T.C. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ DEVREK MESLEK YÜKSEKOKULU KARBON AYAK İZİ HESAPLANMASI

Transkript

1 T.C. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ DEVREK MESLEK YÜKSEKOKULU KARBON AYAK İZİ HESAPLANMASI Karbon Ayak İzi Nedir? Karbon ayak izi, her insanın ulaşım, ısınma, enerji tüketimi veya satın aldığı her türlü ürün neticesinde atmosfere yayılmasına neden olduğu karbon miktarını anlatmak üzere kullanılan bir terimdir. Başka bir ifadeyle, aldığımız her ürün veya gerçekleştirdiğimiz her faaliyet için gerekli olan enerjinin üretilmesi sırasında atmosfere salınan karbon gazı toplamını ifade etmektedir. Doğal süreçlerin etkisinde milyonlarca yıldır devam eden iklim değişikliği, günümüzde insan kaynaklı çevresel kirlilik nedeniyle etkisini ve zararını daha da arttırmıştır. Geçmişten aldığımız temiz ve sağlıklı çevre mirasını gelecek nesillere de gerektiği gibi aktarabilmek için her kişi ve kuruluşa görevler düştüğü de bir gerçektir. Bu çerçevede hem çevre ve iklime karşı duyarlılığımızı göstermek üzere hem de çevre kirliliğine karşı alınan önlemlere somut katkı verebilmek üzere karbon ayak izimizin hesaplanması ve azatlımı konusunda çalışmalar yapmak önemli bir görev haline gelmiştir. Karbon ayak izi özellikle fosil yakıtlardan elde edilen enerjiye dayalı bir tanım olduğu için karbon ayak izinin azaltılması aynı zamanda enerji tüketiminin azaltılması veya optimizasyonu anlamına gelmektedir. Bu da işletmeler için önemli olan enerji maliyetlerini azaltan döngüyü başlatacak bir önlemler paketiyle mümkün olabilir. Karbon ayak izi çalışması aslında kuruluşlar için yeni bir enerji kullanım kültürünün geliştirilmesi anlamına gelmektedir (Gönençgil, 2008). Her faaliyetin farklı karbon ayak izi olması yanında kişisel ya da şirketler bazında yapılan çalışmalarda da farklı etkenlerin hesaplanması gerekmektedir. Karbon ayak izi hesaplamasında uluslararası alanda çeşitli yöntem ve standartlar geliştirilmiştir. Kyoto Protokolü kapsamında değerlendirilen 6 ana sera gazının (CO2, CH4, N2O, PFc, HFc, SF6) ele alındığı standartların başında Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) nin yayınlamış olduğu yöntemlerin yanında, Protokolü, ISO 14064, CDP, PAS 2050 gelmektedir.

2 Karbon ayak izi hesaplamak için 4 adımdan oluşan bir süreç izlemesi gerekmektedir. Bunlar kısaca: Adım 1 Amacın belirlenmesi: Karbon ayak izi hesaplaması ile ulaşılacak amaçların belirlenmesidir. Örneğin, Karbon ayak izi sonuçları CO2 azaltım hedefleri belirlenmesinde ve olası CO2 azaltım tedbirlerinin tanımlanmasında kullanılabilir. Adım 2 Sınırların belirlenmesi: Amaç belirlendikten sonra karbon ayak izi için sınırları (uygulanacak standartlarda belirtilen sınırlar içinde kalmak kaydı ile) belirlemek üzere çeşitli seçimler yapılmalıdır. Kurumsal raporlama için en çok kullanılan kapsam, operasyonel kontrol kapsamıdır. Bu, organizasyonun, günlük operasyonel kontrolleri altında olan tüm faaliyetlerinden kaynaklanan karbon ayak izini hesaplayacak ve sorumluluğunu alacaktır anlamına gelmektedir. Firmanın kendi faaliyetleri dışındaki bazı salımlarda bu kapsamda dikkate alınacaktır. Adım 3 Verilerin toplanması ve emisyon faktörlerinin uygulanması: Ayak izinin sınırları ve kapsamı üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra, faaliyetlere dair veriler toplanıp, emisyon faktörleri ve küresel ısınma potansiyelleri hesaplanabilir. Bilgilerin bu şekilde toplanmasına envanter denir. Emisyon faktörleri her ülkede farklılık gösterebileceği gibi zamanla değişebilir. Emisyon faktörleri için IPCC kılavuzu ve WBCSD nin Protokolü 2007 gibi birçok kaynak mevcuttur. Adım 4 Sonuçların değerlendirilmesi ve ayak izinin raporlanması: Rapor saydam olmalıdır ve yapılan seçimler, varsayımlar açık bir şekilde ifade edilmelidir. Şekil 1. Bir Kişinin Tipik Karbon Ayak İzi nin Ölçümü (Karbon Ayak İzi 2010)

3 DEVREK MESLEK YÜKSEK OKULUNA AİT VERİLER Öğrenci Sayısı 1250 Personel Sayısı 50 Okulun Devrek Merkeze Uzaklığı 7 km Personele Ait Araç Sayısı 28 Zonguldak Merkezden gelen araç sayısı 3 / gün Zonguldak Merkez DMYO arası mesafe 70 km Okulda kullanılan yakıt türü Kömür Personelin senelik çalışma günü sayısı 300 gün/yıl Dolmuşla Öğrenci Taşıma Mesafesi 10 km Dolmuşların sefer sayısı / gün Dolmuş Boş Ağırlığı 2100 kg Dolmuş yakıt türü Dizel Personel Görevlendirmesi km/yıl Organik Atık ( yemek artığı vs. ) 2.8 ton/yıl Tablo1. Devrek Meslek Yüksekokuluna ait veriler. Personel Adı Aracın Motor Gücü Yakıt Türü Kat Edilen Mesafe ( gidiş dönüş ) Total Km/yıl (28-52 hafta) Sefa Kocabaş 1.5 Dizel 240 km / hafta 6720 Serkan Ören 1.6 Benzin Gaz 260 km / hafta 7280 Can Çakmakçı 1.6 Benzin 240 km / hafta 6720 Afitap Bulut 1.6 Benzin 56 km / hafta 1568 Yakup Söylemez 1.4 Benzin - Gaz 48 km / hafta 1344 Şeyda Bükrücü 1.6 Benzin 42 km / hafta 1176 İhsan Kazkondu 1.4 Benzin Gaz 56 km / hafta 1568 Güven Deniz 1.6 Benzin Gaz 56 km / hafta 1568 Hakan Vargün 1.6 Benzin Gaz 56 km / hafta 1568 Adil Çoban 1.6 Benzin 56 km / hafta 1568 Hasan Uygurtürk 1.3 Dizel 48 km / hafta 1344 Mert Arslanalp 1.6 Benzin 56 km / hafta 1568 Tolga Akıncı 1.6 Dizel 56 km / hafta 1568 Bilal Odabaş 1.6 Benzin Gaz 56 km / hafta 2912 Dursun Önder 1.6 Benzin Gaz 60 km / hafta 3120 Murat Yazıcı 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta 3640 Murat Kavak 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta 3640 İbrahim Rüzgaresen 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta 3640 Kerem Döngelli 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta 3640 Hidayet Tabaklı 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta 3640 Havva Kılıç Darıcı 1.4 Benzin 240 km / hafta 6720 Atakan Toprak 1.6 Benzin Gaz 240 km / hafta 6720 Fethiye Sağkan 1.5 Dizel 240 km / hafta 6720 Emre Satıcı 1.5 Dizel 120 km / hafta 3360 Bayram Zorlu 1.6 Benzin Gaz 70 km / hafta Güvenlik Personeli 1.6 Benzin Gaz 140 km / hafta 7280 Tablo 2. Personele ait araçların bilgileri Yakıt Yıllık toplam gidilen mesafe Dizel km / yıl Benzin km / yıl Benzin-LPG km / yıl Tablo 3. Yıllık yakıt bazında kat edilen mesafe

4 Şekil 2. Devrek Meslek Yüksekokulu personeline ait araçların yakıt-mesafe grafiği Yakıt Yıllık toplam gidilen mesafe 1.4 benzin 6720 km / yıl 1.6 benzin km / yıl 1.3 dizel 1344 km / yıl 1.5 dizel km / yıl 1.6 dizel 1568 km / yıl 1.4 benzin-gaz 2912 km / yıl 1.6 benzin-gaz km / yıl Tablo 4. Motor güçlerine göre kat edilen mesafe KULLANILAN MİKTAR Elektrik ,30 Kwh / yıl Su 9000 ton / yıl Kömür 80 ton / yıl Resmi Araç Yakıtı 720 lt / yıl ( Benzin ) Tablo 5. DMYO kullanılan Elektrik, su, kömür ve Resmi araç yakıt miktarları YAPILAN HESAPLAMALAR AŞAĞIDAKİ TABLOLARDA VERİLMİŞTİR.

5 KAPSAM 1: Sera Gazları Protokolü Kapsam 1 tarafından tanımlanan Emisyonlar. ( Doğrudan Emisyonlar ) Annex 1 Table 1a (YAKIT) Scope 1 Scope 3 All Scopes Converting fuel types by unit mass CO 2 CH 4 N 2O Total Direct Total Indirect Grand Total Fuel Type Amount used per year Units x CO2 Coal (domestic) 5 80 tonnes x Fuel Oil 6 4 tonnes x Total Annex 6 Table 6a ( Resmi araç ) Standard Road Transport Fuel Conversion Factors Fuel used* Total units used CO 2 CH 4 N 2O Units x CO2 Scope 1 OR Scope 3 Scope 3 All Scopes Total Direct Total Indirect Petrol (100% mineral petrol) 720 litres Total Grand Total

6 KAPSAM 2: Sera Gazları Protokolü Kapsam 2 tarafından tanımlanan Emisyonlar. ( Dolaylı Emisyonlar ) Annex 10 Table 10a (ELEKTRİK) Overseas Electricity/Heat Conversion Factors from 1990 to 2009: kgco 2 per kwh electricity and heat GENERATED 1 Country Other countries yr rolling average: Amount used per year kwh Scope 2 Scope 3 All Scopes Total Direct kg CO2 per kwh Total kg CO2 Total Indirect kg per kwh Total kg Grand Total kg Total per kg kwh Turkey 0, , , , , ,3 0, , , Ukraine 0, , , , , , , ,40827 United States 0, , , , , , , ,61445 SUBTOTAL GRAND TOTAL

7 KAPSAM 3: Sera Gazları Protokolü Kapsam 3 tarafından tanımlanan Emisyonlar. ( Diğer Dolaylı Emisyonlar ) Annex 6 Table 6k (DOLMUŞ SEFERLERİ) Scope 3 Scope 3 All Scopes Taxi, Bus, Rail and Ferry Passenger Transport Conversion Total Direct Total Indirect Grand Total Factors CO 2 CH 4 N 2O Method of travel Passenger kms travelled (pkm) x CO2 Bus Local bus (not London) 3 Local London bus 4 Average local bus Coach 5 x x x x Total Annex 6 Table 6b ( benzinli araçlar ) Scope 1 OR Scope 3 Scope 3 All Scopes Passenger Road Transport Conversion Factors: Petrol Cars Total Indirect Grand Total CO 2 CH 4 N 2O Total Direct Size of car Total units travelled Units CO2 Small petrol car, up to 1.4 litre engine Medium petrol car, from litres miles 6720 km miles km Total for petrol cars

8 Annex 6 Table 6c ( Dizel Araçlar ) Passenger Road Transport Conversion Factors: Diesel Cars Size of car Small diesel car, up to 1.7 litre or under Total units travelled Units miles Scope 1 OR Scope 3 Scope 3 All Scopes CO 2 CH 4 N 2O CO2 Total Direct Total Indirect Grand Total km Total for diesel cars Annex 6 Table 6d ( Alternatif yakıtlı araçlar ) Scope 1 OR Scope 3 Scope 3 All Scopes Passenger Road Transport Conversion Factors: Alternative Fuel Total Direct Total Indirect Grand Total Cars CO 2 CH 4 N 2O Type of alternative fuel car Total units travelled Units CO2 Medium LPG car Medium LPG or CNG car miles Total for alternative fuel cars km Table 14b ( Atıklar ) Emission Factors for Waste Disposal Scope 3 2 (Please note these are not full life-cycle) Protocol Scope 3 Category 5, 12 Waste fraction Gross kg emitted per tonne of waste treated / disposed of (excluding avoided impacts) by method 1 : (Preparation for) Re-use Recycling Energy Recovery 7 Total Tonnes of waste PRODUCED Total Net kg CO 2e emissions by waste fraction Open Loop 3, 6 Closed Loop 3 Combustion Anaerobic Digestion (AD) Composting Landfill Landfill Organic Waste: Food and Drink Waste , Organic Waste: Garden Waste

9 Annex 6 Table 6b (Personel Görevlendirmesi) Passenger Road Transport Conversion Factors: Petrol Cars Size of car Small petrol car, up to 1.4 litre engine Medium petrol car, from litres Total for petrol cars Total units travelled Units miles km miles Scope 1 OR Scope 3 Scope 3 All Scopes Total Total Direct Indirect Grand Total CO 2 CH 4 N 2O CO km

10 Yapılan Hesaplamalara göre Bülent Ecevit Üniversitesi Devrek Meslek Yüksekokulunun Doğaya saldığı karbon miktarı 550,613 kg / yıl olarak bulunmuştur. Şekil 3. Devrek Meslek Yüksekokulu Karbon Ayak İzi nin Ölçümü CO2 AZALTMAK İÇİN NE TÜR ÖNLEMLER ALABİLİRİZ? Karbon Ayak İzimizi azaltmak için bazı tedbirler almamız mümkündür. Bu tedbirler aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1. Yenilenebilir kaynaklardan (rüzgar ve hidroelektrik gibi) elektrik üreten bir yeşil enerji elektrik şirketine abone olun; böylelikle elektrikten kaynaklanan karbon ayak izi katkınızı sıfıra indirebilirsiniz. 2. Kullanmadığınız cihazlarınızı tamamen kapatın (ışıklar, televizyon, DVD çalıcı, bilgisayar, vs.). 3. Kaloriferin ısısını biraz azaltın (birkaç derece aşağısını deneyin). 4. Sıcak suyun ısısını biraz azaltın (iki derecelik bir düşüş bile büyük bir fark oluşturacaktır). 5. Kaloriferin zamanlayıcı ayarını kontrol edin; işe gittiğinizde evi ısıtmanın bir anlamı yoktur. 6. Bulaşık ve çamaşır makinenizi tam yükle çalıştırın; bu şekilde su, elektrik ve deterjan tasarrufu sağlarsınız. 7. Çaydanlığa kullanacağınız kadar su doldurun. 8. Cep telefonunuz şarj olur olmaz şarjdan alın. 9. Düzenli aralıklarla buzdolabınızın/derin dondurucunuzun buzunu çözün. 10. Haftalık alışverişinizi tek seferde yapın. 11. Çamaşırlarınızı makinede kurutmak yerine asarak kurutun. 12. Spor salonuna arabayla gitmek yerine koşmayı tercih edin.

11 Aşağıdaki önlemler bir miktar yatırım gerektirebilir, ancak 1-4 yıl içerisinde faturalara yansıyan tasarruflar sayesinde masraflarınız çıkacaktır. 1. Enerji tasarruflu ışık ampülleri kullanın. 2. Sıcak su tankınızı, çatınızı ve duvarlarınızı yalıtın. 3. Evin ısısının yüzde 35'i duvarlar aracılığıyla kaybolur. Orta büyüklükte bir evde duvar yalıtımı yapmak, yakıt faturalarına yılda 100 oranında yansıyacaktır mm kalınlığında tavan yalıtımı yaparak çatıdan kaybolan ısının yüzde 25'ini durdurabilirsiniz. 5. Evsel atık sularını geri dönüşüme tabi tutun. 6. Eski buzdolabınızı/dondurucunuzu (15 yaşın üzerinde ise) yeni "A" sınıfı enerji derecesine sahip bir buzdolabı/derin dondurucu ile değiştirin. 7. Eski kazanınızı yeni ve enerjiyi verimli kullanan yoğuşmalı kazan ile değiştirin. Daha az seyahat yapın ve seyahatlerinizi karbon ayak izinizi arttırmayacak şekilde yapın. 1. İşe giderken ya da çocukları okula götürürken arabanızı paylaşın. 2. Araba kullanmak yerine otobüs ya da tren kullanın. 3. Yurtiçinde uçağa binmeyin (sözgelimi Ankara dan İstanbul a) bunun yerine tren ya da otobüs kullanın. 4. İşvereninizin haftada bir gün evden çalışmanıza izin verip vermeyeceğinizi araştırın. 5. Tatildeyken araba kiralamak yerine bisiklet kiralayın. 6. Otelde kaldığınız zaman odadan çıkarken ışıkları ve klimayı kapatın. 7. Havlularınızın her gün değil, iki günde bir yıkanmasını isteyin. Birincil karbon ayak izinin yanı sıra bir de ikincil ayak izi de vardır ve alışveriş alışkanlıklarınıza bağlıdır. Süpermarkette mevsimi dışında yiyecek satın aldığınızda bunlar uzak ülkelerden uçakla ya da gemiyle getirilmiş demektir; bu da karbon ayak izinize katkı da bulunur. Birincil ayak izi evsel enerji tüketimi ve ulaşım (sözgelimi araba ve uçak) dâhil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının ölçüsüdür. İkincil ayak izi kullandığımız ürünlerin tüm yaşam döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür. 1. Et tüketimini azaltın. 2. Eğer musluk suyunu içmek güvenli ise şişelenmiş su satın almayın (özellikle uzak yerlerden getirilmişse). 3. Kendi bölgenizde yetişen meyve ve sebzeleri tercih edin ve mümkünse kendi meyve ve sebzelerinizi kendiniz yetiştirin. 4. Mevsimi dışında taze meyve ve sebze satın almayın; bunlar uzak yerlerden getirilmiş olabilir. 5. Kendi bölgenize yakın yerlerde yapılmış ürünleri tercih edin (uzak yerlerde yapılmış ürünlerden uzak durun). 6. Organik ürünleri satın alın. 7. Aşırı ambalajlanmış ürünleri satın almayın. 8. Mümkün olduğunda geri dönüşüm yapın. 9. Boş zamanlarınızda yaptığınız etkinlikler hakkında dikkatli olun. Şu etkinliklerden hangisi karbon emisyonlarında artışa neden olur? Sauna, sağlık klübu, restoranlar ve barlar, go-kart, vb.

12 Bülen Ecevit Üniversitesi Devrek Meslek Yüksek Okulu Olarak Doğaya Salınan Karbon Miktarını Azaltmak İçin Aldığımız Önlemler. 1. Devrek Meslek Yüksekokulu yerleşkesi etrafında yeşillendirme çalışmaları başlatılmış ve yüksek miktarda fidan dikimi gerçekleştirilmiş ve fidan dikimi çalışmaları devam etmektedir. 2. Kampüs binası içerisinde Ambalaj atığı kutuları yerleştirilmiş, Öğrenci ve personelin bu atık kutularını kullanmaları teşvik edilmiştir. 3. Kmpüs içerisinde ayrı olarak biriktirilen geri dönüşebilen atıklar için Atık firmasıyla anlaşılmış ve atıkların düzenli bir şekilde atık firmasına verilmesi sağlanmıştır. 4. Öğrenci ve personele atıkların geri kazanılması ile ilgili bilgiler verilmiş ve bilgileri bulundukları her ortamda uygulamaları amaçlanmıştır. 5. Meslek Yüksekokulumuz ve Devrek Belediyesinin ortak çalışmalarıyla Devrek Bölgesinde Geri dönüşüm ile ilgili halkın bilinçlendirilmesi çalışmaları yapılmıştır. 6. Akademik ve idari personelin bulunduğu odalara geri kazanılabilen atıklar için atık kutuları konulmuş ve atıkların bu kutularda toplanması sağlanmıştır. 7. Akademik ve İdari personelin Meslek Yüksekokuluna geliş gidiş seferlerinde toplu halde araç kullanmaları sağlanmıştır. Bülen Ecevit Üniversitesi Devrek Meslek Yüksek Okulu Olarak Doğaya Salınan Karbon Miktarını Azaltmak İçin Uygulamayı Planladığımız Önlemler 1. Kampüs Binasının ısı yalıtımının yapılması projesi başlatılmıştır. 2. Rüzgâr enerjisi kullanılarak Yüksekokulun elektriğinin temini projesi planlanmaktadır. 3. Kampüs binasında bulunan bütün aydınlatma düğmelerine gereksiz ise söndürünüz uyarısı yazıları yapıştırılacaktır. 4. Devrek Belediyesi ve Meslek Yüksekokulumuzun yaptığı geri dönüşüm ile ilgili halkın bilinçlendirilmesi çalışmaları devam edecektir. HAZIRLAYANLAR Yrd. Doç. Dr. Sefa KOCABAŞ Öğr. Gör. Serkan ÖREN