ORTAÖĞRETİM 9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Ortaöğretim Genel Müdürlüğü ORTAÖĞRETİM 9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Ankara 2009 İbrahim Çallı, Atatürk, 1934

2 ii

3 PROGRAM DANIŞMANI Yrd. Doç. Gonca ERİM Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi KOMİSYON ÜYELERİ Hüseyin ÖZTEKE Alan Öğretmeni F.Tülin UZER Alan Öğretmeni Tülün BARUT Alan Öğretmeni İlhan UÇAR Alan Öğretmeni Serap ÇALKI UÇAR Alan Öğretmeni Aynur DENİZCİ Alan Öğretmeni Harun ARI Alan Öğretmeni Özgen ŞİMŞEK DURAN Program Geliştirme Uzmanı İsmail ŞENER Ölçme Değerlendirme Uzmanı Berna SERDAR OTUZ Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü Program Geliştirme Uzmanı Ensar MANAV Bursa İl Millî Eğitim Müdürlüğü Müdür Yardımcısı KOORDİNASYON Medine KARAPINAR Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Öğretim Programları Şube Müdürü i

4 İÇİNDEKİLER TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI GİRİŞ PROGRAMIN GEREKÇESİ PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Aktif Öğrenme Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri Aktif Öğrenmenin Koşulları Aktif Öğrenmede Öğrenci Aktif Öğrenmede Öğretmen Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikler Beyin Fırtınası Vızıltı Grupları Altı Şapkalı Düşünme Şiir Yazma Eğitsel Oyunlar Nesi Var? Kart Oyunları Hızlı Tur Mahkeme Ayrılıp Birleşme Tekniği Dramatizasyon Akrostiş Tekniği Kullanılabilecek Diğer Yöntemler Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri ve İlgi Alanları Görsel Sanatlar Eğitiminde Dört Sanat Disiplini Yaklaşımı Sanat Tarihi Sanat Eleştirisi Estetik Uygulamalı Çalışmalar Dört sanat disiplininin birleştirilmesi 29 ii

5 4. PROGRAMIN YAPISI Programın Genel Amaçları Beceriler Değerler Öğrenme Alanları Görsel Sanat Kültürü Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Tarihî Çevre ve Müze Bilinci Alt Öğrenme Alanları Kazanımlar Etkinlik Örnekleri Açıklamalar Programda Kullanılan Semboller Atatürkçülük, Belirli Gün ve Haftalar PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR KAZANIMLAR VE ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri ÖLÇME DEĞERLENDİRME ESASLARI Ölçme Değerlendirme Araç ve Yöntemleri Gözlem Performans Değerlendirme Proje Performans Görevi Sözlü Sunum Öz Değerlendirme Görüşme (Mülakat) Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) Kavram Haritaları Tutum Ölçekleri Kısa Cevaplı Maddeler Çoktan Seçmeli Testler 224 iii

6 Eşleştirmeli Maddeler Uzun Cevaplı Maddeler PROGRAMDA KULLANILAN RESİMLER EKLER TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ KAYNAKÇA 300 iv

7 Kapak İbrahim Çallı Atatürk RESİM LİSTESİ Resim 1. Şeref Akdik, Halk Mektebi 230 Resim 2. Seurat, Noktasal etkili desen çalışması 231 Resim 3. Seurat ın eserinden kopya çalışma (Öğrenci çalışması) 231 Resim 4. Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği 231 Resim 5. Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği 231 Resim 6. Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) 232 Resim 7. Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) 232 Resim 8. Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) 232 Resim 9. Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) 232 Resim 10. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 11. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 12. Nokta ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 13. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 14. Ton Çubuğu ve açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 234 Resim 15. Işık - gölgenin obje üzerindeki etkileri. (Öğrenci çalışması) 234 Resim 16. Açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 234 Resim 17. Rembrandt Van Rijn, Profesör Tulp'un Anatomi Dersi 235 Resim 18. Vincent Van Gogh, Patates Yiyenler 235 Resim 19. Jan Vermeer, Mektup Okuyan Kadın 235 Resim 20. Maindert Hobbema, Middelharnis Yolu 236 Resim 21. Vincent Van Gogh, Kendi Yatak Odası 236 Resim 22. Leonardo Da Vinci, Mona Lisa 236 Resim 23. Tek kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 24. İki kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 25. Üç kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 26. Dairesel perspektif çizimi 237 Resim 27. Beyaz ışığın 7 temel renge ayrışması deneyi 238 Resim 28. Renk çemberi 238 Resim 29. Renk uyumları 238 v

8 Resim 30. Piet Mondrian, Kırmızı, Siyah, Mavi, Sarı ve Gri ile Kompozisyon 239 Resim 31. Wassily Kandinsky, Merkez Sarı 239 Resim 32. Picasso, Yaşlı Gitarcı 239 Resim 33. Matisse, Kırmızı Oda 239 Resim 34. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 240 Resim 35. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 240 Resim 36. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması) 240 Resim 37. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması) 240 Resim 38. Değişik tekniklerle uygulanmış obje çalışması 241 Resim 39. Burhan Uygur, İnsan, Kafes ve Kuş, Pastel 241 Resim 40. Celal Esat Arseven, İstanbul, Sulu boya 241 Resim 41. Fikret Mualla, Kâğıt üzerine guvaş 241 Resim 42. Doğal doku örnekleri 242 Resim 43. Yapay doku örnekleri 242 Resim 44. Görsel doku 242 Resim 45. Görsel ve dokunsal doku 242 Resim 46. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) 243 Resim 47. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) 243 Resim 48. Doku araştırması (Öğrenci çalışması) 243 Resim 49. Doku araştırması (Öğrenci çalışması) 243 Resim 50. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) 244 Resim 51. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) 244 Resim 52. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) 244 Resim 53. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) 244 Resim 54. Albrecht Dürer, Desen 245 Resim 55. Desen çizim aşamaları 245 Resim 56. Leonardo Da Vinci, Desen 246 Resim 57. Hogarth Burne, el etütleri 246 Resim 58. Raphael Sanzio, Desen Örneği 246 Resim 59. Pieter Paul Rubens, Desen Örneği 246 Resim 60. Modelden desen çalışmasında hareketin anlatımı 247 Resim 61. George Rohner, Desende rakursi görünüm örneği 247 Resim 62. Kurt Schwitters, Kolaj 248 vi

9 Resim 63. Kolaj tekniği ile portre örneği (Öğrenci çalışması) 248 Resim 64. Peyzaj, Sulu boya (Öğrenci çalışması) 248 Resim 65. Michelangelo, Musa 249 Resim 66. Auguste Rodin, Wasington Müzesi Bahçesi 249 Resim 67. Henry Moor, Bronx Botanik Bahçesi 249 Resim 68. Jean Arp, S'elevant 249 Resim 69. İsa Behzat 250 Resim 70. Nijat Sirel, Büst 250 Resim 71. Zühtü Müridoğlu 250 Resim 72. İlhan Koman, Pi Serisi 250 Resim 73. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, Kadın Heykel Grubu 251 Resim 74. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, Erkek Heykel Grubu 251 Resim 75. Zühtü Müridoğlu - Şadi Çalık - İlhan Koman, Anıtkabir, Başkomutanlık Meydan Muharebesi Kabartması 251 Resim 76. İlhan Koman, Sakarya Meydan Savaşı 251 Resim 77. Heinrich Krippel, Afyon Atatürk Anıtı 252 Resim 78. Heinrich Krippel, Samsun Atatürk Anıtı 252 Resim 79. Mehmet Aksoy, Kurtuluş Savaşı ve Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü 252 Resim 80. Pietro Canonica, Taksim Cumhuriyet Abidesi 252 Resim 81. Nijat Sirel, Bursa Atatürk Anıtı 252 Resim 82. Nusret Suman, Gaziantep Atlı Atatürk Heykeli 252 Resim 83. Hüseyin Gezer, Ankara Hacettepe Üniversitesi, Atatürk ve Gençlik Kompozisyonu 252 Resim 84. Tankut Öktem, Bodrum, Gümbet 252 Resim 85. Yavuz Görey, İstanbul Üniversitesi, Atatürk Anıtı 252 Resim 86. Nemrut, Commagene Kırallığı Heykelleri 253 Resim 87. Hitit Kabartmaları, Boğazköy 253 Resim 88. Tel Konstrüksiyon Heykel Örneği 254 Resim 89. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) 254 Resim 90. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) 254 Resim 91. Kübist portre örneği (Öğrenci çalışması) 255 Resim 92. Nuri İyem, Dededen Toruna Atatürk Türküleri 255 Resim 93. Neşet Günal, Yaşantı I 256 vii

10 Resim 94. Neşe Erdok, Kızıltoprak İstasyon 256 Resim 95. Abidin Dino, Çiçekleme 256 Resim 96. Nurullah Berk 256 Resim 97. Refik Epikman, Atatürk TBMM Balkonunda 257 Resim 98. Nazmi Ziya Güran, Atatürk 257 Resim 99. Namık İsmail, Kurtuluş Savaşı'nda Topçular 257 Resim 100. Mihri Rasim, Atatürk'ün Mareşal Üniformasıyla 258 Resim 101. İbrahim Çallı, Zeybekler Kurtuluş Savaşı'nda 258 Resim 102. Obje etüdü (Öğrenci çalışması) 259 Resim 103. Sadeleştirme 1 (Öğrenci çalışması) 259 Resim 104. Sadeleştirme 2 (Öğrenci çalışması) 259 Resim 105. Öğrenci amblem çalışması 259 Resim 106. Öğrenci logo çalışması 259 Resim 107. İhap Hulusi Görey, Afiş 260 Resim 108. Mengü Ertel, Afiş 260 Resim 109. Toulouse Lautrec, Moulin Rouge 260 Resim 110. Mustafa Aslıer, Sıla Halısı, Ağaç Baskı 261 Resim 111. Süleyman Saim Tekcan, Kompozisyon, Serigrafi 261 Resim 112. Mürşide İçmeli, gravür 261 Resim 113. Nevzat Akoral, Çoban, linol baskı 262 Resim 114. Jale Yılmabaşar, İkiz idol, Akrilik 262 Resim 115. Fahrelnisa Zeid, Soyut Kompozisyon, Yağlı Boya 262 Resim 116. Esat Nedim Tengizman, Atatürk, Fotoğraf 263 Resim 117. Cemal Işıksel, Atatürk, Fotoğraf 263 Resim 118. Etem Tem Atatürk, Fotoğraf 263 Resim 119. Selahattin Giz, Atatürk, Fotoğraf 263 Resim 120. Devrim Erbil, Soyut Yorum, Tuval Yağlıboya 264 Resim 121. Adnan Çoker, Yarım Küreler ve Mor Kare, Akrilik 264 Resim 122. Başkalaşım (Metamorfoz) (Öğrenci çalışması) 264 Resim 123. Öğrenci çalışması 264 Resim 124. Leonardo Da Vinci, Otoportre 265 Resim 125. Albrecht Dürer, Annesinin Portresi 265 Resim 126. Şükriye Dikmen, Desen-Portre 265 Resim 127. Avni Lifij, Otoportre 265 viii

11 Resim 128. Ebru sanatı, Ebruzen Necmeddin Okyay 266 Resim 129. Gaziantep yöresi bakır işleme ibrik 266 Resim 130. Emir Hüsrev, minyatür resim, Topkapı Sarayı Müzesi 266 Resim 131. Kandil,!6. yy İznik çinisi Topkapı Sarayı Müzesi 266 Resim 132. Cam bezeme (vitray), Edirne Eski Camii 267 Resim 133. Cilt sanatı 267 Resim 134. Tezhip sanatı 267 Resim 135. Hat sanatı (Kûfi) Ahmet Karahisari 267 EKLER Ek 1. Bir sanat eleştirisi çalışma örneği 268 Ek 2. Atatürk ün güzel sanatlar ile ilgili sözleri 271 Ek 3. Müzelerin internet adresleri 273 Ek 4. Sanat bulmacası Ek 5. Sanat bulmacası Ek 6. Sanat bulmacası Ek 7. Sanat bulmacası Ek 8. Sanat bulmacası Ek 9. Sanat bulmacası Ek 10. Sanat kavram haritaları 287 Ek 11. Bakaç (Vizör) hazırlanışı 289 ix

12 TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları: Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır. 10

13 1. GİRİŞ Sanat, bireye dışavurum olanağı sağlayan, her alanda kullanabileceği yaratıcılığı geliştiren, yaşadığı kültüre ve diğer kültürlere değer verme ve sahip çıkma bilinci edindiren en önemli alanlardan biridir. Toplumsal yaşam içerisinde, insan olmanın gereği, insanın ayrılmaz bir parçasıdır. Ulusal kültürün de ana kaynağını oluşturur ve kültürü geçmişten geleceğe taşır. Daha nitelikli bir yaşama ulusça duyulan özlem, sanatı, eğitim sistemi içinde bir zorunluluk hâline getirmiştir. Sanat eserlerine bakmasını bilen, sanatla iç içe yaşayan ve sanat eserleri yaratabilen bireyler yetiştirmek için sanat, öğrencinin eğitiminde giderek daha etkin bir rol üstlenmek durumundadır. Sanat eğitimi, bireyin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilmede yeteneklerini ve yaratıcılık gücünü estetik bir düzeye ulaştırmak amacı ile yapılan bir eğitim sürecidir. Ortaöğretimde görsel sanatlar eğitiminin amacı sanatçı yetiştirmek değil, sanatı seven bireyler yetiştirmektir. Sanat uğraşısında bulunan ve sanat yapıtıyla karşılaşıp onu değerlendiren kişide harekete geçen tüm zihinsel yeti ve süreçleri, duyu, duyum, algılama, imgeleme, düşünme, çağrışım gibi güçleri eğitmek sanat eğitimi ile gerçekleşebilir. Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı, Görsel Sanat Kültürü, Görsel Sanatlarda Biçimlendirme, Tarihî Çevre ve Müze Bilinci olarak üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır. Bu öğrenme alanlarında sanat eleştirisi, sanat tarihî, estetik ve uygulama dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek alınmıştır. Öğrenci kazanımları ve etkinlik örnekleri bu doğrultuda hazırlanarak sunulmuştur. Programın oluşturulmasında, öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir birey hâline getiren öğrenci merkezli yaklaşımlar temel olarak alınmış, kuramsal anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır. Bu program, bir sanat eseriyle karşılaşıldığında nasıl bakılması gerektiğini bilen, sanatı yaşamının bir parçası olarak gören, duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştüren, tarihî ve kültürel değerlerimize duyarlı, evrensel 11

14 düşünceye sahip, sanattan tat alan, özgüveni gelişmiş, yaratıcı ve üretken, eleştirel bakış açısına sahip, doğayı seven, çevreye saygılı, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, ulusal ve kültürel değerlerini kavramış, laik, demokratik, barışçı ve çağdaş nesiller yetiştirilmesini hedeflemektedir. 2. PROGRAMIN GEREKÇESİ Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, Eğitim bilimlerinde öğretme/öğrenme anlayışında gelişmeler, Eğitimde kaliteyi ve eşitliği arttırma ihtiyacı, Bireysel ve ulusal değerlere karşı duyarlılığın geliştirilmesi ihtiyacı, İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Programı ile bütünlüğünün sağlanması ihtiyacı, Yatay eksende dersler arası ve dikey eksende her bir dersin kendi içinde kavramsal bütünlük sağlanması zorunluluğu, Ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarında yenilikler, Sanat eğitimi öğretim yöntemlerindeki çağdaş gelişmeler. 3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Programın oluşturulmasında öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir birey hâline getiren öğrenci merkezli yaklaşımlar temel olarak alınmıştır. Öğrenci merkezli eğitim, öğrenmeyi öğrenme nin esas olduğu, her öğrencinin farklı zaman, tarz ve hızda öğrenebileceği ilkesine dayalı, düşünme becerilerini geliştirmenin yaratıcı düşünceyi de geliştirdiğini kabul eden bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım göz önüne alınarak program oluşturulmuş, kuramsal anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır. Aynı zamanda ortaöğretim öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları dikkate alınarak bu dönemde öğrencilerin ilgilerini çeken sanat uygulamalarına yer verilmiştir Aktif Öğrenme Aktif öğrenme, öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıdığı, öğrenene öğrenme sürecini çeşitli yönleri ile ilgili karar alma ve özdüzenleme yapma fırsatlarının verildiği ve karmaşık öğretimsel işlerle öğrenenin öğrenme sırasında zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir öğrenme sürecidir. Bu tanımda vurgulanan ilk 12

15 nokta öğrencinin kendi öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıması ve bu süreçle ilgili kararları kendisinin almasıdır (Açıkgöz, 2006). Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, öğrenenler okuduklarının %10 unu, işittiklerinin %20 sini, gördüklerinin %30 unu, hem görüp hem işittiklerinin %50 sini, söylediklerinin %70 ini, yapıp söyledikleri bir şeyin ise %90 ını hatırladıkları doğrulanmıştır Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri Öğrenme sürecinin sorumluluğu öğrencidedir, Öğrenci üst düzey ve karmaşık zihinsel süreçleri kullanır, Öğrenci araştırma yaparak farklı kaynaklardan bilgiye ulaşır Aktif Öğrenmenin Koşulları (Açıkgöz, 2006) Koşul 1 Öğrencinin öğrenme ile ilgili kararlar alması, öz düzenleme Koşul 2 Öğrencinin zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlanması, karmaşık öğretimsel işler. Örnek Nasıl öğreneyim? Nereyi öğrenemedim? Hangi stratejileri kullanayım? Zamanımı nasıl kullanayım? Örnek Bilgiyi keşfetme Soru sorma Karşılaştırma yapma Örnek bulma Anlam çıkarma Önceki öğrenilenlerle bağ kurma Değerlendirme Çıkarımda bulunma Aktif Öğrenmede Öğrenci Aktif, katılımcı, Soru soran, sorgulayan, Problemleri kavrayabilen ve çözen, Anlayan, düşünen, tartışan, Takım çalışmasına uyum sağlayabilen, Bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini öğrenen, Daha fazla bilgiye erişme heyecanı duyan, Planlı düşünen ve öğrenen, Yaratıcı ve eleştirel düşünen, Öz değerlendirme yapan, 13

16 Araştıran, keşfeden, fikir üreten, karar veren, Karşılaştırma yapan, açıklayan, örnek verendir Aktif Öğrenmede Öğretmen Öğrencilerin aktif katılımını sağlayan, Düşündüren, tartıştıran ve dinleyen, Etkinlik planlayan, Rehberlik yapan, Öğrencilerin gelişimlerini gözleyen, Öğrencileri yönlendiren, Öğrenme ortamını hazırlayan, Eksikleri, hataları düzelten, Çağdaş, araştıran, kendini geliştiren, öğrenene örnek olan, Öğretim alanındaki yenilikleri izleyen, Sorunların çözümü için öneriler geliştiren, Eğitim teknolojilerini etkin olarak kullanan, Öğrencilerinin bireysel farklılıklarını dikkate alandır Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri Beyin Fırtınası Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Buna buluş fırtınası da denilmektedir (Demirel,1995). Beyin fırtınası, bireyleri heyecanlı bir ortama yönlendirerek yaratıcı ve orijinal görüşleri söylemeye, belirli bir konuyu açıklamaya ve bir sorunu çözmeye yarayacak görüşleri belirlemeye yarayan bir tekniktir (Bilen,1996). Problem seçimi Problem basit, sınırlı olmalı, karmaşık ve çok genel problemlerden kaçınılmalıdır. Seçilecek konu, çözülecek problem tartışabilecek nitelikte ve öğrencinin ilgi alanı içinde kısmen bildikleri türden olmalıdır. Problem değişik çözüm yolları önerilebilecek yapıda olmalıdır. 14

17 Uygulanışı 1. Bir ya da iki sekreterin seçimi. 2. Toplantının (tartışmanın) hedefi açıklanmalı ve problemi tanımlamalı, 3. Süre belirlenmeli, sınırları çizilmiş bu süre içinde her türlü görüş, her türlü çözüm yolu eleştirilmeden, üzerinde tartışılmadan not edilmeli. 4. Tartışma süresinin sonunda, söylenenlerin analiz edilmesi, eleştirilmesi, değerlendirilmesi ve çözüm yolunun kararlaştırması yapılmalı (Açıkgöz, 2006). Beyin fırtınası tekniğinin uygulanışı sırasında dikkat edilmesi gereken noktalardan biri bu tekniğin analitik düşüncenin yerine kullanılamayacağı, akıl yürütmeden çok duyguların ifadesi yoluyla probleme çözüm aranmasının doğru olduğudur (Bilen, 1996) Vızıltı Grupları Vızıltı grupları genellikle yaklaşık altı kişiden oluşan grupların serbest ve informal olarak yaklaşık altı dakika tartışmaları esasına dayalı bir tartışma tekniğidir. Vızıltı grupları belli bir amacı gerçekleştirmek için geçici olarak kullanılır. Grup görevi tamamladıktan sonra dağılır (Erden). Sınıf etkinliklerinin başarıyla ilerlemesinde küçük grup tartışması tekniğinin etkisi büyüktür. Bir kısım utangaç öğrencilerin de içinde yer aldığı büyük bir grup sınıf etkinliklerine katılmakta çekingen davranmaktadır. En çok altı kişiden oluşan bu küçük gruplarda öğrenci kendisini rahat hissedeceğinden etkinliklere katılması kolaylaşmaktadır (Bilen, 1996). Uygulanışı Ya bütün gruplar aynı konuyu ayrı ayrı tartışırlar ya da herbir grup problemin alt bölümlerinden birini tartışarak çözüm yollarını önerirler. Bu çözüm yolları büyük grupla tartışılır (Bilen, 1996). 1. Neyin, nasıl planlandığı gruba söylenmeli 2. Sınıf altı ya da daha az kişiden oluşan küçük gruplara bölünmeli 3. Ayrılan süre içinde grubun tartışması sağlanmalı 4. Grupların buluşlarını birleştirip bütün sınıfa rapor etmesi sağlanmalı 5. Öğrencilerin dikkati sonuca çekilip tartışma özetlenmeli 15

18 Altı Şapkalı Düşünme Edward De Bono tarafından çocuğun günlük yaşamındaki bilişsel becerileri geliştirmede yaratıcı problem çözme etkinliği olarak literatüre aktarılan Altı Şapkalı Düşünme etkinliği, eğitimsel etkinlikleri düzenlemede oldukça yeni ve kullanışlı bir uygulamadır (Erginer, 2006). Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede kullanılan grup tartışması tekniğidir. Düşünme öğretiminde kullanılır. Eleştirisel ve çok yönlü (farklı) düşünmeyi sağlar. Öğrenci bir olay ya da olgunun tek yönünün olduğunu değil bir çok yönünün olduğunu anlar. Öğrencinin bir olayın tek bir özelliğine takılıp kalmalarını önleyen bir tekniktir (yargı). Belli bir konuyu görüşmek, bir problemi çözmek ya da bir konuda karara varmak gereken toplantılarda, toplantıya katılanların genellikle daldan dala atladıkları, herkesin konuya farklı bir açıdan yaklaştığı gözlenir. Bu da çok fazla zaman kaybına ve farklı sonuçların ortaya çıkmasına neden olur. Altı Şapkalı Düşünme düşünce ve önerilerin belirli düzen içinde sunulması için kullanılan bir yöntemdir. Şapkalar düşüncelerin ayrışması için kullanılan bir semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir sırayla aktarılması beklenir (Erginer, 2006). Etkinliğin uygulanması iki şekilde olmaktadır. Birinci uygulama şeklinde, grup tartışma teknikleri kullanılarak şapkalar (düşünme sistemleri) sırayla analiz edilmeye çalışılır. Bu sırada kavram geliştirme şapkalarına önce (özellikle beyaz, sarı ve siyah şapkalar), sorun çözme ve yaratıcılık şapkalarına (yeşil şapka) sonra yer verilir. Kavram kontrolü ve değerlendirme mavi şapkayla, duygusal formlar kırmızı şapka ile uygulanır. İkinci uygulama, karışık uygulamadır ve öğrencilerin şapkaların özelliklerini bilmeleri, daha önceden birinci uygulama şekline yönelik bir deneyim yaşamaları gerekir (Erginer, 2006). Öğrenciler tartışma esnasında kendi görüşlerine uygun şapkaları takarlar, tartışma esnasında veya sonunda düşünceleri değişirse şapkalarını değiştirebilirler. 16

19 Beyaz Şapka: (Tarafsız Şapka) Net bilgiler sunar. Tarafsız ve duygularını katmadan konuya yaklaşır. Kırmızı Şapka: (Duygusal şapka) Heyecanlı, kontrolsüz, hissi davranır. Sarı Şapka: (Avantajlar şapkası) İyimser, tartışmaya olumlu bakar, alternatif üretir. Yeşil Şapka: (Yaratıcılık şapkası) Yaratıcı çözümler önerir. Yenilikçi, üretken, girişimci, değişikliğe açık, alternatif düşünceler sunar. Mavi Şapka: (Değerlendiren şapka) Sonuç çıkarır, olgun, yorumlayıcı, analiz edici bir tarzda konuya yaklaşır. Siyah Şapka: (Kötümser şapka) Negatif düşünceler. Konunun olumsuz yönlerine bakarak düşünmede tedbir alır Şiir Yazma Öğrenciler küçük gruplar hâlinde otururlar. Grup üyelerinin her birinin elinde birer sayfa kâğıt vardır. Herkes, elindeki kâğıda verilen konu ile ilgili bir dize yazıp yanındakine verir. İkinci turda önlerine gelen kâğıda ikinci dizeler yazılır, yine yanındakine verilir. Bu işleme süre bitene kadar devam edilir. Sonunda grupların elinde gruptaki üye sayısı kadar şiir bulunur. Daha sonra şiirler sınıfa sunulur Eğitsel Oyunlar Nesi Var? Nesi var günlük yaşamdan sınıfa uyarlanabilecek oyunlardan biridir. Bir durumun bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir yaklaşımla öğrenilmesi istendiğinde bu teknik uygulanabilir (Bilen, 1996). Nesi var? oyunu, öğrencilere bildiklerini oyun oynayarak eğlenceli bir biçimde gözden geçirme fırsatı sağlar (Açıkgöz, 2006). Uygulanışı Sınıftan bir öğrenci dışarı çıkar, sınıfta kalanlar kendi aralarında dersle ilgili bir kavramı, olayı, bireyi ya da eşyayı tutarlar. Hangi ip uçlarını vereceklerini kaynaklardan da yararlanarak kararlaştırırlar. Daha sonra dışarıdaki öğrenci içeri gelir ve içerideki öğrencilere Nesi var? diye sorar. Öğrenciler belirledikleri 17

20 kavram ve ya olayla ilgili ip ucu olabilecek uygun bir cümle veya kelime ile yanıtlarlar. Bu işlemi üç kez tekrar etme hakkı vardır. Sonunda öğrenci tahminini belirtir. İpucu ve tahminde bulunma hakkı kavram ya da olayın güçlüğüne göre sınıfça kararlaştırılarak biraz daha tahmin hakkı verilebilir Kart Oyunları Kart oyunları önceden öğretmen tarafından hazırlanmış kartlarla oynanır. Kartlar öğretim hedeflerine göre farklı biçimlerde hazırlanabilir. Eğitim amacıyla çok değişik kart oyunları oluşturulabilir (Erden). Aşağıda birkaç örnek verilmiştir. Kart Eşleştirme Öğrenilenlerin gözden geçirilmesi, netleştirilmesi ya da kalıcılığın artırılması gibi amaçlarla uygulanır. Uygulanışı 1. Her biri sınıftaki öğrenci sayısının yarısı kadar kart içeren iki dizi kart hazırlanır. Birinci dizide; öğrenilenlerle ilgili sorular, kavramlar, örnekler vb. yer alır. İkinci dizide ise; birinci dizidekilere eşleştirilebilecek yanıtlar açıklamalar, tanımlar, ilkeler, olaylar bulunur. Dizilerden birindeki kartlar numaralandırılır. 2. Kartlar sınıfa dağıtılır. 3. Öğrencilere, kendilerine gelen kartlarla ilgili hazırlık yapmaları için belirli bir süre tanınır. 4. Öğrenciler, sınıfın içinde dolaşarak ve karşılaştıklarıyla konuşarak ellerindeki kartın eşini ararlar. 5. Kartlarını eşleştirenler bunun gerekçelerini hazırlar. 6. Kart numaraları rastgele söylenir ve numarası söylenenler kendi kartlarının içeriğini ve hazırladıkları gerekçeleri sınıfa sunarlar. Kart Gösterme Öğrencilere; öğrendiklerini gözden geçirme, değerlendirme yapma, karar verme vb. fırsatlar sunar. 18

21 Uygulanışı Önce öğrencilere çeşitli renklerde 3-5 adet çeşitli renklerde küçük kart ya da kâğıt parçasından oluşmuş desteler dağıtılır. Her renge bir anlam verilir. Örneğin; yeşil, tümüyle katılıyorum; mavi, katılıyorum; beyaz, kararsızım; sarı, katılmıyorum; kırmızı, hiç katılmıyorum gibi. Sonra öğretmen işlenen konuyla ilgili bazı tümceler okur. Bu tümceleri dinleyen öğrenciler önce hangi kartı seçeceklerini düşünürler, sonra seçtikleri kartı sıranın üstüne koyarlar. Daha sonra, her öğrenci neden o kartı seçtiğini yani neden öyle düşündüğünü açıklar (Açıkgöz, 2006). Burada Herkes Öğretmen Öğrencilere öğrenilenleri gözden geçirme, onlar hakkında soru çıkarma değerlendirme yapma ve öğretme fırsatı verir. Uygulanışı 1. Öğrencilere küçük kart ya da kâğıtların dağıtılması. 2. Öğrencilerin konuyu gözden geçirerek o konuda sorulmasını istedikleri soruyu ya da tartışılmasını istedikleri noktayı karta yazmaları. 3. Kartların toplanması ve karıştırılarak yeniden dağıtılması. 4. Öğrencilerin kendilerine gelen karttaki soruyu ya da tartışma konusunu araştırıp ne söyleyeceklerini saptamaları. 5. Soruların ve yanıtların sınıfa sunumu. 6. Sunumlar üzerinde tartışılması (Açıkgöz, 2006). Zihinsel Haritalama Uygulanışı Bir konudaki bütün önemli kavramların ya da düşüncelerin her birinin küçük kartlara ayrı ayrı yazılmasıyla oluşturulan destelerden öğrenci sayısı kadar hazırlanır. Sonra her öğrenciye bu destelerden birer tane verilir ve kartları, üzerlerindeki kavram ya da düşüncelerin birbiriyle ilişkilerini gösterecek biçimde yerleştirmeleri istenir.yerleştirme işi bir masada, duvarda ya da yerde yapılabilir. Öğrenciler, bu çalışmayı bireysel olarak ya da grupla yapabilirler. Sonunda elde ettikleri haritalar 19

22 sınıfta sunulur ve bu haritalarla ilgili açıklamalar yapılır. Bu çalışma ile öğrenilenler arasında birçok anlamlı ilişki keşfedilir (Açıkgöz, 2006) Hızlı Tur Öğrencilerin belirli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden geçirmelerini sağlar. Önce konu ya da soru verilir. Öğrenciler ne söyleyeceklerini düşünürler. Sonra öğrencilerden biri başlangıç yapar ve diğerleri sırayla konuşmaya başlar. Konuşanlar daha önce söylenmiş bir şeyi tekrar edemezler. Söyleyecek bir şeyi olmayan öğrenciler geçiniz., der ve sıra bir sonraki öğrenciye gelir. Hızlı tur her öğrenciye konuşma fırsatı verir ve bütün sınıfta ilgi uyandırır. Öğrenciler söylenmemiş bir şeyi söylemek zorunda olduklarından konuşulanları dikkatlice dinlerler. Çekingen öğrencilere konuşma fırsatı verilir. Öğrenciler konuşup konuşmayacaklarına kendileri karar verirler.bu da onları yaşamlarıyla ilgili karar almaya hazırlar (Açıkgöz, 2006) Mahkeme Sınıfta mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin etkinliğe katılımını sağlar. Sırasıyla şu işlemler yer alır: 1. Tartışma konusunun ya da problemin seçimi. 2. İki tarafın avukatlarının, araştırmacılarının, tanıklarının kararlaştırılması, hakimin ve katibin belirlenmesi ve kalanların jüri üyesi olması. 3. Bütün öğrencilerin konuyla ilgili araştırma yapmaları ve malzeme toplamaları. Grupların; avukat, tanık, jüri üyesi, araştırmacı rolündeki üyelerin bir araya gelerek bulduklarını tartışmaları ve hazırlık yapmaları. 4. Mahkemenin başlaması. 5. Avukatların savunmalarını yapması. 6. Tanıkların kanıtlarını sunmaları. 7. Avukatların sorular sorması ve yapılan açıklamaların kendi savlarını destekleyen yönlerini ortaya çıkarmaları. 8. Hâkimin yanlışları, eksikleri belirlemesi. 9. Jüri üyelerinin kimin haklı olduğuna karar vermesi (Açıkgöz, 2006). 20

23 Ayrılıp Birleşme Tekniği Öğrenciler heterojen takımlara ayrılır. Öğrenilmesi istenen konu takım üyesi kadar alt takımlara ayrılır. Önce takım üyeleri kendi aralarında hangi üyenin hangi bölümden sorumlu olacağına karar verir. Sonra her takımda aynı konuyu çalışacak öğrenciler bir araya gelerek sorumlu oldukları bölümü birlikte çalışırlar. Herkes konusunu iyi öğrendikten sonra takımlarına dönerek kendi öğrendikleri bilgileri diğer arkadaşlarına anlatırlar. Öğrencilere başarılarını ölçmek için bireysel test verilir. Bu yaklaşımda değerlendirme bireysel olarak yapılır Dramatizasyon İnformal Drama İnformal drama gerek duyulduğu zaman hazırlık yapmaksızın gerçekleştirilir. Bu drama tekniğinde, öğrencilere belli karakterler tanımlanır ve bu rolleri oynamaları istenir. Dışarıdan oyun için bir sınırlama getirilmez (Erden). Başkaları gibi duyma, düşünme ve hareket etme yoluyla öğrenciler çeşitli kişileri gerçek yaşam koşulları içinde anlama olanağı bulurlar (Bilen, 1996). Formal Drama Bu tür dramatizasyonda oyun belli bir metne bağlı kalarak oynanır. Drama sırasında gerçeklere uygun ortam yaratmak için kostüm ve dekor kullanılır. Temsiller bu tip oyuna girer. Formal dramatizasyonun uygulanması zaman alır (Erden). Rol Oynama Rol oynama, öğrencilerin kendilerine verilen bir rolü, kendi yorumlarıyla oynamaları esasına dayalı bir tekniktir. Rol oynama ön hazırlık ve temel özellikleri açısından informal drama ile formal drama arasında yer alır. Rol oynamada öğrenciler informal dramada olduğu gibi, verilen bir rolü kendi yorumları ile istedikleri gibi oynarlar. Ancak informal dramaya göre öğretmen tarafından daha planlı biçimde düzenlenir. Rol oynama eğitim amacıyla en çok kullanılan dramatizasyon tekniklerinden biridir. Rol oynama sırasında öğrenciler başka bir kişiliğin arkasında kendi duygu ve 21