İŞLETMELERDE SANAYİ İLİŞKİLERİ DEPARTMANININ ORGANİZASYONU

Transkript

1 İŞLETMELERDE SANAYİ İLİŞKİLERİ DEPARTMANININ ORGANİZASYONU Öğr. Görv. Dr. Erol EREN. A) GENEL AÇIKLAMALAR Zamanımızda «Sanayi İlişkileri» deyimi organizasyonlarda çağdaş gelişme ve değişmelere paralel olarak yeni bir mevkiyi tasvir etmek amacıyla kullanılmaya başlanmış bulunmaktadır. Eskiden bu departmanın geniş ölçüde görevlerini yükümlenen «Personel Yönetimi» adı altındaki departmanlara rastlanırdı. Personel yönetimi veya personel departmanın işletmelerde sosyal değişme ve gelişmelere paralel olarak gerçekleştirmiş olduğu faaliyetlerin kapsamı ve niteliği bugün çok genişlemiştir. Herşeyden önce yer yüzünde sosyal ve demokratik teori ve düşüncelerin ortaya konulması ve zamanımızda hızla taraftar kazanması, işletmelerden menfat (çıkar) bekleyen grupları çeşitlilik ve sayı bakımmdan artmış bulunmaktadır. Bu nedenlerle eskiden «Personel Departmanı» deyimi yerini kapsamı daha geniş olan «Sanayi İlişkileri Departmanı» sözcüğüne bırakmıştır. Bu yazımızda ilgililere ve işletme yöneticilerine bu departmanın nasıl organize edilmesi ve ne gibi görev ve sorumlulukları taşımakla yükümlü bulunması gerektiği konusunda bazı açıklamalarda bulunmayı yararlı görüyoruz. B) SANAYİ İLİŞKİLERİ DEPARTMANININ BÖLÜMLENDİRİLMESİ VE GÖREVLERİ Sanayi ilişkiler departmanı şemada görüldüğü üzere örgütlendirilebihr. (Bkz. Organizasyon şeması). Burada Sanayi İlişkileri Müdürü esas itibariyle organizasyonun tepe yöneticisi durumunda bulunan Genel Müdüre bağlıdır. Ana çizgilerle bu yöneticinin görevlerini şu şekilde açıklayabiliriz : (1) İdareci, memur ve işçi programlarının geliştirilmesini yönetmek, () Halkla ilişkiler programlarına ne- 175

2 176 E. Eren s 1 s t î î* 4 0 o M LU t 5' o u -F T * j Q <LU ''al U (9 a: 1 D S? _) O s re yit ü < < İÜ O «Ul 7ı '3 < Lu «^3 -J > -J * «t E r._ 01 û Sİ -1 > ' ~ i; LU Lu O ' "O Ti UJ V Ul j z C t j. t. «t tj ıfl iu> h -f 0. L±J Û aî UJ < «t u- ı/r ı/r ; -i Lu?; ii» VÜ

3 İşletmelerde Sanayi İlişkileri Departmanının Organizasyonu zaret etmek, (3) Organizasyondaki bütün departman yöneticilerine ve genel müdüre personel yönetimi konusunda danışmanlık etmek (Burada insan çalıştıran her departman yöneticisinin birer personel yöneti-, cisi olduğu gözönünde bulundurulmalıdır, ve personel yönetimi poli-. tikalarını geliştirmek, (4) Personel sorunlarının belirlenmesi için araştırma ve incelemelere girişmek, (5) Organizasyon ve metod plânlaması; ve kontrolü konusunda çalışmalar ve araştırmalar yapmak, (6) Yönetici personeli geliştirme ve yetiştirme faaliyetlerinin etkin bir, şekilde planlanmasını sağlamak. Sanayi İlişkileri Müdürü bu faliyetleri başarırken, Personel İşleri Araştırma ve Danışma Yardımcısı'nm fikirlerinden büyük ölçüde ya^ rarlanır. Bu yardımcı işletmedeki halihazır (olan) durumu ortaya koymak ve değerlendirmek açısından Sanayi İlişkileri Müdürüne yararlı hizmetler sunar. Bunları; (1) Personel istatistikleri ve kontroluna ilişkin raporlar hazırlamak, () Personel ve halkoyu nezdinde tutum ve moral ölçme yöntemleri geliştirmek ve araştırmalara girişmek, (3) Grup dinamiğine ilişkin ve sosyometik bağıntıları belirleyici araştırmalar yapmak, (4) Personel motivasyonu (güdelemesi) konusunda incelemeler yapmak ve böylece yeni geliştirilecek tekniklere ve faaliyetlere ışık tutmak şeklinde özetlemek mümkündür. «Organizasyon ve Metod Geliştirme Yardımcısı» da organizasyonun ve beşerî ilişkilerin planlanması, geliştirilmesi ve değerlendirilmesi açısından Sanayi İlişkileri Müdürüne büyük ölçüde yardımlarda bulunur. Bu yardımcının belli başlı görevleri: (1) Organizasyon rehberleri ve* el kitaplarını hazırlamak ve geliştirmek, () yönetici mevkilerini incelemek ve iş analizleri yapmak, (3) yöneticileri yaş, eğitim, sağlık, yetenek açısından değerlendirmek yani yönetici envanterleri düzenlemek, (4) yöneticilerin işletmede gerçekleştirdikleri faaliyetler yönünden değerlendirmek, (5) yönetici eğitimi ve geliştirme plânlarını hazırlamak, (6) işletmeyi departmanlarının gayelerine ve bir bütün olarak kendisinin gayelerine ulaşması açısından değerlemek olarak izah edilebilir. Dikkat edileceği üzere bu iki yardımcı Sanayi İlişkileri Yöneticisinin danışmanları mevkiindedirler. Bu departmanın politikalarının belirlenmesinde ve yapılacak işlerin plânlanmasmda oldukça aktif bir rol alırlar. Sanayi İlişkileri Yöneticisine kumanda zinciri ile bağlı olarak faaliyette bulunan işçi ilişkileri yöneticisi başlıca şu görevler yürütmekle yükümlüdür: (1) Sendikalarla müzakere ve toplu sözleşme toplantı

4 İ78 E. Eren larma-katılmak, () işçi arzu ve şikâyetlerinin halli konusunda tedbirler almak, (3) iş kanunu ve toplu sözleşme hükümlerine uygun hareket edilmesini sağlamak, (4) iş anlaşmalarını gözetimcilere yorumlamak, İdareci ve Memur ilişkileri yöneticisi ise : (1) Sanayi İlişkiler Müdürüne vekâlet etmek, () personel tedariki için aktif bir pohtika izlemek, bunun için yönetici yetiştiren okullarla ilişkiler kurmak, ilânlar vermek, (3) işçilerin sosyal, ekonomik ve eğitsel konulardaki hakları ve ihtiyaçlarının etkin şekilde planlanmasına yardımcı olmak, yürütülmesini sağlamak, müdürü periyodik raporlarla durumdan haberdar kılmakla ilgili yürütsel (icraî) faaliyetleri başarır. Sanayi İlişkiler Müdürüne bağlı olarak faaliyette bulunan Halkla ilişkiler yöneticisinin görevleri :. (1) İşletme yöneticilerine halkla ilişkileri yürütmek bakımından önerilerde bulunmak, programlar hazırlamak ve yürütmek, işletmeyi çevreye tanıtıcı ve sempati uyandırıcı bütün işleri yükümlenmek, () tedarik (satın alma), finansman ve özellikle satış yönetici gruplarının çevre ile temaslarının koordinasyonunu başarmak, (3) çevredeki eğitim kuruluşlarıyla ve dinî kuruluşlarla iyi ilişkiler kurmak, (4) basın organları ile iyi ilişkiler geliştirmek, (5) kamu kuruluşlar (Hükümet,-vergi, daireleri,, mahallî idareler ve belediyeler) ıyla, sanayi ve - ticaret odaları ve borsaları gibi yarı resmi kurumlarla iyi ilişkiler sürdürmek, olarak olarak Özetlenebilir. İdareci ve Memur İlişkileri Yöneticisi kendisine kumanda zinciri ile bağlı olarak çahşmaları yürten yedi grup gözlemcinin faaliyetlerine nezaret eder. Bunlardan birincisi olan İşe Alma ve Yerleştirme Gözlemcileri başlıca şu görevleri yürütürler : (1) İşe girmek isteyen müracaatçılarla mülâkatlarda ve test uygulamalarında bulunmak. () iş beceresini, fiziki gücü, yetenekleri ve ilgi sahalarını ölçmeye yarayacak testler geliştirmek veya bu konuda gehştirilmiş psikoteknik testlerden ve araçlardan yararlanmak, (3) müracaatçılarla ilgili referans mektupları istemek ve bunları gözden geçirerek değerlendirmek, (4) işe alma ameliyesi bitirildikten sonra işe kabul edilen kimseleri uygun görülen yerlere tavsiye etmek, yerleştirmek, iş değiştirme veya yeniden işe yerleştirme faaliyetlerini başarmak, (5) personele ihşkin kişisel dosyaları tutmak, (6) bağlı olduğu İdareci ve Memur İlişkileri Yöneticisi'ne kıdem, işçi devri gibi hususlarda raporlar vermek, (7) işten çıkarma faaliyetlerini yürütmek, işten ayrılanlarla mülakatlar yapmak. Yetiştirme ve Geliştirme Gözlemcilerinin görevleri arasında ise başlıca şu hususlara yer verilebilir : (1) İşe yeni alman personelin intiba-

5 İşletmelerde Sanayi İlişkileri Departmanının Organizasyonu 179 kına ilişkin eğitim programları düzenlemek, () çıraklık ve ustalık kursları geliştirmek, (3) İş başında eğitim sistemine önem vermek, (4) nezaretçiler için özel yetiştirme programları hazırlamak, (5) terfi edecek personel için özel geliştirme programlarına girişmek, - (6) dış eğitim kurumlarıyla, Özellikle yönetici yetiştiren okullarla geliştirici staj ve seminerler düzenlenmesi amacıyla devamlı ilişkiler sürdürmek. Sosyal Hizmetler Gözlemcileri'nin belli başlı görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz : ti) Dinlendirici ve eğlendirici programlar geliştirmek sportif faaliyetlere girişmek, () kafetarya hizmetlerine önem vermek, otomatik satış makinaları kurmak, (3) yardım ve dayanışma sandıkları kurmak ve iaşe mallarının ve erzakların temininde kolaylıklar sağlamak, bu amaçla koperatifler kurulmasına önayak olmak, (4) personelin işe gidiş gelişlerini kolaylaştırıcı servislerin kurulmasını sağlamak. İş Esenliği ve İş Sağlığı Gözlemcilerinin yükümlendikleri görevler ise : (1) İş kazalarının önlenmesi ve tehhkelerin giderilmesi hususunda tedbirler almak, () yangından korunma ve sivil savunma tedbirlerine önem vermek ve kontrollerde bulunmak, (3) sıhhî koşulların kontroluna ve periyodik sağlık muayenelerine önem vermek, ilk yardım eğitimleri düzenlemek ve bu hususta gerekli sıhhî malzemelerin bulunmasına dikkat etmek, (4) personelin işe alınmadan önce mutlaka sıhhî muayeneden geçmesini sağlamak, (5) iş ortamının ve iş koşullarının iyileştirilmesine ilişkin çalışmalarda bulunmak, (6) iş tazminatlarım gerektiren hususlarda, faaliyetleri yürütmek üzere harekete geçmek, olarak Özetlenebilir. Personel Çıkarları ve Refahı Gözlemcilerinin görevleri: (1) Grup ve sağlık sigortaları tesis etmek, () kaza ve hayat sigortaları kurulmasını sağlamak, (3) hastahane işlerinin yürütülmesine nezaret etmek, (4) personeli teşvik ve ödüllendirme sistemi geliştirmek ve uygulamak, (5) işletmede uzun yıllar hizmette bulunanlara özel Ödüller dağıtmak ve bu konuda, programlar ve törenler düzenlemek, (6) personeli ev ve mülk sahibi yapacak diğer sosyal atılımlarda bulunmak, şeklinde açıklanabilir. Personeli Bilgilendirme (Haberleşme) Gözlemcileri'nin görevlerini şu şekilde özetleyebiliriz : (1) Personele bilgi verme açısından ilân tahtalarından, duvar gazetelerinden yararlanmak, (). işletme içinde bilgi ve öğüt verici özel gazeteler ve mecmualar yayınlamak, (3) periyodik olarak haber bültenleri veya yıllık faaliyetleri gösteren el kitapları ha-

6 160 E. Eren zırlamak, (4) işçilerle işverenler (patronlar) arasında yakınlaştırıcı faaliyetlere girişmek, (5) emekli işçilerle temasları kesintisiz yürütmek.._ Ücret ve Maaş gözlemcilerinin görevlerini ise kısaca şu şekilde belirleyebiliriz : (1) Personel giderlerini tahmin etmek ve personel bütçelerini hazırlamak, () terfi plânlarını öngörmek ve yürütmek, (3) iş analizleri, sınıflandırmaları ve değerlemelerine ilişkin faaliyetlere nezaret etmek, (4) hizmet ve başarı değerlendirilmesine girişmek, (5) zaman ve hareket etüdleri ile işletmeye en uygun gelecek ücret ve prim sistemlerini geliştirmek, (6) piyasa ücret hadleri ile işletmedeki ücret seviyeleri ve kademelerini mukayese etmek. C) SONUÇ Burada organizasyon bölümlerini ve görevlerini belirlemeye çalıştığımız Sanayi İlişkileri Departmanı, mutlaka her işletmede aynı çapta kurulmayabilir. Biz burada ideal olan bir yapıyı belirlemeye çalıştık. İşletme sahipleri ve yöneticilerinin işletmelerine uygun bulunan Personel Departmanının veya Sanayi İlişkileri Departmanının kurulmasına yardımcı olabilirsek görevimizi yapmış olacağız. KAYNAKLAR 1. Beach S, Dale, Personnel The Management of People at Work, The Macmillan Company Second Edition, London Bennet C.L. Defining The Manager's Job, (The AMA Manuai of Position Description), A.M.A. ine, New York François A.R., Manuel d'organisation tome I, II; Les Editions d'organisation, Paris Gelinler, Octave, Fonctions et Tâches de Direction Generale, Editions Hommes et Techniques 4. edition, Puteaux Low,ndes, Richard, industrial Relations a Contemporary Survrey, Holt, Rinehart and Winston, New York O'shaughanessy J. L'Organisation des Entreprises, traduit et adapte par C. Henrion, Dunod Paris Tosun, Kemâl, İşletme İktisadı ve İdaresi Ders Notları Cilt II, ti. Yalçın, Selçuk, Personel İdaresi, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1970.