TÜRK DIfi POL T KASI-I

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2693 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1659 TÜRK DIfi POL T KASI-I Yazarlar Doç.Dr. M. Murat ERDO AN (Ünite 1, 4, 7, 8) Doç.Dr. Kemal YAKUT (Ünite 2, 3) Prof.Dr. Hüseyin BA CI (Ünite 5, 6) Editörler Prof.Dr. Hüseyin BA CI Doç.Dr. Kemal YAKUT ANADOLU ÜN VERS TES

2 çindekiler iii çindekiler Önsöz... Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas... 2 G R fi... 3 ÇÖKÜfiE DO RU OSMANLI MPARATORLU UNDA DIfi POL T KA... 4 Dönemin Tarihinin Ana Hatlar... 4 Osmanl D fl Politikas nda Almanya n n Tarih Sahnesine Ç k fl... 6 II. Abdülhamit Dönemi D fl Politikas... 8 II. MEfiRUT YET DÖNEM DIfi L fik LER : II. Meflrutiyet in lan ve Dönemin D fl Politikas n n Genel Özellikleri II. Meflrutiyet Dönemi D fl liflkileri Dönemi Dönemi Dönemi II. Meflrutiyet Dönemi D fl Politikas Üzerine Genel Bir De erlendirme I. DÜNYA SAVAfiI DÖNEM DIfi POL T KASI Dünya Savafl n n Ç k fl Nedenleri Osmanl Devleti ve 1. Dünya Savafl Dünya Savafl S ras nda Osmanl da Yaflanan Ermeni Sorunu Sovyet Devrimi ve Rusya n n Savafltan Çekilmesi Dünya Savafl n n Sonu Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Kurtulufl Savafl Dönemi Türk D fl Politikas KURTULUfiA DO RU: ULUSLARARASI VE ULUSAL ORTAM TBMM N N AÇILMASI VE DIfi POL T KA DO ULU DEVLETLERLE L fik LER TBMM Hükümeti ve Sovyet Rusya Aras ndaki liflkilerin Geliflimi TBMM Hükümeti ve Afganistan Aras nda Dayan flma Antlaflmas n n mzalanmas Üç Kafkas Cumhuriyeti yle liflkiler Ermenistan Cumhuriyeti yle liflkiler Azerbaycan Cumhuriyeti yle liflkiler Kars Antlaflmas BATILI DEVLETLERLE L fik LER ngiltere yle liflkiler Fransa yla liflkiler talya yla liflkiler SICAK SAVAfiIN SONA ERMES : MUDANYA ATEfiKES ANTLAfiMASI BÜYÜK HESAPLAfiMA: LOZAN BARIfi KONFERANSI VE ANTLAfiMASI.. 44 Lozan Bar fl Konferans Ülke ve Askerlik flleri Komisyonu Görüflmeleri Yabanc lara Uygulanacak Rejim Komisyonu Görüflmeleri Maliye ve ktisat Sorunlar Komisyonu Görüflmeleri Türkiye nin Kurucu Belgesi: Lozan Bar fl Antlaflmas Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar vii 1. ÜN TE 2. ÜN TE

3 iv çindekiler 3. ÜN TE 4. ÜN TE Atatürk Dönemi Türk D fl Politikas ( ) ULUSLARARASI ORTAM VE ULUSAL ORTAM Uluslararas Ortam Ulusal Ortam TÜRK YE CUMHUR YET DEVLET N N DIfi POL T KASININ TEMEL N TEL KLER YILLARI ARASINDA DIfi POL T KA Bat l Devletlerle Karfl lafl lan lk Sorunlar Türk- ngiliz liflkileri Türk-Frans z liflkileri Türk- talyan liflkileri Türk-Yunan liflkileri Türk-Sovyet liflkileri Türk-ABD liflkileri Türk-Alman liflkileri Türkiye-Orta Do u liflkileri Türk- ran liflkileri Türk- Afgan liflkileri YILLARI ARASINDA DIfi POL T KA Türk- ngiliz liflkileri Türk- Frans z liflkileri Türk- talyan liflkileri Türk-Sovyet liflkileri Türk-Yunan liflkileri Türk-ABD liflkileri Türk-Alman liflkileri Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Üye Olmas Balkan Pakt Türkiye-Orta Do u liflkileri Türk- ran liflkileri Türk-Afgan liflkileri Sadabat Pakt Montreux Bo azlar Sözleflmesi Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar II. Dünya Savafl Dönemi Türk D fl Politikas : II. DÜNYA SAVAfiI NA DO RU DÜNYA VE TÜRK YE DE DURUM Savafla Giden Süreçte Dünya Savafl Öncesi Türkiye II. DÜNYA SAVAfiI Dönemi: Alman-Sovyet Sald rmazl k Antlaflmas ve Almanya n n Üstünlü ü Dönemi Dönemi: Almanya n n SSCB ye Sald rmas ve Savaflta Yeni Cephelerin Aç lmas Pearl Harbor Bask n ve ABD nin Savafla Dahil Olmas Dönemi: Müttefiklerin Zaferine Do ru SAVAfi DÖNEM TÜRK DIfi POL T KASI Savafl Dönemi Türk D fl Politikas n Yönlendiren Kadro Üçlü ttifak (Ankara Pakt ) Savafl n Bafllar nda Üçlü ttifaka (Ankara Pakt ) Dayan larak Yürütülen Denge Politikas Dönemi: Almanya ve SSCB nin Türkiye den Talepleri Türk-Sovyet Sald rmazl k Bildirisi

4 çindekiler v Türk-Alman Sald rmazl k Pakt SAVAfiIN SON DÖNEM VE TÜRK YE ÜZER NE BASKILAR Dönemi: Müttefiklerin Türkiye yi Savafla Sokma Çabalar Casablanca Konferans Adana Konferans ( nönü-churchill Görüflmeleri) Quebec Konferans Moskova Konferans I. Kahire Konferans (Eden-Menemencio lu Görüflmesi) Tahran Konferans kinci Kahire Konferans Almanya ile liflkilerin Kesilmesi Savafl Boyunca Almanya n n Türkiye deki Pan-Türkist Politikalar ve Bunun Türkiye deki Yans mas SAVAfiIN SON DÖNEM VE TÜRK YE Churchill-Stalin Görüflmesi ve Yüzdeler Anlaflmas Yalta Konferans Savafl n Sonunda Türk-Sovyet liflkilerindeki Gerilim Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Demokrat Parti Dönemi Türk D fl Politikas ( ) DÖNEM ULUSLARARASI ORTAM VE TÜRK DIfi POL T KASININ GENEL HATLARI TÜRK YE - ABD L fik LER VE TÜRK YE N N NATO YA G R fi SÜREC. 133 Türkiye - ABD liflkilerinin Genel Hatlar Türkiye nin NATO ya Girifli Türkiye nin ABD ve NATO le liflkileri DEMOKRAT PART DÖNEM NDE TÜRK YE N N BALKANLAR POL T KASI Balkanlar daki Genel Durum Balkan Pakt ve Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya liflkileri Türkiye nin Di er Balkan Ülkeriyle liflkileri DEMOKRAT PART DÖNEM NDE TÜRK YE N N ORTA DO U POL T KASI Orta Do u da Genel Durum Türkiye nin Orta Do u ya Yönelik Giriflimleri Ba dat Pakt Sonras Orta Do u daki Geliflmeler ve Türkiye nin D fl Politika Stratejileri Süveyfl Krizi Suriye Krizi Irak taki Darbe ve Türkiye nin Tavr KIBRIS SORUNU VE TÜRK YE N N BU KONUDAK DIfi POL T KASI TÜRK YE N N AVRUPA EKONOM K TOPLULU U LE L fik LER Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Dönemi Türk D fl Politikas ULUSLARARASI ORTAM VE TÜRK DIfi POL T KASININ GENEL HATLARI TÜRK YE - ABD VE NATO L fik LER Küba Krizi ve ABD le liflkiler ÜN TE 6. ÜN TE

5 vi çindekiler 1964 K br s Krizi ve ABD le liflkiler Türkiye deki Amerikan Varl ve Buna liflkin Sorunlar TÜRK YE - SSCB L fik LER KIBRIS SORUNU VE TÜRK YE N N DIfi POL T KASI TÜRK YE-AVRUPA EKONOM K TOPLULU U L fik LER Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Ahantar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 8. ÜN TE Dönemi Türk D fl Politikas DÖNEM TÜRK DIfi POL T KASI BAfiLANGICINDAN MÜDAHALEYE KIBRIS SORUNU KIBRIS BARIfi HAREKÂTI AMER KA B RLEfi K DEVLETLER AMBARGOSU VE DÖNEM N DIfi POL T KASI Ambargo Sonras Türk-ABD liflkileri ARASINDA TÜRK YE N N B LETERAL VE BÖLGESEL L fik LER Türkiye- ngiltere liflkileri Türkiye-Avrupa liflkileri Türkiye-Sovyetler Birli i liflkileri Türkiye-Ortado u, Afrika ve Asya le liflkileri EGE SORUNU Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Türk D fl Politikas ULUSLARARASI ORTAM ULUSLARARASI ORTAM VE 12 EYLÜL DARBES ABD VE BATI AVRUPA LE L fik LER Türkiye ve ABD liflkileri Türkiye ve NATO liflkileri Türkiye ve Avrupa Toplulu u liflkileri Türkiye ve Yunanistan liflkileri Askerî Yönetim Dönemi Türk-Yunan liflkileri Özal Dönemi Türk-Yunan liflkileri Türkiye ile Yunanistan Aras nda Önemli Ad m: Davos Süreci K br s Sorunu ORTA DO U LE L fik LER Türkiye ve ran liflkileri Türkiye ve Irak-Suriye le liflkileri Türkiye ve srail le liflkiler SOVYETLER B RL LE L fik LER BALKAN ÜLKELER LE L fik LER Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar

6 Önsöz vii Önsöz Cumhuriyet in kuruluflundan So uk Savafl n sona erdi i 1990 a kadar olan zaman kesitini ele alan bu kitap, an lan dönemdeki Türk d fl politikas n anlamak, onun ruhunu, reflekslerini, ilkelerini, ana hatlar n ve geliflimi ortaya koyabilmek bak m ndan mütevaz bir çabad r. Bu oldukça karmafl k ve çok aktörlü sürecin analizinde Türkiye Cumhuriyeti nin Osmanl Devleti nden ald miras n özel bir önemi oldu u aç kt r. Ülke politikalar na birinci derecede flekil verdi i iddia edilen jeo-stratejik yaklafl mlar konusunda rezervlerimiz olsa da, Türk d fl politikas n n flekillenmesinde, politika belirleyicilerin felsefeleri, ilkeleri, amaçlar kadar, ülkenin stratejik konumunun da çok önemli bir rol oynad aç kl kla ifade edilebilir. Medeniyetlerin befli i ve tarihi göç yollar n n kavfla Anadolu ve Balkanlar co rafyas, hem politikalar n karmafl k siyasal-duygusal alt yap s n flekillendirmede önemli rol oynam fl, hem de örne in So uk Savafl döneminin kutuplaflmas n n bir gerçekli i olarak bu kutuplaflman n tam ortas nda kalm flt r. Co rafi ve siyasi-kültürel özellikleriyle, bölgesel ve/ya da küresel geliflmelerin pek ço unun do rudan içinde yer almak durumunda kalan Türkiye nin d fl politikas n n üzerine kurulu oldu u temel ilkelerde Osmanl dan al nan derslerin ve yeni Cumhuriyet için belirlenen hedeflerin etkili oldu u aç kt r. Bunlar n içinde Cumhuriyet in kurucusu M. K. Atatürk taraf ndan belirlenen yurtta sulh, cihanda sulh ilkesi ile muas r medeniyet seviyesinin üzerine ç kma hedeflerinin, Türk d fl politikas na flekil verenlerce hemen her dönemde bir süreklilik arzeden flekilde benimsendi i ve korunmaya çal fl ld söylenebilir. Türk D fl Politikas I bafll kl bu kitap, tematik alt bölüm de erlendirmelerin de yer ald kronolojik bir yaklafl mla haz rlanm flt r. Bu çerçevede Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas bafll kl girifl bölümünün ard ndan Kurtulufl Savafl Dönemi Türk D fl Politikas, Atatürk Dönemi Türk D fl Politikas ( ), II. Dünya Savafl Dönemi Türk D fl Politikas ( ), Demokrat Parti Dönemi Türk D fl Politikas ( ), Dönemi Türk D fl Politikas, Dönemi Türk D fl Politikas, Dönemi Türk D fl Politikas bölümlerine yer verilmifltir. Kitab n haz rlanmas nda Türk d fl politikas na etkide bulunan bölgesel ve küresel geliflmeler ile iç-d fl politika iliflkisi de ana hatlar ile ele al nmaya çal fl lm flt r. Prof.Dr. Hüseyin BA CI (ODTÜ), Doç.Dr. Kemal YAKUT (Anadolu Üniversitesi) ve Doç.Dr. M. Murat ERDO AN (Hacettepe Üniversitesi) taraf ndan kaleme al nan elinizdeki kitap, bar fl, refah ve demokrasi içinde geliflecek daha iyi bir Türkiye için çaba gösteren bütün d fl politika yap c lar na ve bu hedefler çerçevesinde kendisini gelifltirecek olan gençlere ithaf edilmifltir. Editörler Prof.Dr. Hüseyin BA CI Doç.Dr. Kemal YAKUT

7 1TÜRK DIfi POL T KASI-I Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; Osmanl mparatorlu unun çöküflüne do ru izledi i d fl politikay ve Almanya n n bu dönemdeki rolünü aç klayabilecek, II. Meflrutiyet Dönemi nde izlenen d fl politikan n tarihsel arka plan n betimleyebilecek, Birinci Dünya Savafl s ras nda izlenen d fl politikay aç klayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz. Anahtar Kavramlar Denge Politikas Statüko Weltpolitik Kolonizasyon Jön Türkler II. Meflrutiyet Bab- Ali Bask n Birinci Dünya Savafl çindekiler Türk D fl Politikas -I Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas G R fi ÇÖKÜfiE DO RU OSMANLI MPARATORLU UNDA DIfi POL T KA II. MEfiRUT YET DÖNEM DIfi L fik LER : I. DÜNYA SAVAfiI DÖNEM DIfi POL T KASI

8 Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas G R fi Türkiye Cumhuriyeti ile Osmanl mparatorlu u aras ndaki iliflkinin niteli i, günümüze kadar uzanan Türk D fl Politikas n n ruhunu, reflekslerini, ilkelerini, ana hatlar n anlamak ve aç klamak bak m ndan son derece büyük önem tafl maktad r da kurulan Osmanl mparatorlu unun dört yüzy l boyunca ortaya koydu u neredeyse aral ks z geliflme ve genifllemenin önce duraklama ard ndan da gerileme dönemine girmesinin pek çok iç ve d fl unsurla ba lant s oldu u aç kt r. Bunlar n içinde sanayileflme ile milliyetçilik ve ulus devlet düflüncesinin h zla geliflmesininde önemli rol oynad söylenebilir. Çöküfl döneminde bu vatan nas l kurtar l r aray fl n n içine giren ve askerî-teknolojik olarak bütün imparatorluk s - n rlar n korumaya gücü yetmeyen Osmanl n n, zorunlu ittifaklarla denge politikas güderek varl n devam ettirmeye çal flmas da bir süre sonra t kanmaya bafllam flt r. Osmanl n n son döneminde devleti parçalanmaktan ve hatta yok olmaktan kurtarmaya çaba gösteren siyasi-bürokratik-askerî elitin, Osmanl n n parçalanmas ve Anadolu ya s k flmas ile sonuçlanan I. Dünya Savafl ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti ni kurma çabas içine girmeleri, Osmanl ile Türkiye Cumhuriyeti aras nda özellikle de d fl politikada önemli sürekliliklerin sa lanmas nda etkili olmufltur. Osmanl n n varisi kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Lozan ile birlikte yeni bir kabul görmüfl ve Osmanl ile hukuki ba lar n n bir k sm n koparm fl olsa da olumlu ve olumsuz yönleri ile Osmanl miras, özellikle d fl politikada kendini sürekli olarak hissettirmifltir. Osmanl mparatorlu u ile onun siyasi, co rafi, hukuki ve en çok da sosyal bak mdan varisi olan Türkiye Cumhuriyeti aras ndaki çok yönlü ba lant lar, Türk D fl Politikas n n ilkelerinin, vizyonunun, ona flekil veren endiflelerin ve hedeflerin anlafl lmas bak m ndan son derece önemlidir. Bu durum sadece Türkiye de d fl politika yapanlar bak m ndan de il, dünyan n genel kabulü bak m ndan da böyledir. Bu bölümde günümüze kadar uzanan Türk D fl Politikas n n yap s, içeri i, refleksleri, hedefleri ve ruhu bak m ndan Osmanl mparatorlu undan al nan miras ve ba lant lar özetlenmifltir.

9 4 Türk D fl Politikas -I ÇÖKÜfiE DO RU OSMANLI MPARATORLU UNDA DIfi POL T KA AMAÇ 1 Osmanl mparatorlu unun çöküfle do ru izledi i d fl politikay ve Almanya n n bu dönemdeki rolünü aç klayabilmek. Osmanl mparatorlu unun 1299 da kuruluflundan dört yüzy l sonra ilk kez 1699 y - l nda imzalanan Karlofça Antlaflmas yla büyük çapta toprak kaybetmifl, bu antlaflmayla mparatorlukta Duraklama Dönemi biterken Gerileme Dönemi bafllam flt r. Bu antlaflmay takip eden iki yüzy l boyunca Osmanl mparatorlu u, h zlanan toprak kay plar n önlemek amac yla Britanya mparatorlu u, Fransa ve Çarl k Rusya gibi devletlerin kendi aralar ndaki ç kar çat flmalar ndan faydalanarak uluslararas planda bir denge politikas izlemeye bafllam flt r. Fakat 19. yüzy l n ortalar na gelindi inde bu durum de iflmeye bafllam flt r. Toprak kayb h zlanm fl, s n rlar içeriye do ru çekilmeye bafllam flt r Osmanl -Rus Harbi (93 Harbi) sonras nda imzalanan 1878 tarihli Berlin Antlaflmas, Osmanl d fl politikas nda bir dönüm noktas olmufltur. ( Özyüksel, 2004:5) Osmanl -Rus Savafl ndan sonra Çarl k Rusya, Osmanl topraklar n n do usunda ve bat s nda h zla ilerlemeye bafllam flt r. Uzunca süre Osmanl n n parçalanmamas için gayret gösteren Britanya mparatorlu u da hem Çarl k Rusya ile çat flma politikas ndan s yr lmaya hem de özellikle Osmanl co rafyas ndaki gayrimüslim unsurlar n beklentilerini ön plana ç karan bir yol izlemeye bafllam fl ve 19. yüzy l n ortalar nda Osmanl n n bütünlü ünü koruma politikas ndan vazgeçmifltir. Uzun zamand r politikas n Çarl k Rusya ya karfl Britanya mparatorlu u ile ifl birli i yapmak üzerine infla eden Osmanl için art k ciddi bir strateji de iflikli i zorunlulu u ortaya ç km flt r. Bu nedenle de Osmanl bu tarihten sonra yükseliflteki yeni güç olan Almanya ile uzlaflmay ve yeni d fl politikas n, olabildi ince en az toprak kayb fleklinde belirlemeyi tercih etmifltir. Dönemin Tarihinin Ana Hatlar 26 Ocak 1699 tarihinde Osmanl mparatorlu u ile bafllar nda Avusturya Arflidüklü- ü bulunan di er Kutsal ttifak devletleri (Venedik, Lehistan ve Rusya) aras nda imzalanan Karlofça Antlaflmas, Osmanl mparatorlu unun topraklar n paylaflmaya yönelik ilk uluslararas antlaflmad r. Bu antlaflma ile Osmanl mparatorlu u Macaristan n büyük bölümünü, Podolya, Ukrayna, Mora Yar madas ile Dalmaçya k y - lar n yitirmekle kalmam fl, Orta Avrupa daki egemenli ini de kaybetmifltir. Bundan sonra Orta Avrupa da üstünlük Osmanl da de il Avrupa devletlerindedir. Bu devletlerin bafl nda ise Britanya mparatorlu u, Fransa ve Çarl k Rusya bulunmaktad r. Osmanl n n toprak bütünlü ünü 19. yüzy l n ortalar na kadar savunan Britanya mparatorlu unun, 1757 y l nda Hindistan iflgal etmesi önemli bir de ifliklik anlam na gelmektedir. Hindistan n iflgali Britanya mparatorlu unun temel d fl politika unsurlar ndan biri olmufltur. Zira Hindistan a giden yollar n siyasal, ekonomik ve askerî aç dan korunmas, Britanya mparatorlu u için son derece önemlidir. Hindistan, Britanya mparatorlu unun geliflen sanayisi için bir ham madde kayna ve pazar yeri olmas n n yan nda Britanya mparatorlu unun di er sömürgelerine giden yollar üzerinde bulunmas nedeniyle de stratejik öneme sahip bir ülkedir. Osmanl topraklar n n Hindistan a hem karadan hem de deniz yolu üzerinden uzanmas, Britanya mparatorlu u için baflka bir ülkenin Hindistan a s zmas n ve Hindistan a giden yollar tehdit etmesini önlemektedir.

10 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas Britanya mparatorlu unun Osmanl mparatorlu una karfl izledi i politika, Ruslar n bat da stanbul, do uda Erzurum a kadar olan topraklar ele geçirdi i Osmanl -Rus Savafl ile de iflmifltir. Britanya mparatorlu u art k Osmanl mparatorlu unun toprak bütünlü ünü koruman n çok zor oldu u görüflündedir. Bunun için de bundan sonra Çarl k Rusya n n güneye daha fazla sarkmas n ve Fransa n n Orta Do u ya yerleflmesini önlemek amac yla yeni bir d fl politika gelifltirecektir. Bu yeni d fl politikada Yunanistan ve Ermeniler önem kazanm flt r. Bu yeni stratejiye göre Britanya mparatorlu u art k kolayca kontrol edebilece i küçük devletlerin (örne in, Yunanistan) veya yeni devletlerin kurulmas n (örne in, Ermenistan) destekleme politikas n izlemeye bafllayacakt r (Özyüksel, 2004:6). Britanya mparatorlu u bu yeni d fl politikas n uygulamaya koymadan önce Ayastefanos (Aya Stefanos) Antlaflmas n n hükümlerini de ifltirmeye çal flm flt r. Osmanl mparatorlu u ile Çarl k Rusya aras nda 3 Mart 1878 tarihinde imzalanan bu antlaflma, Çarl k Rusya ya gerek Balkanlar gerekse Do u Anadolu da büyük ç karlar sa lamaktayd. Bu durum ise Britanya mparatorlu- unun Hindistan a giden mparatorluk yolunu tehdit etmekteydi. Zira bu antlaflmayla Çarl k Rusya n n, Bulgaristan üzerinden Akdeniz e inme olana ortaya ç km flt. Britanya mparatorlu u gibi Avusturya-Macaristan mparatorlu u ve Almanya da Ayastefanos Antlaflmas ndan memnun de illerdir. Çünkü Bosna-Hersek e muhtariyet (özerklik) verilmesi, Avusturya-Macaristan mparatorlu unun Balkanlardaki yay lmac politikas na ters düflüyordu. Almanya ise bu antlaflmayla Avrupa da güç dengesinin Çarl k Rusya lehine bozulaca ndan endifle etmekteydi. Almanya mparatorluk fiansölyesi Prens Bismarck, Britanya mparatorlu u ve Avusturya-Macaristan mparatorlu unu yan na alarak Çarl k Rusya ya anlaflman n revizyonu için talepte bulunmufltur. Çarl k Rusya da karfl s nda yeni bir blok oluflturmamak ad na, üstelik galip bir ülke s fat ile Berlin de yeni bir antlaflman n yap lmas na raz olmufltur. Almanya mparatorluk fiansölyesi Prens Bismarck baflkanl nda toplanan Osmanl mparatorlu u, Çarl k Rusya, Britanya mparatorlu u, Alman mparatorlu u, Avusturya-Macaristan mparatorlu u, talya Krall ve Fransa aras nda 13 Temmuz 1878 de Berlin de imzalanan yeni antlaflmayla Ayastefanos un koflullar di er ülkeler bak m ndan nispeten yumuflat lm flt r. Fakat bu yeni antlaflman n Osmanl mparatorlu u için getirdi i kay plar ve tavizler d fl nda çok daha baflka önemli bir yönü bulunmaktad r. Berlin Anlaflmas, 1856 y l nda imzalanan ve Avrupal güçlerin Osmanl n n toprak bütünlü üne sayg ve Osmanl mparatorlu unun içifllerine kar flmama ilkelerini içeren Paris Antlaflmas n n hükümlerini ortadan kald rm fl ve art k Osmanl topraklar n n paylafl m na yönelik yeni bir süreç resmen bafllam flt r. Bununla birlikte bu yeni süreçte Almanya daha farkl bir politika izlemifl ve Osmanl mparatorlu undan toprak talebinde bulunmayarak ekonomik ve askerî iliflkileri gelifltirmeyi ön plana ç karm flt r. Böylece 1918 e kadar devam edecek yeni dönem, Osmanl -Almanya iliflkilerinde özel bir durum yaratm fl, dönemin önde gelen devlet adamlar ve hatta ayd nlar için Almanya çok özel ve olumlu bir anlam kazanm flt r. Berlin Antlaflmas sonras nda Britanya mparatorlu u yeni d fl politikas n yürürlü e koymufltur. Bu do rultuda 4 Haziran 1878 de Osmanl dan sterline kiralanan K br s, ngilizlerin Do u Akdeniz in güvenli inde önemli rol oynayan bir faktör olmufltur. Britanya mparatorlu u 1869 y l nda Süveyfl Kanal n n aç lmas yla stratejik önemi artan M s r da 1882 y l nda iflgal etmifltir. Britanya mparatorlu unun K br s ve M s r ele geçirmesi, Hindistan a giden yollar n güvenli i 5 Muhtariyet: Özerklik, herhangi bir birimin kendi kendini yönetmesi, kendisine iliflkin kararlar kendisinin alabilmesi durumu.

11 6 Türk D fl Politikas -I DÜfiÜNEL M SORU D KKAT için art k Osmanl n n toprak bütünlü ünün korunmas na ihtiyaç duymad n n bir baflka göstergesidir. Britanya mparatorlu u bu antlaflmadan sonra Osmanl Devleti nin toprak bütünlü ünü koruma politikas ndan vazgeçmifltir. Berlin Antlaflmas yla, Bosna-Hersek in muhtariyeti kald r lm fl fakat Rus iflgaline engel olmak için geçici olarak Avusturya-Macaristan mparatorlu una b rak lm flt r. Berlin Antlaflmas na göre Bulgaristan, bir ba ms z prenslik, özel koflullarla Osmanl Devleti ne b rak lan Do u Rumeli ve Makedonya vilayetleri olmak üzere üçe bölündü. Rusya, Do ubeyaz t ve Eleflkirt i Osmanl Devleti ne geri verdi. S rbistan, Karada ve Romanya n n ba ms zl klar baz koflullara ba l olarak onayland. Girit, Osmanl - lara b rak ld. Bo azlar n statüsü, 1856 Paris ve 1871 Londra antlaflmalar nda kabul edilen ilkelerle korundu. Osmanl Devleti nin Rusya ya ödeyece i savafl tazminat 802 bin 500 franka indirilerek takside ba land. (AnaBritannica, Cilt 4, s.97) Berlin Antlaflmas, Osmanl Devleti nin Balkanlarda varl n sürdürmesine olanak sa larken Rusya n n Ayastefanos Antlaflmas yla elde etti i kazançlar azaltm flt r. Ancak; Osmanl Devleti nin 19. yüzy ldaki parçalanma sürecinde önemli bir aflamay oluflturan Berlin Antlaflmas yla antlaflmaya taraf olan devletlerden hiçbiri arad klar n bulamam fllard r. Berlin Antlaflmas n n 61. maddesi Avrupa Devletlerine ayr ca Osmanl n n iç ifllerine kar flma hakk da tan m fl ve bu madde uyar nca Britanya mparatorlu u ve Çarl k Rusya, bu dönemde Ermenilere ba ms zl k vaatlerinde bulunmufllard r. Anlaflman n 61. maddesi ile Osmanl Devleti, Vilayet-i Sitte ad verilen Erzurum, Van, Mamüret ül Aziz (Elaz ), Diyarbak r, Sivas ve Bitlis te reformlar yapmay kabul etti. 61. madde flöyle diyordu: Osmanl Hükûmeti, halk Ermeni olan vilayetlerde mahalli ihtiyaçlar n gerektirdi i slahat yapmay ve Ermenilerin Çerkes ve Kürtlere karfl huzur ve güvenliklerini garanti etmeyi taahhüt eder ve bu konuda al nacak tedbirleri devletlere bildirece inden, bu devletler söz konusu tedbirlerin uygulanmas n gözeteceklerdir (Bayur, 1983:6-8). Böylece Berlin Antlaflmas n n bu maddesiyle Ermeni meselesi Ayastafanos tan sonra ikinci kere uluslararas platforma tafl nm fl olmaktad r. Berlin Antlaflmas sonras nda ngiltere nin Osmanl Devleti nin toprak bütünlü- ünü art k korumayaca na iliflkin ilk göstergesi K br s politikas olmufltur. ngiltere, Berlin Konferans nda Osmanl Devleti ni destekleme sözüne karfl l k olarak K br s iflgal etmifltir. Gerekçe olarak da Berlin Antlaflmas ile Kuzeydo u Anadolu da üstün bir duruma geçen Rusya ya karfl Osmanl Devleti nin ngiltere taraf ndan daha rahat korunmas gösterilmifltir. ngiltere daha sonra ikinci ifl olarak 1882 DÜfiÜNEL M y l nda M s r iflgal edecektir (Sander, 1994:231). Fransa ise 1882 y l nda Tunus a SORU girecektir Berlin Antlaflmas ndan D KKAT sonra Osmanl mparatorlu u d fl iliflkilerde yürüttü ü denge politikas politikas zorunlu olarak sona ermifltir. Osmanl D fl Politikas nda Almanya n n Tarih Sahnesine Ç k fl AMAÇLARIMIZ Prusya Krall, aras ndaki dönemde Alman Devletine verilen isimdir. AMAÇLARIMIZ Otto von Bismarck taraf ndan 1871 de infla edilen Alman mparatorlu unun kurulmas ile birlikte Prusya, Almanya mparatorlu unun en büyük bölgesi, Prusya Kral I. Wilhelm K ise T AAlman P Kayzeri Wilhelm unvan n ald. Prusya 1934 de Nazilerce K T A P bütünüyle ortadan kald r lm flt r. Prusya, 18. yüzy lda güçlü bir mparatorluktu. Prusya Kral II. Frederich, Rusya TELEV ZYON ve Avusturya n n, TELEV ZYON Osmanl mparatorlu u aleyhine genifllemelerini kendi ülkesi NTERNET NTERNET

12 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas 7 aç s ndan sak ncal buluyordu. Bu nedenle de Osmanl mparatorlu u ile dostluk iliflkileri gelifltirmeye çal fl yordu. Hatta bu politika do rultusunda Prusya, Osmanl ile 1761 y l nda bir dostluk antlaflmas bile imzalam flt r. Osmanl mparatorlu u- DÜfiÜNEL M DÜfiÜNEL M Prusya iliflkileri askerî alanda daha sonralar da devam etmifltir. 19. yüzy lda II. Mahmut, Osmanl ordusunun modernizasyonu için Prusya dan yard m istemifl, bunun üzerine Prusya, Helmuth Von Moltke nin baflkanl nda bir askerî heyeti Os- SORU SORU manl ordusunun hizmetine göndermifltir. Moltke yle birlikte Osmanl topraklar Alman kamuoyunun ilgi alan na da girmifltir. Örne in; Moltke D KKAT yaz lar nda Tuna D KKAT Eyaletleri ile Filistin i Alman kolonizasyonu (colonisation) için uygun yerler olarak görmüfltür. Kolonizasyon yani kolonilefltirme; sömürge hâline getirdi i ülkeye, kendi anavatan ndan getirdi i insanlar yerlefltirme, sömürge yönetimi kurma anlamlar na gelmektedir. Ünlü iktisatç Friedrich List ise Almanya n n Osmanl Asya s n n güçlendirilmesinde önderli i ele alarak Ön Asya da AMAÇLARIMIZ üstün bir rol oynayaca n öngörmüfltür (Özyüksel, 2004:9). AMAÇLARIMIZ 1835 ile 1839 y llar aras nda Osmanl ordusunda askerî ö retmen K ve Ttahkimat A P uzman olarak çal flan Helmuth Von Moltke, Osmanl da yaflad olaylar bazen bir seyyah, bir tarihçi, bazen bir asker, bazen de bir co rafi kâflif gibi kaleme alm flt r. Moltke nin an lar için flu kayna a bak labilir: Helmuth von Moltke, Moltke nin Türkiye TELEV ZYON Mektuplar, stanbul: Remzi Kitabevi, Bu öngörülere ve düflüncelere ra men Prusya-Osmanl mparatorlu u iliflkilerinde 1888 y l nda tahta ç kan II. Wilhelm e kadar önemli bir dönüflüm yaflanmam flt r. NTERNET Bunun nedeni Prusya n n önünde Alman birli inin kurulmas gibi güç bir görevin bulunmas d r. Yine de Prusya, Avrupa devleti s fat yla kat ld toplant larda, Osmanl mparatorlu unun toprak bütünlü ünü savunan Britanya mparatorlu u ve Fransa n n yan nda yer alm flt r. Osmanl - Prusya dostlu u Alman birli inin kurulufluna kadar bu düzeyde sürmüfltür. 19. yüzy lda gevflek bir konfederasyon olan Almanya n n birli ini kurup güçlü bir imparatorlu a dönüflmesinde en önemli rolü oynayan Alman devlet adam Otto von Bismarck d r. Bismarck, Prusya Baflbakan (fiansölye) olduktan sonra, tüm gücünü Alman birli inin gerçekleflmesi ifline vermifltir. Bismarck bu amac na, 1866 y l nda Avusturya-Macaristan mparatorlu u, 1870 y l nda Fransa ile yap lan savafllar sonras nda 18 Ocak 1871 tarihinde ulaflm flt r. Kutsal Roma Germen mparatorlu unu ilk imparatorluklar (I. Reich) olarak kabul eden Almanlar için 1871 de kurulan Alman mparatorlu u II. Reich, I. Dünya savafl nda Almanya n n yenilmesi ile 1918 de sona ermifltir. Hitler Almanyas ( ) ise II- I. Reich olarak tan mlanmaktad r. Almanya-Fransa savafl ndan sonra 1871 y l nda imzalanan Frankfurt Antlaflmas ile Fransa, geliflmifl sanayi bölgeleri olan Alsace ve Lorraine i Almanya ya b rakm flt r. Fakat bu antlaflmadan sonra Fransa bu yenilgiyi unutmam fl ve Almanya için sürekli bir tehdit unsuru olmufltur. Bismarck, Fransa y bir tehdit unsuru olmaktan ç karmak için bu ülkeyi Avrupa da yaln z b rakma politikas izlemifltir. Bismarck, Fransa n n Britanya mparatorlu u ile ifl birli ine gitmeyece ini bilmektedir. Çünkü bu K T A P TELEV ZYON NTERNET Resim 1.1 Otto von Bismarck ( ) Alman mparatorlu unun kurucusu ve aras nda ilk flansölyesidir.

13 8 Türk D fl Politikas -I Jön Türkler: II. Abdülhamid döneminde özellikle yurt d fl nda siyasal muhalefet hareketine kat lan kiflilere ve bunlar n kurdu u örgütlere verilen ortak ad. Öncelikle Padiflah Abdülaziz e karfl bir siyasal muhalefet yürüten Yeni Osmanl lar daha sonra Jön Türkler ad yla bu harekette 1. Jön Türk Hareketi olarak an lm flt r. Jön Türk deyimi as l II. Abdülhamit döneminde rejimi devirmek için bat da etkinlikte bulunmufl bütün Osmanl örgütlerine, genifl anlamda ise ülkelerindeki rejimi yurt d fl nda siyasal giriflimlerde bulunarak devirmeye çal flan örgütlerle bunlar n üyelerini tan mlamakta kullan l r. Jön Türklerin temel siyasal amac meflruti bir yönetim kurmakt r. Jön Türkleri en çok etkileyen siyasal ve sosyolojik düflüncelerin bafl nda pozitivizm gelir. Resim 1.2 II. Abdülhamit ( ). Bunal ml bir dönemde Bat ya karfl dengeci, Do u ya karfl slami, din kardeflli ini vurgulayan politikalar izlemifl öte taraftan ülke içindeki mutlakiyet yönetimini güçlendirmifltir. iki ülke aras nda sömürge paylafl m konusunda anlaflmazl klar bulunmaktad r. Fakat Avusturya-Macaristan mparatorlu u ( ) ve Çarl k Rusya, Fransa ile Almanya ya karfl ittifak yapabilecek devletlerdir. Bismarck ileride gerçekleflebilecek böyle bir ittifak engellemek için Avusturya-Macaristan mparatorlu u ve Çarl k Rusya ile anlaflma yoluna gitmifltir y l nda yap lan ve ad na I. Üç mparatorlar Birli i denilen antlaflmayla Almanya, Fransa ile yapt savafltan sonra çizilen s n rlar n garanti alt na alm fl oluyordu. Almanya n n Osmanl mparatorlu u politikas da bu dönemde bölgesel çat flma-denge sistemi için son derece önemliydi. Öncelikle Bismarck Osmanl yüzünden Çarl k Rusya ile iliflkileri bozmak istemiyor, Almanya ve Avrupa da statükonun devam ndan yana bir politika izliyordu. Statüko kurulu düzen demektir. Dolay s yla statükoculuk da mevcut durumu bozmama/koruma politikas anlam na gelmektedir (Oran, 2004:46). Fakat ifller Almanya n n umdu u gibi gitmemifl, Avusturya-Macaristan mparatorlu unun Berlin Antlaflmas nda Bosna-Hersek için Britanya mparatorlu una yanaflmas Çarl k Rusya n n tepkisini çekmifltir. Bunun üzerine Çarl k Rusya, Almanya ve Avusturya-Macaristan mparatorlu u ile kurulan Üç mparatorlar Birli i nden çekilmifltir. II. Abdülhamit Dönemi D fl Politikas Osmanl n n Çarl k Rusya karfl s nda ald a r yenilgi ve yaklaflt belli olan savafl dönemi, Osmanl y Almanlar ile ifl birli ine yönlendirmifltir. Osmanl mparatorlu- unun orduda reform yapmak iste inde de modelin ve deste in Almanya olmas konusunda bir kararl l k söz konusudur. II. Abdülhamit, 1880 y l nda Almanya dan Osmanl ordusunda reformlar yapmak üzere bir kurmay heyetinin gönderilmesini resmen talep etmifltir. Almanya ise Çarl k Rusya n n Üçlü Birlik ten çekilmesi üzerine bu talebi olumlu yan tlam fl ve yeni oluflan dengeler çerçevesinde Osmanl ordusunu güçlendirmek istemifltir. Ayn zamanda Alman silah sanayinin gereksinimleri de Abdülhamit in teklifini cazip k lm flt r. Bismarck, Abdülhamit e olumlu yan t verse de Osmanl ya yard m konusunda bir süre daha beklemeyi tercih etmifltir. Zira Bismarck n yeni politikas, Alman Birli ini Fransa tehdidine karfl korumaya çal flmakt r. Ayr ca Bismarck, Fransa n n Çarl k Rusya ile ifl birli i yapmas n istememektedir. Çünkü bu iki ülkenin birlik olup Almanya ya savafl açma ihtimali bulunmaktad r. Bu nedenle Bismarck Çarl k Rusya y kendi taraf na çekmeye çal flmaktad r. Fakat bunlara ra men Bismarck döneminde de Osmanl -Almanya iliflkileri geliflme göstermifltir. Bu iliflkiler daha çok askeri alanda gerçekleflmifltir. Alman subaylar 1882 y l ndan itibaren Osmanl ordusunda göreve bafllam fllard r. Bu subaylar Osmanl ordusunda yaln z ordunun güçlendirilmesi ifliyle u raflmam fllar, ayn zamanda Alman silah sanayisine Osmanl pazar n n kap lar n da açm fllard r. Alman subaylar n n yo un çabalar sonucu, o günlere kadar ngiliz ve Frans z flirketlerinin denetiminde olan Osmanl mparatorlu una silah sat fl, Mauser, Loewe, Krupp gibi Alman silah firmalar na geçmifltir (Özyüksel,2004:14). Böylece II. Abdülhamit in Osmanl ordusu-

14 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas 9 nun slah için Almanya dan kurmay heyet talep etmesi ve Almanya n n da buna olumlu cevap vermesiyle Osmanl da Alman askeri misyonu oluflturulmufltur. Almanya dan gelen subaylar ordunun modernize edilmesi gibi özel bir görev üstlenmifllerdir. Osmanl daki Alman askeri misyonu varl, I. Dünya Savafl n n sonuna kadar devam etmifltir. Bu dönemde Osmanl subaylar da e itim görmek üzere Almanya ya gönderilmifllerdir. Osmanl mparatorlu u, Almanya ya Osmanl subaylar n göndererek, Avrupa ülkelerine karfl Almanya ile birlikteyiz mesaj n da göndermekteydi. Sonuç olarak; Bismarck döneminde Osmanl -Almanya iliflkileri, ekonomik ve siyasi alanlarda durgundur. Fakat bu dönem, askeri alanda giderek yo unlaflacak iliflkilerin temelinin at lmas ve Osmanl da Alman askerî misyonun oluflturulmas bak m ndan önemlidir. Bu süreç, Osmanl ordusunun Almanlarla birlikte I. Dünya Savafl na girmesi ve Osmanl mparatorlu unun son bulmas yla noktalanacakt r y l nda II. Wilhelm Almanya n n son imparatoru olarak tahta geçti inde Bismarck n da dönemi kapanmaya bafllam fl, 1890 da ise görevinden ayr lmak zorunda kalm flt r. Bismarck n statüko yanl s ve temkinli d fl politikas yerine II. Wilhelm hem macerac hem de yay lmac bir siyaset taraftar d r. Alman d fl politikas nda ciddi bir dönüflümü sembolize eden ve Weltpolitik ad verilen bu yeni politika I. Dünya Savafl nda Almanya n n yenilmesine kadar II. Wilhelm taraf ndan sürdürülmeye çal fl lm flt r. Weltpolitik yani bir di er anlam yla emperyalizm, kuvvet etkisine dayanarak bir devletin egemenlik ve kontrol alan n ulusal s n rlar n n ötesine yayma politikas d r. Bu politikan n toprak kazanc, askerî üstünlük, ekonomik menfaat, siyasal nüfuz ve kültürel s zma gibi hedefleri olabilmektedir. II. Wilhelm in I. Dünya Savafl sonuna kadar bu politikay izlemesinde Alman sanayisinin her geçen gün büyümesi ve nüfusun h zla artmas, buna karfl l k ham madde ve pazar s k nt s çekilmesi gibi nedenler önemli rol oynam flt r. Sömürge yar fl nda en önemli rakipleri Britanya mparatorlu u ve Fransa n n çok arkas nda ve geç kalan Almanya, büyüyen sanayisi için ham madde ve pazar aramaktad r. Almanya n n donanmas da denizafl r fetihler için yetersizdir. flte bu koflullar alt nda Osmanl mparatorlu u Almanya için merkezî bir önem kazanm flt r. Osmanl mparatorlu u, henüz yeterince de erlendirilmemifl ham madde kaynaklar ve mallar n satabilece i bir ülke olarak görülmüfltür. Ayn süreçte Abdülhamit ve Osmanl yöneticileri de gözlerini bir kurtulufl umuduyla Almanya ya çevirmifllerdir. Abdülhamit siyasi an lar nda; Almanya kuvvetini bofluna harcayarak her yerde kendisine faydas z koloniler arayaca na, nüfuzunu ran Körfezi ne kadar uzatsa, hem bizim için hem kendisi için çok daha iyi olur (Abdülhamit, 1984:43-44) diyerek Almanya ile olan ittifaka ne denli s cak bakt n göstermektedir. Abdülhamit in Almanya ya sempati ile bakmas n n bir di er ve en önemli nedeni ise Almanya n n di er Avrupa Devletleri gibi Osmanl dan toprak talep etmemesidir. Tam tersine Almanya, Osmanl n n toprak bütünlü ünü savunmaktad r. Abdülhamit, kendilerinden toprak talep ettikleri ve iç ifllerine kar flt klar için ngilizlere ve Frans zlara güven Resim 1.3 II. Wilhelm ( )

15 10 Türk D fl Politikas -I duymamaktad r. Padiflah Fransa ya iliflkin görüfllerini flu flekilde dile getirmektedir:...frans zlar bize eskisine nazaran daha az sevimli gelmektedirler. Bunda bizden Tunus u almalar n n dahli oldu u gibi, idare flekillerinin cumhuriyet olmas da rol oynamaktad r. (Abdülhamit, 1984: ). Yine ngiltere de Abdülhamit için Osmanl mparatorlu unu parçalamak üzere oyunlar ortaya koyan bir ülkedir. Abdülhamit, kendisine karfl yürütülen Jön Türk muhalefetinin ngilizlerce desteklendi ini düflünmektedir. Ayr ca Osmanl Devleti, Avrupa ve Balkanlarda toprak yitirdikçe elinde bir tek Türk olmayan Müslümanlar n (Arap, Kürt, Arnavutlar) yaflad - topraklar kal yordu. ngilizler yeni politikalar yla Araplar n yaflad bölgelere yönelerek Abdülhamit in Pan slamist politikalar yla Müslüman unsurlar bir arada tutma çabalar n engellemeye çal fl yorlard. ngilizlerin bu politikalar n n en somut örne i Halifelik meselesinde beliriyordu y l ndan bafllayarak Londra da yay mlanan baz Arap gazetelerinde, halifeli in Araplara geri verilmesi do rultusunda propaganda yap l yor, yine ngilizlerin k flk rtmalar yla Beyrut, Halep, Ba dat ve fiam da Arap halklar n Osmanl vesayetini silkip atmaya ça ran bildiriler da - t l yordu (akt. Özyüksel, 2004:8). Abdülhamit in gözünde ngiliz ve Frans zlar n bu politikalar na karfl n Almanya yaln zca ekonomik imtiyazlar istemektedir. Örne in, y llar nda Ermeni isyanlar n n iyice SIRA yo unlaflt S ZDE bir dönemde Almanya bu sorunlara kar flmam flt r. Oysa Bitlis Sason da meydana gelen olaylar sonras nda ngiliz, Frans z ve Ruslar Osmanl mparatorlu unun iç ifllerine müdahalelerini artt rm fllard. ngilizler, Osmanl topraklar nda ba ms z bir Ermeni Devleti nin kurulmas n istemifltir. Ruslar ise bu öneriye DÜfiÜNEL M DÜfiÜNEL M kendi topraklar nda yaflayan Ermenilerin de kat labilece i endiflesiyle karfl ç km flt r. SORU Almanya ise SORU Ermenilere yönelik yap lacak adli ve idari reformlara aktif olarak kat lmam flt r. Ekonomik ayr cal klar Almanya için yeterli görülmüfltür. Bu ayr cal klar da ald ktan sonra D KKAT II. Wilhelm iki kez Osmanl mparatorlu unu ziyaret etmifltir. D KKAT Abdülhamit taraf ndan Almanya ya ilk ekonomik imtiyaz (ayr cal k) 1888 y l nda verilmifltir. Bu, demir yolu yap m yla ilgilidir. Almanlar n Osmanl mparatorlu- undaki demir yolu maceras, zmit-ankara imtiyaz n n elde edilmesiyle bafllam flt r y l nda Deutsche Bank n önderli inde Anadolu Demiryolu fiirketi stanbul-ankara hatt n hizmete açm flt r. Ayn flirket 1896 y l nda Eskiflehir-Konya hat- AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ t n tamamlam flt r. K T A P TELEV ZYON NTERNET II. Abdülhamit K döneminde T A P Osmanl lar n Almanya ya yönelifli ve mparatorlukta Alman nüfuzu için flu kitaptan yararlanabilirsiniz: lber Ortayl, kinci Abdülhamit Dönemi nde Osmanl mparatorlu unda Alman Nüfuzu, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay nlar, TELEV ZYON Abdülhamit demir yolu yap m n n Ba dat a kadar uzat lmas n istemekteydi. Böylece Osmanl ülkenin her yerine rahatl kla asker sevkiyat yapabilecekti te Osmanl ile Almanya aras nda Ba dat hatt n n sözleflmesi imzalanm flt r. Fakat hem Os- NTERNET manl mparatorlu unun askerî olarak güçlenmesini hem de bu hatt n yap m n istemeyen Britanya mparatorlu u, Fransa ve Çarl k Rusya n n itirazlar gündeme gelmifl ve bu üç devlet, Almanya ya tan nan imtiyazlar kendileri için de istemifllerdir. Ba dat Demir Yolu nun Anadolu dan sonra Mezopotamya üzerinden Basra Körfezi ne ulaflt r lmas planlan yordu. Abdülhamit, 1900 y l nda Hicaz Demir Yolu nun yap m n da bafllatm flt. Bu durum Britanya mparatorlu unun kayg lar n iyice artt rm flt. Zira her iki demir yolu birleflti inde, hatlar Halep ve fiam üzerinden Mekke ye uzanacakt. Ba dat Demir Yolu projesinin Basra da son bulmas,

16 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas 11 Hindistan a yönelik do rudan bir tehdit yaratmaktayd. Üstelik Hicaz ba lant s M - s r daki ngiliz nüfuzunu tehlikeye sokuyordu. Ba dat Demir Yolu Britanya mparatorlu unun ç karlar na son derece ayk r yd. Fransa ise bu demir yolu ile Suriye deki konumunun sars lmas ndan korkmaktad r. Ba dat Demir Yolu sorunu I. Dünya Savafl na kadar sürmüfltür. Savafl öncesinde Britanya mparatorlu u, Fransa, Çarl k Rusya ve Almanya aras nda Ba dat Demir Yolu ile ilgili ikili antlaflmalar yap lm flt r. Fakat savafl n patlak vermesiyle bu antlaflmalar geçersiz say lm flt r. Ba dat Demir Yolu uluslararas bir sorun olarak I. Dünya Savafl n n ç kmas na neden olan olaylardan bir tanesi olarak görülmektedir. Sonuç olarak; Berlin Antlaflmas sonras nda Osmanl d fl iliflkilerine damgas n vuran denge politikas n n sürdürülmesinin imkân kalmam flt r. Osmanl h zla toprak kaybetmektedir ve büyük devletlerin gözünde art k Osmanl parçalanmaktad r. flte tam bu s rada emperyal bir güç olarak ortaya ç kan Almanya n n Osmanl ile olan iliflkileri I. Dünya Savafl bitimine kadar son derece önemli rol oynam flt r. Osmanl mparatorlu u d fl iliflkilerinde 19. yüzy la kadar izlenen Denge Politikas hangi nedenlerle de iflmifltir? DÜfiÜNEL M II. MEfiRUT YET DÖNEM DIfi L fik LER : DÜfiÜNEL M II. Meflrutiyet in lan ve Dönemin D fl Politikas n n SORU Genel Özellikleri AMAÇ 2 D KKAT II. Meflrutiyet Dönemi nde izlenen d fl politikan n tarihsel arka plan n betimlemek. SORU D KKAT II. Meflrutiyet Dönemi ( ) Osmanl n n son ve Türkiye Cumhuriyeti nin bafllang ç dönemi d fl politikalar n anlamak bak m ndan son derece AMAÇLARIMIZ önemli bir dönemdir y l nda tahta ç kan ve 1909 y l nda tahttan indirilen II. Abdülhamit, 33 y l süren uzun yönetimi döneminde Osmanl d fl iliflkilerini Almanya ya yaklaflarak yürüt- AMAÇLARIMIZ müfltür. Bu siyaset, 1839 da Mustafa Reflit Pafla taraf ndan Gülhane K TPark nda A P Tanzimat Ferman n n halka okunmas yla bafllayan Tanzimat Dönemi nde ( ) be- K T A P lirginleflen Britanya mparatorlu u ve Fransa yanl s d fl politikadan farkl d r. Tanzimat Dönemi nde 1856 y l nda ilan edilen Islahat Ferman, ayn y l imzalanan TELEV ZYON Paris Antlaflmas na madde olarak koydurulmufltur. Islahat Ferman, Osmanl da yaflayan Hristi- TELEV ZYON yanlar n hak ve özgürlüklerini art rmaya yönelik olarak düzenlenmifltir. Her ne kadar Paris Antlaflmas yla Osmanl mparatorlu unun toprak bütünlü ü baflta Britanya mparatorlu u ve Fransa olmak üzere Avrupa Devletlerinin garantisi NTERNET alt na al n yorsa da NTERNET Islahat Ferman ile Britanya mparatorlu u, Fransa ve Çarl k Rusya n n gayrimüslimler üzerinden Osmanl n n iç ifllerine müdahale etmesinin yolu da aç lm flt r y l nda imzalanan Berlin Antlaflmas yla Avrupa n n büyük güçlerinin Osmanl mparatorlu unun topraklar n paylaflma süreci de h zlanm flt. Berlin Antlaflmas yla 1856 y l nda imzalanan Osmanl mparatorlu unun temami-i mülkiyeti ni (Hanio lu, 2004:58) teminat alt na alan Paris Antlaflmas n n da bir geçerlili i kalmam flt r. flte II. Abdülhamit bu ortamda tahta ç km flt r. Abdülhamit, Britanya mparatorlu u ve Fransa yanl s d fl politikan n yerine Avrupa Devletleri aras ndaki çat flmal iliflkilerden yararlanmak istemifltir. Bu nedenle de herhangi bir Avrupa Devleti ile do rudan ittifak iliflkisine girmek yerine Avrupa Devletleri aras nda yans zl k politikas sürdürmeye çal flm flt r. Milliyetçilik ak mlar n n çok güçlü bir biçimde sarst Osmanl y koruyabil-

17 12 Türk D fl Politikas -I DÜfiÜNEL M SORU mek için Panislamizm politikas yla Müslümanlar bir arada tutmaya çal flan Abdülhamit in 33 y ll k saltanat döneminde bu çabas nda nispeten baflar l da oldu u söylenebilir. Ancak bu dönemde hem d fl politika tercihleri hem iç politikadaki tavr nedeni ile genifl bir muhalefet cephesi ile karfl laflan Abdülhamit in muhaliflerinin bafl nda da Jön Türkler gelmektedir. Jön Türk hareketi, Abdülhamit in tahttan indirilmesine yönelik pek çok giriflimde bulunmufl, en sonunda da Britanya mparatorlu u baflta olmak üzere Büyük Devletlerin deste ini alarak rejimi de ifltirmek ve anayasay yeniden ilan etmek sureti ile baflar ya ulaflmaya çal flm flt r. Britanya mparatorlu u ve di er baz Avrupa Devletleri de Osmanl mparatorlu u ile ortaya ç kan sorunlar, Jön Türk iktidar ile daha kolay halletme düflüncesiyle bu hareketi desteklemifllerdir. Jön Türkler amaçlar na 1908 y l nda ulaflm fllard r y l nda Abdülhamit II. Meflrutiyet i ilan etmek zorunda kalm fl ve böylece tahta geçerken ilan edip, k sa bir süre sonra ask ya ald 1876 Anayasas yeniden yürürlü e girmifltir. II. Meflrutiyet Dönemi nde Osmanl devlet adamlar d fl politikada farkl yöntemler izlemifllerdir. Fakat bu politikalarda amaç ayn d r: mparatorlu un ayakta kalabilmesi için büyük devletlerden destek almak. Ancak bir süre sonra Osmanl devlet adamlar Avrupal devletlerin istekleri do rultusunda hareket etmek zorunda kalm fllar ve Osmanl mparatorlu u uluslararas alanda DÜfiÜNEL M yaln zl a itilmifltir. Bu süreçte Almanlar ile iliflkiler özel bir öneme sahip olmufl ve neticede de 1914 y l nda imzalanan Osmanl -Alman ittifak ile dönüflü olmayan bir yola girilmifltir te bafllayan I. Dünya Savafl nda Osmanl Almanya ile müttefikli i tercih etmifl ve 1918 de savafl bitti inde yenilen tarafta SORU kalm flt r. D KKAT II. Abdülhamit in D KKAT yürüttü ü d fl politika, Tanzimat Dönemi Osmanl d fl politikas ndan farkl d r. Tanzimat Döneminde Britanya mparatorlu u ve Fransa yanl s d fl politika izlenirken, II Abdülhamit döneminde Almanya ile iyi iliflkiler gelifltirilmeye bafllanm flt r. II. Meflrutiyet Dönemi D fl liflkileri AMAÇLARIMIZ II. Meflrutiyet Dönemi d fl iliflkileri 3 döneme ayr larak incelenebilir: AMAÇLARIMIZ 1) Dönemi 2) Dönemi K T A P 3) K T ADönemi P ( Tokay, 2004: 35) TELEV ZYON NTERNET Dönemi 1908 Jön Türk TELEV ZYON ihtilalinden sonra kurulan Kamil Pafla hükûmetinin d fl politikadaki amac bölgesel ve büyük güçlerle uzlaflmac bir politika izlemektir. Kamil Pafla, baflta kapitülasyonlar olmak üzere yabanc devletlere verilen imtiyazlar ortadan kald rmak istiyordu. Böylece ekonomiyi sa lamlaflt r p, yönetimde, e itimde, askerî alanda reformlar yapabilecekti. Fakat Kamil Pafla bu isteklerini yerine getireme- NTERNET den Ekim 1908 de Bulgaristan ba ms zl n ilan etti. Bunun ard ndan Avusturya- Macaristan mparatorlu u Bosna-Hersek i ilhak etti. Girit ise Yunanistan ile birleflmek istedi ini ilan etti. Bütün bunlar yeni yönetimin bunal ml bir döneme girmesine ve uluslararas alanda Jön Türk htilalinin prestijinin sars lmas na neden oldu. Britanya mparatorlu u ile ifl birli i yapmay dönemin koflullar nda daha do ru bulan ve bu tavr ile ngilizperver olarak isimlendirilen Kamil Pafla, bu sorunlar n çözümlenebilmesi için uluslararas bir konferans n toplanmas n istemekteydi. Bu konferansta ayr ca Osmanl n n yabanc devletlere verdi i imtiyazlar n, Berlin Antlaflmas n n 23. ve 61. maddelerinin kald r lmas ve Bo azlar n statüsü ile ilgili konular n görüflülmesi istenecekti. Fakat 1908 y l nda büyük devletler kendi aralar nda anlaflamad klar ndan bu konferans yap lamam flt r. Bunun üzerine de Balkan

18 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas devletleri ile ikili antlaflmalar yap lmas yoluna gidilmifltir. Kamil Pafla öncelikle Bulgaristan a karfl S rbistan, Karada, Yunanistan, Romanya ile ittifak aray fl na girmifltir. Bu arada Çarl k Rusya bir Türk-Slav ittifak n desteklemekteydi. Çarl k Rusya bu ittifak Bo azlar n statüsü için istemekteydi. Ayr ca Çarl k Rusya n n hesaplar na göre bir Türk-Slav ittifak, Avusturya-Macaristan mparatorlu unun Balkanlardaki yay lmas n durdurabilirdi. Britanya mparatorlu u, Bulgaristan n d flar da b rak larak Balkan devletleriyle ikili anlaflmalar yap lmas na karfl ç km flt r. Kamil Pafla hükümeti, Avusturya-Macaristan mparatorlu unun Bosna-Hersek i ilhak etmesi üzerine Avusturya-Macaristan mparatorlu u ile görüflmelere bafllam fl ve 1909 y l nda anlaflmaya var lm flt r. Osmanl bu anlaflmayla Avusturya-Macaristan mparatorlu unun Bosna-Hersek i ilhak n tan m fl, Avusturya-Macaristan mparatorlu u ise Osmanl ya tazminat ödemeyi kabul etmifltir. Ayn dönemde Bulgaristan sorunu Çarl k Rusya n n arabuluculu u sayesinde çözülmüfltür. Osmanl mparatorlu u, Çarl k Rusya n n Osmanl dan istedi i 93 Harbinden kalma savafl tazminat ndan vazgeçmesi karfl l nda Bulgaristan n ba ms zl n tan m flt r. Girit sorunu nedeniyle Yunan mallar bir süre boykot edilmifltir. Fakat sonra Yunanistan ile iyi iliflkiler gelifltirmek üzere bu boykot kald r lm flt r. Girit sorununun çözümü ise sonraya b rak lm flt r. Bu arada Kamil Pafla hükûmeti istifa etmifl yerine Hüseyin Hilmi Pafla hükûmeti kurulmufltur. Her iki hükûmet döneminde de Osmanl devlet adamlar Balkanlarda ortaya ç kan krizlerin afl lmas için d fl güçlerin deste ini aram fl fakat istedikleri deste i bulamam fllard r. Büyük devletler dönemin hassas dengelerinin bozulmas n istememektedirler. Ancak bu dengeler bozulmufltur ve baflta Balkan Savafllar olmak üzere birçok felaketin gelmesi de h zlanm flt r Dönemi Bu dönemde Osmanl yönetimi kuvvetli bir idari mekanizmayla devletin bütünlü- ünü korumay amaç edinmifltir. Bunun için de kapitülasyonlar kald rmay gerekli görmektedir. Çünkü kapitülasyon nihayetinde bir ülkenin baflka ülke ya da ülkelere tan d ekonomik ayr cal kt r. Kapitülasyonun sa lad ayr cal klar sadece vergi ve gümrük ödememek gibi ekonomik s n rlarda kalmamaktad r. Ayr ca baz hukuksal ve siyasal ayr cal klar da söz konusu olmaktad r. Böylece bu türden ayr cal klar tan yan bir ülkenin ekonomik, hatta siyasal ba- ms zl giderek afl nmaktad r (Sönmezo lu, 2010: 383). Kapitülasyonlar n bu olumsuz yapt - r mlar na ra men, içinde bulunulan dönemin kötü koflullar nedeniyle Osmanl yönetimi yine de birtak m imtiyazlar vermek zorunda kalm flt r. Osmanl bu dönemde ngiltere, Almanya ve Fransa ile kapitülasyonlar ve Ba dat Demir Yolu sorunu ile u rafl rken içeride de rahat de ildir. ç çalkant lardan en önemlisi 31 Mart ayaklanmas - d r. 31 Mart Olay (Vakas ) (Miladi 13 Nisan 1909) denilen bu ayaklanma, ttihat ve Terakki Cemiyeti ne muhalefet edenlerce ç kar lm flt r. Ayaklanma, ttihat ve Terakki Cemiyeti taraf ndan Selanik te haz rlanan, komutanl n Mahmut fievket Pafla n n, kurmay baflkanl n Mustafa Kemal in yapt Hareket Ordusu nun stanbul a gelmesiyle bast r lm flt r. Olaylardan II. Abdülhamit sorumlu tutularak tahttan indirilmifl ve yerine V. Mehmet Reflat padiflah yap lm flt r. Ancak 31 Mart n 13 ttihat ve Terakki Cemiyeti: ttihat ve Terakki Cemiyeti ( TC) 1889 da kurulmufltur. kinci Meflrutiyet in ilan edilmesinde büyük rol oynam flt r y llar nda devlet yönetimine hakim olan siyasi örgüttür y llar ttihat ve Terakki Cemiyeti nin tam iktidar oldu u dönemdir y llar aras nda ise iktidar denetleyen bir f rka (parti) haline gelmifltir. Bafllang çta gizli bir dernek olarak kurulan örgüt, anayasal yönetimi savunmakta idi. 2. Meflrutiyet in ilan edilip anayasan n kabul edilmesiyle bu amac na ulaflm flt r. Cemiyetin 1918 de kendini feshetmesinden sonra üyelerinin ço u Anadolu ya geçerek Milli Mücadele ye kat lm flt r. ttihatç lar, kendilerinden önce gelen Genç Osmanl lar n devam d r. Daha sonra Jön Türkler olarak da adland r lm fllard r. (Akflin, 1987) Resim 1.4 Mahmut fievket Pafla ( ) Osmanl asker ve devlet adam. 31 Mart olay olarak bilinen ayaklanman n bast r lmas nda ve II. Abdülhamit in tahttan indirilmesinde rol oynam flt r.

19 14 Türk D fl Politikas -I tilaf Devletleri (Müttefik Devletler): Bafllang çta Britanya mparatorlu u, Fransa ve Çarl k Rusya taraf ndan oluflturulan savafl blokudur.. tilaf Devletleri Birinci Dünya Savafl nda Almanya n n bafl n çekti i ttifak Devletlerine karfl savaflm fl ve galip gelmifltir. Birinci Dünya Savafl nda talya daha sonra tilaf Devletlerine kat lm flt r. Çarl k Rusya ise 1917 de Bolfleviklerin iktidara geldi i Ekim Devrimi sonras nda bloktan ayr lm flt r. ttifak devletleri (Ba laflma Devletleri) Bafllang çta Almanya, Avusturya- Macaristan mparatorlu u ve talya dan oluflan devletler grubudur. Kökeni 1882 de kurulan Üçlü ttifak Antlaflmas na dayan r. I. Dünya Savafl nda talya bu ittifaktan ayr lm flt r. ttifak Devletlerine I. Dünya Savafl nda önce Osmanl mparatorlu u ard ndan Bulgaristan kat lm flt r. Abdülhamid i tahttan indirmek ve muhalefeti bast rarak yönetimde mutlak hâkimiyet kurmak için bizzat ttihat ve Terakki taraf ndan planland na dair iddialar da bulunmaktad r. Hatta bu anlamda 31 Mart Türkiye tarihinin ilk askerî darbelerinden birisi olarak da tan mlanmaktad r. Bütün bunlar n yan s ra talya n n 1911 y l nda Trablusgarp a asker ç karmas da dönemin di er bir önemli sorununu oluflturmufltur. talya, siyasi birli ini 1870 te kurmufltur. Sömürge edinme ve pazar aray fl yar fl nda Almanya gibi geç kalm flt r. Osmanl mparatorlu unun bu bölgeyi savunacak gücünün olmay fl n görerek de Libya y sömürgesi yapmak istemifltir. Bir y l süren savafl sonras nda 1912 y l nda talya ile Quchy (Ufli) Antlaflmas imzalanm flt r. Bu antlaflmayla Trablusgarp kesin olarak talya ya b rak lm flt r. Böylece Osmanl mparatorlu unun Kuzey Afrika daki son toprak parças da elden ç km flt r. Ayr ca söz konusu antlaflmayla Ege deki On ki Ada da geçici olarak talya ya b rak lm flt r y llar aras nda Osmanl mparatorlu u, tilaf devletleri ile de iyi iliflkiler gelifltirmeye çal flm flt r. Ancak istenilen sonuçlar alamam flt r. Büyük devletler ise kendi aralar nda kamplara bölünmüfl ve bu hassas dengenin bozulmas n istememifltir. Ayn zamanda da Balkanlarda kendi ç karlar n korumaya gayret etmifllerdir. Balkanlardaki bölgesel güçler ise Osmanl n n zay fl ndan yararlan p kendi aralar nda ittifaklar kurmufllard r. Bu dönem ayn zamanda Balkanlarda ayr l kç ve milliyetçi hareketlerin artt y llard r. Bütün bu geliflmeler Balkan Savafllar öncesinde Osmanl mparatorlu unu ciddi ç kmaza sokmufltur Dönemi a) Balkan Savafllar ve Sonuçlar 8 Ekim Eylül 1913 aras nda yaflanan iki Balkan Savafl, Osmanl n n da lma sürecinin en önemli aflamalar ndan birini temsil etmektedir. Osmanl n n parçalanma sürecindeki bu savafllar, sadece ba ms zl k mücadelesi veren ya da topraklar n geniflletmeye çal flan Balkan devletlerini de il, ayn zamanda bu savafllarda pozisyon alan ve ç karlar n gelifltirmeye çal flan bütün Avrupal büyük güçlerin müdahil oldu u savafllar olmufltur. Osmanl n n özellikle ilk savaflta karfl laflt a r yenilgide efl zamanl olarak u raflmak zorunda kald Trablusgarp Savafl n n (1911) bafllamas n n da etkisi de büyüktür. Balkan Savafllar na genel olarak bak ld nda bu savafllar sonras nda Osmanl n n Meriç Irma n n bat s ndaki tüm topraklar n kaybetti i görülmektedir. Balkanlarda ortaya ç kan büyük toprak kay plar ve ittifak iliflkilerinin, Türk d fl politikas nda günümüze kadar etkilerini sürdürecek moral bozuklu u ve endifleleri besledi i de söylenebilir. Balkan Devletleri aras nda ilk ittifak S rbistan ve Bulgaristan aras nda 1912 y l n n Mart ay nda gerçekleflmifltir. Yap lan bu savunma ittifak n n gizli bir maddesi Makedonya n n iki devlet aras nda paylafl lmas n kapsamaktayd. Bu antlaflmay 1912 y - l n n May s ay nda Bulgaristan ile Yunanistan aras nda yap lan savunma antlaflmas izlemifltir. Ard ndan ayn y l n Ekim ay nda ad na Balkan Birli i denilen Bulgaristan, S rbistan, Yunanistan ve Karada dan oluflan birlik gerçekleflmifl oldu. 13 Ekim 1912 de bafllayan I. Balkan Savafl n n en önemli konusu, Makedonya n n gelece i olmufltur y l n n Kas m ay nda Bulgarlar Çatalca da ma lup edilmifltir Bunun üzerine de Bulgaristan, Osmanl n n ateflkes iste ini kabul etmifltir. Balkan Devletleri bar fl görüflmeleri için Londra da San James Konferans nda toplanm fllard r. Bu konferansta en önemli sorunlar: Edirne, Adalar, Arnavutluk ve Makedonya n n gelece i olarak belirlenmifltir. Konferansta Osmanl temsilcileri Arnavutluk ve Makedonya n n özerk bir yönetime geçmesini kabul etmifltir. Fakat Edirne ve Adalar sorunu dolay -

20 1. Ünite - Osmanl mparatorlu unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl na Kadar Türk D fl Politikas s yla bir antlaflmaya var lamam flt r. Bulgaristan, Edirne nin tümünü istemekte Osmanl ise bunu kabul edilemez bulmaktad r. Adalar konusunda ise yaln z Osmanl mparatorlu u de il tilaf ve ttifak devletleri de anlaflmazl a düflmüfltür. ngiliz temsilcileri Osmanl n n Ege adalar n Yunanistan a terk etmesini istemifl, ttifak devletleri ise bu talebe karfl ç km flt r. tilaf devletlerinden Çarl k Rusya ise Bo azlara yak n olan adalar n Osmanl n n elinde kalmas n istemifltir. Bu geliflmeler çerçevesinde 17 Ocak 1913 y l nda Büyük Devletlerin stanbul daki elçileri, Osmanl mparatorlu una ortak bir nota sunmufllar ve Edirne nin Bulgaristan a b rak lmas n talep etmifl, Ege adalar yla ilgili sorunun da kendileri taraf ndan çözülece ini belirtmifllerdir. Bu arada Osmanl ile Balkan Devletleri aras nda yap lan konferansta anlaflma sa lanamamas, ülke içinde huzursuzlu un artmas na sebep olmufltur. Konferans n yaratt huzursuzluk ve di er etmenler nedeniyle ttihat ve Terakki mensuplar 23 Ocak 1913 tarihinde Bab- -Ali Bask n ad verilen darbe ile yönetimi ele geçirmifllerdir. Kamil Pafla istifa etmifl yerine Mahmud fievket Pafla hükûmeti kurulmufltur. Mahmud fievket Pafla hükümeti de uzlaflmaya fazla s cak bakmam fl ve savafl fiubat ay n n bafl nda Çatalca da yeniden bafllam flt r. Edirne nin kurtar lmas n n amaçland savaflta Osmanl kesin olarak yenilmifltir. Edirne, Bulgarlar n eline geçmifltir. Bunun üzerine tekrar ateflkes ilan edilmifl, ard ndan Londra Bar fl Antlaflmas 1913 y l nda imzalanm flt r. Londra Antlaflmas na göre Osmanl mparatorlu u Midye-Enez çizgisinin Bat - s ndaki topraklar Balkan Devletlerine, Edirne yi ise Bulgaristan a b rakm flt r. Arnavutlukun ba ms zl ise kabul edilmifltir. Ege adalar ile ilgili geliflmeler büyük devletlerin onay na b rak lm flt r. Bu arada Britanya mparatorlu u, Yunanistan n Gökçeada ve Bozcaada d fl nda bütün Ege adalar için Osmanl ya bask uygulamas na karar vermifltir. Girit in ise Yunanistan la birleflmesine onay verilmifltir. Londra Antlaflmas bunlar içermekle birlikte Antlaflmadan sonra Balkan Devletleri aras nda Makedonya n n paylafl lmas üzerine anlaflmazl k ç k nca, Balkan ittifak bozulmufltur. Böylece II. Balkan Savafl 1913 y l nda bafllam flt r. II. Balkan Savafl n n Osmanl mparatorlu u için en önemli getirisi Edirne ve K rklareli nin geri al nmas d r. Osmanl mparatorlu u, Balkan Devletleri aras ndaki savafl ve anlaflmazl klardan yararlanarak Bulgaristan a savafl açm flt r. II. Balkan Savafl nda Romanya n n da katk lar yla Bulgaristan k sa sürede yenilgiye u rat lm flt r. Bulgaristan n bar fl istemesi üzerine Balkan Devletleri 10 A ustos 1913 y l nda Bükrefl Antlaflmas n imzalam fllard r. Ayr ca Bulgaristan n iste i üzerine 1913 y l nda stanbul Antlaflmas imzalanm fl ve Meriç Nehri s n r kabul edilerek bugünkü Türk-Bulgar s n r çizilmifltir. Bu antlaflma ile Bulgaristan daki Müslüman halk istedikleri takdirde 4 sene içerisinde göç edebilecek, kalanlar ise her türlü din, mezhep hürriyetlerine sahip olacaklard r. Bu antlaflmadan sonra Bulgaristan ile Türkiye aras nda bir yak nlaflma bafllam flt r. II. Balkan Savafl sonras nda Yunanistan ile de 1913 y l nda Atina Antlaflmas imzalanm flt r. Bu antlaflmayla Yanya, Selanik ve Girit Yunanistan a b rak lm flt r. Ege Adalar konusunda ise bir anlaflmaya var lamadan I. Dünya Savafl patlak vermifltir. Balkan Savafllar na genel olarak bak ld nda bu savafllar sonras nda Osmanl n n Meriç Irma n n bat s ndaki tüm topraklar n kaybetti i görülmektedir. Kaybedilen bu topraklarda az nl k olarak kalan Türk ve Müslüman unsurlar n dil, din, e itim haklar stanbul ve Atina Antlaflmalar yla güvence alt na al nm flt r. Balkan topraklar n n Osmanl taraf ndan kaybedilmesiyle buralarda yaflayan Türklerin bir k sm Anadolu ya göç etmifltir. Balkan Savafllar ayn zamanda Ege Adalar n n Osmanl n n kontrolünden ç kmas na neden olarak günümüze kadar gelen baz ihtilaflara da kaynakl k etmifltir. 15 Nota: Bir ya da birkaç ülkenin bir baflka ülkenin yetkililerine yönelik önemli bir bildiriyi, diplomatik temsilciler arac l yla karfl tarafa iletti i imzal diplomatik belge. Nota sözlü olarak da sunulabilir. Sözlü nota, imzal notadan daha az etkileyici bir nitelik tafl maktad r. Bu nota imzalanmamakla beraber sonunda al fl lagelmifl nezaket cümleleri tafl mas gerekir (Sönmezo lu, 2010: 509). Bab- -Ali Bask n : 23 Ocak 1913 tarihinde ttihat ve Terakki F rkas n n önde gelenlerinin Bab- Ali yi basarak iktidara do rudan el koymalar yla sonuçlanan hükümet darbesidir. Darbeyi ttihat ve Terakki nin liderleri Enver ve Talat Paflalar yönlendirmifltir. Bab- Ali Bask n, Kamil Pafla n n görevden istifa ettirilmesi ve Hareket Ordusu komutan Mahmut fievket Pafla n n sadrazaml a getirilmesiyle sonuçlanm flt r. Sonraki süreçte ttihat ve Terakki tüm yönetime hakim olmufltur.