AYIN MAKALESĠ. Ünal AYDIN Ġzmir YMMO BaĢkanı

Transkript

1 AYIN MAKALESĠ YOLSUZLUKLA MÜCADELE Ünal AYDIN Ġzmir YMMO BaĢkanı Globalleşen Dünya, gelişen teknoloji, etkinleşen iletişim gibi nedenlerle yolsuzluklar biçim ve içerik değiştirmiş, evrenselleşmiş, daha büyük hacimlere ulaşmış, tüm toplumların tüm bireylerini etkiler olmuş, tek tek ülkelerin alacağı bireysel ve durağan tedbirlerle önlenemez hale gelmiştir. Amerika'da Enron, Avrupa'da Siemens ve daha niceleri olayın büyüklüğünün göstergeleri. Birleşmiş Milletler anketi Dünya çapında yolsuzlukların arttığını belirlemiş. Bu ankete göre insanların sağladığı gelirin neredeyse yüzde yirmisi rüşvetten, yolsuzluktan sağlanmış. Bazı Avrupa Birliği üyesi ülkelerde yapılan ankete göre her bir kişi son bir yıl içinde en az bir defa rüşvet vermek zorunda kalmış. Dünya ölçeğinde sağlaman hasılanın yüzde on kadarının aklanmış para tutarından oluştuğu talimin ediliyor. Gelişmekte olan ülkelerde bu göstergelerin daha da vahim olduğu biliniyor. Kapıkule fiyaskosu ve diğer gümrük dedikoduları, beş şiddetinde depremlere dayanamayıp yıkılan binalarımız ile ilgili ruhsat sorunları, hijyenik olmayan gıda üretimine dair iğrenç tespitler, organ gaspına ve kaçak göçmen nakline dair görüntüler, narkotik şube operasyonlarının sonuçları korsan CD baskınları, ödenmeyen vergiler, kayıt dışı çalıştırılan işçiler, eksik ödenen primler ve daha niceleri olayın Ülkemiz açısından öneminin göstergeleri. Alındığı söylenen ilave tedbirler, artırıldığı söylenen denetimler, ağırlaştırıldığı ifade edilen cezalar, baskınlar, operasyonlara rağmen yolsuzluk ve rüşvet olayları sonlandırılamıyor. Demek ki birşeyler atlanıyor ya da ihmal ediliyor. Örneğin değişen ve küreselleşen teknoloji, iletişim, 1

2 ulaşım ve bu gibi olgular paralelinde evrensel bir yolsuzlukla mücadele program tümdünya devletleri tarafından benimsenip uygulamaya konulamıyor. Örneğin tüm DÜnya'daki mal ve hizmet hareketlerinin kayıt içine alınması ve bu kayıtların evrensel kurallara göre tutulup denetlenmesi için tüm devletler fikir ve eylem birliği içinde olamıyorlar. Örneğin ekonomi, hukuk, muhasebe, denetim konularında yetişmiş/yetiştirilmiş ve deneyim birikimi edinmiş meslek mensuplarında yeterince yararlanılamıyor. Örneğin seçilmişler, tekrar seçilebilmek umuduyla bilinen bazı olayların üzerine yeterince inançlı ve kararlı bir şekilde gidemiyor. Kayıt dışılık azaldığı ölçüde yolsuzlukların azalacağı artık genel kabul görmüş bir doğrudur. Bu doğruya ulaşmada meslektaşlarımızın daha büyük katkılarda bulunabileceği bilinen bir başka doğrudur. Bu doğruların aydınlığında meslektaşlarımızın görülüp değerlendirilmesi umudumuzdur. 2

3 AYLIK BÜLTEN DĠZĠNĠ Sayı: 76 OCAK-ġUBAT 2007 Ayda Bir Yayımlanır. Adres: Kıbrıs Şehitleri Cad. Kervan Apt. No:7 Alsancak/İZMİR Yazı DanıĢma ve Okuma Kurulu Ünal AYDIN (YMM) (Genel Yayın Sorumlusu) Hasan Zeki SÜZEN (YMM) (Genel Yayın Sorumlusu) Hazırlayanlar Ayşe AKAY (Yazı İşleri Sorumlusu) ODAMIZ BANKA HESAP NUMARALARI BANKA ŞUBE HESAP ADI NO ZİRAAT BANK.ALSANCAK ŞB YAPI KREDİ BANK.MUSTAFABEY ŞB Not: Bültenimizde yayımlanan makaleler Odamızın görüşü olmayıp yazanların kişisel görüşleridir. 3

4 I- ODAMIZDAN HABERLER + YMM ODA BAġKANLARI TOPLANTISI ĠZMĠR DE YAPILDI: (8) Odanın Başkan ve Başkan Yardımcıları İzmir de bir araya gelerek mesleki sorunları görüşmeye devam ettiler. YMM Oda Başkanları yıllardan beri iki ayda bir toplanmaktadır. Toplantının gündemi Ankara Odası tarafından başkanların görüş ve önerileri dikkate alınarak oluşturulmaktadır. İlk toplantı Oda binasında yapıldı. Daha sonra Karaca Oteli salonunda üyelerimizin de katıldığı ikinci toplantı yapıldı. Her iki toplantıya Türmob Başkanı Mehmet Timur ile bazı yönetim kurulu üyeleri katıldılar. Son derece faydalı geçen toplantıya (80) dolayında üyemiz katıldı. + SOSYAL GÜVENLĠK KILAVUZU Üyelerimize gönderilen sosyal güvenlik kılavuzu kitabının iyi bir kaynak olduğunu tahmin ediyoruz yararlı olmasını dileriz. Söz konusu kitabın önsözü Oda Başkanımız Ünal AYDIN tarafından yazılmasına rağmen baskıya yanlışlıkla kardeş Odamız olan İzmir SMMM Oda Başkanı Feyzullah TOPÇU ismi intikal etmiştir. Bunun nedeni SMMM lere dağıtılan kitabın da aynı matbaada basılmasıdır. + ÜSTADIMIZ CEVDET YALÇIN VEFAT ETTĠ: Eski Baş Hesap Uzmanı olan ve bir dönem İzmir Defterdarlığı da yapan üstadımız yaşama veda etti. Merhuma Allahtan rahmet, sevenlerine ve yakınlarına başsağlığı dileriz. + KAZDAĞ GEZĠSĠ: 24 Odalı Öngel Country Oteline Şubat günleri için bir gezi programlandı ve üyelerimize duyuruldu. Gelecek sayıda buluşmak dileğiyle. 4

5 ODAMIZA GELEN YAZILAR GEÇĠCĠ VERGĠDE HATA PAYI UYGULAMASI Temel SavaĢ Vergi Denetmeni I-GEÇĠCĠ VERGĠ KONUSUNUN GENEL HATLARIYLA ĠRDELENMESĠ: Bilindiği gibi geçici vergi ile ilgili düzenleme Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120. maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre; Ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, bu Kanunun ticari ve mesleki kazancın tespitine iliģkin hükümlerine göre ( Ġndirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri de dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin altıģar aylık kazançları ( 42 nci madde kapsamına giren kazançlar ile noterlik görevini ifa ile mükellef olanların bu iģlerden sağladıkları kazançlar hariç) üzerinden, 103 üncü maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi öderler. Geçici vergi matrahının hesaplanmasında dönem sonu mal mevcutları, kayıtlar üzerinden tespit edilebilir. Bakanlar Kurulu geçici vergi dönemlerini üç aya indirmeye, geçici verginin beyan ve ödeme sürelerini üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın onbeģinci günü akģamı olarak belirlemeye yetkilidir...yapılan incelemeler sonucunda, geçmiģ dönemlere ait geçici verginin %10 u aģan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan edilen bu kısım için re sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. 5

6 Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleģen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir şeklindedir. Kurumlar vergisi mükellefleri de; cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120. maddesinde belirtilen esaslara göre Kurumlar Vergisi oranında geçici vergi ödeyeceklerdir. Vergi incelemesi sonucunda kurumlar vergisi veya gelir vergisi yönünden matrah farkı belirlendiğinde, ilgili dönemlere ait beyan edilen geçici verginin %10 unu aşan tutarda eksik beyan edildiğinin saptanması halinde eksik beyan edilen bu kısım için geçici vergi yönünden de işlem yapılacaktır.geçici vergi beyannamesi vermeyen mükellefler için ise % 10 luk yanılma payı uygulanmayacaktır. II- VERGĠ ĠNCELEMESĠ SONUCUNDA EKSĠK BEYAN EDĠLDĠĞĠ SAPTANAN GEÇĠCĠ VERGĠNĠN BELĠRLENMESĠ: Geçici vergi de %10 yanılma payı uygulamasında inceleme elemanları arasında öteden beri uygulamada bir birlik oluşmamıştır. %10 yanılma payı uygulaması, iki farklı görüş nedeniyle, iki farklı uygulamaya neden olmuştur. Bir görüşe göre geçici vergide hata payı uygulaması beyan edilen geçici vergiye uygulanması gerekirken, diğer bir görüşe göre de beyan edilmesi gereken geçici vergiye uygulanması gerektiği şeklindedir. % 10 luk hata payının beyan edilmesi gereken geçici vergiye uygulanmasını savunanlar, mükellef üzerinde oluşan vergi yükü açısından konuyu irdelemekte, adalet ilkesine daha uygun olacağını düşünmektedirler. Geçici vergi niçin alınır? Elde ettikleri kazançları; gelir vergisi mükellefleri takip eden yılın mart ayı, kurumlar vergisi mükellefleri ise takip eden yılın nisan ayında beyan ederler ve ödemeye başlarlar. Devlet vergi gelirlerini hemen oluşturmaktan yanadır. Gerek enflasyon, gerekse zaruri gereksinimler nedeniyle vergi gelirlerinin hazineye bir an önce intikâl etmesinde yarar vardır. 6

7 Dolayısıyla daha sonra gelir veya kurumlar vergisine mahsup edilmek kaydıyla geçici vergi tanımlamasıyla, bu vergi üçer aylık dönemler halinde vergi mükelleflerinden alınmaktadır. Bu açıklamada göstermektedir ki, geçici vergi akan yılın vergisidir. Aradan yıllar geçtikten sonra yapılan incelemelerde artık geçici vergi bir anlam ifade etmemektedir. Bulunan matrah farkı geçici vergi yönünden de vergi ziyaını oluşturduğundan, incelemelerde geçici vergi istenmemekle birlikte, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi doğal olarak önerilmektedir. Maliye Bakanlığının inceleme elemanları tarafından yapılan vergi incelemeleri, genellikle geçmiş yıl incelemelerini kapsamaktadır. İncelemeye mükellefler zaman aşımı süresi içinde alınmakta, geçici vergi yönünden de mükelleflerin beyan dönemi geçmiş olmaktadır. Hatta inceleme elemanları vergi inceleme raporlarının sonuç bölümlerinde; geçici verginin mahsup döneminin geçmesi, gelir veya kurumlar vergisine mahsup olanağının olmaması nedeniyle, yalnızca vergi ziyaı cezası ile gecikme faizlerinin uygulanması gerektiğini önermekte, geçici vergi önermemektedirler. Yasa hazırlanırken bu durum göz önüne alınmış olmalıdır ki, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120. maddesinde..yapılan incelemeler sonucunda, geçmiģ dönemlere ait geçici verginin %10 u aģan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde eksik beyan edilen bu kısım için re sen veya ikmalen geçici vergi tarh olunur. şeklinde ifade edilerek, %10 yanılma payının, beyan olunan kısma uygulanacağı belirtilmek istenmiştir. Aslında bu konu yasada oldukça açıktır. Yukarıda yasa maddesinde belirtildiği üzere altı çizilerek ifade edildiği gibi geçmiģ dönemlere ait geçici verginin %10 unu aģan tutarda eksik beyan edildiğinin denmekle, %10 yanılma payının beyan edilen geçici vergiye uygulanacağı anlatılmaktadır. Yine geçici vergi beyannamesi vermeyen mükellefler için %10 yanılma payı uygulanmamasının nedeni de beyan edilen geçici vergi olmamasından kaynaklanmaktadır. 7

8 Nihayetinde; Maliye Bakanlığı bu tartışmaya bir sirkülerle açıklık getirerek uygulama birliğini sağlamıştır. Her yıl yeniden yayınlanan güvenilir bir kaynak niteliği taşıyan Hesap Uzmanları Derneği yayını Beyanname Düzenleme Klavuzu na göre de konu ile ilgili görüş değiştirilmiş, %10 yanılma payının mükellefin beyan etmesi gereken geçici vergiye uygulanması gerektiği şekline dönüştürülmüştür yılı Beyanname Düzenleme Klavuzu nda %10 yanılma payı uygulaması beyan edilmesi gereken tutara uygulanır şeklindedir. Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan tarih, GVK-25/ sayılı, 25 nolu gelir vergisi sirkülerine göre;..bu çerçevede, yapılan incelemeler sonucunda geçmiģ dönemlere ait geçici verginin %10'u aģan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, %10 yanılma payının beyan edilmesi gereken geçici vergi matrahı üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120 nci maddesinin sözü edilen dördüncü fıkrası ile mükelleflerin hesap hataları sonucu yanılma halini düzenlemiģ olup, geçici vergi beyannamelerinde matrah beyan etmeyen mükellefler için beyan edilmesi gereken vergi matrahının %10'u kadar bir yanılma payı söz konusu olacak, geçici vergi beyannamesi vermeyen mükellefler için ise yanılma payı uygulanmayacaktır. Denilmektedir. Yukarıda yapmış olduğumuz açıklamalar ışığında her iki duruma göre, konuyu örneklemeye çalışalım. -X A.Ş nin 2005 yılı hesaplarının incelenmesi sonucunda; yükümlü şirket hakkında 2005 yılında ,00 YTL matrah farkı saptanmıştır. Bu farkın tamamı 4. geçici vergi dönemine aittir. X A.Ş nin, Ocak-Aralık/2005 dönemi geçici vergi dönemine ilişkin geçici vergi beyanı özeti ise şu şekildedir. (Önceki dönemde hesaplanan geçici vergi tutarı bulunmamaktadır.) 8

9 Tablo:1 Dönemi (2005 ) Ocak - Aralık Dönem Kazancı ,00 Zarar - Kâr ve İlaveler Toplamı ,00 Mah. Edi. Geç. Yıl - Zararları Geçici Vergi Matrahı ,00 Hesaplanan Geçici Vergi ,00 (%30) Önc. Dönemlerde Hes. - Geç. Ver. Ödenecek Geçici Vergi ,00 Buna göre; X A.Ş nin yukarıdaki verilerden hareketle hata payı da dikkate alınarak olması gereken geçici vergi beyanları her iki şekilde de aşağıdaki şekilde belirlenecektir. -Beyan Edilmesi Gereken Geçici Vergiye %10 Yanılma Payı Uygulaması: Tablo:2 Dönemi (2005) Ocak Aralık 1 Beyan Edilen Geç. Ver. Mat ,00 2 Bulunan Matrah Farkı ,00 3 Beyanı Ger. Geç. Ver. Mat ,00 (1+2) 4 Hesaplanan Geçici Vergi ,00 (3x%30) 5 Yanılma Payı (4x%10) 3.300,00 6 Yanılma Payı Sonrası ,00 Hesaplanan Geçici Vergi (4-5) 7 Önceki Dön. Hes. Geç. Ver. - 8 Ödenmesi Ger. Geç. Ver.( ,00 7) 9 Ödenen Geçici Vergi ,00 10 Re sen Tarhı Ger. Geç. V. (8-9) ,00 9

10 -Beyan Edilen Geçici Vergiye %10 Yanılma Payı Uygulaması: Tablo: 3 Dönemi (2005) Ocak Aralık 1 Beyan Edilen Geç. Ver. Mat ,00 2 Bulunan Matrah Farkı ,00 3 Beyanı Ger. Geç. Ver. Mat ,00 (1+2) 4 Hesaplanan Geçici Vergi ,00 (3x%30) 5 Yanılma Payı 1.500,00 6 Yanılma Payı Sonrası ,00 Hesaplanan Geçici Vergi (4-5) 7 Önceki Dön. Hes. Geç. Ver. - 8 Ödenmesi Ger. Geç. Ver.( ,00 7) 9 Ödenen Geçici Vergi ,00 10 Re sen Tarhı Ger. Geç. V. (8-9) ,00 Mevcut 25 nolu sirkülere göre sağlanan uygulama birliğine göre, şu anda uygulama alanı tablo 2 de belirtildiği gibidir. %10 hata payı uygulamasının bu çerçevede değerlendirilmesi uygulama birliği açısından doğru olacaktır. III-SONUÇ: Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 120. maddesi hükmü uyarınca; yapılan vergi incelemelerinde geçici verginin %10 u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespit edilmesi halinde, %10 yanılma payı uygulaması, Maliye Bakanlığının 25 nolu sirkülerinde belirtildiği gibi uygulama birliği açısından beyan edilmesi gereken geçici vergi tutarının %10 unu aşan kısmı için re sen veya ikmalen tarhiyata konu edilmelidir. Ancak; Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120. maddesinde konu ile ilgili bir değişikliğe gidilmesinde de yarar olduğu çok açıktır. 10

11 Yararlanılan Kaynaklar: -Beyanname Düzenleme Kılavuzu 2003 Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını -Beyanname Düzenleme Kılavuzu 2006 Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını - Gelir Vergisi Kanunu- Madde: Mük Kurumlar Vergisi Kanunu- Madde: 25 - Gelir Vergisi 25 Nolu Sirküler 11

12 YMM NĠN FARKI= YEMĠNĠ + MÜHRÜ = SORUMLULUĞU Saffet KUMBAS Yeminli Mali MüĢavir Son günlerde, mesleğimizle ilgili kısaltılmış bazı ibareler TMS, UFRS, TMSK, TUDESK,BDDK,SPK,EPDK gibi ve benzeri pek çok kurum çokça konuşulmakta ve yazılmaktadır. Denetimle ilgili yaratılan bu kavram kargaşası gereksiz görülebilir ama sebepsiz değildir. Bildiğiniz gibi, ülkemizde yirmi yıl öncesine kadar denetimde standart falan yoktu; bilinmiyordu. Sadece, A. Anderson ve P.W. House gibi bazı bağımsız denetim şirketleri belli standartlar oluşturmuşlardı. Bilahare, 1987 yılında SPK ve M.Bakanlığı nın yayınladığı tebliğlerle denetim standartları uygulanmış ve günümüze kadar gelinmiştir. Bu arada, önemli iki tarihin altını çizerek belirtmek isterim; SPK dan hemen sonra, 1989 yılında 3568 sayılı meslek yasamız çıkartılmış, 1994 yılında da tek düzen hesap planına geçilmiştir. Hatırlayacağınız gibi, 3568 sayılı yasa çoğumuzu mutlu etmekle birlikte, etkin ve yetkin intelligentsiayı üzmüştür. Zira, onlar, zaten üst seviyede denetim standartlarını uygulamaktaydılar; keza incelemelerde mükellefleri bir şekilde savunabiliyorlar, idare ve denetim makamlarında kabul görüyorlardı. Ayrıca, yemine, mühre ne gerek vardı. YMM sayısı sınırlı tutulmalı, meslek sulandırılmamalıydı. Durduk yerde, mesleki rekabeti körüklemek, abesle iştigaldi. Sadece, mahdut, belirlenmiş sayıda YMM ile sınırlı olursa, belki o zaman 3568 arzu edilen bir yasa olabilirdi yılında, tek düzen hesap planına geçiş çok yararlı olmuştur. Üyelerimiz standart konusunda çok şey öğrenmiş ve bilgilerini pekiştirerek günümüze kadar gelinmiştir. Böylece, Türmob üyeleri, kavramlara ve standartlara yabancılık çekmeyecek, intibakları çok kolay olacaktır.yine de, ayrı bir kanala yönelen SPK nın artarak yükselen tecrübe ve birikimi ile kıyas kabil değildir. Zaten, günümüzde de, SPK bu mevcut müktesebatıyla ayrı bir denetim talebiyle, tebliğlerini yayınlama çaba ve iddiasındadır. 12

13 Tabi, ifade ettiğim gibi, YMM sayısı sınırlandırılamayınca, 3568 sayılı yasanın da sütü ve maması kesilerek, doğduğu gündeki gibi bebek bakımsız bırakılmıştır. Nitekim, ciro ve aktife göre bir ölçüde zorunlu sayılan tam tasdik, süratle ihtiyariye dönüştürülmüştür. Nasıl olsa, aristokrasi için, SPK,BDDK veya benzeri kurumlar vasıtasıyla halka açık şirketlerin bağımsız denetim zorunluluğu şeklinde, şayet yetmezse İMF ve D.Bankasının önerileriyle, müşteri yaratma imkanları vardır; daha da artırılacaktır. Hasılı, üsttekiler, alttakilerle komşuluk yapmak istememektedirler. Önemli, diğer bir neden de, idare ve denetim, vergi incelemelerinde, YMMden uzak durmak, YMM yi uzakta tutmak istemektedir. Genelde, inceleme yazısını tebellüğ ettiği anda, defterlerini yok ederek ibraz etmemeye veya kaybolmaya yada benzeri fikirler üretmeye meyyal/yatkın mükellef, birden kişiliği değişiyor olmalı ki, YMM ye koşarak Lütfen beni güzelce inceleyiniz, canım çok çekti, yüksek vergiler ödemek istiyorum, ayrıca bu hizmetinize karşın ücreti neyse öderim. diyor da sanki, YMM ler inadına aksini yapıyor. Siz yetkili otoritelerin, YMM ye ücret yerine sadece devlete vergi ödesin kafi anlayışıyla tam tasdik zorunluluğunu kaldırdığınız mükellefleriniz, maalesef, biz YMM lerin temini ve muhafazasında çok güçlük çektiğimiz müşterilerimiz oluyorlar. Bu kıtlıkta, bin bir zorlukla sözleşme yaptığınız müşterinizi, (sırf sorumluluktan kurtulmak için, inceleme elemanlarının arzuları doğrultusunda) başından tutarsınız ama, elinizde tutamazsınız. Bakanlık Makamı, mükelleflerini YMM ye müşteri olmaya, tam tasdike, incelenmeye yönlendirerek zorlamadığı sürece, asarımla/keserimle YMM nin patronu asla olamaz; arzuladığı denetimi de yaptıramaz. Çünkü, yetkilerle donattığınız, maaş bağladığınız, emrine tüm devlet imkanını verdiğiniz, neredeyse hiçbir sorumluluğu olmayan 657 ye tabi memurunuzla, emredici kurallarınıza uymak zorundaki vatandaşınızı/mükellefinizi hizaya getirememişsiniz. Üstelik 5510 la tayınını kesmek istiyorsunuz. Bilinsin ki, Tanrı kulundan asla vazgeçmez. Dahası var, bitmedi, teşbihte hata olmaz. Hevesle ve masrafla açtığı bürosunu süratle yandım anam nidasıyla kapatan emeklimiz, cepheden başarısız dönmüş sayılarak, halen yargıda tüm tasarruflarını kaybetme tehlikesiyle koşuşturmakta, neredeyse asker 13

14 kaçağı muamelesi görmektedir. Üstatlarımızın İnceleme notlarınızı saklayınız, karşı kontrolleri yapınız, hiçbir vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet vermeyiniz şeklinde, iyi niyetli çaba ve uyarıları sorunu maalesef çözümlemiyor. Sakın ola ki, YMM ler havalara girmesin. Aynı şekilde, muhasebeci dostlarımız, zorunlu haller dışında, haklı olarak müşterilerini YMM ye yönlendirmek istememektedirler. Yemini ve mührü gerektiren yetkilerimiz de, pratikte yok denecek kadar azdır. Türmob un oluşumunda, temsilinde, yönetim ve idaresinde SMMM ler sayısal çoğunluk ve etkinliklerinin, keza YMM yetkilerindeki hiçliğin farkındadırlar. Oysa, denetimin takdir ve teşviki elzem ve evrenseldir. Kudret ve kıymeti nedretten mebnidir; her meslekte oy çokluğu aranmaz Neylersiniz, hayat böyledir işte Kıymetli bir kitabı biri okuyarak bilgilenmek, başka biri de yakarak ısınmak için değerlendirebilir; kullanana göre değişir. Bu manada, yetkili otoritelere YMM leri defalarca ve dikkatli okumalarını öneriyoruz. Sınava girmeden, sorumluluk almadan, denetim yetkisi isteniyor. Üstelik, mahvına maraz olan Osmanlıdan miras, Kabakçılara has kabadayılıklarla, Patronalara özenti külhani tavırlarla YMM ler esasen denetimden kaynaklanan farklı yönlerinin farkındadırlar. Asla mütevazı olamayacakları ve hiçbir kurumun özenemeyeceği kadar yüksek bilgi, beceri ve fonksiyonlarını icra edecekleri alanlar yazık ki yaratılmamış, imkan ve yetki verilmemiştir. Meslektaşlarımız, 3568 ile kazanılan yetkilerini kullanırken, idare denetim ve medya yardımcı olmamış, aksine güç yerine güçlük vermişlerdir. İlk günlerin acemiliği, karşı grupların strateji ve taktikleriyle, adeta keten pereye getirilmişlerdir. Galatı meşhur fasihi mehcurdan evladır diyerek, tek imzayla köşe döndükleri şeklinde saçmalıklar, topluma bilhassa yayılmıştır. Nitekim, 3568 den bakiye kalan kocamaaan bir sorumluluk, bu kadar büyük sorumluluğa karşın kendilerini gerçekten denetim elemanı sanmaları ve teselli bulmaları için, bolca düzenleyecekleri tutanaklara basılmak üzere verilen mühürler ve yeminleriyle günümüze kadar azalarak gelebilmişlerse de, yarınlara erişerek çıkmaları şüpheli veya belirsizdir. Zira, pek çok arkadaşımız alın atınızı diyerek ayrılmakta, yada ciddi olarak ayrılmayı düşünmektedir. 14

15 Avrupa birliğine girme çabaları ve ülkeye sermaye girişini artırmak, uluslararası finans tablolarını uyarlı hale getirmeyi keza denetim standartlarını zorunlu kılmıştır. Peki standart kavramının konuşulup tartışıldığı yerde, BDDK, EPDK, SPK gibi kurumların farklı uygulamaları ve farklı standartları olabilir mi? Yada, bu kadar çok sayıda denetim yasası, tebliği, elemanı, kurumu, hatta derneği varken, standarttan söz etmek mümkün müdür? Enroll skandalından sonra, denetimin hukuki çatısı, ayrı bir yasası gereği doğmuştur. Bu fikir, Amerika dan Avrupa ya ve diğer ülkelere yayılmıştır. Ülkemizde bu çatı TTK tasarısı veya SPK yasası ile olur mu, yada VUK ve 3568 ile sağlanabilir mi? Denetim nedir? Denetçi kimdir? YMM, SPK ya göre denetçi midir? Vergi incelemesi gibi farklı yürütülen bir denetimin şekli ne olacaktır? Dünya Bankası, İMF gibi kuruluşlar ülkeyi önce borçlandırıp, sonrada ROSC benzeri raporlar düzenleyerek, YMM lerin bağımsız denetimden anlamadıklarını iddia ve ifade ederek vermek istedikleri mesaj ne olabilir? Varlığı yabancı holdingleri bile telaşlandıran, ülke denetim sisteminin olmazsa olmazı YMM lerin, bu işin üstadı olduklarını kanıtlayan bu tarz beyanların, kamu erkine bir şeyler ifade etmesi gerekmez mi? SPK ya göre bağımsız denetim şirketleri, bütçeleriyle her biri ayrı devlet olan uluslararası bu holdingleri denetleyeceklerdir. Öyle mi? Öyleyse işleri çok zordur. Bakanlık denetim birimlerinin dahi, benzer firmaların vergi incelemesinde, bu sistem dahilinde çok zorlanacaklarını düşünmekteyim. Bağımsız denetimin öncelikli işlevi vergi incelemesinden ziyade, sermayedarlara, alacak ve borçlulara, işçilere, benzerlerine ve kamuya denetimleriyle, bilgi ve güvence vermektir. Peki, SPK ya göre bağımsız şirketler, öteden beri yaptığı bu tarz denetimlerde başarılı olmuşlar mıdır? Doğrusu, geçmişte yaşananları hatırlayınca, iflas eden bankaları ve şirketleri, off shore hesapları, mudileri, çekilen çileleri düşününce, buralarda kimlerin nasıl denetim yaptıklarını, yazılan raporları merak ediyoruz. Kendilerinden etkin ve adaletli incelemeler beklediğimiz vergi idaremizin ve denetim birimlerimizin istatistiklerindeki matrah ve vergi farklarını zaman zaman basından okuyoruz, hoşumuza gidiyor, etkileniyoruz. Ancak, İstanbul yaklaşımlarıyla pek çok sektörün ve borçlarının yeniden 15

16 yapılandırıldığı, görev zararlarının tasfiye edildiği, 5510 sayılı yasayla düzeltilmeye çalışılan sosyal güvenlik kurumları sistemiyle, vergi gelirlerinin %70 inin (belki daha fazla) dolaylı vergilerden sağlandığı ülkemizde, denetim sistemini başarılı saymak mümkün müdür? Sorusunu sormaktan da kendimizi alamıyoruz. İzmir de fiilen 7500 emlakçinin varlığı, bunların l500 ünün odaya, sadece 200 ünün V. Dairesine kayıtlı olduğu konuşulmaktadır. İdarenin veya denetimin bu konularda bilgisi, uygulaması veya planı programı var mıdır? Tam tasdike tabi mükellefi, dolayısıyla YMM sini incelemek ve cezalandırmak, kamu denetimini adeta teşvik ederek çalışma şevkini artırdığını, bunca uygulamadan sonra öğrendik ve bunu anlaşılır buluyoruz. Ancak nereye kadar? Karşıt ama birlikte denetimle ülke yararını düşünerek, saydamlık ve hesap verebilirlik adına, açık toplum bireyleri olarak bu soruları daha da artırarak sormak ve öğrenmek, hem hakkımız hem de görevimizdir. Nasıl ki, bir hakem gösterdiği kartlardan çok göstermedikleriyle (çaldığı düdükten çok çalmadığıyla) değerlendiriliyor ise, kamu yönetim ve denetimi de bilmelidir ki, yaptıkları yönetim ve denetimden ziyade, daha çok yapamadıklarıyla göz önündedir ve kamuoyunun gündemindedir. Açığa çıkan her yolsuzlukta, Reha Muhtar jeneriklerine slogan olan, Nerede bu devlet? deyişi, buradan kaynaklanır. Zaten, idare de aynı anlayışla, sevapları görmezden gelip en küçük hataları abartarak, Gerekli dikkat ve özeni göstermemekten YMM leri hep sorumlu tutmaktadır sayılı yasaya göre denetim elemanı sayılan ve kendisinden mükemmel inceleme beklenen YMM leri, denetleyenlerinde denetlenmesi gerekir felsefesiyle inceleyen idare veya denetim, aynı mantıkla kendilerinin de incelenmesi gereğini görerek, bilerek ve kabul ederek, ne ölçüde işlemlerinde etkin, tarafsız, adaletli ve bağımsızdır? Yoksulları yok ederek de yoksulluk önlenebilir. Kolay inceleme yöntemleriyle zayıf ve güçsüzü inceleyerek, tahsilat yüzdesi düşük ama çok yüksek farklar bulunabilir; fakat vergi adaleti tesis edilemez. Bu durumda, böyle bir sistem içinde, inceleme nispetlerinin %3 gibi düşüklüğünden hiç kimse üzülmez, yakınmaz. Hatta, bu rakam ve oranların daha da küçülmesi arzu edilir. Vergi farkları ve cezaların isabet ettiği hedeflerde, adalet veya 16

17 zulüm ölçümleri yapılmadan, yüksek rakam ve oranlı incelemelerin topluma yarar mı, yoksa zarar mı verdiğini bilemeyiz, bilemezsiniz, bilenler bilir. Sadece eleştiri olmaz, çözüm nerededir? sorusunun cevabını veya ipuçlarını, dikkatli izleyiciler baştan beri yapılan açıklamalarda görerek, fark etmişlerdir. Yine de, detayına başka bir zaman ve zeminde girmek üzere, bazı belirlemelere ve önerilere özetle, kısaca temas etmek mümkündür. Uluslararası Denetim Standartları 240 ve 250 yi bir vesileyle inceleme fırsatı buldum. Denetim ciddi iştir,maharet ister. anlayışıyla, basılan bu metinler gözden geçirilerek, denetçi sıfatının yazıldığı her yere parantez içinde veya doğrudan YMM yazılarak, mutlak koşulun mesleğimiz olması sağlanmalı, devamında da, belli bir ciro ve aktifi aşan firmaların, bağımsız denetim, dolayısıyla tam tasdik zorunluluğu getirilmesi ilk önerimizdir. Mevcut yapılar arasında yakışanı da budur. Diğeri ise, tam tasdike tabi mükelleflerde, öncesinde re sen tarhiyatlar için, bilahare tüm incelemelerde tutanakların, hukuki geçerlilik şartını, mutlak YMM imza ve mührüne bağlamak ve inceleme elemanıyla birlikte YMM yi, düzenlenen inceleme raporundan müştereken sorumlu tutmak gereği vardır. Her kesimin, özellikle ve başta ülkenin yararına olanı da budur, kanaatindeyim. Son bir not, olaylara sadece YMM ler açısından baktığımın farkındayım. Üstelik, YMM lerin misyonu, vizyonu, bağlı değerleri hususunda bazı eleştirel tespitlerim olmasına rağmen, şimdilik susuyorum. Yine de, hiçbir özeleştiri yapmak (içimden gelmedi) istemedim. Hak ettiklerimizi kazanıncaya kadar yapmak niyetinde de değilim. Noktayı koyarken, nerden hatırladım bilmem, birden bir şarkının sözleri döküldü dilimden. Aşk rüyadır çok zaman, olduğu gibi bırak. Tek sen misin yeminli, üzüldüğün şeye bak. Evet, tek biz miyiz yeminli? Eleştirileri de başka yeminliler, mesleğimize karşı olmaya doğuştan yeminliler yapsınlar, zaten zevkle ve zulmetle, ziyadesiyle yapmaktalar. Not: Izmir ymmo.org.tr Odamızın 2006 ocak-şubat ayı sayı:70 Bültendeki makaleyle değerlendirildiğinde öneriler pekişeceği için okunması tavsiye edilir. 17

18 Bilirsen, her yerde ve her yerden satarsın Öğrenci Kaliforniya'da öğretmeni Hindistan'da Dr. Uğur TANDOĞAN Amerikalı anne şöyle diyor. "On üç yaşındaki kızımın okulda dersleri ile bir sorunu olursa artık bana gelmiyor. Bilgisayarının başına oturup Hindistan'daki hocası ile konuşuyor. Aldığı matematik ve İngilizce derslerinden sonra okulda her derste birinci artık." Gördüğünüz gibi hizmet birinci sınıf. Ve de ücret çok uygun. Eğer Amerikalı kız bu hizmeti internet aracılığı ile Amerikalı birisinden alsa saati 40 dolarmış. Yüz yüze dersin maliyeti ise 100 dolar. Ama bunu Hindistan'dan, TutorVista'dan alırsa saati 2.5 dolara geliyormuş. TutorVista neler öğretiyor? BBC'de söz konusu edilen "TutorVista" sitesine girip inceledim. Şirket Hindistan'ın enformasyon teknoloji merkezi olan Bangalore'da kurulmuş. Ortaokul-lise ve üniversite öğrencilerini hedef almış. Özel ders verilen konular hayli geniş: İngilizce, matematik, biyoloji, kimya, fizik, istatistik, iş yönetimi, muhasebe, elektronik, coğrafya, tarih. Ayrıca öğrencileri Amerikan ve İngiliz üniversiteleri giriş ile ilgili SAT; GMAT; GRE,, TOEFL vb sınavlarına hazırlıyorlar. Ücret Sitede belirtildiğine göre saat ücreti dolar. Aylık paket alanlar ise dolara istedikleri kadar özel ders alabiliyorlar. Öğretmenler Sitede yazıldığına göre, bütün öğretmenlerin lisansüstü dereceleri ve öğretmenlik sertifikalan varmış. Ayrıca burada öğretmen olmak için çok sıkı eğitim ve özel sertifika sınavlarından geçiyorlarmış. SAT, GRE ve GMAT sınavlarına hazırlayan öğretmenlerin kendilerinin bu sınavlarda çok yüksek not almış kişiler olduğu belirtiliyor. 18

19 Firmaların kendi insan kaynaklarını övmeleri normaldir. Ama TutorVista öğrencinin başarısını garanti ediyor. Yoksa paranızı geri veririz diyor. Sistem nasıl çalıģıyor? Bugün çok yaygın olan "Skype", "Yahoo Messenger with Voice" veya "Google Talk gibi bir sistemleri var. öğrenci bilgisayar ile Bangalore'a bağlanıyor. Mikrofon ve kulaklık yardımıyla karşıdaki özel öğretmeni ile konuşuyor. Bir de aracı "whiteboard" var. Hem öğrenci hem de öğretmen bu beyaz tahtanın üstüne yazabiliyor ve çizebiliyor. Her iki taraf da karşı tarafın yazdığını anında görebiliyor. Ama yazmayı ve çizmeyi daha kolay hale getirmek için elektronik yazma tahtası (digital writing pad) tavsiye ediyorlar. Bunları sağladıktan sonra tek şey parayı bastırıp öğretmenden randevu almaya kalıyor. Bir yorum Yukarıdaki haberi BBC'nin internet sitesinden okudum (Multinationals lead India's İT revolution) iki nedenden dolayı ilgimi çekti. Birincisi, bir zamanlar ben de Amerika'da özel ders vererek hayatımı kazanmıştım. Doktora yapmak için burslu gitmiştim. Ama bursum programladığım süreden önce kesilince parasız kalmıştım. Doktoramı almadan, başladığım bir projeyi bitirmeden dönemezdim. Bir Türk arkadaşla düşünüp taşınıp özel ders verme işine girmiştik. Ve biz bu konuda ilktik. Okulun kafeteryasında oturur ders verirdim. Geniş bir yelpaze içinde idi verdiğim dersler. O zaman daha iyi öğrenmiştim bilginin değerini. Bir şeyi bilmenin, iyi bilmenin ne kadar önemli olduğunu. Yukarıdaki haber bana o günlerimi anımsattı. Haberin ilgimi çeken diğer yanı ise teknoloji ile küreselleşmenin ulaştığı nokta oldu. İnternet ve iletişimde yaşanan devrim ile böyle bir hizmet kilometrelerce uzaktan, ta Hindistan'dan Kaliforniya'daki kızın odasına kadar gidiyor. Daha önceden düşünemeyeceğimiz bir olay gerçekleşiyor. 19

20 Eskiden Türk gencinin bu hizmeti vermesi için Amerika'ya gitmesi gerekiyordu. Şimdi Hintli öğretmen yerinden kalkmadan, göçmen bürosu ile cebelleşmeden Amerikalı'nın evine giriyor. Amerikalı rakibinin elinden bu özel ders işini alabiliyor. Kürselleşmenin daha da yayınlaştığı bir dönemde yaşıyoruz. Teknoloji ne tür gelişmelere gebe bilmiyoruz. Bu ortamda hiçbir şeyin güvencesi yok. Ama değişmeyen bir garanti var: bilmek. Bildiğini de iyi bilmek. Bilginiz sağlamsa her yerde satarsınız, her yerden satarsınız. 30 Ocak 2007 tarihli Dünya Gazetesi 20