ll. ELEKTRiK MOTORLARlNDAKi KAYIPLAR ll. I Motor Boşta Çalışırken Oluşacak Kayıplar

Transkript

1 SAV Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 8.Ci\.Say (Mart 004) Endüstride Yüksek Verimli Motor Kullanamann Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Özen ENDÜSTRİDE YÜKSEK VERİMLİ MOTOR KULLANIMININ ENERJİ VERİMLİLiGiNE ETKİLERİ Yavuz ÜSER, M.Aii YALÇIN, Şükrü ÖZEN Özet Bu çalşmada endüstride kullanlan motorlarn enerji ve güç kayplan incelenmiş, snflandrlmş ve siandart verimli motorlar yerine, enerji kayb düşük yüksek verimli motorlarn kullanlmasnn sanayi tesislerindeki enerji tasarrufuna etkisi araştrlmştr. Bunun mali değerinin hesaplanmas için gerekli prosedürler açklanmştr. Bu prosedürler hali hazrda işleyen bir sanayi tesisindeki motorlar üzerinde uygulanmş enerji tasarruf miktar,tasarrufun mali karşlğ, yatrm tutar ve geri ödeme sürelerinin hesaplanmas verilmiştir. Bu veriler şğnda hangi değerlerdeki yüksek verimli motorlarn kullanlabileceği belirlenmiştir..anahtar Kelimeler Enerji tasarrufu, Yüksek verimli motor, Motor kayplar, Enerji etüdü.abstract In this study, losses of energy and power of motors which are used in industrial facilities are examined, classified and by searching effects of using low energy loss which high effciency motors instead f standart efficiency motors and required procedures o calculate financial cost of this is explained. Procedures are applied in motors of a working industrial facility and the amount of the saved nergy, finaocial evalution of this energy, investment ost and pay back period are calculated. According to "these data, in wbicb values of higb efficiency motors can be used is determined. eywords Energy saving, High efficiency motor, lotor losses, Energy audit.üser, Akdeniz Üniversitesi Teknik Bilimler Yüksek Okulu, ntalya, yuser@akdeniz.edu. tr A.Yalçn, Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,Elektrik l:::]ektronik Müh. Böl., Adapazar,yalcin@sakarya.edu.tr S Özen, Akdeniz Üniversitesi Teknik Bilimler Yüksek Okulu, malva, sukruozenrmakdeniz.edu.tr. ' \ I. GIRIŞ Enerji sektörü, günümüzde gelişen teknoloji doğrultusunda giderek önem kazanan kazanmaktadr. Bundan dolay, enerjinin tasarrufu için öncelikle meydana gelen çeşitli kayplar incelenmeli daha sonra gerekli tedbirler alnarak, kayplarn münkün olduğu kadar azaltlmasna yoluna gidilmelidir. Elektrik enerjisinin maliyetinin diğer enerji türlerine göre yüksek olmas, tasarruf orannn küçük olduğu durumlarda bile tasarruf maliyeti açsndan büyük rakamlar bulur. Elektrik enerjisi fabrikalardaki prosese bağl olarak toplam enerjinin %05 'ine karşlk gelirken, baz durumlarda toplam enerji maliyetinin o/oso 'ye yakn,elektrik enerjisi için ödenir. Bundan dolay elektrik enerjisinde uygulanabilecek tasarruf yöntemleri, toplam maliyeti çok düşürecektir. Endüstride elektrik enerjisi tüketiminin % O 'u aydnlatmaya ve stnaya,o/o90 ' da elektrik motorlar için harcanmaktadr. Bu motorlarn da %95 'i alternatif akm ksa devre rotarlu motorlardr[ 4]. Elektrik motorlar, elektriksel gücün mekanik güce çevrilmesi amacyla kullanlr. Sanayide elektrik enerjisinin çoğu notorlarda harcandğ için motor seçini, çalştrlmas ve bakm enerji tasarrufu için önemlidir. Bu çalşmada, amaç yeni bir şeyi ortaya koymak değil,literatürde varolan tasarruf potansiyelinin bir işletmedeki uygulanabilirliğini araştrmaktr. Bunun için asenkron motorlarn kayplar ve enerji tüketim standartlar incelenmiş, verim ve bunu etkileyen faktörler ele alnarak motorlarda elektrik enerjisi tasarrufu için gerekli hesaplamalar verilmiştir[]. ll. ELEKTRiK MOTORLARlNDAKi KAYIPLAR ll. I Motor Boşta Çalşrken Oluşacak Kayplar Motorun milinde yük olmadğ zaman rotor devri (nr), döner alann devir says (n5) senkron devir saysna yakndr. Rotor devri, döner alan devrinden yakaşk olarak % daha azdr.bu dunmda kayma s==% 'dir. 55

2 8.Cilt, l.say (Mart 004) Endüstride Yüksek Verimli Motor Kullanmnn Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Öun Boşta çalşan asenkron motorlar, şebekeden narnal akmlarrun (tam yük akmlar) %5 ile %50'si arasnda akm çekerler. Motor boşta iken statorun demir ve ratorun sürtünme kayplann karşlamak için şebekeden akmn enerji bileşenini çeker. Ayrca bir miktar reaktif bileşeni de (mknatslanma akm) çeker. Motorun boştaki güç katsays düşüktür. Boştaki kayplar şu şekilde belirtebi liriz[ 4]. Demir kayplar (manyetik kayplar) gerilime bağl olduğu için yükten bağmsz olarak sabittir. Sürtünme (mekanik) kayplar yükten bağmsz olarak sabittir. Motor hzna göre değişebilir.. Yükte çalşma srasnda oluşan motor kayplan Motor boşta çalşrken kayma miktar s=0/ol 'dir. Yük binince rotor devri azalr ve s büyür. Döner alann rotor sarglarn kesne hz artar. Rotorda in düldenen elektronotor kuvveti (ernk) büyür. Faz akmlar büyür. Motorun şebekeden çektiği akm artar. Buna göre yükteki kayplar; Stator bakr kayplar (Primer I R kayb ) Rotor bakr kayplar (Sekonder R kaybt) Burada; ls stator akm [A], Pe elektrik gücü [W], r gerilim [V], Cos <p güç faktörüdür. Rotor kayb rotor direnci ve s 'e bağl olarak değişir ve denklem (). de verilmiştir. 746.Pç.fw.s Rotor kayb= s Burada; Pç BG olarak çkş gücü, fw toplam sürtünme ye hava sürtünme kayplarnn toplam, s motor devir kaymasdr. Hiçbir zaman için retorun devir says S kutuplarrun devir saysna eşit olamaz. Yani rotor de.r says senkron devirden daha azdr. Bir devir ka. mas söz konusudur. Buna göre kayma ile belirtilen devir saylar arasnda ci ilişki denklem (3) 'de gösterilmiştir [ 5]. (')) s= (3) 50 BG gücüne kadar bir motorda oluşan kayplarn yüke bağl değişimi Şekil. 'de verilmiştir. Yükün dalgalannasyja oluşan kayplar olarak sralanabilir. Motorlarda meydana gelen enerji kayp oranlar % olarak Tablo l. 'de verilmiştir. Tablo I. Motor kayplarnn oranlar Kayplar o/o Primer kayplar 5.6 Sekonder kayplar.7 Demir göbek kayplar 3.0 Sürtünme ve hava sürtünme kayplar.4 Yükü n dalgalanmasyla oluşan kayplar.3 TOPLAM 5.0,..., cts Çekirdek kayplar RP Dağlma kaypla.l Sürtünme ve rüzgar kayplar Motor yükü (%) Stator kayb stator akmna ve direncine bağl olarak değişim göstermektedir. Stator akm ifadesi denklen () 'de verilmiştir. Şekil l.50 BG 'ye kadar bir motorda oluşan ka)'lplann yüke bağl olarak değişiini I = s J3.U.Cosq () 56

3 ' SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 8.Cilt,!.Say (Mart 004) Eodüstride Yüksek Verimli Motor Kullanmnan Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Özen lll. YÜKSEK VERİMLİ MOTORLAR VE ENERJİ VERİMLİLİK HESABI Motorun mekanik güç çkşnn çekilen elektrik gücüne oran,aşağdaki gibi motor verimi olarak ifade edilir. 7]= O, 7 46xBG olarak ç/aş gücü K w olarak çkş gücü (4) Buna göre standart bir motorun yüksek verimli bir motor ile değiştirilmesi durumunda tasarruf edilebilecek enerji miktar için gerekli hesaplamalar aşağda sras ile verilmiştir.[!] Motor değişimiyle elde edilen aylk kilovatsaat enerji tasarrufu; KTi =DT i. ÇS. KF ve buradan aylk demand enerji tasarrufu; (6) Verim, motor tipi ve büyükj üğüne göre %7 0 ile o/o96 arasnda değişir [ 6]. Ksmi yükte çalşan motorlarn verimleri de düşüktür. Bu verinler motordan motora değişiklik gösterir. Çünkü farkl firnalarn ürettikleri motorlarn opsiyonlar ve kayplar birbirinin ayns değildir. Örnek oiarak bir motorun tan yükteki verimi %90 yar yükte %87 ve V.. yükte o/o8 0 iken, ayn özellklerdeki başka bir motorun tan yükteki verimi %9 iken Y yükteki verim %75'dir. Bu tamamen motor kayp oranlarnn değişinine bağldr. istenen bir mekanik enerji çkş için elektriksel güç tüketimini azaltmak diğer bir ifadeyle notor verimini artrmak lçin kayplarn azaltlmas gerekir. otor kayplarn içeren verim ifadesi denklem (5) 'de verildiği biçimde ifade edilebilir. DTi NominaiGüç.MS.YK.( ) 7svm Jyvm ile hesaplanabilir. Burada; MS ayn güçteki rnotor says,kf kujlanna faktörü, llsvm standart tip motor verimi, llyvm yüksek verinli motorun verimini gösternektedir. Demand düşüroünden kaynaklanan yllk toplam mali tasan uf; DTM=Drfi.(Ortalama Demand Birİn Fiyat).( ay ) (8) ;nl He hesaplanr. Buradan yllk kullanm tasarrufu; (7) Çkş gücü lj = Çkş gücü+ Kayplar (5) KTi =DTi.ÇS.KF (9) Buradan yllk kullanmdan kaynaklanan tasarruftn parasal karşlğ; KM,=KTi (Ortalana Elektrik Birim Fiyat) ( 0) Denklemden (5)'den görüldüğü gibi, verimi artrmak için kayplar azaltmak gerekir. Bunun için enerji fyatlarnn yükselmesine paralel olarak yüksek verimli motorlar geliştirilmiştir. Bu motorlarn maliyetleri standart motorlara göre o/ol55 daha pahal olduğu halde ksa bir sürede kendini geri ödemektedir. Yüksek verimli motorlar standart verimli motorlara göre daha iyi tasarm modelleri ve kaliteli malzemelerden yaplmaktadr. Bu motorlarn sarglannda kullanlan bakr iletkenin kesitinin arttrlmas ile primer R kayplar düşürülebilir. Demir göbek kayplan ak yoğunluğunun azalmas ve genellikle stator göbeğinin boyunun arttrlmas ile snrlanabilir. Bunun yannda bu kayplar levha kalnlğnn azalmas ve kaliteli alaşm kullanlarak da azalt labilir. Sürtünme ve hava sürtünmesi kayplar için tasarmda iyileştirme yaplabilir. Ayrca Yüksek verimli motorlarda azalan kayplar nedeniyle açğa çkan snn dşarya verilmesi gereksinimi azalr[ 4]. olarak hesaplanr. Toplam tasarrufun karşlğ kullanm ve demand'dan kaynaklanan parasal tasarrufu n toplamdr. YMT=KMT+DMT ( ) Standart motodar yüksek verimli motorlada değiştirildiğinde, her bir motor için değişim fiyat fark ; DFF=(Yük. Ver. Motor FiyatStandart Ver.Motor Fiyat) ( ) Birden fazla motorun değişim fyat fark ise ; TDFF=MS. DFF (3) olarak belirlenir. Buradan yüksek verimli motorlar için yaplan yatrmn bize mali olarak geri dönüşünü belirlenecek olursa ; Geri Ödeme Süresi= şeklinde hesapanr. TDFF YTM (4) 57

4 8.Cilt,!.Say (Mart 004). Endüstride Yüksek Verimli Motor Kullanmnn Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Özen Burada dikkat edilmesi gereken nokta hesaplanan yllk mali tasarruf veya toplam enerji tasarrufu, tüm standart motorlarn yüksek verimli motorlarla hemen değiştirilmesi durumunda geçerlidir. Ancak pratikte bu pek geçerli olmaz. Ortalama standart tip elektrik motorlarnn ömrü yldr. Dolaysyla tüm motorlar bir anda değiştirilemez. Ekonomik ömrünü tamamlayan motorlarn yüksek verimli motortarla değiştirilmesi daha mantkl ve akllcad r. Bu çerçevede bir tesiste bulunan motorlarn her yl / 'si değiştirilmesi durumu geçerlidir. Böylece N'inci ylda ki enerji tasarrufu ETN olmak üzere, standart verimli motorlarn yüksek verinliler ile değiştirilmesi durumundaki en e rj i tasarrufu aşağdaki gibi hesaplanabilir [3]. ETN=N. (/). KT (5) Tasarruftn parasal karşlğ ise; NTN =N. (/). YMT (6) Belirlenen her yl için (N), kümülatif enerji tasarrufu ve kürnülatif enerji tasarrufunun parasa] karşlğ ; KET N =ET +ET ET N KM TN = MT + MT J\T N (7) (8) ifadesi ile belirlenir. Künülatif net mali tasarruf ise kümülatif mali tasarrufun,kümülatif yatrm tutarndan çkarlmasyla hesaplanr. KNT =KMT KYT KYT=N. (/). TDFF (9) (0) Bu tasarruf önlernindeki hesaplama prosedüründe görüldüğü gibi hesaplanan yatrm tutar, yüksek verimli motorlar ile standart motorlarn değişnesiyle oluşan fiyat farkna dayanr. Ayrca standart motorlar ekonomik ömürlerini doldurduğunda zaten değiştirileceğinden ilave bir işçi lik gerektirnemektedir. Yatrmn geri dönüşü ise başlangç maliyetine bağl olmakla beraber birkaç aydan birkaç yla kadar sürebilir. Genelde bu zaman ksadr. IV. FERROKROM FABRİKASINDA YAPILAN ENERJİ ETÜDÜ VE DEGERLENDiRMELER Yukarda açklanan motor verimlilik prosedürleri,antalya ETi Elektrometalurji A.Ş. Ferrokrom ve karpit fabrikasndaki çalşan 3 fazl asenkron motorlar üzerinde uygulanmştr. Motorlarn hangi durumda çalşdğn görmek için öncelikle tüm motorlarn yükte ve boşta çalşma değerleri alnmş, demand metre ile ölçümler yaplmştr. Fabrikada hali hazrda çalşan bölümlerin motor verileri alnmştr. Buna göre değiştirilecek standart verimli motorlar yerine yüksek verimli motorlar satn alnrsa enerji ve mali tasarruf miktar, geri ödeme süresi hesaplanmştr. Motor değerleri Tablo 'de gösterilmiştir. Tablo. Fabrikada ölçümü yapjan motorlann nominal güçleri ve says Motorun Nominal Neminal Kullaniidiği Motor Gücü MotorGücü!Yer (hp) (K w) Bant #,94,9 Bant# 5,36 4 Bant#3 0,5 0,9 Pompa # 5,09 3,8 Pompa # 54, 40,37 Pompa #3 3,68 Elevatör # 3,69 Elevatör #,86 9,59 Elevatör #3 5,54,59 Elevatör #4 4,79 8,49 antilatör #,47, antilatör #,94,9 antilatör #3,33 9, rvantilatör #4 4,74,0,5 Ele k 8,84 6,59 Konkas ör 34,45 5,7 sp iratör #,78 6,99 spiratör #,74 8,76 spiratör #3 9,49 spiratör #4 34,45 5,7 rvvemann 9,7 4,7 Elektr.Kald. 9,38 7 Fan # 0,05 Fan # 9,49 Fan #3 4,79 8,49 Hava Kilidi,0,5 Konvayör,0,5 Döndürme 3,95,95 Helezon #,94,9 Helezon #,47, ibratör 0,75 Ray 3,69 aif 0,08 0,06 rroplamlar Şarjör 4,93 4,95 4,95 7,5 Motor Says Şekil ' de standart verimli motorlar la yüksek verimli motorlarn verimleri karşlaştrlarak, gösterilmiştir. Grafikte verilen değerler, sekiz farkl firmann değerlerinin ortalamas olup motorun ta yükte çalşmas halinde geçerlidir[ S]. Fabrikada kullamlan ara değerlerdeki motor verimleri Matlah fonksiyon uydw na özelliklerinden yararlanlarak belirlenmiştir. 58

5 8 Cin, l.say (Mart 004) Endüstride Yüksek Verimli Motor Kullanamann Enerji Verimliliğine Etkiltri Y. Üser, M. A. Yalçm, Ş. Özen E 'i:: o 9 Q) > O 8, ' ' J o ç;r standart verimli motor yüksek verimli motor,."f....,..,, T t.... c o Motor Gücü, [hp] Şel\il.Standart Verimli Motor ve k}ns'anmast Yüksek Verimli motorlarm Tüm motorlar için kullanma faktörü olarak kabul edilmiştir. Yük faktörü ise fabrikann genel ortalamas alnmştr ve O, 75 olarak kabul edilmiştir. Elektrik enerjisi fabrikalarda sözleşme esasna göre iki tür fiyatlandrnaya tabiidir. Sözleşme fabrikann maksimum çekebileceği enerji miktarna göre yaplr. Buna göre sözleşmede belirtilen enerji miktarndan daha fazla enerji çekilmiş ise bu demand enerji miktardr. Fiyat normal kullanma göre çok "yüksektir ve ayrca belirlenmiş demand enerji fiyatndan hesaplanr. Demand enerji miktar denand metrenin okuduğu değerdir. Demand metre sayac her ay sfrlanrnakta ve o ay içerisinde en yüksek güç çekimine karşlk gelen değerde sabit kalnaktadr. Bunun altnda kalan enerji seviyeler nomal sayacn belirlediği kullanm ücretine tabiidir. Burdaki iki eneji değeri, birim enerji fiyatlaryla çarplarak kullanm ücretleri bulunur. Elektrik şirketine ödenen ücret ise bu iki değerin toplamdr. Buna göre Tablo 3 'de enerji tasarruf n ikiariar hesaplann ştr. Tablo 3.Motor Enerj TasarrufMiktarlan Nominal Nominal Yer Gücü Motor Gücü Sayisi (k W) (k W) ($Nal) ($NI) ($Ntl) ($) TDFF ($) Motorun Kullanldğ Motor Motor DT KT DMT KMT YMT DFF ' (hp) (K w) Bant #,94,9 0,77 9, Bant # 5, OA0 97, Bant#3 0,5 O, 9 7 0, , Pompa # 5,09 3,8 0,6 93, Pompa # 54, 40,37, , fompa #3 4,93 3,68 0,54 857, Eievatör # 4, ,55 86., Elevatör #,86 9,59 0,4 56, Elevatör #3 5,54,59 0,4 635, Elevatör #4 4,79 8,49 0,83 066, o r;antilatör #,47, 6 0,93 36, antilatör #,94,9 7 0,60 45, V antilatör #3,33 9, 0,4 3005, V antilatör #4 4,74 0,3 67, arjör,0,5 3 O, 93 4, Ele k 8,84 6,59 O, 8 37, Konkasör 34, , , spiratör #,78 6,99 0,76 05, spiratör #,74 8,76 0,8 667, spiratör #3 9,49 0,36 30, Aspiratör #4 34,45 5,7 0, , Welmann 9,7 4,7 0,54 853, Elektr.Kald. 9,38 7 0,8 935, Fa n # 0,05 7,5 0,44 049, ,49 0,36 3 0, ,79 8,49 0,83 066, Hava Kilidi 0, , Konvayör,5 4 0,58 88, Döndü rm e 3,95,95 O, 87 36, Helezon # 94 0,77 9, Helezon #,47, 6 36, ,75 6 0,0f 50, Fan# Fan#3 ibratör Ray,0,5,0,9 0, ,95 3,69 o, so 0,08 0,06 0,006 43, oplamlar $68 $3.09 $3.837 $3.866 $6.4 Valf

6 8.Cilt,.Say (Mart 004) Endüstride Yüksek Verimli Motor KuJianmnm Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Özen TEDAŞ 'dan alnan bilgilere göre fabrikadaki elektriğin demand maliyeti 5,8 $/kw,kullanm ücreti ise $/kw olarak hesaba katlmştr. Fabrika 3 vardiye sistemi ile çalştğ için motorlarn ortalama çalşma saatleri 0 saat/gün yani yllk 7300 saat olarak hesaplanmştr. Tablo 4 'de motor değişim programnn her yl için enerji tasarrufu,kümülatif enerji tasarrufu, kümülatif mali tasarruf, kümülatif yatrm tutar ve kümülatif net tasarruf hesaplanmtştr. Ayrca motorlar ekonomik ömrünü doldurduğunda zaten ' değiştirileceğinden ilave bir işeilik ücreti gerektirmemektedir. Tablo 4'e göre motor değişim programnn geri dönüşümü 3. yhndan itibaren başlar. Tablo 4. Motor değişim Program boyunca enerji ve parasal tasarruf miktarlar Ylllk Enerji Kümülatif Enerji Ytlhk Parasal Kümülatif Kümülatif Kümülatif Net Tasarrufu Tasarrufu Tasarruf Parasal Yattnm Tutara Tasarruf Yl Sonu (k W) (k W) ($/yl) Tasarruf ($/yl) ($/yal) ($/yl) , ,08.99, , , , , , , , , } ,58.890,' , , , , , , , , , , V. SONUÇLAR Bu çalşmada, kurulu mevcut bir fabrikada kullanlan kayplar istenenden yüksek olan standart verimli motorlar yerine, kayplarn daha da azaltlmş şekilde hesaplanarak üretilen yüksek verimli motorlarn kullam lmasnn enerji tasamfundaki etkileri incelenmiştir. Hesaplamalar yaplarak yllk enerji ve. para tasarrufu çkartlmştr. Ayrca bu sonuca göre fabrikada bulunan %90 motorlarn değiştirilmesi gerektiği kansna varlmştr. Çünkü motorlar tam yüke yakn değerlerde çalşmamaktadr. Kullanlan notorlarn çoğu eski notor olduğu ve sarmiar fabrika personeli tarafndan yapldğ fakat hiçbir mühendislik hesaplama olmadğ için motorlarn rotor, stator, sürtünme kayplarnn fazla olduğu ortaya çkmştr. Bunun için motor verimleri azdr.buna göre belirtilen fabrikada, tasarruf durumunda geri ödeme süresi 9 aydr. Bu prosedür farkl sanayi dajarnda, farkl fabrikalar için uygulanabilir. Bu fabrika için elde edilen sonuçlar, fabrika yönetimine sunulmuş ve değiştirilmesi için gerekli işlemlerin başlatlmas önerilmiştir. Bu da motorlardaki enerji tasarrufuna olan eğilimi arttrmaktadr. Yukardaki örnekle sanayici ayn ürünü ayn kal itede daha düşük maliyetle elde ederek, ulusal ve uluslararas rekabet edebilnesi daha kolay olacaktr. alanda Not: Antalya ETİ Elektrometalurji A.Ş. Perrakrom ve karpit fabrikas, yönetiminde ve Elektrik Baş Mühendisliği biriminde çalşanlara ilgi ve desteklerinden dolay teşekkür ederiz. (]. KAYNAKLAR Kaya D., Phelan P., Chau D. and Sarac H Energy Conversation in Compressedair systens. International Journal ofenergy Research, 6: (]. Cengel Y.A., Cerci Y., A. Turkish National Conference on Thermal Sciences and Technologfes with International Participation. Conference Proceeding, Sakarya Turkey, : [3]. Kaya D., Güngör C., 00, Sanayide Eneji Tasarrufu Potansiyeli L Mühendis akine, Say:54,sayfa

7 8.Cilt,!.Say (Mart 004) Endüstride Yüksek Verimli Motor Kullanmuno Y. Üser, M. A. Yalçn, Ş. Özen (4]. EİEİ UETM, 00, Sanayide Enerji Yönetimi Esaslar, Cilt III [5]. A. Altunsaçl, Mahmut Alacac, Elektrik Makinalar, Asenkron motorlar, Senkron Makinalar, 003, İskenderun [6]. Washington State Energy Office, W A, Motor Master Data Base, 993 [7]. EİEİ UETM, Elektrik Enerjisinin Verimli Kullanm, Enerji Tasarrufu Eğitim Yaynlan Kitap:7, 993, Ankara [8]. Nadel S., Shepard M., Grenberg S., Katz G. and Almeida A., Energy Efficient Motor Systems: A Handbook on Technology, Program and Policy Opportunities. Washington D.C., 99, American Council for EnergyEfficient Economy 6