Mekanik Zeytin Hasadında Etkili Parametreler. Effective Parameters on the Mechanic Olive Harvest

Transkript

1 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale 109 Mekanik Zeytin Hasadında Etkili Parametreler Türker Saraçoğlu Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü Güney Kampüsü-AYDIN ÖZET Bu çalışmada gövde veya dal sarsıcılar ile yapılan zeytin hasadında etkili olan parametreler incelenmiştir. Bu kapsamda titreşimli zeytin hasadındaki hasat teorileri irdelenmiş ve bu teorilere göre etkili olan fiziksel ve mekaniksel parametreler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Zeytin ağacı, mekanik hasat, fiziksel ve mekaniksel özellikler Effective Parameters on the Mechanic Olive Harvest ABSTRACT Some effective parameters have been reviewed on olive harvest using trunk shaker or limb shaker in this study. On this scope, vibration theories in order to apply for olive harvest were investigated and some effective physical and mechanical parameters were present. Keywords: Olive tree, mechanical harvest, physical and mechanical properties GİRİŞ Meyve üretimi içinde en fazla işgücü kullanımı gerektiren işlem hasattır. Elle meyve hasadı, meyveden meyveye değişmekle beraber ortalama olarak işgücü-h/ha arasında işgücü gerektirmektedir. Bu rakam, üretim için toplam çalışma zamanının %40-80 ini, toplam üretim maliyetinin %30-60 ını oluşturmaktadır. (Anonim, 00). Zeytin hasadı için gereken işgücü gereksinimi ve masrafı, zeytin yetiştiriciliğindeki diğer işlemler için gerekenden oldukça yüksek değerdedir. Zeytin üretimindeki toplam insan işgücü gereksiniminin %50-65 i hasat işleminden kaynaklanmaktadır (Caran, 1998). Zeytin hasadı günümüzde geleneksel ve makinalı hasat şeklinde sürdürülmektedir. Zeytin hasadında kullanılan alet ve makinalar, güç kaynağı ve yapım özelliğine göre; - Basit el aletleri, - Sırtta veya omuzda taşınır hasat makinaları, - Traktörle kullanılanlar, - Kendi yürür hasat makinaları olmak üzere 4 tipte olabilmektedir. Zeytin hasadında 3 temel aşama vardır. Bunlar; - Zeytinin düşürülmesi, - Zeytinin tutulması, - Zeytinin taşınmasıdır. Zeytinin düşürülmesi işlemi; sarsma veya silkeleme, sıyırma ve çırpma şeklinde olabilmektedir. Silkeleme ve sarsma yönteminde iş başarısı yüksek ancak hasat etkinliği; makina karakteristiğine, ağaç yapısına ve kullanıcıya bağlı olarak düşük olmaktadır. Ayrıca hatalı kullanımlarda sarsıcının bağlandığı noktalarda kabuk soyulmaları, hatta kırılmalar meydana gelmektedir. Çırpma ve tarama yöntemlerinde hasat etkinliği yüksek, ancak iş başarısı düşük olmaktadır. Ayrıca ağaca verilen zarar da yüksek olmaktadır. Zeytin ağaçlarının sırıklama yöntemiyle hasat edilmesi geleneksel olmakla beraber çırpma yöntemine iyi bir örnektir. Zeytin hasadında yapılan bir çalışmada herhangi bir mekanik alet kullanılmadan yapılan elle hasatta bir işçinin prodüktivitesi 19.6 kg/h olarak tespit edilmiştir. Sırık ile hasattaki iş başarısı ise 6.5 kg/h düzeyine çıkabilmektedir (Caran, 1998). Bir başka çalışmada ise; sırıkla hasat, kancalı sarsıcı ile hasat ve elektrikli tarak ile yapılan hasatta kütle iş başarıları sırasıyla 38.5 kg/h, 39 kg/h ve 0 kg/h olduğu bildirilmiştir (Saraçoğlu, 001). Çırpma ve tarama yöntemlerinde ağaç tacının tamamının çırpılması veya taranması hasat süresini oldukça arttırmaktadır. Sarsma yönteminde ise; gövdenin, ana dalların veya ikincil dalların sarsılması işlemine dayanan hasat, toplam hasat süresinin daha az olmasına neden olmaktadır. Bu sebeple mekanik meyve hasadında yapılan çalışmalar; ekonomik ve hasadın kısa bir periyotta yapılması zorunluluğu gibi sebeplerden dolayı daha çok sarsma yönteminde yoğunlaşmıştır. Titreşim Esaslı Zeytin Hasadı Meyvelerin ve ağaçların bioteknik özellikleri hasat yöntemine doğrudan etkili olmaktadır. Biyolojik materyalin morfolojik yapısının yanında kimyasal,

2 110 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale fiziksel ve özellikle mekanik-dinamik değerleri çok büyük önem taşımaktadır (Kirişçi ve Tunçer, 1987). Titreşimli meyve hasadında bir kaç faktör zeytinin düşürülmesini zorlaştırmaktadır; - Meyve küçüktür ve dala sıkıca tutunmaktadır. Bunun sonucunda kopma kuvveti/meyve kütlesi (F/m) oranı oldukça büyüktür. - Zeytin ağacında meyve genellikle uzun, narin, aşağı doğru sarkık dallarda bulunur ki bu dallar titreşimi sönümlendirir. - Bazı ağaçlar hastalık nedeniyle güçsüz durumda ve kırılgan dallara sahip olabilmektedir (Tsatsarelis, 1987). Hasat işlemi, arazi koşullarına bağlı olarak; plantasyon durumu, arazinin eğimi, ağaca bağlı olarak; budama şekli, ağacın geometrik ölçüleri, dal uzunluğu, dal yaylanma katsayısı, dal çapı, dal kütlesi, dal sönümlenme değeri ve meyveye yönelik olarak da; meyve-sap sisteminin doğal frekansı, meyve-sap, sap-dal arasındaki tutunma kuvveti değeri, meyve kütlesi, sap uzunluğu, sap çapı, meyvesap sisteminin sönümlenme değeri, olgunlaşma ve meyvenin ağaç üzerindeki konumu gibi ölçütlere direkt veya dolaylı yollardan, ayrıca titreşim esaslı hasat makinalarında da frekans, genlik, süre ve kuvvet faz açısı değerlerine bağlıdır. Fakat bu özellikler türe, cinse, yaşa, budamaya ve iklim koşullarına göre değişiklik gösterebilir (Tsatsarelis, 1987; Aristizabal et al., 003). Zeytin Tanesinin Düşürülmesinde Etkili Parametreler Tutunma kuvveti Meyvenin sarsma yolu ile düşürülmesinde en önemli kriterlerden biri tutunma kuvveti/meyve kütlesi (F/m) oranıdır (Caran ve Çavuşoğlu, 1985; Çavuşoğlu, 1988; Tsatsarelis, 1987). F/m değeri, şeftali için 50, erik için ve kiraz için olduğu halde yağlık zeytinlerde (daha düşük meyve ağırlığı nedeniyle) düzeyindedir (Caran, 1998). Zeytinin tutunma kuvveti çok yüksektir ve bu durum çeşide göre değişiklik göstermektedir. Burada önemli olan mümkün olduğu kadar iri meyve elde edebilmektir. Ayrıca ağacın kuzey tarafındaki zeytinlerin tutunma kuvveti, güneydekilere göre daha yüksek, doğu ve batı kısımlarda ise orta değerdedir. Bu da titreşimli hasada uygun değer gösteren, F/m oranı oldukça küçük değere sahip kültür çeşitlerinin seçilmesini gerektirmektedir. Diğer taraftan meyve sapının sarsama hareketinin dalga uzunluğuna oranla daha uzun oluşu, hareketi yavaşlatması nedeniyle sarsmanın etkili olmasını engelleyen başka bir nedendir. Büyük boyutlu ve kısa saplı meyveler sarsmaya daha iyi cevap vermektedir (Öksüz, 1998). Mekanik zeytin hasadında karşılaşılan en büyük zorluk zeytin tanesinin çok geniş sınırlar arasında değişen bir tutunma kuvvetine sahip olmasıdır. Ayrıca bu tutunma kuvveti bir hasat periyodu içerinde farklı zamanlarda çok değişen değerler gösterebilmektedir. Öte yandan zeytin ağacının bir hasat periyodu içerisinde bir veya en çok iki kez hasat işlemine tabi tutulabileceği düşünülürse, doğal bir gelişme içerisinde mekanik hasat için optimum bir zaman belirlemek çok güç hatta imkansız olmaktadır (Keçecioğlu ve Evcim, 1976). Mekanik hasatta, tutunma kuvvetlerindeki homojenlik önemli rol oynar. Oysa, bir sarsıcı makinanın veriminin yüksekliği sadece düşük tuttunma kuvvetine bağlı değil, aynı zamanda çok zayıf olması gereken bu direncin dağılım genişliği ile de ilgilidir. Fazla kademeli bir olgunlaşma, daha kuvvetli tutunan meyvelerin mekanik olarak hasat edilememesine ve dalda kalmasına neden olur (Caran ve Çavuşoğlu, 1985). Meyve - sap dinamiği Titreşim esaslı meyve hasadında meyvelerin saptan veya daldan ayrılması meyvelerin ivmelendirilmesi ile gerçekleştirilir. Bu durumun anlaşılabilmesi amacıyla meyve-sap sistemi tek, iki veya üç serbestlik dereceli modellerle tarif edilmeye çalışılmıştır. (Cooke and Rand, 1969; Keçecioğlu, 1975; Tsatsarelis, 1987). Meyve sapı ve meyveden oluşan sistem Şekil 1 de görülmektedir. Sistem basit bir sarkaç şeklinde olup sarkaç sadece A noktasından hareketlidir. Sap ve meyve arasında bir hareket söz konusu değildir. Şekil 1. Meyveye etkiyen kuvvetler Sarsma sırasında meyveye etkiyen normal ve teğetsel kuvvetler F n ve F t dir. u F n = mv ω Cos ωt (1) l F t = mv u ω Sinωt () Meyveyi saptan ayıran kuvvet, F n kuvvetidir. Cosω t =1 olduğunda normal kuvvet en yüksek değerine ulaşır. Böylece;

3 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale 111 u F n = mv ω l max (3) ya da; u F n = mv a l max (4) yazılabilir. Burada; a : Üst kopma noktasına uygulanan ivme, (m/s ) u : Üst kopma noktasındaki genlik (m) l : Meyve sap uzunluğu (m) mv : Meyve kütlesi (kg) Burada kopma kuvvetinin, meyvenin kütlesinin yanısıra, üst kopma bölgesinin ivmesine, sap uzunluğuna, sarsma frekans ve genliğine bağlı olduğu görülmektedir. Kopma için; F n F t u max (5) koşulu sağlanmalıdır. Burada; = Tutunma kuvveti (N) dir. Buna göre Ftu (3) no lu eşitlikten yararlanarak açısal hız belirlenecek olursa; Ftu l ω = mvu (6) ω f = (π ) (7) yazılablir. ω = π Tsatsarelis, 1987 yapmış olduğu çalışmada iki serbestlik derecesine sahip bir model kullanmıştır. Bu modelde Şekil 1 de görülen sistem A ve B noktalarından hareketlidir. Modele göre, sistemde etkili parametreler; Meyvenin kütlesi, meyve yarıçapı, meyve sapı kütlesi, meyve sap uzunluğu, sap ile dal, meyve ile sap arasındaki yaylanma katsayıları ve viskoz sönümleyicilerdir. Çalışmanın sonuçlarına göre; hava direncinin sönümleyici etki olarak oldukça düşük değerde olduğu, zeytinin kopmasında sap ile beraber kopma ve sapsız kopmanın frekansa bağlı olduğu belirtilmiştir. Meyve ayrılma mekanizmasını anlayabilmek için üç titreşim modu önemlidir. Eğimlendirme (Tilting) modu bunların en önemlisidir (Şekil ) ve meyve ayrılması sırasında varlığı deneysel olarak gözlenmiştir. Bu mod meyve ve sap bağlantı noktasında yüksek çekme gerilimine neden olur. Normal olgunlaşma sürecinde bu bağlantıda oluşan mantar tabakasının gelişimiyle bağlantı daha da zayıf hale gelir. Ayrıca tekrarlı gerilme döngüleri altında biyolojik materyallerin yorulma gösterdiğine dair kanıtlar bulunmaktadır. Meyvelerin düşmesini sağlayacak birbirinden bağımsız olan döngüler değil, tüm döngülerin toplamıdır. İkinci önemli titreşim modu eksenel gerilme modudur. Bu mod sapın kendi ekseni boyunca kuvvet uygulamasının sonucudur. Titreşim modunda, değişen geometriyle birlikte yüksek eksenel sap kuvvetlerinin etkime noktaları ani değişimlere uğrar. Sarkaç (Pendulum) modu üçüncü moddur (Şekil ) ve meyvenin saptan ayrılmasında önemli bir tahrik modudur. Eğimlendirme moduna göre, daha uzun sap olması durumunda bu modun gerçekleşmesi oldukça zordur. Aslında farklı derecelerde de olsa ürünün ayrılması için kombine bir şekilde, değişen derecelerde üç mod da bulunmalıdır (Srivastava et al., 1993). Şekil. Titreşim modları; Sarkaç (sol), eğimlendirme (sağ) (Tsatsarelis, 1987) Dal ve gövdenin mekaniksel özellikleri Bilindiği gibi titreşimli meyve hasadında temel amaç sarsma yoluyla meyvenin ivmelendirilmesidir (Friedley and Adrian, 1960). Şekil 3. Tek serbestlik dereceli sönümlü zorlanmış bir sistemin hareket modeli Dal veya gövde sarsıcıların kullanılması sırasında bazı mekaniksel özellikler ön plana çıkmaktadır. Sistemi tek serbestlik dereceli ve

4 11 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale sönümlü zorlanmış titreşim şeklinde düşündüğümüzde (Şekil 3) ve bu sisteme Newton hareket kanunu uygulandığı takdirde;.. X& = X doğrultusundaki kuvvetlerin toplamı; k ( X + δ st ) + mg cx& + FoSinwt = mx& Burada k δ st = mg Bu durumda hareketin denklemi; m X& + cx& + kx = F o Sinwt olur. Burada; m : Kütle (kg) c : Sönüm katsayısı (kgs/cm) k : Yaylanma katsayısı (kg/cm) Sönümlenme katsayısı; kütle, yaylanma katsayısı ve sönümlenme oranına bağlı olarak aşağıdaki eşitlikten hesaplanabilir; (Aristizabal et al., 003). c = ζ m k Sönümlenme oranı ζ ise logaritmik azalma metodu kullanılarak; δ ζ = 4π + δ şeklinde bulunabilir. Burada; Şekil 4. Sönümlü titreşimde yer değiştirme-zaman grafiği Genlik ve frekans Zeytin hasadında optimum genlik-frekans ilişkisi Şekil 5 te görülmektedir. Şekilde görülen optimum döküm bölgesi ağaçtan ağaca ve bahçeden bahçeye değişmektedir. Bu nedenle şekilde görülen alan sembolik olarak gösterilmiştir. Şekilde görülen eğriler iyi koşullar altında sağ tarafa doğru, kötü koşullar altında ise sola doğru kaymaktadır. Üst bölgede aşırı zedelenme bölgesi alt kısımda ise ekonomik olmayan düşürme bölgesi ile sınırlı olan optimum hasat bölgesi bir çok nedenle değişebilir (Friedley et al., 1971). Y δ = ln 1 Y dir. Y 1 ve Y değerleri yer değiştirme-zaman grafiğinde görülen ilk iki en üst değeri göstermektedir (Şekil 4). Yaylanma katsayısı k ise uygulanan kuvvetin, yer değiştirmeye oranı şeklinde olmaktadır. Buna göre; F k = s şeklinde yazılabilir. Burada; k :Yaylanma katsayısı (kg/cm) F : Kuvvet (kg) s : Yer değiştirme (cm) dir. Şekil 5. Zeytin hasadında frekans ve genliğin etkisi (Friedley et al., 1971) Bir sarsıcının dizayn edilmesi ve bu sarsıcının kullanılması sırasında 4 ana unsur ön plana çıkmaktadır. Bunlar; - Sarsma şiddeti ve uygun frekans kullanımı, - Strok ve frekans arasındaki uyum, - Sarsıcının dala bağlanabilmesi için pozisyonu ve hareketliliği, - Ekipmanın etkili kullanılabilmesi için operatörün yeteneği ve tecrübesidir (Friedley et al., 1973).

5 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale 113 Sarsma süresi Şekil 6 da çeşitli genliklerde sarsma hızı ile sarsma süresi arasındaki ilişki görülmektedir. Bu şekilden genlik x frekans çarpımı büyüdükçe belirli süre dahilinde ağaçtan kopacak olan tanelerin yüzde miktarını arttıracağı anlaşılmaktadır. Çünkü sarsmada taneye etki eden kuvvet sarsma hızı ile orantılıdır. Şekil 6. Sarsma hızına bağlı olarak zeytin tanesinin saptan ayrılması için gerekli olan sarsma süresi (Keçecioğlu, 1975) Sarsma hızı arttıkça yani zeytin tanesine etki eden kuvvet büyüdükçe, zeytin tanesi o derecede saptan çabuk ayrılmaktadır. Bunun yanında atalet kuvvet tipli bir sarsıcıyla yapılan denemelerde 0 8 Hz frekans ve 0 30 mm genliklerde ilk 10 s lik sarsma süresi içerisinde zeytinliklerin %60 nın döküldüğü, 10 s sonrası sarsmaların düşürme etkinliğine bir etkisinin olmadığı gözlenmiştir (Keçecioğlu, 1975). Başka bir çalışmada ise gövde sarsıcılar ile yapılan hasatta, uygun hasat süresinin 5 s olduğu görülmüştür (Çavuşoğlu, 1988). Elle taşınan bazı zeytin hasat makinalarının performanslarının belirlendiği bir başka çalışmada ise kullanılan mekanik dal sarsıcı ile ortalama 5 s süre ile sarsma işlemi yapılmış ve yaklaşık %77 lik bir hasat etkinliği elde edilmiştir (Saraçoğlu, 001). Plantasyon ve ağaç yapısı bakımından etkili faktörler -Makinanın manevra yeteneğini sınırlamıyacak plantasyon yapısı: Bazı tipte makinalar meyil açısından daha az seçici olabilmektedir (Caran, 1998). Özellikle elde taşınan zeytin hasat makinaları ile meyilli arazilerde de hasat yapılabilmektedir. Yoğunluk makina ilişkisinin belirlenmesi ortam şartları ile ilgilidir. Buna göre, kurak bölgelerde seyrek bir yoğunlukta yeterince yapılı ağaçlarda güçlü sarsıcılar tercih edilmelidir. Diğer taraftan, nemli veya su varlığının yüksek olduğu bölgelerde, daha küçük yapılı sarsıcıların veya dal sarsıcıların seçilmesi gerekmektedir (Öksüz, 1998). Güçlü gövde sarsıcıları çalışabilmek için genişçe yer isterler ve saatte sarsılan gövde sayısı, ağaçlar arasındaki dar mesafelerden büyük ölçüde etkilenmektedir. Bu nedenle fazla sayıda ağaç dikilen yeni entansif tesislerde yoğunluğun çok yüksek tutulmaması tavsiye edilmektedir. Ağaçlar makinalı hasada uygun büyüklükte ve mesafede olmalıdır. Hektara ağaç uygun olabilir. Bu da, ağaçlar arasında 6-7 m aralık ve ağaç başına m 3 hacim ifade eder (Çavuşoğlu, 1988). - Düşük yoğunlukta bir taca sahip olması: Bu tür bir taç şekli sarsma sırasında meyvelere daha serbest bir hareket imkanı sağlamakta, aynı zamanda sarsıcının dalları ya da gövdeleri daha çabuk yakalamasına imkan vermektedir (Öksüz, 1998) - Ağaç şeklinin uyumlu olması: Elverişli çeşit ve budama seçilerek dik, ana daları gövde ile dar açılar yapan taçların yapılmasına gayret edilebilir. İkinci dallar, yönleri tam değişmeden mümkün olduğu kadar yere dik olmalıdır ve birincil dallar ile birleşmeleri çok geniş açılı olmamalıdır. Sarkık dallar azaltılmalı ve aşırı uzamış dallar kısaltılmadır. İspanyada yapılan bir çalışmada, eğik ve sarkık dallara sahip ağaçlar yerine, tamamen dik dallara sahip ağaçlarla daha iyi sonuçlar elde edilmiştir. Sarsma yatay veya sarkık olanlara oranla dik dallarda daha etkilidir (Çavuşoğlu, 1988). - Hasadı tek uygulama ile gerçekleştirmek için olgunlaşma periyodu kısa olan çeşitlerin benimsenmesi: Bu hasadın mekanizasyonunda karşılaşılan en büyük sorunlardan biridir. Çünkü belli başlı çeşitlerin çoğu geniş bir olgunlaşma yelpazesine sahiptir (Caran, 1998). SONUÇ Hasat gerek arazilerin topografik durumu, gerek plantasyonların özelliği, gerekse işlem giderleri bakımından üretim maliyetinin en önemli payını oluşturan büyük bir sorundur. Toplam insan işgücü ihtiyacının çok yüksek olması, bu işgücüne kısa periyotta ihtiyaç duyulması ve bulunmaması, kış aylarının olumsuz koşulları nedeniyle iş veriminin düşmesi, hasat giderlerinin daha da arttırmaktadır. Ürünün optimum olgunluk döneminde toplanmaması durumunda meydana gelen kalite kayıpları da karlılığı dolaylı yoldan etkilemektedir. Özetlenen bu durum nedeniyle son yıllarda ülkemizde zeytin hasat mekanizasyonuna olan ilgi artmıştır. Gelişen talep sonucunda yurtdışından çok çeşitli zeytin hasat makinaları ithal edilmektedir. Ancak bu makinalarda fiyatların yüksekliği, birçoğunun kullanım güçlüğü ve yorucu olması, bazılarında iş başarısının yetersizliği gibi olumsuzluklarla karşılaşılmaktadır. Ayrıca makina

6 114 Tarımsal Mekanizasyon 3. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 006, Çanakkale seçiminde göz önünde tutulması gereken kriterler çok iyi bilinmediğinden ve alternatif çözümler sınırlı olduğundan uygulama sonucu tatminkâr değildir. Bu gelişme doğrultusunda yerli makina imalatçıları konuya ilgi göstermiş olup yurtiçinde üretilen yerli zeytin hasat makinalarının sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu makinaların yapımında ya ithal edilen zeytin hasat makinaların birebir kopyalanmakta, ya da bazı değişiklikler yapılmaktadır. Buna bağlı olarak, ülkemiz zeytin çeşitlerinin mekanik hasat kriterleri tam olarak bilinmeden, bilimsel temel veriler kullanılmadan, alternatif çözüm olanakları incelenmeden mekanik zeytin hasadı gerçekleştirilmeye çalışılmakta, sonuç olarak teknik yönden yetersiz, ekonomik olmaktan uzak, insan sağlığına zararlı, zeytin ağaçlarına hasar verebilecek durumlarla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle mekanik hasat kriterlerinin ülkemiz zeytin çeşitleri içinde belirlenmesi üretim maliyetinde büyük paya sahip hasat işlemini etkinleştirebileceği gibi, mevcut hasat makinalarında bulunmayan bazı özelliklerin de geliştirilmesinde katkı sağlayacaktır. KAYNAKLAR Anonim, 00. Bağ-Bahçe Mekanizasyonu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Adana Zirai Üretim İşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Yayın No: 7, Adana Aristizabal, I.D., C.E. Oliveros T. and F. Alvarez M., 003. Physical and Mechanical Properties of the Coffee Tree Related to Harvest Mechanization. Transactions of the ASAE Vol. 46(): Caran, D., Zeytinde Hasat. Zetin Yetiştiriciliği Kursu Kitabı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, İzmir. Caran, D. ve Çavuşoğlu, A., Zeytin Hasadını Kolaylaştırıcı Kimyasal Maddelerin Kullanımı Üzerine Araştırmalar. (Zucconi, 1970 den çeviri) Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 35, Bornova, İzmir. Çavuşoğlu, A., Zeytinlerin Mekanik Olarak Hasadı. (Guillen, J.H. den çeviri) Modern Zeytincilik, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Ankara. Cooke, J.R. and R.H. Rand, Vibratory Fruit Harvesting: A Linear Theory of Fruit-stem Dynamics. Journal of Agricultural Engineering Research. 14 (3), Fridley, R.B., H.T. Hartmann, J.J. Mehlschau, P Chen and J. Whisler, Olive Harvest Mechanization in California. Division of Agricultural Sciences University of California, California Agricultural Experiment Station Bulletin 855. California USA. Fridley, R.B., J.J. Mehlschau, H.T. Hartmann and S.H. Logan, Mechanical Harvesting of Olives. Transactions of the ASAE p: Fridley, R.B. and P.A. Adrian, Some Aspects of Vibratory Fruit Harvesting. Agricultural Engineering 41(1) p: Keçecioğlu, G., Atalet Kuvvet Tipli Sarsıcı ile Zeytin Hasadı İmkanları Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 8, Bornova İzmir. Keçecioğlu, G. ve Ü. Evcim, Ege Bölgesinde Yetişen Bazı Zeytin Çeşitlerinin Biyoteknik Özelliklerinin Tespiti ve Mekanik Hasat İmkanları Üzerine Bir Araştırma. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Proje No: TOAG-160, Bornova, İzmir. Kirişçi, V ve İ.K. Tunçer, Turunçgil Hasadında Kullanılabilecek Sarsıcıların Dizaynına Yönelik Gövde, Dal ve Meyve Karakteristiklerinin Saptanması. 3. Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Sempozyumu Bildiri Kitabı. İzmir. Oksüz, E., Ülkemizde Zeytin Hasat Mekanizasyonu Düzeyi, Hasat Edilebilirlik Kriterleri ve Maliyetinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları A.B.D., Yüksek Lisans Tezi, (Yayınlanmamış), Adana. Saraçoğlu, T., 001. Elle Taşınan Bazı Zeytin Hasat Makinalarının Performanslarının Belirlenmesi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makinaları A.B.D. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış) Aydın. Srivastava, A.K., Georing, C.E., Rohrbach, R.P., Engineering Principles of Agricultural Machines. The American Soceiety of Agr. Engineers, USA. Chapter 10 S: Tsatsarelis, C.A., Vibratory Olive Harvesting: The Response of the Fruit stem System to Fruit Remowing Actions. Journal of Agricultural Engineering Research. 38, 77-90