İçindekiler. İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi. Kaynak: İSO. İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi

Transkript

1 İçindekiler İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi... 1 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi... 2 Büyüme... 2 Fiyatlar... 3 Sanayi Üretim Endeksi... 3 İmalat Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksi... 4 Kapasite Kullanım Oranı... 5 İstihdam... 5 Dış Ticaret... 6 Dış Ticaret Endeksleri... 7 İhracat Kayıtları... 7 Merkezi Yönetim Bütçesi... 8 Ödemeler Dengesi... 8 İç Borçlar... 9 Dış Borçlar... 9 Yatırım Teşvik Belgeleri Kredi Stoku Mevduat Parasal Gelişmeler Döviz Kurları ve İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi göre 19,3 puan gerileyerek 95 değeri ile yine 100 endeks değerinin altında kalmıştır. Meslek Komitelerinin 2013 beklentisi 76,7 ile oldukça olumsuz iken, Şubat 2013 beklentisi 104,2 ile nispeten daha olumlu bir beklentiyi ortaya koymaktadır. 160,0 120,0 80,0 40,0 0,0 İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi 90,0 77,2 121,8 120,9 110,4 98,3 88,3 44,0 103,3 96,5 90,1 84,1 84,1 123,5 114,3 103,1 106,5 103,7 104,2 96,4 93,8 102,5 76,7 96,9 108,7 95,0 88,5 80,9 73,7 72,4 Ara.11 Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Beklenti İSO Sanayi Gelişim Endeksi İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi Şub.13 Beklenti Kaynak: İSO İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi İSO Araştırma Şubesi tarafından yapılmakta olan Meslek Komiteleri Aylık Durum Tespit Anketi kapsamında, İSO Sanayi Gelişim Endeksi ve İSO Girdi Fiyatları Endeksi hesaplanmaktadır. Endeksin 100 den büyük olması olumlu gelişmeye, 100 den küçük olması olumsuz gelişmeye, 100 olması ise ne olumlu, ne de olumsuz bir duruma işaret etmektedir. İSO Sanayi Gelişim Endeksi, üretim, iç satış, ihracat ve istihdam endeksleri toplamının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır yılını 90 değeri ile 100 endeks değerinin altında kapatan İSO Sanayi Gelişim Endeksi, takip eden aylarda inişli çıkışlı bir eğilim sergilemiştir. Eylül 2012 de 123,5 ile yılın en yüksek değerine ulaşan endeks, Aralık 2012 de bir önceki aya İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi, hammadde, hizmet girdileri, ticari kredi faizleri ve işçi ücretleri endeksleri toplamının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır yılını 77,2 ile kapatan endeks, takip eden aylarda inişli çıkışlı bir eğilim göstermiştir yılının ilk ayında özellikle işçi ücretleri ve hizmet girdilerindeki artış nedeniyle 44 e kadar gerileyen endeks, Kasım 2012 de 108,7 ile en yüksek değerine ulaşmış, 2012 yılını ise 103,7 değeri ile kapatmıştır. Meslek Komitelerinin 2013 beklentisi 73,7, Şubat 2012 beklentisi 72,7 ile oldukça olumsuz bir beklentiyi işaret etmektedir. 1

2 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi TCMB tarafından yapılmakta olan İktisadi Yönelim Anketi kapsamında Reel Kesim Güven Endeksi, TÜİK ve TCMB işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi kapsamında Tüketici Güven Endeksi hesaplanmaktadır. Her iki endekste de, endeks değerinin 100 den büyük olması iyimser durum, 100 den küçük olması kötümser durum, 100 olması ise ne iyimser ne de kötümser durum olduğunu göstermektedir. 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 107,3 79,6 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi 112,9 79,3 116,0 113,8 108,1 107,3 104,5 103,1 75,7 78,1 76,8 77,0 74,3 72,1 102,4 101,0 72,6 69,3 97,9 73,6 107,5 102,1 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Reel Kesim Güven Endeksi Kaynak: TCMB, TÜİK Tüketici Güven Endeksi 2012 yılı Aralık ayını 97,9 değeri ile tamamlayan Reel Kesim Güven Endeksi, 2013 yılının ilk iki ayında artış eğilimi göstermiştir te 102,1 olan endeks, Şubat 2013 te bir önceki aya göre 5,4 puan artarak 107,5 e yükselmiştir. Bu yükselişte gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam, mevcut toplam sipariş miktarı, mevcut mamul mal stok miktarı ve genel gidişata ilişkin değerlendirmelerin iyileşmesi etkili olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise bir önceki aya göre 3,1 puan artarak 108,1 seviyesinde gerçekleşmiştir yılını 73,6 değeri ile kapatan Tüketici Güven Endeksi, 2013 yılının ilk ayında bir önceki aya göre 2,2 puan artarak 75,8 e yükselmiştir. Tüketici güven endeksindeki yükselişte, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum, tasarruf etme ihtimali ve genel ekonomik durum beklentilerinin iyileşmesi etkili olmuştur. Büyüme TÜİK tarafından açıklanan milli gelir istatistiklerine göre, 2012 yılı ilk çeyreğinde %3,4, ikinci çeyreğinde %3 75,8 oranında büyüme gösteren GSYİH, üçüncü çeyrekte beklentilerin altında %1,6 oranında artış göstermiştir. Bu oran 2009 yılı son çeyreğinden bu yana karşılaşılan en düşük büyüme hızıdır yılı ilk dokuz ayında ise GSYİH büyüme oranı %2,6 olarak gerçekleşmiştir. İktisadi Faaliyet Kollarına Göre GSYİH Oranları (%) Yıllık I. Çey. II. Çey. III. Çey. 9 Aylık Tar. Avc. Or. 5,8 4,9 3,4 2,9 3,3 Balıkçılık 1,8 3,8 4,8 4,6 4,3 Madencilik 3,9-0,6 3,1 5,0 2,8 İmalat Sn. 9,6 3,2 3,8 1,3 2,8 Enerji 8,8 8,4 6,1 4,7 6,2 Hizmetler 8,9 3,5 2,9 1,3 2,6 GSYİH 8,5 3,4 3,0 1,6 2, yılı üçüncü çeyreğinde tarım sektörü katma değeri %2,9 oranında büyürken, imalat sanayi katma değeri %1,3 oranında artış göstermiştir. Diğer alt sektörlerden toptan ve perakende ticaret %1,2 oranında küçülürken, inşaat sektörü %0,4, ulaştırma %2,3, mali aracı kuruluşlar %0,9 oranında büyümüştür. Bu sektörlerin dışındaki alt sektörlerde de büyümeler söz konusu olmakla birlikte, ilk ve ikinci çeyrek büyümelerinin altındadır yılı üçüncü çeyreğinde büyümeye en fazla katkı yapan sektör 0,4 puan ile tarım sektörü olurken, ulaştırma ve imalat sanayinin büyümeye katkısı 0,3 puan ile daha düşük kalmıştır ilk çeyreğinde %0,1, ikinci çeyreğinde %1 oranında azalan yerleşik hane halkı tüketim harcamaları, üçüncü çeyrekte de %0,5 oranında küçülmüştür. Buna karşılık devletin nihai tüketim harcamaları %4,4 oranında artış göstermiştir. Yatırım harcamalarındaki düşüş eğilimi ise artarak devam etmektedir ilk çeyreğinde %1,3 oranında artan özel sektör yatırım harcamaları ikinci çeyrekte %7,7, üçüncü çeyrekte %11,1 oranında düşüş göstermiştir. Yatırımlardaki düşüşün 2013 üretimini olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır. Sonuç olarak 2012 yılı üçüncü çeyreğinde, ilk ve ikinci çeyrekte olduğu gibi 2

3 büyümenin net mal ve hizmet ihracatı yani dış talep kaynaklı olduğu görülmektedir yılı son çeyreğinde net mal ve hizmet ihracatının büyümeye olumlu katkısının devam etmesi, özellikle Ekim ve Kasım aylarındaki yüksek ihracat artışlarının bu etkiyi artıracak olması ve 2011 yılı son çeyreğindeki büyümenin yaratacağı baz etkisi göz önüne alındığında, 2012 yılı büyümesinin öngörülen hedef doğrultusunda %3,2 civarında gerçekleşmesi beklenmektedir. Harcamalar Yöntemiyle GSYİH Oranları (%) Yıllık I. Çey. II. Çey III. Çey. 9 Aylık Yrl. Han. Tük. 7,8-0,1-1,0-0,5-0,5 Dev. Nih. Tük. 4,5 5,5 4,4 4,4 4,7 G.S. Srm. Ol. 18,5 1,4-7,2-7,6-4,6 -Kamu -3,3 2,5-4,0 11,2 3,5 -Özel 23,1 1,3-7,7-11,1-5,9 Mal ve Hz.İhr. 6,4 12,3 20,9 11,9 15,0 Mal ve Hz.İth. 10,9-6,1-3,7-2,4-4,0 GSYİH 8,5 3,4 3,0 1,6 2,6 Fiyatlar TÜİK tarafından yayımlanan fiyat endekslerine göre 2013 ayında ÜFE %0,18 oranında azalırken, bu azalışın 2012 deki %0,38 lik artışın altında olması nedeniyle, Aralık 2012 de %2,45 olan yıllık ÜFE artışı, 2013 te %1,88 e gerilemiştir ÜFE oranları alt sektörler itibarıyla incelediğinde; tarım sektöründe %2,62, elektrik gaz ve su sektöründe %0,59 luk düşüşler yaşanırken, madencilikte %2,77, imalat sanayinde %0,29 luk bir artış söz konusudur. Alt sektörlerdeki bu gelişmelerin etkisiyle 2013 ayında sanayi sektöründe fiyatlar %0,18 oranında azalmıştır te imalat sanayinde en yüksek aylık ÜFE fiyat artışının görüldüğü alt sektörler %6,07 ile tütün ürünleri imalatı, %1,49 ile deri ürünleri imalatı, %1,47 ile ağaç ve mantar ürünleri imalatı olmuştur. Aynı ayda en yüksek oranlı azalışların yaşandığı sektörler ise %2,04 ile büro makineleri imalatı, %1,79 ile mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış ürünlerin imalatı, %1,20 ile iletişim teçhizatı imalatıdır. Üretici Fiyatları Endeksi Oranları (%) ÜFE Bir önceki aya göre değişim oranı 0,38-0,18 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı 0,38-0,18 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı 11,13 1,88 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı 11,11 5,33 Üretici Fiyatları Endeksi Oranları (%) / Aralık 2012 Yıllık 12 Aylık Ort. Göre Değ. Genel -0,18-0,18 1,88 5,33 Tarım -2,62-2,62-7,57 4,63 Sanayi 0,29 0,29 3,86 5,47 Madencilik 2,77 2,77 6,89 9,00 İmalat San. 0,29 0,29 1,46 4,60 Elek. Gaz, Su -0,59-0,59 21,61 11, te TÜFE %1,65 oranında artarken, bu artışın 2012 deki %0,56 lık artışın üzerinde olması nedeniyle, Aralık 2012 de %6,16 olan yıllık TÜFE artışı, 2013 te %7,31 e yükselmiştir ayında en yüksek fiyat artışlarının yaşandığı gruplar, %14,26 ile alkollü içecekler ve tütün, %4 ile gıda ve alkolsüz içecekler, %1,71 ile çeşitli mal ve hizmetler olmuştur. Aynı ayda fiyat düşüşü gerçekleşen gruplar, %6,95 ile giyim ve ayakkabı, %0,02 ile haberleşmedir. Tüketici Fiyatları Endeksi Oranları (%) TÜFE Bir önceki aya göre değişim oranı 0,56 1,65 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı 0,56 1,65 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı 10,61 7,31 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı 6,95 8, sonrası 2009 ve 2010 da tek haneli olarak gerçekleşen enflasyon, 2011 yılında yeniden çift haneye yükselmiştir yılında ise özellikle Ekim, Kasım ve 3

4 Aralık aylarında enflasyonun beklentilerin altında gerçekleşmesinin etkisiyle %6,16 ya gerilemiştir yılının ilk ayında ise enflasyon beklentiler doğrultusunda gerçekleşmiş ve iç talepte henüz bir canlanma olmadığını ortaya koymuştur. Ayrıca ÜFE ve TÜFE arasındaki yıllık artış oranlarının oldukça fazla olması da dikkat çekici bir diğer husustur. Sanayi Üretim Endeksi TÜİK tarafından yayımlanan 2005=100 bazlı aylık sanayi üretim endeksi sonuçlarına göre, Aralık 2012 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre sanayi üretimi %3,8, imalat sanayi üretimi %3,6 oranında küçülmüştür. -Aralık 2012 döneminde ise sanayi üretimi %2,3, imalat sanayi üretimi %2 oranında artış göstermiştir. Bu oranlar, geçen yıl aynı dönemdeki artış oranlarının oldukça altında kalmıştır yılında AB ülkelerine yapılan ihracatta görülen azalış ve iç talepteki yavaşlama sanayi üretim artış hızının küçük ve yatay bir gelişme göstermesine neden olmuştur. Aylık Sanayi Üretim Endeksi Oranları (%) (2005=100) (Arındırılmamış) Aralık -Aralık Sanayi 3,7-3,8 8,9 2,3 İmalat Sanayi 2,8-3,6 9,2 2,0 -Gıda -1,5-1,4 6,2 1,9 -Tekstil 1,2 0,7 0,0 4,4 -Giyim -10,6 12,5-0,6 1,5 -Kimya -5,7-9,0 5,6 0,1 -Ana Metal -0,4-1,9 6,8 7,5 -Elekt. Teçhizat 6,3-16,5 17,7-3,3 -B.y.s. Mak. ve Ekp. 11,1-10,2 22,1 2,8 -Motorlu Kara Taş. -3,5-9,1 16,0-5,5 Madencilik 6,7-10,4 3,0 1,8 Elkt., Gaz, Buh.ve İkl. Ürt. ve Dağ. 10,3-2,9 8,6 4,7 Aralık 2012 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre en fazla üretim artışı yaşayan imalat sanayi alt sektörleri %39,9 ile tütün ürünleri imalatı, %19,3 ile içecekler imalatı, %12,5 ile giyim eşyası imalatı olmuştur. Aynı ayda en yüksek oranlı düşüşlerin yaşandığı sektörler, %26,8 ile diğer ulaşım araçları imalatı, %16,6 ile bilgisayar, elektronik ve optik ürünler imalatı, %16,5 ile elektrikli teçhizat imalatıdır. Aralık 2012 ayında bir önceki aya göre değişim oranları incelendiğinde, sanayi üretiminin %3,6, imalat sanayi üretiminin %4,7 oranında azaldığı görülmektedir. Arındırılmamış sonuçlara göre aylık sanayi üretim endeksinde bu gelişmeler yaşanırken, takvim etkisinden arındırılmış sonuçlara göre Aralık 2012 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre sanayi üretimi %1,4, imalat sanayi üretimi %1 oranında azalmıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sonuçlara göre ise Aralık 2012 ayında bir önceki aya göre sanayi üretimi %1,5, imalat sanayi üretimi %1,9 oranında düşüş göstermiştir. Aylık Sanayi Üretim Endeksi Oranları (%) (2005=100) (Arındırılmış) Aralık 2012 Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks (Yıllık) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks (Aylık) Sanayi 135,9-1,4 129,2-1,5 İmalat Sanayi 134,6-1,0 127,1-1,9 Madencilik 120,5-10,4 125,4-7,4 Elkt., Gaz, Buh.ve İkl. Ürt. ve Dağ. 151,4-2,9 144,7-0,7 İmalat sanayi üretimi artışı 2012 ilk çeyrekte %1,8, ikinci çeyrekte %3,1 ve üçüncü çeyrekte %2,2 olmuştur son çeyrekte ise imalat sanayi üretim artışı beklentileri altında %0,8 oranında artış göstermiştir. Bu durum, 2012 son çeyreğinde GSYİH büyüme oranının beklentilerin altına inmesine ve 2012 yılı için öngörülen %3,2 lik büyümenin %3 in altına inmesine yol açabilecektir. İmalat Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksi TÜİK tarafından yapılmakta olan sanayi üretim anketi kapsamında imalat sanayi ile madencilik ve taşocakçılığı sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların verilerinden yararlanılarak 2005=100 bazlı Sanayi Ciro Endeksi hesaplanmaktadır. Aralık 2012 ayında sanayi ciro endeksi %3 oranında artarak 252,7 ye yükselmiştir. Sanayi ciro endeksinde bir önceki aya göre de %4,4 lük artış söz konusudur. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2012 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın 4

5 aynı ayına göre; madencilik ve taşocakçılığı endeksi %2,6 oranında azalarak 354,1 e gerilerken, imalat sanayi endeksi %3,2 oranında artarak 250,4 e yükselmiştir. Aralık 2012'de bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek oranlı ciro artışlarının görüldüğü imalat sanayi alt sektörleri; %59,8 ile tütün ürünleri imalatı, %45,7 ile bilgisayar, elektronik ve optik ürünler imalatı, %22,4 ile diğer imalatlar olmuştur. Aynı ayda en fazla ciro azalışı yaşayan sektörler, %11,1 ile motorlu kara taşıtları imalatı, %9,2 ile ana metal sanayi, %5,7 ile fabrikasyon metal ürünleri imalatıdır. İmalat Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksleri Oranları (%) 40,0 30,0 16,3 19,2 19,2 17,4 20,0 17,5 15,7 18,0 12,9 16,5 16,8 15,8 17,0 10,1 10,0 13,0 12,1 6,5 4,7 4,5 9,2 0,1 3,1 3,7 3,2 0,0-1,0-5,9-6,3-10,0 Ara.11 Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Ciro Endeksi Sipariş Endeksi Sanayi ciro endeksinin yanı sıra sanayi üretim anketi kapsamında yer alan ve imalat sanayi faaliyet kolunda sipariş ile çalışan kuruluşların verilerinden yararlanılarak İmalat Sanayi Sipariş Endeksi de hesaplanmaktadır. Aralık 2012 ayında imalat sanayi sipariş endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %4,5 oranında artarak 240,1 değerine yükselirken, bir önceki aya göre %3,4 lük bir artış söz konusudur. Aralık 2012'de bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek sipariş artışının gerçekleştiği sektörler %140,6 ile bilgisayar, elektronik ve optik ürünler imalatı, %41,1 ile diğer ulaşım araçları imalatı, %23 ile eczacılık ürünleri imalatı olmuştur. Söz konusu ayda en yüksek oranlı sipariş azalışının yaşandığı sektörler, %11,3 ile ana metal sanayi, %10,5 ile kağıt ve kağıt ürünleri imalatı, %8,8 ile fabrikasyon metal ürünleri imalatıdır. Kapasite Kullanım Oranı TCMB tarafından yayımlanmakta olan aylık imalat sanayi kapasite kullanım anketi sonuçlarına göre, Şubat 2013 ayında imalat sanayi kapasite kullanım oranı %72,2 olarak gerçekleşmiştir. Şubat 2013 ayında kapasite kullanım oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 0,7 puan, 2013 ayına göre 0,2 puan azalmıştır. Şubat 2013 ayında mevsimsel etkilerden arındırılmış imalat sanayi kapasite kullanım oranı ise bir önceki yılın aynı ayına göre 1,1 puan azalırken, bir önceki aya göre 0,2 puan artarak %73,3 olmuştur. Bu oran, ağırlıklı ortalama kapasite kullanım oranının bir miktar üzerindedir. İmalat Sanayi Aylık Kapasite Kullanım Oranları (%) Ağırlıklı Ortalama (Arındırılmamış) Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış ,7 72,4 75,5 73,1 Şubat 72,9 72,2 74,4 73,3 Mart 73,1 74,5 Nisan 74,7 75,2 Mayıs 74,7 74,7 Haziran 74,6 74,2 Temmuz 74,8 74,3 Ağustos 74,3 73,8 Eylül 74,0 73,5 Ekim 74,9 74,2 Kasım 74,0 73,3 Aralık 73,6 73,6 Kaynak: TCMB 2012 yılının tamamında %70 lerin üzerinde seyreden ve küçük oranlı iniş ve çıkışlar gösteren kapasite kullanım oranı, 2013 yılının ilk iki ayında da %70 lerin üzerinde kalmaya devam etmiştir. İhracatın lokomotifi olan motorlu kara taşıtları sanayinde, 2012 yılı Şubat ayında %67,7 olan kapasite kullanım oranı, bir yıl sonra 2,4 puan artarak %70,1 e yükselmiştir. Şubat 2013 ayında en yüksek kapasite kullanım oranlarına sahip alt sektörler %78,8 ile tekstil ürünleri imalatı, %78,7 ile kimyasallar ve kimyasal ürünler imalatı, %78,6 ile kağıt ve kağıt ürünleri imalatı olmuştur. Şubat 2013 ayında en düşük kapasite kullanım oranlarına sahip alt sektörler ise %58,1 ile içecekler imalatı, %59,9 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı, %60,3 ile diğer imalatlardır. 5

6 İstihdam TÜİK tarafından yayımlanan hane halkı işgücü anketi sonuçlarına göre, Kasım 2012 döneminde işsiz sayısı kişi iken, bu döneme ait işsizlik oranı %9,4'tür. Kasım 2011 döneminde ise işsiz sayısı kişi iken, işsizlik oranı %9,1 idi. Görüldüğü gibi Kasım 2012 döneminde işsiz sayısı kişi, işsizlik oranı 0,3 puan artmıştır. Kasım 2012 döneminde işsizlik oranına iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar ve mevsimlik çalışanlar oranları dahil edildiğinde gerçek işsizlik oranı %15,6 ya yükselmektedir. Temel İşgücü Göstergeleri Türkiye Kas.11 Kas.12 Kurumsal olmayan nüfus (000) ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) İşgücü (000) İstihdam (000) İşsiz (000) İşgücüne katılma oranı (%) 49,4 50,7 İstihdam oranı (%) 44,9 45,9 İşsizlik oranı (%) 9,1 9,4 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,4 11,7 Genç nüfusta işsizlik oranı (1) (%) 17,0 18,8 İşgücüne dahil olmayanlar (000) (1) yaş grubundaki nüfus Not: Kasım dönemi, Ekim, Kasım, Aralık aylarını kapsamaktadır. Kasım 2012 döneminde kayıt dışı istihdam oranı %38,5 iken, geçen yıl aynı döneme göre 2,2 puanlık bir azalış söz konusu olmuştur. Bu azalmaya rağmen, istihdamın büyük bir bölümünün sosyal güvenlik şemsiyesinin dışında olması oldukça düşündürücüdür. Türkiye nin en büyük sorunu istihdamdır. OECD ülkeleri ve AB ülkeleri çalışabilir nüfusunun %70 ine yakınını istihdam ederken, Türkiye %45,9 unu istihdam edebilmektedir. Bu nedenle de ülkenin üretim ve gelir seviyesi istenen seviyelere çıkarılamamaktadır. Dış Ticaret TÜİK tarafından yayımlanan dış ticaret verilerine göre Aralık 2012 ayında ihracat %1,4 artarken, ithalat %3,7, dış ticaret açığı %11,6 oranında azalmıştır. -Aralık 2012 döneminde ise ihracat %13,1 oranında artarken, ithalat %1,8, dış ticaret açığı ise %20,7 oranında küçülmüştür yılı Kasım ayından itibaren dış ticaret açığı azalmaya devam etmektedir. Bu azalış, cari işlemler açığının da küçülmesine neden olmaktadır. Aralık 2012 de fasıllar itibarıyla ihracat incelendiğinde, 1.427,4 milyon dolar ile motorlu kara taşıtlarının ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Bu faslın ardından milyon dolar ile kazan ve makineler, 869,5 milyon dolar ile demir ve çelik, 834,3 milyon dolar ile elektrikli makine ve cihazlar, 786,4 milyon dolar ile inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar ihracatı ilk sıralarda yer almaktadır. - Aralık 2012 döneminde ise inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar 16,3 milyar dolar ile Ağustos 2012 de yükseldiği ilk sırayı korumuştur. Dış Ticaret (Milyon $) İhracat İthalat Değer Değ. (%) Değer Değ. (%) Oca.-Ara , ,8 Ara , ,7 Kas , ,3 Eki , ,7 Eyl , ,0 Ağu , ,3 Tem , ,1 Haz , ,4 May , ,0 Nis , ,0 Mar , ,5 Şub , ,5 Oca , , , , , , , , , , , ,8 6

7 Mal gruplarına göre ithalat incelendiğinde ise Aralık 2012'de sermaye malı ithalatının %8,5, tüketim malı ithalatının %6,2, ara malı ithalatının %2,3 oranında azaldığı görülmektedir. -Aralık 2012 döneminde ise sermaye malı ithalatı %9, tüketim malı ithalatı %10,1 oranında azalırken, ara malı ithalatı %1 oranında artmıştır. -Aralık 2012 döneminde ara malı ithalatının toplam ithalat içindeki payı %74 düzeyindedir. Bu durum, iç üreticiyi ve istihdamı olumsuz yönde etkilemeye devam etmektedir. Aralık 2012 ayında en fazla dış ticaret açığı verdiğimiz iki ülke 1.970,3 milyon dolar ile Rusya ve 1.447,2 milyon dolar ile Çin olup bu iki ülke ile olan dış ticaret açığımızın toplam dış ticaret açığı içindeki payı %47,6 dır. Ülke grupları itibarıyla ihracatın dağılımı incelendiğinde, Aralık 2011 de %41,7 olan AB ülkelerinin toplam ihracat içindeki payı, Aralık 2012 de %39,2 ye gerilemiştir. Bu ülke grubuna yönelik ihracatımız %4,8 oranında azalmıştır. Aynı ayda Asya ülkelerinin payı %30,3 ten %32,8 e, Afrika ülkelerinin payı %8,8 den %9,7'ye, Amerika ülkelerinin payı %6,7 den %7,1 e yükselirken, Diğer Avrupa ülkelerinin payı ise %9,5 ten %9,4 e gerilemiştir. Dış Ticaret Endeksleri TÜİK tarafından açıklanan dış ticaret endekslerine göre, Aralık 2012 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %0,4, ihracat birim endeksi %0,7 oranında artmıştır. Aynı ayda ithalat miktar endeksi %2,7, ithalat birim endeksi %1,1 oranında gerilemiştir yılında ihracat miktar olarak %6,2 oranında artarken, birim değer olarak %11,6 oranında artış göstermiştir. Buna karşılık 2011 yılında ithalat miktar endeksi %12,1, ithalat birim endeksi ise %15,8 oranında artmıştır. Görüldüğü gibi 2011 yılı genelinde ithalat miktar olarak ihracata göre çok büyük boyutta artarken, fiyat olarak da artışını sürdürmüştür. Dış ticaret ve dolayısıyla cari açığı oldukça olumsuz etkileyen bu trend, 2011 Temmuz ayına kadar devam etmiştir yılı ilk yarısında ithalat miktar endeksindeki aylık büyümeler devamlı olarak %20 nin üzerinde seyretmiştir. Ancak Temmuz ve Ağustos ayları içinde döviz kurlarında yaşanan büyük sıçramalar, ithalat büyümesi üzerine set çekerken, TL deki değer kaybı ihracatı desteklemiştir. Bu durumun 2012 yılında devam etmesi sonucunda, söz konusu yılda ihracat miktar olarak %12,6, değer olarak %1 oranında artış göstermiştir yılında ithalat miktar endeksi %0,7 oranında artarken, ithalat birim değer endeksi %2,9 oranında azalmıştır. Görüldüğü gibi 2012 yılında ihracattaki miktar artışının birim değer artışının üzerinde olması, ihracatta önemli bir fiyat kaybı olduğunu, daha çok mal ihraç edip daha az dolar elde edildiğini ortaya koyarken, ithalatta gerek miktar gerekse birim değer olarak yaşanan düşüşler ithalattaki azalmanın yanısıra ithal malların ucuzladığını göstermektedir. Bu durum, üretimin düşük olduğu bir yılda iç üretici açısından olumsuz bir süreci işaret etmektedir. Dış Ticaret Endeksleri Oranları (%) (2003=100) Miktar Endeksi Birim Değer Endeksi İhracat İthalat İhracat İthalat Ara.12 0,4-2,7 0,7-1,1 Kas.12 26,9 16,0-1,7-3,0 Eki.12 13,5-2,4-1,8-3,3 Eyl.12 24,5-4,0-2,8-2,6 Ağu.12 22,3 1,8-6,4-6,5 Tem.12 17,3 4,0-7,6-5,2 Haz.12 27,6-0,6-8,4-4,8 May.12 29,1 7,2-6,8-3,9 Nis.12 13,4-6,3-5,8-1,8 Mar.12 16,0-5,0-3,3 0,1 Şub.12 18,1-0,8-0,9 2,0 Oca.12 8,8-0,2-0,3 3,0 Ara.11 2,1-7,6 3,4 8, ,6 1,0 0,7-2, ,2 12,1 11,6 15, ,3 20,8 4,9 9, ,2-12,7-16,6-20,1 İhracat Kayıtları Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin ihracat kayıtlarına göre, Mart 2010 ayı ile birlikte sürekli olarak artış gösteren ihracat kayıtları, 2013 te %5,6 oranında artarak 11 7

8 milyar dolar olmuştur. Son bir yıllık dönemde ise ihracat %12,9 oranında artarak 153,2 milyar dolara ulaşmıştır. Merkezi Yönetim Bütçesi 2013 ayında merkezi yönetim bütçe gelirleri %31,3 oranında artarak 36,9 milyar TL ye ulaşırken, bütçe giderleri %17,4 lük artışla 30,9 milyar TL olmuştur. Böylece 2013 yılının ilk ayında bir önceki yılın aynı ayıan göre önemli bir artışlar 5,9 milyar TL lik bütçe fazlası verilirken, faiz dışı dengede %56,5 oranında artarak 11,2 milyar TL olarak gerçeklemiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri (Milyon TL) Oca.12 Oca.13 Değ. (%) Gerç./ Prog. Hedefi (%) Harcamalar ,4 7,7 1-Faiz Hariç Harcama ,7 7,3 Personel Giderleri ,5 10,2 Sos.Güv.Kur. Dv.Pr ,5 10,1 Mal ve Hiz. Al ,1 3,3 Cari Transferler ,1 7,4 Sermaye Giderleri ,3 0,9 Sermaye Transferleri ,5 0,1 Borç Verme ,4 13,4 Yedek Ödenekler Faiz Harcamaları ,1 9,9 Gelirler ,3 10,0 1-Genel Bütçe Gel ,5 10,0 Vergi Gelirleri ,3 8,9 Teş. ve Mülk. Gel ,5 7,3 Al.Bğ.ve Yrd.-Öz.Gl ,7 6,7 Faizler, Payl.ve Cez ,7 11,6 Sermaye Gelirleri ,7 45,4 Alacaklardan Tah ,0 4,4 2-Özel Bt. İd.Öz. Gel ,1 8,0 3-Düz.ve Den.Kr.Gel ,1 11,7 Bütçe Dengesi ,2-17,5 Faiz Dışı Denge ,5 58,6 Kaynak: Maliye Bakanlığı 2013 ayında faiz hariç harcamalar %17,4 oranında artarak 30,9 milyar TL ye ulaşırken, faiz harcamaları %3,1 lik azalışla 36,9 milyar TL'ye gerilemiştir. Bütçe giderleri içinde en büyük paya sahip olan cari transferler ise %22,1 lik artışla 11,2 milyar TL ye çıkmıştır ayında bütçe gelirlerinin %77,1'ini oluşturan vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %21,3 lük artışla 28,4 milyar TL ye yükselmiştir. Vergi türleri itibarıyla 2013 gerçekleşmelerine bakıldığında kurumlar vergisindeki %43,7 lik düşüşün dışında, diğer vergi türlerinde bir önceki yılın aynı dönemine göre değişen oranlarda artışların gerçekleştiği görülmektedir. Diğer taraftan tarihi itibarıyla 6111 sayılı Kanun kapsamında tahsil edilen genel bütçe vergi gelirleri, teşebbüs mülkiyet gelirleri ile faiz, pay ve ceza gelirleri toplam tutarı 21,5 milyar TL olmuştur. Böylece 2012 ayında %106,6 olan bütçe gelirlerinin bütçe giderleri karşılama oranı, 2013 ayında %119,2 ye yükselmiştir. Ödemeler Dengesi TCMB tarafından açıklanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre, -Aralık 2012 döneminde milyon dolar açık veren cari işlemler dengesi, 2012 yılı aynı döneminde %36,7 oranında azalarak milyon dolar açık vermiştir. Son aylarda ihracatın ithalatın üzerinde artış göstermesi ve dolayısıyla dış ticaret açığının azalması, cari işlemler açığının da azalış eğilimi göstermesine neden olmuştur. En son yayımlanan Orta Vadeli Program da 2012 yılı için cari işlemler açığı 58,7 milyar dolar olarak öngörülmüştür. Bu hedefin %83,2 lik bölümü 2012 yılında gerçekleşmiştir. Ödemeler Dengesi Gelişmeleri (Milyon $) -Aralık Aralık 2012 (%) İhracat (FOB) ,1 İthalat (CIF) ,8 Dış Ticaret Açığı ,7 Öd. Deng. Tan. Göre Dış Tic. Aç ,4 Cari İşl. Dengesi ,7 Kaynak: TCMB Finans hesabı alt kalemlerinden olan doğrudan yatırımlar incelendiğinde, yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye de gerçekleştirdikleri gayrimenkul yatırımlarını da içeren net yatırımlarının -Aralık 2012 döneminde milyon 8

9 dolar olduğu görülmektedir yılı aynı döneminde bu tutar milyon dolar seviyelerinde gerçekleşmişti. Yurt içinde yerleşik kişilerin, yurt dışında yaptıkları doğrudan yatırımlar ise aynı dönemde milyon dolardan, milyon dolara yükselmiştir. Sonuç olarak doğrudan yatırımlar kaleminde, -Aralık 2011 döneminde milyon dolar olarak gerçekleşen net doğrudan yatırım girişi, 2012 yılının aynı döneminde %39,4 oranında azalış göstererek milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Portföy yatırımlarında ise -Aralık 2011 döneminde milyon dolar olan net giriş, 2012 yılının aynı döneminde %85,4 oranında artarak milyon dolara yükselmiştir. -Aralık 2012 döneminde resmi rezervler milyon dolar artış göstermiştir. Aynı dönemde net hata noksan milyon dolardır. Cari açığın %8,2lik kısmı nereden geldiği belli olmayan kaynaklarla kapatılmaktadır. İç Borçlar Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, kriz yılı olan 2001 yılı sonunda 122,2 milyar TL olan iç borç stoku, 2012 yılı sonu itibarıyla 3 kattan fazla artarak 386,5 milyar TL'ye yükselmiştir sonunda ise iç borçlar 2012 yılı sonuna göre %0,6 oranında artarak 388,9 milyar TL ye yükselmiştir. Hazine Müsteşarlığı nın verilerine göre, 2013 sonunda 388,9 milyar TL olan iç borçların 385,3 milyar TL lik bölümünü tahviller oluşturmaktadır sonunda nakit tahvil stoku 383,4 milyar TL, nakit dışı tahvil stoku ise 1,9 milyar TL düzeyinde bulunmaktadır. İç borçların 3,7 milyar TL lik kısmını ise bono borçları meydana getirmektedir. Aralık 2012 sonunda tahvillerin payı %99, bonoların payı %1 iken, 2013 yılında tahvillerin payı %99,1, bonoların payı %0,9 ile fazla değişmemiştir. İç borçların vade yapısı incelendiğinde 2012 yılı sonunda 33,6 ay olan iç borç stokunun vadeye kalan ortalama süresi, 2013 sonunda 34,3 aya yükselmiştir. İç Borç Stoku (Milyon TL) Devlet Tahvili Hazine Bonosu Genel Toplam 2005 Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Aralık Sonu Sonu Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Dış Borçlar Türkiye nin dış borç stoku, 2011 sonu itibarıyla 305,2 milyar dolar iken, 2012 yılı üçüncü çeyreği sonunda %6,9 oranında artarak 326,3 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde kısa vadeli borçlar 16,4 milyar dolar artarak 99,4 milyar dolara, uzun vadeli borçlar ise 4,7 milyar dolar artarak 226,9 milyar dolara yükselmiştir yılı üçüncü çeyreği sonunda kısa vadeli dış borçların dış borç stoku içindeki payı %30,5 iken, uzun vadeli borçların payı %69,5 oranındadır yılı üçüncü çeyreğinde özel sektör borçlarının toplam dış borç stoku içerisindeki payı 217,2 milyar dolar ile %66,6 oranında iken, kamu kesimi borçlarının payı 101,1 milyar dolar ile %31 düzeyindedir. T.C. Merkez Bankası borçlarının toplam borç stoku içerisindeki payı ise 7,9 milyar dolar ile %2,4 tür yılı üçüncü çeyreğinde özel borçlar 16,1 milyar dolar, kamu borçları 6,8 milyar dolar artarken, T.C. Merkez Bankası borçları 1,8 milyar dolar azalmıştır. Bilindiği gibi dış borç istatistiklerinde uluslararası standart, büyüklüklerin ABD Doları cinsinden ifade edilmesidir. Bu durum, dış borç büyüklüklerinin çapraz kurlarda gerçekleşen hareketlerden etkilenmesine yol açmaktadır. Haziran 2012-Eylül 2012 döneminde dış borç stoku, döviz kuru değişikliklerinden dolayı yaklaşık 4,8 milyar dolar artmıştır. 9

10 Dış Borç Stoku (Milyar $) I.Çey II.Çey III.Çey. Dış Borç Stoku 292,0 305,2 317,2 322,1 326,3 Kısa Vade 77,4 83,0 89,4 97,9 99,4 Kamu 4,3 7,0 10,7 12,8 9,8 TCMB 1,6 1,3 1,3 1,2 1,1 Özel 71,5 74,7 77,4 83,9 88,5 Uzun Vade 214,6 222,2 227,8 224,2 226,9 Kamu 84,8 87,3 90,5 90,0 91,3 TCMB 10,3 8,4 8,4 7,6 6,8 Özel (*) 119,6 126,4 128,9 126,6 128,7 Kamu Sektörü 89,1 94,3 101,2 102,8 101,1 Kısa Vade 4,3 7,0 10,7 12,8 9,8 Uzun Vade 84,8 87,3 90,5 90,0 91,3 TCMB 11,8 9,7 9,7 8,7 7,9 Kısa Vade 1,6 1,3 1,3 1,2 1,1 Uzun Vade 10,3 8,4 8,4 7,6 6,8 Özel Sektör 191,1 201,1 206,3 210,5 217,2 Kısa Vade 71,5 74,7 77,4 83,9 88,5 Uzun Vade (*) 119,6 126,4 128,9 126,6 128,7 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) tarihinden itibaren TCMB tarafından izlenmektedir. Yatırım Teşvik Belgeleri 2013 ayında yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımların toplam tutarı, bir önceki yılın aynı ayına göre %88,4 oranında artarak 5,4 milyar TL ye yükselmiştir. Bu yatırımlar gerçekleştirildiği takdirde, kişiye istihdam yaratılması öngörülmektedir ayında en yüksek tutarda yatırım %50,9 luk pay ile imalat sanayi sektörüne yapılmıştır. İmalat sanayi sektöründe teşvike bağlanan yatırımlar, bir önceki yılın aynı ayına göre %96,6 oranında artarak 2,7 milyar TL ye ulaşmıştır. Aynı dönemde %29,4'lük pay ile ikinci sırada yer alan enerji sektörüne yönelik teşvikli yatırımlar %133,5 oranında artarak 1,6 milyar TL ye yükselmiştir. Toplam teşvikli yatırımlar içinde %17,4 lük paya sahip olan hizmetler sektörüne yönelik teşvikli yatırımlar ise %32,7 oranında artarak 0,9 milyar TL olmuştur. Bu sektörlerin dışında 2013 ayında tarım sektörüne verilen teşvik tutarı 31 milyon TL iken, madencilik sektörüne verilerin teşvik tutarı 91 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Yatırım Teşvik Belgelerinin Sektörel Dağılımı (%) Oca.12 Oca.13 Tarım 5,1 2,9 1,4 1,4 0,6 Madencilik 3,5 2,6 3,8 1,4 1,7 İmalat 57,9 40,4 46,7 48,8 50,9 Enerji 11,8 27,6 21,7 23,7 29,4 Hizmetler 21,8 26,5 26,4 24,7 17,4 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Kredi Stoku Mali olmayan kesime verilen yurt içi kredi stoku, 2010 yılındaki %42,7 ve 2011 yılındaki %34,2 lik oldukça yüksek oranlı artışların ardından 2012 yılında %18,2 oranında artarak 691,1 milyar TL ye ulaşmıştır. 15 Şubat 2013 tarihli verilere göre ise, 2013 yılının ilk iki ayında mali olmayan kesime verilen yurt içi kredi stoku 2012 sonuna göre %2,1 oranında artarak 705,4 milyar TL ye yükselmiştir. Yurtiçi Kredi Gelişmeleri (Milyon TL) (*) Aralık 2012 Şubat 2013 (%) Kredi Stoku , ,6 2,1 Tüm Banka Kredileri , ,6 2,1 Mevduat Bankaları , ,8 2,1 Kalkınma ve Yat. Bank , ,9 0,6 Kaynak: TCMB (*) Mali olmayan kesime verilen kredileri göstermektedir. Mevduat Mevduat bankalarındaki toplam mevduat hacmi 2010 daki %17,8 ve 2011 deki %15 lik artışların ardından, 2012 yılında %10,2 ile nispi bir artış göstererek 679,2 milyar TL ye yükselmiştir. 15 Şubat 2013 tarihli verilere göre ise 2013 yılının ilk iki ayında mevduat bankalarındaki toplam mevduat hacmi, 2012 sonuna göre %0,1 oranındaki artışla 679,8 milyar TL ye ulaşmıştır. 10

11 Mevduattaki Gelişmeler (Milyon TL) (*) Aralık 2012 Şubat 2013 (%) Toplam Mevduat , ,5 0,1 Yurtiçi Yerl. Mevd , ,2 0,1 TL Mevduat , ,9 0,4 YP Mevduat , ,3-0,6 Yurtdışı Yerl. Mevd , ,3-0,1 Kaynak: TCMB (*) Mevduat bankalarındaki mevduatları göstermektedir. Parasal Gelişmeler 2012 yılında parasal büyüklüklerden M-1 %3,4, M-2 %9,4, M-3 %9,7 oranında artışlar göstermiştir. 15 Şubat 2013 tarihli verilere göre ise 2013 yılının ilk iki ayında M-1 %4,8, M-2 %0,1 oranında gerilerken, M-3 değişmemiştir. Kurlardaki Gelişmeler ve İMKB-100 Endeksi Dolar (*) (TL) Euro (*) (TL) Euro/ Dolar Paritesi (*) İMKB 100 Endeksi (Dönem Sonu ) ,1647 1,7102 1, ,5123 2,1408 1, ,5057 2,1603 1, ,5460 2,0491 1, ,9065 2,4592 1, ,7826 2,3517 1, Oca.13 1,7588 2,3805 1, Şub.13 1,7961 2,3823 1, Kaynak: TCMB, İMKB (*) Dönem sonu TCMB Döviz alış kurları kullanılmıştır. Parasal Gelişmeler (Milyon TL) Aralık 2012 Şubat 2013 (%) M , ,4-4,8 M , ,0-0,1 M , ,0 0,0 Kaynak: TCMB Döviz Kurları ve İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi 2011 yılının ikinci yarısı ile birlikte küresel piyasalara ilişkin belirsizlik ve aşağı yönlü risklerin artmasının etkisiyle 2011 yılı sonunda dolar alış kuru 1,9065 TL, Euro alış kuru 2,4592 TL ye yükselmiştir yılında ise 2011 sonuna göre kurlarda nispi bir düşüş eğilimi söz konusudur. Bu eğilim 2013 yılının ilk aylarında da devam etmektedir. 25 Şubat 2013 tarihli verilere göre ise dolar alış kuru 1,7961 TL, Euro alış kuru 2,3823 TL olarak gerçekleşmiştir. Küresel piyasalardaki dalgalanmanın etkisiyle 2011 yılını ile kapatan İMKB 100 Endeksi, 2012 yılı ilk üç ayındaki nispi yükseliş eğiliminin ardından, Mayıs 2012 sonunda 55 binler seviyesine kadar gerilemiş, takip eden aylarda ise yeniden yükseliş eğilimi göstererek 2012 yılını endeks değeri ile kapatmıştır. Yükseliş eğilimi 2013 yılının ilk aylarında da devam etmektedir. 25 Şubat 2013 tarihli geçici verilere göre ise İMKB 100 Bileşik Endeksi olarak gerçekleşmiştir. 11