Mustafa Kemâl in Ankara ya Gelifli

Transkript

1 BELGESELC N N GÖZÜYLE Çetin mir -27 ARALIK- ULU ÖNDER N ANKARA YA GEL fi N N 92. YILI ANISINA Mustafa Kemâl in Ankara ya Gelifli aat üçü on geçe salâ duyulur. Mustafa Kemal Dikmen s rtlar nda K z lca Yokufl'un (Keklik P nar ) bafl ndad r. Arabas ndan iner, kendisini karfl layan Ankara halk n selamlar. Daha sonra Büyük Nutkunda flöyle diyecektir: Mustafa Kemal Ankara ya geliflinde misafir edildi i ziraat mektebi önünde Ankaralılar, okunacak salayı bekliyordu. Çünkü Mustafa Kemal'in gelişini müezzinler salâ ile haber vereceklerdi. Öğlene doğru herkes sokaklarda idi. Güneşli ama soğuk bir kış günü. Tarih; 27 Aralık 1919 Cumartesi. S "Ankara'ya ilk kabul olundu um gün (27 Aral k 1919), sadece bir vatandafl, ulusun bir bireyi idim. Hiçbir s fat m, salahiyetim ve unvan m yoktu. Böyle olmakla beraber Ankara ve havalisi tamam yla çocuklar yla, kad nlar yla, ihtiyarlar yla beraber Ankara flehrinden Dikmen Tepesine kadar bütün 79

2 BD ARALIK 2011 sahray doldurmufl ve beni karfl lam flt r. stasyondan Hükümet dairesine kadar uzayan caddenin iki taraf eski Türk k yafetine girmifl, b çaklar ve tabancalar ellerinde Ankara gençleriyle (se menleriyle) dolmufltu. Se menler ve onlarla beraber bütün halk: 'Vatan ve milleti düflmandan kurtarmak için hepimiz ölmeye haz r z, emrinizi bekliyoruz' diye ba r yorlard... O zaman Ankara stasyonu iflgalci subay ve askerlerin iflgali alt nda bulunuyordu. O güne kadar Ankaral lar ölü ve Ankara'y bir harabe zanneden bu ecnebiler (yabanc lar), bu yüce tezahür karfl s nda kayg lar n belirtmekten kendilerini alamam fllard r." zenginleflmiflti. 1919'da Ankara, tüm Anadolu gibi iflgal alt ndayd. Aral k 1918'de ngilizler istasyon civar nda, Frans zlar ise daha sonra Birinci Millet Meclisi olarak kullan lacak olan ttihat ve Terakki'nin binas nda karargâh kurmufllard. Damat Ferit Pafla Hükümetinin Ankara'daki Valisi Muhittin Pafla iflgal güçleri ile yak n iliflkideydi. Gayrimüslimlerin taflk n hareketleri ve iflgalcilerin bask s ulusal direnifl hareketinin bafllamas na neden olur. Hürriyet ve tilaf F rkas 'ndan olan vali, Ulusal Direnifli bast rmak için Ankaral ttihatç lar tutuklat nca, Ankaral lar n büyük tepkisini çeker. 27 Aral k 1919 öncesi Ankara Birinci Dünya Savafl s ras nda onbinlerce flehit veren Ankara'n n nüfus yap s de iflmifl; yetiflkin erkek say s azalm fl, üretici ve tüketici dengesi bozulmufl; ayd n ve dinamik s n f say lan yedek subay kadrosu yok olmufl; Türk kesim savafltan ötürü yoksullaflm fl, buna karfl n askere gitmekle yükümlü olmayan gayrimüslim kesim Nisan-May s aylar nda Azm-i Milli Cemiyeti kurulur. Cemiyet, halk olanlardan haberdar etmek için kitap da t r, piyesler oynat r, gizli gizli ulusal filmler gösterir. Mefkûre, Selamet ve Ankara gazetelerindeki yay nlarla halk ayd nlat l r. Bir süre sonra Ankara Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulunca bu dernek da l r, üyeler yeni kurulan derne e Eski Ankara 80

3 geçer. zmir'in 15 May s 1919'da Yunanistan taraf ndan iflgal edilmesine ilk tepkiler Ankara'dan gelir. Ertesi gün Ankara'n n kazalar ndan Ayafl, Kalecik ve Keskin'den stanbul'a protesto telgraflar çekilir. 26 May s 1919'da zmir'in iflgalini protesto etmek için büyük bir miting düzenlenir. 7'sinden 70'ine tüm Ankara'n n kat ld miting stanbul gazetelerinde de yer al r. Bu arada Mustafa Kemal 19 May sta Samsun'a ç km flt r. Temmuz sonunda Erzurum Kongresi yap l r. Ankara, Heyeti Temsiliye ile iliflkiye geçmifltir. Eylül bafl nda Sivas Kongresi toplan r; Ankara'y Ömer Mümtaz Bey temsil eder. Ömer Bey, Heyet-i Temsiliye'ye Ankara ve çevresindeki örgütlenmenin çok güçlü oldu- unu, vatanseverler için güvenli bir yer say laca ndan burada toplan labilece ini anlat r; Ankara halk n n büyük bir heyecan ve istekle Mustafa Kemal ve arkadafllar n a rlamak istedi ini arz eder. Ankara ve çevresindeki milli hareketlerden rahats z olan Vali Muhittin Pafla, memurlar ngiliz Muhipler Cemiyeti'ne üye yapmaya çal fl rsa da baflar l olamaz. Sivas Kongresi'nden sonra, memurlar Sivas'a ba l l klar n bildireceklerdir. Vali, Ankara merkezinde baflar l olamay nca çevredeki köylerde çal flmalara bafllar. Bu durumdan rahats z BD ARALIK 2011 olan Ankara'n n ileri gelenleri bir toplant yaparlar ve bu toplant n n sonunda Valiyi Padiflaha flikâyet etmeye karar verirler. Toplant da seçilen temsilciler telgrafhaneye giderek sarayla görüflmek isterler. Sadrazam Ferit Pafla'ya ulafl rlar ve Ankaral lar n Zat- fiahane ile mühim bir meseleyi görüflmek istediklerini bildirirler. Ferit Pafla, halk n do rudan Zat- fiahane ile görüflemeyece ini, dileklerini kendisine bildirirlerse Padiflaha arz edece- ini söyler. Temsilciler srar eder. Temsilciler ad na konuflan Hoca At f Efendi hiddetlenerek: "Senin gibi Sadrazam da, senin padiflah n da Ankaral lar tan m yor." diye son sözü söyler. Ferit Pafla kabul etmez. Temsilciler ad na konuflan Hoca At f Efendi hiddetlenerek: "Senin gibi Sadrazam da, senin padiflah n da Ankaral lar tan m yor." diye son sözü söyler. Ankara, stanbul ile olan ba n koparm flt r. Bu telgraf, Anadolu'nun Padiflaha çekti i ilk isyan telgraf d r. Bu hareket, o günün flartlar içinde idam ferman n imzalamak demektir. Çökmek üzere de olsa hâlâ stanbul hükümeti vard r. Sivas Kongresi toplanm flt ama henüz kamuoyuna duyurulmam flt. Öte yandan iflgal güçleri tutuklama ve sürgün için bahane ar yorlard. 81

4 BD ARALIK 2011 "Gari b çak kemi e dayanm flt." Ankara art k saf n seçer. Derhal Sivas'a durum bildirilir. Bundan sonra olaylar h zla geliflir. Ankaral lar, çeteler kurarlar. 19 Eylül'de bu çetelerden biri Ankara kazalar n dolaflan Vali Muhittin Pafla'y tutuklayarak Sivas'a götürür ve Mustafa Kemal Pafla'ya teslim eder. Damat Ferit Pafla Hükümeti düfler, yerine Ali R za Pafla kabinesi kurulur. Yeni hükümet Ankara'ya yeni bir vali tayin eder: Eski Bitlis Valisi Ziya Pafla. Yahya Galip Karg Oysa Ankaral karar n vermifltir, stanbul'un atad valiyi kabul etmeyecektir; valisini kendi seçer. Defterdar Yahya Galip (Karg ) Bey'i vali vekili olarak atar ve ad n da koyar: Hakan! "Hakan" sözcü ü Padiflah Vahdettin'in de kula na gider ve çileden ç - kar Padiflah: "Ben varken Ankara'daki Hakan da kim oluyor?" Yeni Vali Hakan, eski valinin hapsettirdi i yüzlerce Ankaral y serbest b rak r. stanbul hükümetinin tayin 82 etti i yeni valiyi tan mad klar n, kendi valilerini seçtiklerini telgrafla Sivas'a bildirir. Ankara Müftüsü R fat (Börekçi) Efendi ve Belediye Baflkan Kütükçüzade Ali Bey, stanbul'un tayin etti i yeni valiye haber göndererek "zinhar flehre girmemesini, yoksa Muhittin Pafla gibi tevkif edilece ini" bildirir. Öte yandan stanbul'a telgraf çekerek yeni valiyi tan mad klar n ve gelirse hapse atacaklar n bildirirler. stanbul Hükümeti, isyan bayra n çeken müftüye kimin nam na konufltu unu sordu unda R fat Efendi: "Ben Yaln z de ilim, arkamda koca Ankara var. Onlar n nam na konufluyorum." cevab n verir. Bu harekete çok sinirlenen Sadrazam, bu asi müftüyü tutuklama emrini vermekte gecikmez. Ekim ay bafl nda, Yunanlar n Türklere yapt klar zulmü protesto için Ankara Vilayet Kona önünde büyük bir miting düzenlenir. Ankara, Milli Mücadelenin ba ms z yönetim kuran ilk kenti olmakla kalmam fl, ayn zamanda moral gücü yönünden de kalesi olmay baflarm flt r. Sivas Kongresi'nden sonra Milli Mücadele'nin merkezi için yeni bir yer aranmaktad r. Kas m ay boyunca tart flmalar sürer. Merkezin stanbul olarak kalmas n savunanlar olursa da, Heyet-i Temsiliye geçici merkez olarak Ankara'y belirlemifltir. 16 Aral kta Ankara'ya haber gider; Mustafa

5 Kemal 18 Aral k'ta Sivas'tan yola ç - kacak, 24 Aral k'ta Ankara'ya varacakt r. Mustafa Kemal'in gelece ini duyan Ankaral lar, büyük bir heyecan ve sevinçle haz rl klara bafllarlar. Ankara'n n ileri gelenleri, halk n Mustafa Kemal Pafla ve arkadafllar n candan destekledi ini, ngiliz ve Frans z subaylar na göstermek istemektedirler. Çevre ilçe ve köylere haber yollan r. Ankara yi itleri olan se menler birer ikifler Ankara'ya gelir. BD ARALIK 2011 günde Se men Alay kurulmufltur. Halk, O uz töresinde oldu u gibi liderini seçmifltir. Mustafa Kemal Ankara'ya geliyor Eski Türkler k z lca günlerde ota önüne tu ve sancak dikerlerdi. Bu sefer ota yerine Ulucanlar'daki Efeler Kahvesi'ne sancak dikilir. Sanca n dikildi ini duyan se menler ak n ak n Se menlerin kenti Ankara bir Türk yurdudur. Türk boylar, Ankara ve çevresine yerleflmifllerdir. Çevresindeki köy adlar, O- uzlar n yirmi dört boyunun ad d r. Se menlerin kenti Ankara, Anadolu'nun devletsiz kald bir dönemde kendi cumhuriyetini kurar. Anadolu Selçuklular n n y k l fl ndan Osmano ullar n n idaresine kadar geçen sürede Ahiler taraf ndan yönetilir. Se menler, Ahili in sivil savunma kanad d r. Sivillerden oluflan ve gönüllü bir kurum olan Se men (Yi- it) Alaylar, zorunlu durumlarda "k - z lca günler"de ve ço u kez savunma amaçl olarak ifllev görmüfltür. Se menlik gelene inin köklü tarihinde son büyük Se men Alay n n düzenlenifli ise 27 Aral k 1919'a rastlamaktad r. Anadolu iflgal alt ndayken Mustafa Kemal Pafla'n n Ankara'ya gelmesi ve görkemli karfl lan fl, t pk O uz gelene indeki gibidir. 27 Aral k milli bir galeyan an d r ve bu özel Se menler Ankara'ya gelerek hanlara yerleflir. Se men Alay kurulmufltur art k. Atl se menler çak gibi giyinmifl, tüfeklerini asm fl, flal kuflaklar nda hançerleri, çakmak çakmak gözleriyle, her gün özellikle ngiliz ve Frans z karargâhlar n n önünden geçerek Ankaral lara cesaret veriyor, iflgalcilerin yüreklerine korku sal yordu. Se menlerin bu yürüyüflünden etkilenen Ankaral lar da atlanarak onlara kat l yordu. 27 Aral k Cumartesi günü ö leye do ru Se menler Alay Ulucanlar'daki Efeler Kahvesi'nin önünde toplan r, Karao lan Caddesi'nden geçerek Hac Bayram Camii'ne gelirler. Kafile her 83

6 BD ARALIK 2011 ad m att nda halk n, dergâh mensuplar n n, ellerinde bayraklar, bafllar nda ö retmenleriyle beraber ilkokul, ortaokul, meslek okulu ö rencilerinin kat l m yla büyür, büyür, büyür. Ulus'tan Dikmen s rtlar na kadar yol boyunca s ralan r Ankaral lar. Saat üçü on geçe salâ ve ezan sesleri duyulur. Mustafa Kemal Dikmen s rtlar nda, K z lca Yokufl'un (Keklik P nar ) bafl ndad r. Onbinlerce kifli yollara dökülmüfltür. Arabas ndan iner, kendisini karfl layan Ankara halk n selamlar. Se menler yolun iki yan na dizil- mifltir. Mustafa Hepsi Kemal bir anda Ankara da esas durufla geçerler. Tek soluk tek can olurlar. Bütün gözler Mustafa Kemal Pafla'dad r. Mustafa Kemal, vakur ve sert bir sesle: "Merhaba efendiler!" der. "Sa ol Pafla Hazretleri..." "Arkadafllar! Buraya neden geldiniz? "Vatan Millet yolunda can vermeye geldik!" "Fikrinizde sabit misiniz?" "Ant olsun!"... ve, iflte o zaman Mustafa Kemal'in gözleri yaflar r. "Var olun yi itler." Zincir kabul etmeyen bu ulus, onun peflinde, ölüme bile, göz k rpmadan gidebilirdi. Türk halk liderine lider de önderlik edece i halk na kavuflmufltu. Art k geriye kalan yaln zca kazan lacak zafer olacakt. cetinimir@butundunya.com.tr 84 Mustafa Kemal i karfl layan Se menler