Türkiye de Gözlenen ve Öngörülen Kuraklık ve Çölleşme

Transkript

1 Türkiye de Gözlenen ve Öngörülen Kuraklık ve Çölleşme «ONSERVED AND PROJECTED DROUGHT AND DESERTIFICATION OVER TURKEY» Prof. Dr. Murat TÜRKEŞ (Fiziki Coğrafya ve Jeoloji - Klimatoloji ve Meteoroloji) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Uluslararası Meteoroloji, Toz Taşınımı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Çalıştayı INTERNATIONAL WORKSHOP ON METEOROLOGY, DUST TRANSPORT, AND COMBATING DESERTIFICATION AND EROSION Kasım November 2012, Ankara - Turkey

2 (1) Küresel İklim Sistemindeki Farklılıklar ve Değişkenlikler 2

3 Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre İklim Türlerinin Yeryüzündeki Dağılışı (Türkeş, 2010) Yeryüzündeki 30 olası iklim çeşidi: A 3 Tropikal (Af, Am ve Aw), B 4 Kurak (BWh, BWk, BSh and BSk), C 9 Ilıman (Csa, Csb, Csc, Cfa, Cfb, Cfc, Cwa, Cwb ve Cwc), D - 12 Soğuk (Dsa, Dsb, Dsc, Dsd, Dfa, Dfb, Dfc, Dfd, Dwa, Dwb, Dwc ve Dwd), E - 2 Polar (ET ve EF). A B TropikalKurak C Ilıman Orta Enlem D Soğuk E Polar 3

4 Yerküre nin Kurak ve Nemli İklim Bölgeleri ve Çölleşmeye Eğilimleri (Türkeş, 2010) Çölleşmeye açık (Ortada çok yüksek) Kuraklık İndisi (AI) Sınıfları 4

5 (2) Türkiye nin Kuraklık ve Çölleşmeden Etkilenebilirliği 5

6 Temel Tanımlar Kuraklık ve çölleşme konusunda doğru bir bireşim yapabilmek için, öncelikle - aridite, - kuraklık, ve - çölleşme kavramları tanımlanmalı ve bu kavramlar bilimsel ölçütler temel alınarak birbirlerinden ayrılmalıdır: 6

7 Aridite Aridite: Yeryüzünün herhangi bir yerinde egemen olan fiziki coğrafya denetçilerinin ve uzun süreli atmosfer dolaşımı düzeneklerinin oluşturduğu sürekli yağış ve nem açığı koşulları ya da klimatolojik kuraklık (Türkeş, 2007a, 2007c, 2011, vb.). Bu koşulların yıl boyunca ya da yılın çok büyük bir bölümünde egemen olduğu alanlara, arid ya da kurak bölge adı verilir. Bu tanımda, iklimsel dalgalanma ve değişikliklerin varlığı göz ardı edilir. 7

8 Kuraklık Kuraklık (İng: drought): Yeryüzündeki çeşitli sistemlerce kullanılan doğal su varlığının, belirli bir zaman süresince ve bölgesel ölçekte uzun süreli ortalamanın ya da normalin altında gerçekleşmesi sonucunda oluşan su açığı (Türkeş, 2007a, 2011, vb.). Kuraklık, temel olarak şiddet, süre ve coğrafi yayılış bileşenleri ile nitelendirilebilen üç boyutlu bir doğa olayıdır. 8

9 Türkiye de Kuraklık 1. Yaz kuraklıkları, egemen fiziki coğrafya denetçileri nedeniyle, alansal ve zamansal olarak değişkenlik göstermekle birlikte, Subtropikal Akdeniz İkliminin Doğal Bir Özelliği Olarak: i. Karadeniz yağış bölgesi ve Kuzeydoğu Anadolu bölümleri dışında kalan yerlerinde her yıl oluşabilmektedir. ii. Tüm bölgelerde ve mevsimlerde kuraklık olayları (meteorolojik, tarımsal ve hidrolojik) oluşabilmektedir. iii lerden beri giderek daha sık ve şiddetli oluşmaktadır. (Türkeş, 1996, 1998, 1999, 2003, 2007, 2008, 2011; Türkeş ve Erlat, 2003, 2005; Türkeş ve Tatlı, 2008, 2009, 2010, 2011, vb.) 9

10 Çölleşme Çölleşme: Ekonomik ve biyolojik olarak üretken bir arazinin daha az üretken olması sonucunda ortaya çıkan ekolojik bozulma süreci (Türkeş, 1990). UNCCD ye (1995) göre, kutup ve kutupaltı coğrafi kuşakları dışında dünyanın hemen her bölgesinde oluşabilen arazi yitirimi, - kurak, - yarıkurak ve - kuru-yarınemli arazilerde oluştuğunda çölleşme olarak kabul edilir. 10

11 Türkiye nin Kurak Bölgeleri (Türkeş, 1999; Tr. J. Eng. Environ. Sci.) Yarıkurak Kuru-yarınemli Yarınemli Nemli 11

12 (3) Dünyada ve Türkiye de Gözlenen İklim Değişikliği ve Değişkenliği 12

13 Küresel Ortalama Yüzey Sıcaklıklarındaki Değişimler ( ) (Türkeş, 2008a,b,c) (CRU/UEA nin aylık ham verilerinden yararlanarak çizildi) Sıcaklık değişikliği (C ) 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8 a) Küresel Yıllık Ortalama Yıl 1998 Küresel Ortalama Yüzey Sıcaklığı: dönemindeki 100 yıllık doğrusal eğilim 0.74 [ ] o C; -IPCC TAR da dönemi için verilen eğilimden [0.6 ( ) o C] daha büyük. 13

14 Dönem Eğilim oranı (yıl) ( C / on yıl) (a) Yerküre Yüzeyindeki Yıllık ortalama ve Troposferdeki Yıllık Sıcaklık Eğilimleri Düzgünleştirilmiş (IPCC, 2007; dizi Solomon ve ark., 2007) On yıllık hata düzeyleri (% 5-95) Yüzey (kara ve deniz) sıcaklıkları Troposfer sıcaklıkları (b) Eğilim oranı ( C / on yıl) 14

15 Kara Yağışlarındaki Bölgesel Değişimler ve Eğilimler IPCC (2007) Artışlar Akdeniz havzası Azalışlar (kuraklaşma) 15

16 Türkiye Kış (a) ve Yaz (b) Toplam Yağışlarındaki Uzun Süreli Eğilimler (Türkeş vd., 2009 ; Int. J. Climatol.) 16

17 Türkiye Kış (a) ve Yaz (b) Yağışlı Gün Sayılarındaki Uzun Süreli Eğilimler (Türkeş vd., 2009 ; Int. J. Climatol.) (a) (b) 17

18 Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SPI) Değer Aralıkları ve Sınıflandırılması SPI değerleri Sınıflandırma 2.00 ve üzeri Aşırı nemli (extremely wet) Çok nemli (very wet) Orta düzeyde nemli (moderately wet) Normal (normal) Orta düzeyde kurak (moderately dry) Şiddetli kurak (severely dry) ve altı Aşırı kurak (extremely dry) 18

19 Normal ve Aşırı Kurak Olma Olasılıkları (Türkeş ve Tatlı, 2009; Int. J. Climatol.) K A R A D E N İ Z Marmara Denizi 40 Ege Denizi A K D E N İ Z Normal olma olasılığı km K A R A D E N İ Z Marmara Denizi 40 Ege Denizi A K D E N İ Z 19 Aşırı kurak km

20 SPI Yöntemine Göre Türkiye de Kuraklık Olasılıkları (Türkeş ve Tatlı, 2008a, 2008b) 20

21 Aralık aylık (a), Aralık aylık (b), Aralık aylık (c) ve Aralık yıllık (360 ay) (d) yeni SPI (MSPI) değerlerine göre, çeşitli kuraklık (nemlilik) koşullarının Türkiye üzerindeki alansal dağılış desenleri (Türkeş ve Tatlı, 2010). (a) (b) (c) (d) 21

22 Normalleştirilmiş Yağış Kuraklık İndisi Yağış ve Kuraklık İndisi Dizilerindeki Değişimler ve Eğilimler (Türkeş, 2011b) 1.20 (a) Manisa - Kuraklık İndisi Nemli Yarınemli Kurak yarınemli 0.50 Yarıkurak (b) Manisa - Yağış Yıl Nemli Kurak Manisa nın 9 noktalı Gauss süzgeci ile düzgünleştirilen uzun süreli (a) yıllık kuraklık indisi dizisindeki ve (b) normalleştirilmiş yıllık yağış anomalisi dizisindeki yıllararası değişimler. (a) da, ( ), 9 noktalı Gauss süzgecini; ( ), kuraklık dizisinin ortancasını; ( ), alt ve üst çeyrek değerlerini gösterir. (b) de, ( ), 9 noktalı Gauss süzgecini; ( ), normalleştirilmiş yağış dizisinin ortalamasını; ( ), +0.5 ve 0.5 standardize yağış düzeylerini gösterir. Yıl

23 Normalleştirilmiş Yağış Yağış ve Kuraklık İndisi Dizilerindeki Değişimler ve Eğilimler_2 (Türkeş, 2011b) Kuraklık İndisi Normalleştirilmiş Yağış Kuraklık İndisi (a) Akhisar - Kuraklık İndisi Nemli Yarınemli Kurak yarınemli 0.40 Yarıkurak (b) Akhisar - Yağış Yıl Nemli Kurak Yıl (a) Salihli - Kuraklık İndisi Yarınemli Kurak yarınemli Yarıkurak (b) Salihli - Yağış Yıl Nemli Kurak Yıl

24 Recent Observed Signals of Desertification Processes and Dune Formation in the Akhisar Plain (Akselendi Plain), Turkey (Türkeş, 2011b) Photo by Murat Türkeş, April 2002 Photo by Murat Türkeş, April 2002

25 Recent Observed Signals of Desertification Processes and Dune Formation in the Akhisar Plain (Akselendi Plain), Turkey (Türkeş, 2011b)

26 Mitigation Activities with Afforestation and Revegetation Against to the Desertification Processes over the Akselendi Plain (Akhisar Turkey) in April 2010 Photo by Osman Derviş, April 2002 Photo by Osman Derviş, April 2002 Photo by Osman Derviş, April 2002 Photo by Osman Derviş, April 2002

27 Ormanlar üzerindeki artan iklim değişikliği risklerinin göstergesi olan kuraklık ve yüksek hava sıcaklıklarıyla bağlantılı ağaç kurumalarının ve ölümlerinin küresel dağılışı (Allen et al., 2009) Beyaz noktalar kuraklık ve yüksek hava sıcaklıklarından kaynaklanan iklimsel gerilimlerle ilişkili belgelenmiş orman ölümlerinin yerlerini gösterir.

28 Satellite map of Asia, with documented drought-induced mortality localities (e.g., Abies cilicicia mortality in the Bozkir-Konya region and dying Pinus nigra near Kastamonu, Turkey. (Allen et al., 2009)

29 21. Yüzyıl için Sera Gazı Salım Senaryoları ve İklim Değişikliği Projeksiyonları (IPCC, 2000, 2001, 2007; Altınsoy ve ark., 2011; Öztürk ve ark., 2012; Sen ve ark., 2012; Türkeş ve ark., 2011; vb.) 29

30 21. Yüzyıl İçin IPCC SRES Senaryo Aileleri SRES senaryo aileleri ve bunları yöneten başlıca zorlama etmenleri. IPCC 4 ncü Değerlendirme Raporu ndaki dört SRES senaryo ailesinin 2100 yılına kadar kestirilen küresel ortalama yüzey ısınmasını da dikkate alarak karşılaştırılması. Daha ekonomi ağırlıklı Daha çevre ağırlıklı Küreselleşme (homojen dünya) A1 Hızlı ekonomik büyüme (A1T, A1B ve A1Fl grupları) C B1 Küresel çevresel sürdürülebilirlik C Bölgeselleşme (heterojen dünya) A2 Bölgesel temelli ekonomik büyüme C B2 Yerel çevresel sürdürülebilirlik C 30

31 21. Yüzyıl İçin Atmosferik CO 2 Birikimi Projeksiyonları (IPCC, 2001) 31

32 21. Yüzyıl için Sıcaklık Projeksiyonları (IPCC FAR, 2007) En iyi kestirim: - Düşük senaryo (B1) için 1.8 C (olasılıkla 1.1 C ile 2.9 C arasında); - Yüksek senaryo (A1FI) için 4.0 C (olasılıkla 2.4 C ile 6.4 C arasında). 32

33 Kestirimi Yapılan Gelecek Sıcaklık Değişikliklerinin Alansal Dağılış Desenleri (IPCC FAR, 2007) 21. Yüzyıl için öngörülen ısınmanın, -karalar ve daha yüksek enlemlerde en yüksek olması, buna karşın, - Güney Okyanusunda ve Kuzey Atlas Okyanusu nun bazı bölgelerinde en düşük olması bekleniyor. 33

34 Kestirimi Yapılan Gelecek Yağış Değişikliklerinin (%) Alansal Dağılış Desenleri (IPCC FAR, 2007) Öngörülen yağış değişikliklerinin, - yüksek enlemlerde büyük olasılıkla artış şeklinde olması, buna karşın, - Subtropikal kara ve deniz alanlarının çoğunda olasılıkla azalış şeklinde olması bekleniyor. 34

35 Küresel İklim Modeli Kullanılarak Akdeniz Havzası nın Gelecek Hava Sıcaklığı ve Yağış Değişikliklerinin Kestirilmesi (Projections of future air temperature and precipitation changes in the Mediterranean Basin by using the global climate model) Hamza Altınsoy 1, Tuğba Öztürk 1,3, Murat Türkeş 2, M. Levent Kurnaz 1 1 Fizik Bölümü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2 Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye. 3 Fizik Bölümü, Işık Üniversitesi, 34980, İstanbul, Türkiye 35

36 Özet Çalışmada (Altınsoy ve ark., 2011), gelecekte Akdeniz havzasında ortalama hava sıcaklıklarında ve yağışlarda olabilecek iklimsel değişiklik ve değişkenlik, yıllık ve mevsimsel ortalamalar, gelecek döneminin dönemine göre değişimi temel alınarak incelendi. Akdeniz havzası, Kuzey Atlantik ten Suriye ye, Kuzey Afrika dan güney Avrupa ya uzanan, Türkiye ve Karadeniz havzasını da içine alan oldukça geniş bir bölge dikkate alınarak çalışıldı. Çalışmada, Dünya İklim Araştırma Programı nın (WCRP) Coupled Model Intercomparison Project Phase 3 (CMIP3) projesinin çok modelli veri setleri (MEEHL vd., 2007) kullanıldı. Gelecek model kestirimlerinde, IPCC SRES A2 ve B1 salım senaryoları çıktıları temel alındı. 36

37 normaline göre dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için öngörülen ortalama sıcaklık ( C) değişikliklerinin coğrafi desenleri CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli A2 salım senaryosu (Altınsoy ve ark., 2011) 37

38 normaline göre dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için öngörülen ortalama sıcaklık ( C) değişikliklerinin coğrafi desenleri CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli B1 salım senaryosu (Altınsoy ve ark., 2011) 38

39 normaline göre dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için öngörülen günlük toplam yağış (mm/gün) değişikliklerinin coğrafi desenleri CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli A2 salım senaryosu (Altınsoy ve ark., 2011) 39

40 normaline göre dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için öngörülen günlük toplam yağış (mm/gün) değişikliklerinin coğrafi desenleri CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli B1 salım senaryosu (Altınsoy ve ark., 2011) 40

41 normaline göre dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için hava sıcaklığı değişim katsayılarındaki (CV, %) öngörülen değişiklikler CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli A2 salım senaryosu (Altınsoy ve ark., 2011) 41

42 normaline göre dönemi kış mevsimi yağışları için (a) CCCMA- CGCM3.1 küresel iklim modeli A2 salım senaryosu, (b) CCCMA-CGCM3.1 küresel iklim modeli B1 salım senaryosu, (c) CNRM-CM3.1 küresel iklim modeli A2 salım senaryosu ve (d) CNRM-CM3.1 küresel iklim modeli B1 salım senaryosuna göre değişim katsayılarında (CV, %) öngörülen değişiklikler (Altınsoy ve ark., 2011) 42

43

44 Türkiye de İklim Değişikliği, Kuraklık Koşulları ve Tarımsal Ürün Üretkenliğinin Model Kestirimleri (Projecting climate change, drought conditions and crop productivity in Turkey) Burak Şen 1, Sevilay Topçu 2,*, Murat Türkeş 3, Baha Şen 4, Jeoren F. Warner 5 1 Turkish State Meteorological Service, Department of Weather Forecasting, Numerical Weather Prediction Division, Kalaba-Ankara, Turkey 2 Department of Agricultural Structures and Irrigation, Faculty of Agriculture, Cukurova University, Adana, Turkey 3 Department of Geography, Faculty of Sciences and Arts, Canakkale Onsekiz Mart University, Terzioglu Campus, Canakkale, Turkey 4 Department of Computer Engineering, Faculty of Engineering, Karabuk University, Karabuk, Turkey 5 Disaster Studies, Social Sciences Group, Wageningen University, Wageningen, The 44 Netherlands

45 Özet (Summary) This paper (Şen ve ark., 2012) focuses on the evaluation of regional climate model simulation for Turkey for the 21st century. A regional climate model, ICTP-RegCM3, with 20 km horizontal resolution, is used to downscale the reference and future climate scenario (IPCC-A2) simulations. The model projects an increase in air temperature of 5 to 7 C during the summer season over the west and an increase of 3.5 C for the winter season for the eastern part of the country. Precipitation is predicted to be 40% less in the southwest, although it may increase by 25% in the eastern part of the Black Sea region and north-eastern Turkey. 45

46 Özet (Summary) The results suggest more frequent, intense and longlasting droughts in the country particularly along the western and southern coasts under future climate conditions. A shift of climate classes towards drier conditions is also projected for the western, southern and central regions during the 21 st century. Evaluating the role of the climate change trends in crop production reveals significant decreases in yield and shortened growth seasons for first- and second-crop corn, a likely result of high temperatures and water stresses. In addition to rising temperatures and declining precipitation, increasing frequency, severity and duration of drought events may significantly affect food production and socio-economic conditions in Turkey. 46

47 SPI ya dayanarak RF ve gelecek (A2) dönemlerinde Türkiye de kuraklık oluşumları (%) Ekstrem kurak ( ) ( ) Standartlaştırılmış yağış için (For SPI) Şiddetli kurak Orta kurak 47

48 PNI ya dayanarak RF ve gelecek (A2) dönemlerinde Türkiye de kuraklık oluşumları (%) Ekstrem kurak ( ) ( ) Normal yağışın yüzdesi için (For PNI) Şiddetli kurak Orta kurak 48

49 SPI ve PNI ya dayanarak hesaplanan toplam kuraklık etkileri (A2 RF) için öngörülen değişiklikler (Şen ve ark., 2012) PNI: Normal yağışın yüzdesi D: Kurak koşullar W: Nemli koşullar SPI: Standartlaştırılmış yağış D: Kurak koşullar W: Nemli koşullar 49

50 4. TARTIŞMA VE SONUÇ 50

51 Tartışma ve Sonuçlar Çölleşmenin kökenleri ağırlıklı olarak fiziksel ve sosyal coğrafyaya özgü ve/ya da bağlı olmasına karşın oldukça karmaşıktır. Denetleyici kuvvetler, - çoğunlukla yetersiz ya da uygun olmayan doğal (klimatolojik, jeomorfolojik, edafik, biyojeokimyasal ve ekolojik, vb.) koşulların, - temel olarak marjinal arazileri negatif ve çoğu kez geri döndürülemeyecek düzeyde etkileyen, - sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel etmenlerle bağlantılı olan bir karışımını kapsar. 51

52 Tartışma ve Sonuçlar_2 Türkiye deki çölleşme ile savaşım ve kuraklığın etkilerini azaltmaya yönelik iyileştirici ve önleyici ulusal, bölgesel ve alt bölgesel eylem programları, ötekilerin yanı sıra, - hidroklimatolojiyi, - kuraklık ve su yönetimi plan ve uygulamalarını, - bölgesel iklim değişikliği ve değişkenliğinin ve - kuraklıkların izlenmesini ve belirlenmesini, - nedenlerinin anlaşılmasını ve öngörülmesini de içermelidir. Hükümet ve hükümetdışı kurum ve kuruluşlar ile üniversiteler, çölleşmeye karşı savaşımda yer almalıdır. 52

53 Tartışma ve Sonuçlar_3 Başarı için gereken eylem ve etkinlikler: (1) Ulusal koşullara uygun eylemlerin ve stratejilerin çok disiplinli ve çok sektörlü Ulusal Eylem Programları yoluyla geliştirilmesi; (2) Doğal çevrenin, arazi ve su kaynaklarının korunmasına ve sürdürülebilirliğine yönelik ulusal politikaların, yasal düzenlemelerin ve önlemlerin kabul edilmesi ve uygulanması; (3) Halkın var olan tehdit algısı düzeyinin iyileştirilmesini, halkın onayını ve desteğini almayı amaçlayan halkın bilinçlendirilmesi eylem ve etkinliklerinin sürekli ve coğrafi olarak yaygın bir biçimde gerçekleştirilmesi; 53

54 Tartışma ve Sonuçlar_4 Başarı için gereken eylem ve etkinlikler: (4) Halkın, özellikle yarıkurak, kuru-yarınemli ve yarınemli arazilerdeki kadınların ve gençlerin sürece katılımı; (5) Toprak ve su koruma uygulama ve çalışmaları, orman koruma, ormanlaştırma, ağaçlandırma eylem ve etkinlikleri, toprak işleme ve sulama alışkanlık, yöntem ya da sistemlerinin iyileştirilmesi; (6) Doğal ekosistemlerin korunması, kuraklık ve su kaynakları yönetim planlarının oluşturulması ve uygulanması, kuraklık olaylarının ve çölleşme süreçlerinin izlenmesi, belirlenmesi ve nedenlerinin anlaşılması yoluyla kuraklığın etkilerinin azaltılması. 54

55 Mediterranean maquis at Çanakkale District

56 Arbutus andrachne Arbutus unedo

57 Dinlediğiniz İçin Çok Teşekkür Ederim Thank you very much for listening me

58 Seçilmiş Kaynaklar_1 Allen, C.D., et al., A global overview of drought and heat-induced tree mortality reveals emerging climate change risks for forests. Forest Ecol. Manage. (2009), doi: /j.foreco Altınsoy, H., Öztürk, T., Türkeş, M. ve Kurnaz, M. L Küresel iklim modeli kullanılarak Akdeniz Havzası nın gelecek hava sıcaklığı ve yağış değişikliklerinin kestirilmesi In: Proceedings of the National Geographical Congress with International Participitation (CD-R), ISBN , 7-10 September 2011, Türk Coğrafya Kurumu İstanbul University. IPCC Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Eds.: S. Solomon et al., Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. Folland CK, et al Observed climate variability and change. In Houghton, J. T. et al. (Eds): Chapter 2 of Climate Change 2001, the Scientific Basis, Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Cambridge University Press, Cambridge and New York. Parry M, Arnell N, Fisher G, Iglesias A, Kovats S, Livermore M, Martens P, McMichael T, Nicholls R, Rosenzweig C Millions at risk: defining critical climate change threats and targets. Global Environmental Change 11:

59 Seçilmiş Kaynaklar_2 Öztürk, T., Altınsoy, H., Türkeş, M. and Kurnaz M. L Simulation of temperature and precipitation climatology for central Asia CORDEX domain by using RegCM 4.0. Climate Research 52: doi: /cr01082 Sen, B., Topcu, S., Türkeş, M. and Sen, B., Warner, J. F Projecting climate change, drought conditions and crop productivity in Turkey. Climate Research 52: doi: /cr01074 Trigo R, Xoplaki E, Zorita E, Luterbacher J, Krichak S, Alpert P, Jacobeit J, Saenz J, Fernandez J, Gonzalez-Rouco F, Garcia-Herrera R, Rodo X, Brunetti M, Nanni T, Maugeri M, Türkeş M, Gimeno L, Ribera P, Brunet M, Trigo I, Crepon M, Mariotti A Relations between variability in the Mediterranean region and mid-latitude variability. In: P Lionello, P Malanotte-Rizzoli, R Boscolo (Eds): Chapter 3 of Mediterranean Climate Variability, Elsevier Developments in Earth & Environmental Sciences 4, Amsterdam, Türkeş M Influence of geopotential heights, cyclone frequency and southern oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology 18: Türkeş M Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences 23:

60 Seçilmiş Kaynaklar_3 Türkeş, M. 2008a. Gözlenen iklim değişiklikleri ve kuraklık: Nedenleri ve geleceği. Toplum ve Hekim 23: Türkeş, M. 2008b. İklim değişikliği ve küresel ısınma olgusu: Bilimsel değerlendirme. Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü: İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik ve Politik Analizi (Yayına Hazırlayan, E. Karakaya), Bağlam Yayınları No. 308, Bağlam Yayıncılık, İstanbul. Türkeş, M. 2008c. Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre 1: Türkeş, M Klimatoloji ve Meteoroloji. Birinci Baskı, Kriter Yayınevi - Yayın No. 63, Fiziki Coğrafya Serisi No. 1, ISBN: , XXII sayfa, İstanbul. Türkeş, M. 2011a. Dünyada ve Türkiye de iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. In: II. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi Bildiri Kitabı (EK): Ankara Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Kasım 2011, Kızılcahamam - Ankara. Türkeş, M. 2011b. Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi 9:

61 Seçilmiş Kaynaklar_4 Türkeş, M. ve Tatlı, H. 2008a. Aşırı kurak ve nemli koşulların belirlenmesi için yeni bir standartlaştırılmış yağış indisi (yeni-spi): Türkiye ye uygulanması. IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı, İ.T.Ü. Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Meteoroloji Mühendisliği Bölümü, Mart 2008, İstanbul. Türkeş, M. ve Tatlı, H. 2008b. Türkiye de kuraklık olasılıklarının standartlaştırılmış yağış indisi (SPI) kullanılarak saptanması ve iklimsel değişkenlik açısından değerlendirilmesi. Küresel İklim Değişimi ve Su Sorunlarının Çözümünde Ormanlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed., Ünal Akkemik), Türkiye Ormancılar Derneği Marmara Şubesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Aralık 2007, Bahçeköy - İstanbul. Türkeş M, Sümer UM, Demir İ Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period International Journal of Climatology 22: Türkeş M, Sümer UM Spatial and temporal patterns of trends and variability in diurnal temperature ranges of Turkey. Theoretical and Applied Climatology 77:

62 Seçilmiş Kaynaklar_5 Türkeş, M., Koç, T. and Sarış, F Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology 29: Türkeş, M. and Erlat, E Winter mean temperature variability in Turkey associated with the North Atlantic Oscillation. Meteorology and Atmospheric Physics 105: DOI: /s Türkeş, M A detailed analysis of the drought, desertification and the United Nations Convention to Combat Desertification. Marmara Journal of European Studies Çevre Özel Sayısı 20 (1): Türkeş, M. and Tatlı, H Use of the standardized precipitation index (SPI) and modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey. International Journal of Climatology 29: DOI: /joc.1862 Tatlı, H. and Türkeş, M Empirical orthogonal function analysis of the Palmer drought indices. Agricultural and Forest Meteorology 151(7) (July 2011): doi: /j.agrformet