yönelmelerini hedeflenmektedir. Önceki uygulamanın aksine, yerel yönetimlerin menfaatlerinin korunması, gelişmelerine yardımcı olunması, personelinin eğitilmesi amacıyla yerel yönetimlerin sadece birer ulusal birlik kurabilecekleri belirterek yerel yönetimlerin merkezi yönetim karşısında güçlendirilmesi yönünde önemli bir adımın daha atıldığı görülmektedir. Araştırmamızın bulguları açısından konuya yaklaştığımızda ise, araştırma bulguları ile varsayımlarımızın kısmen örtüştüğü görülmektedir. Şöyle ki: KHGB, mülki idare amirlerinin teşvik ve özendirmesi sonucunda kurulmaktadırlar. KHGB nin kurulmasındaki temel amaç aslında kırsal alanların kalkındırılması, demokrasinin geliştirilmesi olmayıp, ilçelerde sınırlı maddi kaynaklarla hizmet vermeye çalışan kaymakamlara maddi kaynak yaratarak onların bölgelerindeki etkinliğini artırmaktır. Yine iyi yönetilen KHGB ilçelerdeki resmi dairelerin ve vatandaşların yararına olacak faaliyetlerde bulunarak vatandaşların nazarında devletin itibarını artırmaktadırlar. KHGB kaymakamların teşvik ve özendirmeleriyle de olsa, encümen ve meclis gibi organları vasıtasıyla yerel halkın ortak sorunlara katılımını sağladıklarından katılım bilincinin gelişmesine ve demokrasiye katkıda bulunmaktadırlar. Ancak, buradaki katılım çoğunlukla yerel halkın isteğiyle olmayıp, mülki idare amirlerinin teşvikiyle olmakta ve alınan kararlarda kaymakam ile birlik encümeninde bulunan ilçe idaresinde görevli memurların önemli etkisi olmaktadır. Diğer yandan, Yenice, Eceabat ve

16 Gelibolu KHGB nde gördüğümüz kadarıyla mülki idare amirlerinin birlik konusuyla ilgilenmeleri sonucunda yerel yönetim birlikleri faaliyet gösterdikleri yörenin kalkındırılmasında önemli bir araç işlevi görmektedir. Sonuç olarak, yerel yönetim birliklerinin kendilerine ait yasal düzenlemeye kavuşmuş olmaları önemlidir. Yerel yönetim birlikleri ve özellikle de Köylere hizmet götürme birlikleri alanında özgün bilimsel çalışmaların çoğalarak elde edilen çıktılar ve edinilen idari deneyimler ışığında yasal düzenlemelerin daha etkin değerlendirilebileceği düşüncesindeyiz. Yasal düzenlemelerin, olanın peşinde koşan değil, yerel potansiyele dayanarak daha etkin ve demokratik hizmet sunumuna nasıl kavuşuruz sorusuna yanıt arayan yerel siyasetçilere, idarecilerimize ve bizlere yol gösterici nitelikte olması gereğini hatırlatarak araştırmacıların bu kapsamda pratikte daha özgün, belli hizmet alanlarını detaylı bilimsel çalışmalarına konu etmelerini salık veririz. KAYNAKÇA ARSLAN, Yılmaz. (2003a) Başkanı Mülki İdare Amiri Olan Köylere Hizmet Götürme Birlikleri: Problemleri ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir İnceleme, ( ). ARSLAN, Yılmaz. (2003b) Mahalli İdare Birlikleri ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları, htm> ( ). BALTACI, Cemal (2004) Yeni Sağ Üzerine Bir Eleştiri, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 9 (2), CAN, Hasan ve Nihat YILDIZ. (2004) Belediye Başkanları ve Belediye Meclis Üyelerine Temel Bilgiler, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayın No: 2004 / 1, Ankara. CAN, H. Hasan (2006) Türk İdare Sistemi İçerisinde Yerel Yönetimler ve Yeni Mahalli İdare Kanunlarının Getirdiği Sistem, ( ). DPT Devlet Planlama Teşkilatı (2006a), Kırsal Alanda İşbirliği ve Örgütlenme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, ( ). DP Devlet Planlama Teşkilatı (2006b), Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi, ( ). EMRE, Cahit. (2000) Türkiye de Yerel Yönetim Birlikleri Uygulamalarına Genel Bir Bakış: Gözlemler-Değerlendirmeler, Birgül AYMAN GÜLER ve Ayşegül SABUKTAY (Editörler) Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, TODAİE Yayın No: 304, Ankara, GERAY, Cevat. (1974) Planlı Dönemde Köye Yönelik Çalışmalar: Sorunlar, Yaklaşımlar, Örgütlenmeler, TODAİE Yayın No: 139, Ankara. GERAY, Cevat. (1999) Kırsal Kalkınma Yöneltileri, İlçe Yerel Yönetimi ve İlçe Köy Birlikleri Önerisi, Çağdaş Yerel Yönetimler, 9 (2), GÖNÜL, Mustafa. (1977) Yerel Yönetim Birlikleri, TODAİE Yayın No: 159, Ankara. GÜL, V. Kemal. (1965) Köy ve Mahalle İdaresi, Kardeş Matbaası, Ankara.

17 GÜL, Hüseyin (2005) Kamu yönetimi Temel Kanun Tasarısına Ademi Merkezileşme-Küreselleşme Dinamikleri ve Yönetimi Geliştirme Açılarından Bakış, H. Özgür ve M. Kösecik (editörler); Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar I, 1. Basım, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, KARA, Mustafa. (2005) Yerel Yönetim Birlikleri: Çanakkale ve İlçeleri Köy Birlikleri Örneği, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale. MEMİŞOĞLU, Dilek (2006) Yeni Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Reformu,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. ÖZHAN, Hasan ve Enis YETER (1995) Mahalli İdare Birlikleri, TBD Yayını, Ankara. PALABIYIK, Hamit (2004) Kamu Yönetimi: Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Gereği, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 1 (1-2), SAYIN, Deniz (2004) Birlikler Genel Yapı, ( ). YALÇINDAĞ, Selçuk (1976) İlçe Özel Yönetimi: Bir Model Denemesi, Amme İdaresi Dergisi, 9, (4), YILMAZ, Rıza (2006) İl Özel İdareleri, Belediyeler Bağlı İdareler ve Mahalli İdare Birlikleri Açısından 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Getirdikleri, ( ). ZENGİN, Eyüp (1999) Yerel Yönetim Birlikleri,,Mimoza Yayınları, Konya. T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Karalar Genel Müdürlüğü, Mahalli İdare Birlikleri Kanun Tasarısı ve Gerekçesi, Sayı B.02.KKG.0.10/ /1897, T.C. Maliye Bakanlığı, Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğ, Seri No: 1, RG: 31/12/2005/ T.C. İçişleri Bakanlığı (a), Mahalli İdare Birlikleri Tip Tüzüğü, ( ). T.C. İçişleri Bakanlığı (b), Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ( ). T.C. İçişleri Bakanlığı (c), Teşkilat ve Hizmetler Daire Başkanlığı Köy-Birlikler ve Taşıtlar Şubesi 2003 Yılı Verileri. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, R.G: 03/10/1992/ Yerel Yönetimler Evrensel Bildirgesi, (a) Sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu, R.G: 11/06/2005/ (b) (c)