DENETLEY C VE DÜZENLEY C S STEMLER

Transkript

1 DENETLEY C VE DÜZENLEY C S STEMLER nsanlarda vücudun çeflitli sistemleri aras nda uyumlu çal flmay sa layan ve bütünlü ünün korunmas n gerçeklefltiren iki sistem vard r. Bunlara denetleyici - düzenleyici sistemler denir. Bunlar; sinir sistemi ve endokrin (hormonal) sistemidir. Hormonlar ve Hormon Üreten Organlar Çeflitli yaflamsal etkinliklerin düzenlenmesini, organlar aras nda eflgüdümü ve böylece organizman n bütünlü ünü sa layan ikinci kontrol sistemi iç salg sistemi (endokrin sistem) dir. ç salg bezleri etkinli ini üreterek do rudan kana verdikleri hormon denen kimyasal maddeler yard m yla gerçeklefltirir. Hormonlar n görevlerini flöyle özetlemek mümkündür. Sinir sistemi ile birlikte düzenleme ve bütünleme görevini yürütürler. Vücudun iç dengesinin kurulmas nda görev al rlar. Üremeyi düzenler ve ikincil cinsiyet özelliklerinin (ses kal nlaflmas, k llanma, süt bezleri geliflimi gibi) geliflmesine yard mc olurlar. Vücudun büyümesini kontrol ederler. Vücudumuzdaki iç salg bezleri hipofiz, epifiz, tiroit, paratiroit, timüs, böbrek üstü bezleri (adrenal), pankreas ve efleysel bezlerdir. Hipofiz Hipofiz, ön ve arka lop olmak üzere iki bölümden oluflur. Hipofiz bezi flu hormonlar salg lar: Ön loptan büyüme hormonu, tiroit uyar c hormon, lüteinlefltirici hormon, folikül uyar c hormon, prolaktin hormon, adrenokortikotropik hormon, melanosit uyar c hormon Lüteinlefltirici hormon, folikül uyar c hormon ve prolaktin hormonu testis ve yumurtal klar etkiler. Tiroit uyar c hormon tiroit bezini, adrenokortikotropik hormon ve böbrek üstü bezlerini denetler. Melanosit uyar c hormon, derimize renk veren melanin pigmenti üreten hücreleri etkiler. 22

2 Hipofizin salg lad büyüme hormonu, uzun kemiklerde ve kaslarda protein sentezini h zland rarak büyümeyi denetler. Geliflme ça nda büyüme hormonunun fazla salg lanmas dev yap l l a (gigantizm), az salg lanmas ise cüceli e (nanizm) neden olur. Geliflme ça ndan sonra büyüme hormonunun fazla salg lanmas akromegali denilen el, ayak ve yüz kemiklerinde orans z büyümelere neden olur. Hipofiz bezinin arka lobundan antidiüretik hormon ve oksitosin hormonlar salg lan r. Antidiüretik hormon kan bas nc n yükseltir ve böbreklerde suyun geri emilimini sa lar. Bu hormon yetersiz salg lan rsa, böbreklerden su geri emilemez ve vücut sürekli su kaybeder. Oksitosin hormonu; do um an nda döl yata kaslar n n kas lmas ve do umdan sonrada süt üretimi ile ilgili görev yapar. Epifiz Ara beynin üstünde yer al r. Mercimek büyüklü ünde bir bezdir. Salg lad hormon çocukluk ça nda efley organlar n n geliflimini engeller. Yedi yafl ndan sonra körelir. Tiroit Tiroit bezi g rtla n hemen alt nda, soluk borusunun her iki yan nda yer alan iki loplu bir bezdir. Tiroit bezi, tiroksin ve kalsitonin adg rtlal iki hormon salg lar. Tiroksin; hücrelerin gerçeklefltirdi i yaflamsal etkinliklerin h zlar na (metabolizma h z na) etki eder. Tiroksin fazla salg lan rsa hücreler taraf ndan kullan lan oksijen miktar artar ve metabolizma h zlan r. Az salg land nda vücuttaki metabolik olaylar yavafllar. tiroit Ergenlik döneminde tiroksinin az salg lanmas, metabolizma h z - n yavafllat r, ruhen ve bedenen uyufluklu a neden olur. Geliflme ça- nda tiroksinin az salg lanmas kretenizm (ahmakl k) denilen zeka gerili ine ve tiroit cüceli ine yol açar.tiroit bezinin afl r salg yapmas durumunda ise metabolizma olaylar h zlan r ve göz f rlakl denilen hastal k ortaya ç kar. Tiroksinin yap s nda iyot bulunur. Vücut d flar dan yeteri kadar iyot alamazsa troit bezi afl r çal flarak büyür. Buna guatr hastal denir. Guatr hastal nda büyüyen tiroit bezi soluk borusu üzerine bask yapar ve solunum güçleflir. Ayr ca guatr hastal afl r sinirlilik, uykusuzluk, saç dökülmesi gibi rahats zl klara da yol açabilir. Guatr hastal ndan korunmak için iyotça zengin besinler (deniz ürünleri) tüketilmelidir. Kalsitonin hormonu vücudun kalsiyum dengesini denetler. Yetersiz salg lanmas durumunda kandan kemiklere kalsiyum geçifli azal r ve kemikler zay flar. soluk borusu Tiroit bezinin vücudumuzdaki yeri Paratiroit Bezi Vücudumuzda kalsiyum ve fosfor metabolizmas n düzenleyen parathormonu sentezler. Kalsiyum kemik oluflumu, kas kas lmas, sinir uyart lar n n iletilme- 23

3 si ve kan n p ht laflmas gibi çok önemli olaylarda gerekli olan bir maddedir. Parathormon az salg lan rsa kalsiyum kemiklerde birikmeye bafllar ve kanda kalsiyum miktar azal r. Kalsiyum kas kas lmas nda gerekli oldu undan, yetersiz kalsiyum miktar kaslarda tetani ad verilen a r l kramplara neden olur. Paratiroit bezi normalden fazla parathormon salg larsa, kemiklerden kana kalsiyum geçifli h zlan r ve kandaki kalsiyum miktar artar. Bu durumda da kemiklerde ve iskelet sisteminde oluflan zay fl ktan dolay kemiklerin k r lganl artar. Timüs Bezi Gö üs kemi inin arkas nda yer al r. Birbirleri ile birleflmifl iki asimetrik loptan oluflan bir bezdir. Vücudumuzun ba fl kl k mekanizmas n n ifllemesinde önemli rolü vard r. Böbrek Üstü Bezleri adrenal bezi Böbrek üstü bezleri (adrenal bezler); böbreklerin üst k sm na yap fl k olan bir çift iç salg bezidir. Böbreklerden ba ms z çal fl r. Böbreklerde oldu u gibi, kabuk ve öz bölgeleri bulunur. Böbrek üstü bezinin kabuk bölgesinden kortizol ve aldesteron hormonlar salg lan r. Kortizol, vücutta proteinlerin yak lmas n sa lar, karbonhidrat sentezini h zland r r. Kabuk bölgesinden salg lanan hormonlar yetersiz kal rsa addison hastal ortaya ç kar. Bu hastal kta kan bas nc düfler, ifltahs zl k artar, deri tunç rengini al r ve genel bir hâlsizlik görülür. Aldesteron vücudun su ve iyon dengesini düzenler. Öz bölgesinden adrenalin ve noradrenalin hormonlar salg lan r. Bunlar sinir sistemi ile bir bütünlük içinde çal fl r. Adrenalin kalp at fllar n ve solunumu h zland r r. Bu flekilde beyne ve kaslara daha fazla kan pompalanmas n sa lar. Tehlike, korku, sevinç, heyecan ve öfke gibi durumlarda adrenalin salg s artar. Böbrek üstü bezinden az miktarda erkeklik hormonu (testosteron) salg lan r. Bu hormon fazla salg lan rsa erkeklerde erken ergenlik bafllar, k zlarda erke e benzer özellikler ortaya ç kar. böbrek Böbrek üstü bezlerinin vücudumuzdaki yeri Pankreas Pankreas, hem sindirim enzimleri hem de hormon salg lar. Bu nedenle bir karma bezdir. Pankreas, insülin ve glukagon hormonlar n salg lar. nsülin ve glukagon, vücudun kan flekerini (glikoz) düzenler. nsülin, glikozun hücreler taraf ndan kullan m n h zland rarak kan flekerini düflürür. Glukagon, karaci erdeki glikojenin glikoza dönüflmesini ve kana geçmesini sa lar. nsülin yetersiz salg land nda kandaki fleker miktar artar. Kanda fazla glikoz olmas na karfl n, insülin yetersizli i nedeniyle hücreler glikozu yakamaz. Glikozun fazlas idrarla d flar at l r. Bu duruma fleker hastal denir. fieker hastal nda vücut hücreleri yeterince enerji üretemedi inden yorgunluk ve yaralar n geç iyileflmesi gibi durumlar görülür. 24

4 Efleysel Bezler Erkeklerdeki erbezleri ve kad nlardaki yumurtal klar, üreme hücrelerini üretmenin yan s ra efley hormonlar da salg lar. Erkeklerde androjenler olarak adland r lan efley hormonlar içinde en önemlisi testosteron (erkeklik hormonu) dur. Bu hormon erkeklerde sakal ve b y k ç kmas, k llar n büyümesi ve vücutta da l fl, sesin kal nlaflmas, kemiklerin geliflimi ve erke e özgü vücut yap s gibi ikincil efley karakterlerinin ortaya ç kmas n sa lar. Testesteronun normalden az salg lanmas, tüm bu özelliklerin yeterince ortaya ç kamamas na neden olur. Yumurtal klardan östrojen ve progesteron hormonlar salg lan r. Bu hormonlar, kad nlar n yumurta oluflturmalar n, rahimin hamileli e haz rlanmas n sa lar. Ayr ca kad na özgü ikincil cinsiyet özelliklerinin oluflmas n sa lar. Sesin incelmesi, üreme organlar n n büyümesi, gö üslerin irileflmesi ve kad ns vücut flekli gibi özellikler, özellikle östrojen hormonunun yetersiz salg lanmas durumunda tam olarak gözlenemez. nsan endokrin bezleri, bunlar n salg lad klar hormonlar ve görevleri ç salg bezleri Yap lan hormon Görevi Ön lob Büyüme hormonu Kemiklerin ve genel olarak vücudun büyümesini kontrol eder. Hipofiz bezi Tiroit uyar c hormon (T.S.H.) Adrenal korteks uyar c hormon (A.C.T.H.) Tiroit bezinin büyümesini ve tiroit hormonu oluflumunu uyar r. Böbreküstü bezinin kabuk bölgesi hormonlar n n teflekkülünü uyar r. Arka lob En az 5 farkl hormon Su metabolizmas n, kan bas nc n, düz kas faaliyetini kontrol eder. Paratiroit Paratiroit hormonu Hücreler taraf ndan kullan lan kalsiyum ve fosfat metabolizmalar n kontrol eder. Tiroit Tiroksin Hücrelerin faaliyetini kontrol eder. Timüs Bilinmiyor Embriyoda antikor faaliyeti ile ilgili oldu u san l yor. Aldesteron Tuz dengesini ayarlar. Adrenal bez Kabuk Adrenalin Kan bas nc na, kalbin çarpma h z na ve di er olaylara etki ederek alarm tepkimelerini kontrol eder. Öz nsülin Kan flekeri (glikoz) metabolizmas n kontrol eder. Hücrelerin glikoz kullan m n art r r. Pankreas Glukagon Kandaki glikozun karaci erde depolanmas n kontrol eder. Yumurtal k (kad nda) Östrojen Difli üreme organlar n n olgunlaflmas ve devirsel faaliyetleri ve ikincil efley karakterlerini kontrol eder. Testis Testesteron Erkek üreme organlar n n olgunlaflmas, faaliyeti ve ikincil efley karakterini kontrol eder. 25

5 ZZZ KD\DWLPL]IHQ FRP Fen ve Teknoloji VÜCUDUMUZDAK S STEMLER Ünite 1 ç Salg Bezlerinin Sa l ve Korunmas ç salg bezlerinin sinir sistemi ile iç içe çal flt n biliyorsunuz. O hâlde bu bezlerin sa l sinir sisteminin sa l ile yak ndan ilgilidir. Dengeli beslenme ve spor yapma bu sistemimizin de sa l için ön kofluldur. Ruhsal gerginliklerden olabildi ince kaç n lmal, düzenli uyku ve dinlenmeye önem verilmelidir. Sinir sistemi Sinir sistemi, merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere iki k s mdan oluflur. Merkezî Sinir Sistemi Merkezi sinir sistemi vücudun yönetim ve de erlendirme merkezidir. Beyin, beyincik, omurilik so an ve omurilikten oluflur. Beyin ki yar m küreden oluflan beyin kafatas içine yerleflmifltir. Beynin üzeri girintili ve ç k nt l bir yap ya sahiptir. Beynin üzeri üç katl beyin zar ile kapl d r. Beyin zarlar aras nda beyni darbelere karfl koruyan beyin s v s bulunur. Beynin d fl k sm nda boz madde, iç k sm nda ak madde bulunur. Sa ve sol beyin yar m küreleri, orta k s mlar ndan birbirlerine ak maddeden yap lm fl iki köprü ile ba lanm flt r. Bunlardan üsteki köprüye nas rl cisim, alttaki köprüye de beyin üçgeni ad verilir. beyin Beyin vücudun; duyu merkezi, istemli yap lan hareketlerin merkezi ve zeka merkezidir. beyin kabu u omurilik so an beyincik omurilik Merkezi sinir sistemi talamus vücut hareketleri beyin el becerileri, dokunma beyin düflünme görme konuflma koku hipofiz hipotalamus orta beyin omurilik so an beyincik iflitme hat rlama beyincik omurilik Beynin k s mlar Beyin k s mlar n n görevleri 26 ZZZ KD\DWLPL]IHQ FRP denge

6 Duyu merkezi: Beyinde görme, tat alma, dokunma, iflitme ve koklama duyular n n merkezleri yer al r. Duyum merkezlerinin yan nda ruhsal duyum merkezleri de bulunur. Bu merkez olmazsa; görür fakat gördü ümüzün ne ile ilgili oldu- unun fark na varamay z. Dinledi imiz bir müzik iflitme merkezinde ses olarak alg lan r, daha sonra ruhsal iflitme merkezine geçer, ikinci defa ayn müzi i dinledi imizde onu hemen tan r z. stemli yap lan hareket merkezi: Bu merkez, iskelet kaslar taraf ndan gerçeklefltirilen yüz, kol ve bacaklar n, parmaklar n hareketlerini yönetir. Hareket sinirleri omurilik so an ndan geçerken çaprazlafl r. Bu nedenle beynin sa taraf vücudun sol taraf n, beynin sol taraf, vücudun sa taraf n kontrol eder. Zeka merkezi: Ö renme, düflünme ve konuflma gibi zeka ile ilgili ifllemleri beyin gerçeklefltirir. Zeka derecesi beynin maddesine, sinirlerin kal tsal özellik ve geliflme derecelerine ba l olarak de iflir. Özetle zeka, bütün beynin fonksiyonudur. Beyinde bu merkezler d fl nda, vücut s cakl n, kan bas nc n, ac kma-doyma duyusunu, su dengesini, karbonhidrat ve ya metabolizmas n düzenleyici merkezler de vard r. Beyin oksijensizli e en duyarl organ m zd r. Beynin zedelenmesi veya beyin hücrelerinin ölümü hâlinde kifli ölmez; fakat bitkisel yaflama girer. Beyincik Beyincik de beyin gibi iki yar m küreden oluflmufltur. Kafatas n n arka bölümünde omurilik so an ile beyin aras nda bulunur. Beyincik kulaktaki yar m daire kanallar ndan ald uyar lara göre vücudun dengesini sa lar. Ayr ca kaslar n dengeli ve uyumlu çal flmas n da beyincik düzenler. Omurilik so an Omurilik so an, beyinci in alt nda, omurili in üst k sm ndad r. Beyinle omurilik aras nda sinirsel iletimi sa lar. Omurilik so an iste imiz d fl nda gerçekleflen iç organlar n hareketlerini yönetir. Solunum, dolafl m, sindirim, boflalt m sisteminin hareketlerini kontrol eder. Öksürme, emme, çi neme, yutma, hapfl rma ve kusma gibi iste imiz d fl nda geliflen hareketlerin merkezi de omurilik so an d r. Omurilik so an n n zedelenmesi ölüm nedeni olabilir. Omurilik Omurilik; omurga kanal içine yerleflmifl, omurilik so an ndan sonra gelen ve kuyruk sokumuna kadar uzanan sinir merkezimizdir. Omurili in ön ve arkas nda iki derin yar k bulunur. Omurili in X harfine benzeyen iç k sm n n ön ve arka k sm ndan ikifler sinir ç kar. Sa ön sinir ile sa arka sinir hemen birleflir ve tek sinir hâlinde vücuda yay l r. Sol ön sinir ile sol arka sinir de birlefltikten sonra tek sinir hãlinde vücuda da l r. 27

7 Refleks hareketini yönetmek de omurili in en önemli görevlerinden biridir. Refleks; vücudun bir uyar etkisi ile ani olarak yapt istemsiz harekettir. Refleks hareketlerinde beyin ifle kar flmaz. Uyart ya karfl tepki yaln z omurilik taraf ndan oluflturulur. Refleks olay nda uyart n n bafltan sona kadar ald yola refleks yay denir. Beynin gönderdi i emirleri kaslara ve iç salg bezlerine götürmek de omurili- in görevidir. Sinirler Sinir merkezleri; göz, deri gibi organlar vas tas ile d fl ortamla iliflki kurmam - z sa lar. Duyu organlar ile sinir merkezlerini birbirlerine ba layan hücre ve hücre topluluklar na sinir ad verilir. Sinir hücreleri insan vücudundaki en fazla özelleflmifl hücrelerdir. Nöron ad verilen bu hücrelerin üç bölümü vard r. Bunlar; dendrit, akson ve as l hücre gövdesidir. miyelin k l f hücre gövdesi dendrit akson çekirdek Sinir hücresinin flekli ve k s mlar Nöronlar n a aç manzaras n and ran k sa uzant lar na dendrit, daha uzun olan uzant s na da akson denir. Ço u aksonlar n etraf miyelin denilen bir k l fla örtülüdür. Aksonlar n uçlar dallara ayr l r. Bu dallar ya di er bir sinir hücresinin dendritleri ve hücre gövdesi ile ya da kaslarla sonlan r. Sinir hücreleri birbirine dokunmaz. Bir hücrenin aksonu ile di erinin dendriti aras ndaki küçük bofllu a sinaps denir. Sinir hücresinin görevi sinirsel uyart lar iletmektir. Sinir hücrelerinde iletinin yönü her zaman dendritten aksona do rudur. Dendritten geçen uyar önce hücre gövdesine oradan da aksona ulafl r. Uyar akson boyunca ilerleyen kimyasal ve elektriksel de iflmeler (sinir uyart s = impuls) oluflturur. Sinir uyar lar aksonlar n uçlar ndan di er sinir hücresine veya kaslara geçer. Üzerinde miyelin k l f olan sinirlerde uyart iletimi daha h zl d r. Çevresel Sinir Sistemi Çevresel sinir sistemi beyin ve omurilikten ç kan sinirlerden oluflur. Beyinden 12 çift, omurilikten 31 çift sinir ç kar. Bu sinirler organlarla merkezî sinir sistemi aras ndaki iletiflimi sa lar. Bu sinirlerden göz, kulak deri gibi duyu organlar ndan 28

8 ald klar uyart lar beyin ve omurili e iletenlere duyu sinirleri, beyin ve omurilikten ald klar emirleri kaslara ve salg bezlerine ileten sinirlere hareket (motor) sinirleri denir. Otonom Sinir Sistemi Sinir sisteminin otonom sinir sistemi denilen bölümü, sempatik ve parasempatik sinirler ve bunlar n merkezlerinden oluflmufltur. Sempatik sinirler: Omurilikten ç kar, omurili in etraf nda sempatik sinir dü- ümlerini oluflturduktan sonra iç organlara giderler. Parasempatik sinirler: Beyinden ya da omurilikten ç k p iç organlara giden sinirlerdir. Sinir Sisteminin Sa l ve Korunmas Sinir sistemi organlar vücudun en iyi korunan organlar d r. Beyin, beyincik, omurilik so an kafatas ; omurilik omurga taraf ndan korunur. Bu nedensiz de ildir. Çünkü hasar gören sinir hücreleri kendilerini yenileyemez. Bu nedenle sinir sistemi organlar her türlü darbeye ve mikroplara karfl iyi korunmal d r. Beyni bir yere fliddetli çarpan kiflinin bilinç kayb na u rad n, hatta felç oldu unu hepiniz bilirsiniz. Günümüzde sinir sistemimizi tehdit eden etmenlerden biri de gürültü ve ruhsal gerginlik (stres) hâlidir. Yaflam m zda olabildi ince bunlardan kaç nmal - y z. Sinir sistemimizin dinlenebilmesi için yeterince uyumal ve dinlenmeliyiz. Düzenli spor yapmak sinir sistemini dinlendirir ve güçlendirir. Sinir sistemimizle ilgili rahats zl klardan baz lar flunlard r: Felç: Hareket sinirlerinin zedelenmesi veya kopmas durumunda ilgili organlardaki kaslara emir ulaflt r lamaz. Böyle organlar n kaslar organ hareket ettiremez. Bu duruma felç denir. Ak l hastal : Temel düflünce ve davran fllarda, yaflama ve topluma uyamayan çeflitli davran fl bozukluklar gösteren kiflilerde görülen hastal kt r. Kimi ak l ve ruh hastal klar kal tsald r. Menenjit: Beyni ve omurili i örten zarlar n iltihaplanmas d r. Yüksek atefl, kusma, ense sertli i, bafl a r s gibi belirtileri vard r. vedilikle tedavi edilmezse kal c bozukluklar b rakabilir. Sara: Beyin hücrelerinin çok ani bilinç kayb na u ramas d r. Nöbetler hâlinde ortaya ç kar. Kuduz: Virüslerin neden oldu u bir hastal kt r. Kuduz olan kedi, köpek ve yabani hayvanlar n s rmas yla insanlara bulafl r. Tedavi edilmezse öldürücüdür. Multiple skleroz (MS): Vücudun baz sinirlerin miyelin k l f n n parçalamas sonucu ortaya ç kar. Nedeni bilinmemektedir. Görme, konuflma, denge ve efl güdümde bozukluklar ile sakarl k ve titremelere neden olur. 29

9 KONU TARAMA TEST Afla dakilerden hangileri, vücutta yaflamsal etkinliklerin düzenlenmesinde etkilidir? I. Hormon II. Madensel tuz III. Vitamin IV. Su A) I ve III B) I, III ve IV C) II ve IV D) I, II, III ve IV 2. Afla dakilerden hangisi düzenleyici besin maddelerinden de ildir? A) Madensel tuzlar B) Proteinler C) Vitaminler D) Su 3. Afla daki bezlerden hangisi hem iç, hem d fl salg üretir? A) Hipofiz B) Böbrek üstü bezi C) Pankreas D) Tükürük bezleri 4. Afla dakilerden hangisi hormonlar n özelli i de ildir? A) Kan ile tafl n rlar. B) Bezlerden salg lan rlar. C) Her hormon belli bir dokuyu etkiler. D) Yap lar nda karbonhidrat bulunur. 6. I. Pankreas II. Karaci er III. Tiroid bezi Verilenlerden hangileri karma bezlere örnektir? A) Yaln z I B) Yaln z III C) I ve II D) I, II ve III 7. yot eksikli inde hangi bez çok çal fl p büyüyerek guatr hastal na neden olur? A) Böbrek üstü B) Hhipofiz C) Tiroid D) Pankreas 8. III IV II Yukar daki numaraland r lm fl k s mlardan hangisi bu sinir hücresinde uyart n n h zl iletildi ini gösterir? A) I B) II C) III D) IV 9. Afla daki hormonlardan hangisinin az salg lanmas boyun k sa kalmas na neden olur? A) Büyüme hormonu B) Adrenalin C) nsülin D) Tiroksin 10. Refleks hareketinde görev yapan sinir sistemi birimi afla dakilerden hangisidir? A) Beyin B) Omurilik C) Omurilik so an D) Beyincik I 5. Canl lar çevrelerinden gelen uyart lara karfl hangi sistemleri yard m yla tepki gösterirler? A) Endokrin sistem - sinir sistemi B) Dolafl m sistemi - solunum sistemi C) skelet sistemi - sinir sistemi D) Endokrin sistem - solunum sistemi 11. Sinir hücrelerinde uyart lar n iletim yönü afla dakilerden hangisinde do ru verilmifltir? A) Dendrit akson hücre gövdesi B) Akson dendrit hücre gövdesi C) Dendrit hücre gövdesi akson D) Hücre gövdesi dendrit akson 30

10 12. Afla daki yap lardan hangisi hormon salg lamaz? A) Pankreas B) Tükürük bezi C) Tiroid bezi D) Böbrek üstü bezi 17. Hangisi organlar m z n çal flmas n düzenler? A) Kaslar C) Duyu cisimci i B) Beyincik D) Hormon bezleri 13. Düflünmeden otomatik olarak yapt m z hareketleri (refleksleri) hangi sinir merkezimiz idare eder? A) Beyin B) Beyincik C) Omurilik D) Omurilik so an 18. Vücutta hormon miktar ndaki dengesizlikler, iç salg hastal klar na sebep olurlar. Buna göre afla daki hastal klardan hangisi, bir iç salg hastal d r? A) Verem C) Zatürree B) fieker hastal D) Kalp hastal 14. Nöron ile beyin aras ndaki iliflkiye benzer bir iliflki, alveol ile afla dakilerden hangisi aras nda kurulabilir? A) Akci er C) Mide B) Karaci er D) Kulak 15. Duyu organlar ndan al nan uyart lar beyin ve omurili e tafl yan nöronlar n türü afla dakilerden hangisidir? A) Motor nöron B) Duyu nöronu C) Merkez nöronu D) Ara nöronu 16. Afla daki ifadelerden hangisi do rudur? A) Böbrek üstü bezi vücutta besin ve oksijenin kullan lmas n kontrol eder. B) Dört yafl ndaki bir çocu un beyninin a rl, yetiflkin duruma geldi i zamanki beyin a rl n n 2/5 i kadard r. C) Sol kulakç kla aort aras ndaki tek yönlü aç lan yar may kapakç, kan n yeniden yüre e dönmesini önler. D) Orta kulaktaki üç kemikte fazla kalsiyum birikmesi, insan n iyi duymamas na sebep olur. 19. Sinirler ile ilgili afla da verilenlerden hangisi do rudur? A) Miyelinli sinirler uyart y miyelinsiz sinirlere göre daha h zl iletirler. B) Aksonlar sinir hücrelerinin k sa olan uzant lar d r. C) Dendritler sinir hücrelerinin uzun olan uzant lar d r. D) Bütün sinirlerde miyelin k l f bulunur. 20. Diz kapa refleksinin oluflumunda, I. Motor sinir II. Duyu siniri III. Omurilik görev yapar. Bunlar n görev yapma s ras afla dakilerden hangisidir? A) I, II ve III B) II, I ve III C) II, III ve I D) III, II ve I 1. D 2. B 3. C 4. D 5. A 6. A 7. C 8. B 9. A 11. C 13. C 15. B 17. D 10. B 12. B 14. A 16. D 18. B 19. A 20. C Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 31