BURSA SOĞANLI BOTANİK PARKI NIN BİTKİSEL TASARIMININ DEĞERLENDİRİLMESİ. YÜKSEK LİSANS TEZİ Şehir Plancısı Levent TURAN

Transkript

1 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BURSA SOĞANLI BOTANİK PARKI NIN BİTKİSEL TASARIMININ DEĞERLENDİRİLMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Şehir Plancısı Levent TURAN Anabilim Dalı : ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA Programı : PEYZAJ PLANLAMA MAYIS 2003

2 ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ BURSA SOĞANLI BOTANĠK PARKI NIN BĠTKĠSEL TASARIMININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ ġehir Plancısı Levent TURAN ( ) Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 5 Mayıs 2003 Tezin Savunulduğu Tarih : 28 Mayıs 2003 Tez DanıĢmanı : Diğer Jüri Üyeleri Prof.Dr. Handan TÜRKOĞLU Prof.Dr. Ahmet Cengiz YILDIZCI Prof.Dr. Adnan UZUN (Ġ.Ü.) MAYIS 2003

3 ÖNSÖZ Bu çalışmanın ortaya çıkmasında, bana her safhada yardımlarını esirgemeyen ve bana destek olan değerli hocam Prof. Dr. Handan Türkoğlu ile Peyzaj düzenleme konusunda bildiğim çoğu şeyi ona borçlu olduğum, benim peyzaj tasarımı konusuna yönlenmemde baş rollerden birisini oynayan kıymetli hocam Prof. Dr. Ahmet Cengiz Yıldızcı ya teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Maddi ve manevi konularda, her aşamada bana destek olan, yaşadığım süreçte sabır göstermeleriyle de bana büyük katkılarda bulunan sevgili aileme ve akrabalarıma şükranlarımı sunarım. Tez araştırması esnasında, Bursa da bana hiç yabancılık çektirmeyen, evinin kapılarını bana açan değerli arkadaşım Raşit Tuna ya, anketlerin yapılmasında bana yardımcı olan dostum Yavuz Çelik e, bilgisayar ortamındaki yardımlarından dolayı Buket Hiçbıkmaz ve Ümit Dursun a en içten sevgilerimi bildirir, teşekkür ederim. Bu arada, lisans öğrenimi yılları boyunca da, bana karşı emeği geçmiş olan sayın hocalarım Doç. Dr. Nilgün Ergun ile Araştırma görevlisi Dr. Özhan Ertekin in adlarını telaffuz etmeden geçemeyeceğim. Yaklaşık 8 yıldır içinde bulunduğum okulum Taşkışla yı; öğrendiklerimi, hocalarımı, dostlarımı ve yaşadıklarımı hep hatırlayacağım. Çalışkanlığın, sabrın, dürüstlüğün, ilkeli olmanın, kısacası; bilimsel olmanın başarıya gidecek olan başlıca yol olduğunun unutulmaması dileğiyle! Sevgi ve saygılarımla Mayıs, 2003 Levent Turan ii

4 İÇİNDEKİLER TABLO LİSTESİ ŞEKİL LİSTESİ ÖZET SUMMARY x xiii xxii xxv 1. GİRİŞ Tez Konusunun Seçim Nedeni ve Tezin Amaçları Tez Çalışmasının Yöntemi 2 2. BİTKİSEL TASARIM VE KRİTERLERİ Bitkisel Tasarım Bitkilerin Tasarım ile İlgili Nitelikleri Bitkilerin Tasarım Elemanı Olarak Kullanılması Bitkilerin Tasarımda Üstlendiği Roller Bitkilerin Tasarımdaki Fonksiyonel Özellikleri Tasarımı kuvvetlendirme Objeleri ve mekanları birbirine bağlama Görsel kontrol sağlama Uyumlaştırma Tamamlama Sınırlandırma Çevreleme-kuşatma Alanları ya da mekanları bölme Davet etme Sirkülasyonu yönlendirme Vurgulama Çerçeveleme Dikkati dağıtma veya yönlendirme Ölçek değiştirme Simgeleme İlginç detaylar oluşturma Gölge sağlama Kötü kokuları önleme Fiziksel çevre kontrolü ve enerji tasarrufu sağlama 39 iii

5 2.6. Bitkilerin Mekan Oluşturulmasında Kullanımları Bitkilerin Estetik Potansiyelleri Genel Bitkilendirme Çeşitleri PARK ALANLARINDA BİTKİSEL TASARIM Parklardaki Bitkisel Tasarım İlkeleri Parkların içinde yer alan bazı alt mekanlarla ilglili bitkisel tasarım ilkeleri Bitkilerin Fiziksel Çevre Kontrolü İçin Kullanımları BURSA SOĞANLI BOTANİK PARKI'NIN BİTKİSEL TASARIM YÖNÜNDENDEĞERLENDİRİLMESİ Alansal Araştırmanın Amaçları Araştırmanın metodolojisi Araştırmanın hipotezleri Bursa Soğanlı Botanik Parkı'nın Konumu ve Genel Özellikleri Bursa Soğanlı Botanik Parkı'nın konumu ve iklimsel özellikleri Parkın genel planlama ilkeleri ve fonksiyonları Parkın bitkilendirme ve bitkisel tasarım ilkeleri Parktaki Bitkilerin Ekolojik Yönden Değerlendirilmesi Bursa Soğanlı Botanik Parkı Bitkisel Tasarımının, Bitkisel Tasarım Kriterlerine Göre İrdelenmesi Tasarımı kuvvetlendirme Mekanları veya objeleri birbirine bağlama Görsel kontrol sağlama Uyumlaştırma Tamamlama Sınırlandırma Çevreleme-kuşatma Alanları ya da mekanları bölme Davet etme Sirkülasyonu yönlendirme Vurgulama Manzara çerçeveleme Dikkati dağıtma veya yönlendirme Ölçek değiştirme Simgeleme İlginç detaylar oluşturma Gölge sağlama Kötü kokuları önleme 109 iv

6 Fiziksel çevre kontrolü ve enerji tasarrufu sağlama Parktaki Fonksiyon Alanlarının, Bitkisel Tasarım Kriter ve Özelliklerine Göre İrdelenmesi Genel bitkisel tasarım ilkeleri ve bitkilerle mekan oluşturulması Gölet çevresi Ülke ve tema bahçeleri Çocuk oyun alanları ve çevresi Oturma birimleri çevresi Park girişleri ve çevresi Tarihi Bursa evleri ve çevresi Masa tenisi alanı ve model araç pisti çevresi Büfeler, pastane, WC ler ve yönetim binası çevresi Tüm yaya yolları ve mekan bağlantıları Bisiklet ve koşu yolları Otoparklar Parkı Kullanıcıların ve Konuyla İlgili Meslek Sahiplerinin, Parka ve Bitkisel Tasarımına İlişkin Değerlendirmelerinin Araştırılması Araştırma yöntemi Anket formlarının hazırlanması ve örneklem modelinin seçimi Anket Sonuçları Kullanıcıların demografik ve sosyo-ekonomik özellikleriyle ilgili bilgiler Kullanıcıların cinsiyetleri Kullanıcıların yaşları Kullanıcıların medeni durumu Kullanıcıların eğitim durumu Kullanıcıların oturdukları yer Kullanıcıların meslekleri Kullanıcıların aylık gelirleri Kullanıcıların parkı kullanımlarıyla ilgili özellikleri ve parkın genel olarak değerlendirilmesi Kullanıcıların parkı en çok hangi amaçla kullandıkları Kullanıcıların parkı seçmelerindeki nedenler Kullanıcıların parka geliş sıklıkları Kullanıcıların parka geldikleri mevsim Kullanıcıların parka geldikleri günler Kullanıcıların parktaki fonksiyon ve aktivite yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri 176 v

7 Kullanıcılarca parkta eksikliği duyulan fonksiyon ve aktiviteler kullanıcılara göre parkın en beğenilen yönleri Parkın kullanıcılarının, parkın bitkisel tasarımı konusundaki değerlendirmeleri Kullanıcıların parktaki bitki miktarı yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcıların parktaki bitkilerin görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcıların bitkilerin işlevsel olabilme düzeylerine ilişkin görüşleri Kullanıcıların bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcılara göre bitkilerin birbirlerini tamamlama durumları Kullanıcıların bitkilerin alanları sınırlaması hakkındaki görüşleri Kullanıcıların, bitkilerin, alanların etrafını çevreleyerek kuşatabilmeleri hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcıların, bitkilerin davet edici olup olmadıklarına ilişkin görüşleri Kullanıcıların, bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcılara göre bitkilerin sikülasyonu yönlendirme özellikleri Kullanıcıların, bitkilerin manzara güzelleştirme özellikleiyle ilgili değerlendirmeleri Kullanıcılara göre bitkilerin parkta istenmeyen görüntüleri perdelemeleri Kullanıcılarıni parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özelliklerini değerlendirmeleri Kullanıcıların, bitkilerin doğal görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin huzur verebilme düzeyleri Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin ferahlatıcı nitelikleri Kullanıcılara göre bitkilerin coşku verme düzeyleri Kullanıcılar tarafından parkta en beğenilen bitkiler Konuyla ilgli meslek sahiplerinin sosyo-demegrafik özellikleri 200 vi

8 Konuyla ilgli meslek sahiplerinin sosyo-demegrafik özellikleri Konuyla ilgli meslek sahiplerinin cinsiyetleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin yaşları Konuyla ilgili kişilerin meslekleri Konuyla ilgli meslek sahiplerinin parkı genel olarak değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, parktaki fonksiyon ve aktivite yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerince parkta eksikliği duyulan fonksiyon ve aktiviteler Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parkın en beğenilen yönleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, parkın bitkisel tasarımı hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin parktaki bitki miktarı yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin parktaki bitkilerin hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin bitkilerin işlevsel olabilme düzeylerine ilişkin görüşleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre bitkilerin birbirlerini tamamlama özellikleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin alanları sınırlama özelliği hakkındaki görüşleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin alanları çevreleyerek kuşatması hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin davet edici olup olmadıklarına ilişkin görüşleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre bitkilerin sirkülasyonu yönlendirici özellikleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin manzara güzelleştirme özellikleriyle ilgili değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin istenmeyen görüntüleri perdeleme özellikleri 219 vii

9 Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özelliklerini değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, bitkilerin doğal görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin huzur verme düzeyleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin ferahlatıcı nitelikleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre bitkilerin coşku verme özellikleri Konuyla ilgili meslek sahipleri tarafından parkta en beğenilen bitkiler Konusuyla ilgili meslek sahiplerinin parkın bitkisel tasarımıyla ilgili bazı teknik değerlendirmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre bitkilerin parkta dış mekalar oluşturabilmeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre, bitkilerin yapılan tasarımları kuvvetlendirebilmesi Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre, bitkilerin parktaki mekan ve objeleri birbirine bağlayabilmesi Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin manzarayı çerçevelemeleri Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre, parktaki bitkilerin dikkati, gerekli bir yere yönlendirmesi Konuyla ilgili meslek sahiplerine göre, parktaki bitkilerin iklim ve gürültü kontrolünü gerçekleştirebilmeleri Konuyla ilgili meslek sahipleri tarafından, park için ek olarak değişik bir bitki düzeninin düşünülmesi Konuyla ilgili meslek sahiplerinin, parkın bitkisel tasarımıyla ilgili ek önerileri Kullanıcılar ve konuyla ilgili meslek sahiplerinin parkla ilgili değerlendirmelerinin karşılaştırılması Parkla ilgili değişkenlerin değerlerinin aritmetik ortalama ile standart sapmaları ve bunların karşılaştırılması 239 viii

10 5. SONUÇ VE ÖNERİLER 244 KAYNAKLAR 253 EKLER 258 ÖZGEÇMİŞ 271 ix

11 TABLO LİSTESİ Sayfa No Tablo 4.1. Kullanıcıların cinsiyetleri 163 Tablo 4.2. Kullanıcıların yaşları Tablo 4.3. Kullanıcıların medeni durumu 165 Tablo 4.4. Kullanıcıların eğitim durumu..166 Tablo 4.5. Kullanıcıların oturdukları yer.167 Tablo 4.6. Kullanıcıların meslekleri.168 Tablo 4.7. Kullanıcıların aylık gelirleri 169 Tablo 4.8. Kullanıcıların parkı kullanma amaçları..171 Tablo 4.9. Kullanıcıların bu parkı seçim nedenleri..172 Tablo Kullanıcıların parka geliş sıklıkları Tablo Kullanıcıların çoğunlukla parka geldikleri mevsim..174 Tablo Kullanıcıların parka çoğunlukla geldikleri günler 175 Tablo Kullanıcıların, parkın fonksiyon yeterliliğine ilişkin değerlendirmeleri..176 Tablo Kullanıcılarca parkta eksik bulunan fonksiyon ve aktiviteler Tablo Kullanıcılara göre parkın en beğenilen yönleri.178 Tablo Kullanıcıların parktaki bitki miktarı yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri..181 Tablo Kullanıcıların, parktaki bitkilerin görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri..182 Tablo Kullanıcıların bitkilerin işlevsel olabilme düzeylerine ilişkin görüşleri 183 Tablo Kullanıcıların bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri..184 Tablo Kullanıcılara göre bitkilerin birbirlerini tamamlama durumları Tablo Kullanıcılar göre bitkilerin alanları gereğince sınırlama özellikleri..186 Tablo Kullanıcılara göre bitkilerin alanların etrafını gereğince çevreleyip kuşatabilme özellikleri 187 Tablo Kullanıcılara göre bitkileri gerektiğinde davet edici olma özellikleri..188 Tablo Kullanıcılara göre bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri Tablo Kullanıcılara göre park bitkilerinin sirkülasyonu yönlendirici özellikleri..190 Tablo Kullanıcılara göre park bitkilerinin manzara güzelleştirme özellikleri..191 Tablo Kullanıcılara göre bitkilerin istenmeyen görüntüleri perdeleme özelliği Tablo Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özellikleri..193 Tablo Kullanıcılara göre bitkilerin doğal görünme düzeyleri.194 x

12 Tablo Kullanıcılara ggöre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu..195 Tablo Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin huzur verebilme düzeyleri. 196 Tablo Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri..197 Tablo Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin coşku verme düzeyleri Tablo Kullanıcılar tarafından parkta en beğenilen bitkiler.199 Tablo İlgili meslek sahiplerinin demegrafik özellikleri ve mesleki alanları..200 Tablo Konuyla ilgili meslek sahiplerinin cinsiyetleri.201 Tablo Konuyla ilgili meslek sahiplerinin yaşları 202 Tablo Konuyla ilgili kişilerin meslekleri 203 Tablo İlgili möeslek sahiplerinin parkın fonksiyon yeterliliğine ilişkin görüşleri.204 Tablo İlgili meslek sahiplerince parkta eksikliği duyulan fonksiyon ve aktiviteler.205 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre, parkın en beğenilen yönleri..206 Tablo İlgili meslek sahiplerinin parktaki bitki miktarının yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri Tablo İlgili meslek sahiplerinin parktaki bitkilerin görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri Tablo İlgili meslek sahiplerinin bitkilerin işlevsellik düzeyiyle ilgili görüşleri 210 Tablo İlgili meslek sahiplerinin bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri..211 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin birbirlerini tamamlama özellikleri..212 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gereken alanları sınırlayabilmesi.213 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin alanları gereğince çevreleyerek kuşatabilme düzeyleri.214 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gerektiğinde davet edici olma özellikleri.215 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri Tablo İlgili meslek sahiplerine göre park bitkilerinin sirkülasyonu yönlendirici özellikleri..217 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre park bitkilerinin manzara güzelleştirmeleri 218 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gerekli görünümleri perdelemeleri.219 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özellikleri Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin doğal görünme düzeyleri 221 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu. 222 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin huzur verme düzeyleri 223 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri xi

13 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri..225 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parkta en beğenilen bitkiler Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin parkta mekan oluşturabilmeleri..227 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin yapılan tasarımları kuvvetlendirebilme düzeyi 228 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin parktaki mekan ve objeleri birbirine bağlayabilmesi..229 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin manzarayı çerçevelemeleri. 230 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin, dikkati gerekli bir yere yönlendirmesi..231 Tablo İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin iklim ve gürültü kontrolünü gerçekleştirebilmeleri.232 Tablo İlgili meslek sahipleri tarafından, park için ek olarak değişik bir bitki düzenin düşünülmesi..233 Tablo Kullanıcı ve ilgili meslek sahiplerinin, park bitkisel tasarımıyla ilgili değerlendirmelerinin aritmetik ortalama ve standart sapmaları xii

14 ŞEKİL LİSTESİ Sayfa no Şekil 2.1. : Değişik bitki formları...6 Şekil 2.2. : Oluşturulan düz ve eğrisel hatlara birer örnek. 9 Şekil 2.3. : Bitkilerle oluşturulan bir dizi.10 Şekil 2.4. : Bitkilerle oluşturulan,; diz, bel ve omuz boyu sınırlayıcı bariyer ve alçak duvarlar 11 Şekil 2.5. : Bitklerle oluşturulan perde ve duvarlar..12 Şekil 2.6. : Bitkilerle oluşturulan bir duvar..12 Şekil 2.7. : Açık alanda, geniş tepeli ve boylu bir ağaçla oluşturulan çatı...13 Şekil 2.8. : Bitkilerle oluşturulan zemin kaplaması, duvar ve tavanın şematik gösterimleri...14 Şekil 2.9. : Alanların tanımlanması, ayrıştırılması ve ayrıştırılması örneği.16 Şekil : Bitkilerle bir binanın insan ölçeğine yaklaştırılması..16 Şekil : Bitkilerle duvar ve tavan etkisi oluşturularak, bir dış mekanın tanımlanışı..17 Şekil : Bitkilerle topoğrafik değişimlerin gösterilmesine bir örnek..17 Şekil : Bitki gruplaroıyla uygun arka fon oluşturularak bir objenin ön plana çıkarılması 17 Şekil : Var olan bir yol kademelenmesinin, kenarlarına yapılan farklı ağaçlandırmalarla kademelenmenin daha belirginleştirilip tipte kuvvetlendirilmesi.19 Şekil : İki yapının çalılarla birbirine bağlanması..20 Şekil : İki farklı türde bitkinin, daha farklı bir başka türde bitkiyle bağlanması.20 Şekil : Ağaç ve çalılarla görsel kontrol ve perdeleme sağlanması 21 Şekil : Ağaç ve çalılarla, servis alanı, otopark, çöp kutusu, elektrik direği gibi doğrudan görülmesi istenmeyen obje ve alanların perdelenmesi...22 Şekil : Bitkilerle yer yer açıklık ve kapalılık oluşturularak görüntü veya manzara kontrolünün gerçekleştirilmesi...22 Şekil : Değişik yapıdaki ağaç dizileriyle bir binanın tamamlanması 23 Şekil : Çalıların çit biçiminde yan yana getirlmesiyle bir kullanım alanının sınırlandırılması...24 Şekil : Ağaç ve çalılar vasıtasıyla, değişik fonksiyon alanlarının farklı derecelerde sınırlandırılması 25 Şekil : Değişik mekanların, farklı bitkilerle kuşatılmaları 26 Şekil : Bir çocuk oyun alanının çalı ve ağaçlarla çevrelenişi 26 Şekil : Bir parktaki çocuk oyun alanının, ağaç ve çalılarla çevrelenmesinin bir kısmından görünüş 27 Şekil : Bir alanın ağaç sıraları vasıtasıyla ikiye bölünmesi..28 xiii

15 Şekil : Ağaçların konumlandırılmasıyla, bir oturma mekanına davete yardım edilmesi.29 Şekil : Ağaç dizileriyle bir ana yola bağlanan tali yola davet etme..29 Şekil : Bitkilerle oluşturulan düz hatlarla, bir objeye, bir alana dikkatin çekilmesi ve davet etme...30 Şekil : Oluşturulan bitki dizileri ve bunlarla yapılan çevrelemelerle sirkülasyonun yönlendirilmesi...31 Şekil : Çalı çitleri ve ağaçlarla, sirkülasyonun bir yapıya yönlendirilmesi..31 Şekil : Bitkilerle meydana getirilen biçimsel ani değişiklik ve zıtlıkların vurguyu oluşturması..32 Şekil : Bir manzaranın, ağaçlar vasıtasıyla çerçevelenmesi..33 Şekil : Dikkatin ve sirkülasyonun ağaç sıralarıyla bir alana ya da yapıya yönlendirilmesi.34 Şekil :Bitki dizisinin formunda ani bir değişiklik oluşturan ve dikkat çekme özellikleri bulunan sütun biçimindeki ağaçlarla vurgu yapılarak dikkatin yönlendirilmesi..35 Şekil : Ağaç ve çalıların kademeler biçiminde kullanılarak, mevcut ölçeği insan ölçeğine yaklaştırma..36 Şekil 2.37 : Sütun formlu ağaçlar, bazı durumlarda simgeleme görevini görevini üstlenebilirler 37 Şekil : Bir parktaki tabelanın etrafına koyulan çiçeklik, saksılar ve içindeki çiçeklerle oluşturulan ilginç bir detay.38 Şekil : Geniş tepeli bir ağaçla gölgeleme fonksiyonunun Sağlanması ve dinlenme işlevi için daha konforlu bir ortam meydana getirmesi...39 Şekil : Bitkilerle yapılan duvar, perde ve çitlerle, tanımsız boşlukların daha tanımlı hale getirilmeleri 41 Şekil : Ağaç, çalı, yerörtücü ve çim türü bitkilerin; duvar, çatı ve zemin kaplama elemanları olabilme özellikleriyle dış mekan meydana getirmeleri...41 Şekil : Çevreleme-kuşatma yapılarak, mekan algısının bitkilerle güçlendirilmesi ve negatif mekanların, pozitif mekanlara dönüştürmeye yardım edilmesi..43 Şekil : Çalı gruplarının, zaten var olan duvar algısını güçlendirerek dış mekan tanımlanmasına katkıda bulunmaları 43 Şekil : Çalı çitleriyle duvar etkisi meydana getirilerek, mekanın tanımlanmasına katkı sağlanması..44 Şekil : Geniş tepeli, boylu ağaçlarla çatı elemanı oluşturularak dış mekanın düşey boyutta da belirlenmesi...44 Şekil : Bir pramidal ağaç ve bir çalının soliter olarak kullanımı..46 Şekil : Monotip bitkilendirmeyle yapılan çalı çiti biçiminde bitkilendirme..47 Şekil : Grup şeklinde bitkilendirmeye örnek olarak bir plan ve görünüş..48 Şekil : Ağaç ve çalıların, çalı kitleleri biçimşinde kullanılmasına örnek olarak bir plan ve görünüş...48 xiv

16 Şekil : Çalıların, çalı kitlesi biçiminde bitkilendirmesine örnek olarak bir plan ve görünüş..49 Şekil 3.2. : Parkta yer alan bir oturma-dinlenme alanına bitkiler vasıtasıyla kuşatma-çevreleme yapılarak mekan algısının güçlendirilmesi..56 Şekil 3.3. : Bir çocuk oyun alanının genel bitkilendirme planı..59 Şekil 3.4. : Otoparkta genel ağaçlandırma düzeninin gösterimi...63 Şekil 3.5. : Karayoları çevresinde yapılacak bitkilendirmeyle gürültü kontrolünün sağlanması...65 Şekil 4.1. : Bursa Soğanlı Botanik Parkı nın, Bursa kent bütünündeki yeri..70 Şekil 4.2. : Bursa Soğanlı Botanik Parkı nın genel şematik planı..72 Şekil 4.3. : Bursa Soğanlı Botanik Parkı bitkilendirme düzeninin genel görünümü.76 Şekil 4.4. : Parktaki tepelere farklı niteliklerde bitkilendirme yapılarak ve sıralı ağaçlarla desteklenerek tasarımın kuvvetlendirilmesi.79 Şekil 4.5. : Parktaki farklı işlevdeki yollara, farklı nitelikte bitkilendirme yapılarak tasarımın kuvvetlendirilmesi 79 Şekil 4.6. : Parktaki büfenin önünde yer verilen çalı ve ağaçların, büfenin açık alanıyla önünden geçen yol arasında, kapı etkisi de oluşturarak bir bağlantı kurmaları 81 Şekil 4.7. : Parktaki iki farklı ağaç türünün, çalılar yardımıyla birbirine bağlanması...81 Şekil 4.8. : Parkta yer alan otantik Bursa evlerinin ön kısmında, ağaç ve çalılarla yapılan yer yer görsel açma ve kapatmalar Şekil 4.9. : Parktaki büfenin yan tarafında ibreli ağaçlarla yapılan kısmi görsel perdeleme...83 Şekil : WC lerin ön kısmında, ibreli bitkilerle yapılan görsel kapatma 84 Şekil : Parktaki otantik Bursa evlerinin önünde bulunan sert zeminli terasta, saksılı çiçeklerle yapılmak istenen bir uyumlaştırma 85 Şekil : Meydandaki aydınlatmanın etrafında bitkilerle yapılan uyumlaştırma..85 Şekil : Parkta oluşturulan yapay tepeciklerin üzerinde yer verilen piramidal formlu ibreli ağaçla vasıtasıyla bu tasarımın tamamlanması...86 Şekil : Parktaki kaya bahçesinde meydana getirilen tepeciklerde, sütun ve piramidal formlu ibreli ağaçların kullanımıyla tasarımın bir ölçüde tamamlanması 87 Şekil : Otantik Bursa evleri etrafındaki alanda, çalı dizileriyle yapılan sınırlama 88 Şekil : Parktaki iki farklı alan arasında, çalı kitleleri ve ağaçlar yardımıyla yapılan bir sınırlama örneği...88 Şekil : Parktaki pastanenin arka tarafındaki terasta, duvarla yapılan sınırlamanın etkisinin, çalı dizileriyle desteklenerek arttırılması.89 Şekil : Çocuk oyun alanın etrafında yer alan ağaçların bu alanı çevreleyip kuşatması..90 Şekil : Oturma alanının etrafında yer verilen sarkık formlu ağaçların, bu alanı çevreleyip kuşatmaları. 91 Şekil : Büyük gölet etrafındaki yol kenarlarında dizili olan ağaçların, söz konusu alanı çevreleyip kuşatmaları 91 xv

17 Şekil : Çalı kitleleri yardımıyla parktaki bir alanın bölünmesi.92 Şekil : Oluşturulan bir çalı sırasıyla bir alanın bölünerek kısımlara ayrılması. 93 Şekil : Park girişinde, ışınsal çiçek parterleriyle parka davet edişin sağlanması..94 Şekil : Çiçek ve çalı kitleleriyle, park içindeki bir mekana davet etme 94 Şekil : Otantik Bursa evlerinin çevresinde, çalı kitleleri vasıtasıyla, yaya hareketlerini yönlendirilmesine katkıda bulunulması 95 Şekil : Otantik Bursa evlerinin, etrafında çalı sıralarıyla, yaya sirkülasyonunun kısmi olarak yönlendirilmesine katkıda bulunulması 96 Şekil : Otantik Bursa evlerinin önünde, mavimsi renkli piramidal formlu ibreli ağaçların etkisiyle ve ani form değişikliğiyle bu evlerin vurgulanması.97 Şekil : Yönetim binasının çevresinde, sütun ve piramidal formlu ve aynı zamanda farklı renkteki ağaçlarla yapılan vurgulama..97 Şekil : Osmangazi girişinin piramidal formlu ibreli ağaçlarla vurgulanması..98 Şekil : Parkta, diğer tepeciklerde olduğu gibi, kaya bahçesinde bulunan tepeciğin piramidal formlu ibreli ağaçlarla ve farklı çalı gruplarıyla vurgulanması...98 Şekil : Farklı renkteki iki ağacın, yolun her iki tarafında konumlandırılarak, kapı etkisinin meydana getirilmesiyle bir çeşit vurgunun yapılması 99 Şekil : Parktaki büyük göletin etrafında, ağaç ve çalılar yardımıyla, manzaranın çerçeve içine alınması ve bu görünümün daha belirgin hale getirilmesi 100 Şekil : Partaki büyük gölet çevresinde, belirli mesafe aralığında yer verilen, aynı türdeki iki ağaç yardımıyla, manzaranın çerçeve içine alınması..101 Şekil : Parktaki küçük göletlerin ertrafında yer verilen sarkık formlu ağaçlarla izleyicinin dikkatinin suya doğru yönlendirilmesi 102 Şekil : Parktaki otantik Bursa evleri etrafında yer verilen çiçekler ve değişik renkteki çalılarla, dikkatin bu evlere doğru yönlendirilmesi.103 Şekil : Parktaki otantik Bursa evlerinin restaurant olarak kullanılanın önünde yer verilen çiçek ve çalı sıralarıyla dikkatin buraya yönlendirilmesi 103 Şekil : Parkta, çiçek topluluklarıyla oluşturulan ilginç bir detay 105 Şekil : Parkta, farklı çiçeklerle yapılan kompozisyonla oluşturulan ilginç detay Şekil : Parktaki çiçeklerin ağaçlarla kullanımıyla oluşturulan ilginç bir detay Şekil : Parktaki oturma birimlerinin ağaçlarla gölgelendirilmesi 108 Şekil : Parktaki bir oturma birimine geniş tepeli bir ağaçla gölge sağlanması 108 Şekil : Parktaki oturama birimlerine, ağaçlarla, gereken gölgenin sağlanması.109 xvi

18 Şekil : Parkın sınırında yer verilen çalı ve ağaç dizilerinin, karayolu gürültüsü etkisini azaltarak fiziksel çevre kontrolüne yardımcı olmaları 111 Şekil : Parkın sınıra yakın kesimlerde konumlandırılan çalı ve ağaç dizilerinin, karayolu gürültüsünü azaltıp, kısmi fiziksel çevre kontrolü sağlamaları.111 Şekil : Parkın sınırında yer verilen çalı ve ağaç dizilerinin, karayolu gürültüsü etkisini azaltarak fiziksel çevre kontrolüne yardımcı olmaları.112 Şekil : Park girişi yanında, parkla otoparkı arasındaki sınırda yer verilen çalı ve ağaç dizileriyle, otopark gürültüsünün kısmen de olsa azaltılması Şekil : Bilhassa parktaki oturma birimlerinde, ağaçların gölge sağlamasıyla, ısı denetimi sağlayarak, fiziksel çevre kontrolünü gerçekleştirmeleri..113 Şekil : Parkta, bitkisel tasarımın değerlendirilmesi sonucu oluşan alt bölgeler Şekil : Parkın bitkisel tasarımının bir kısmından bir görünüm 116 Şekil : Parkın bitkisel tasarımının bir bölümünden bir başka görünüm..116 Şekil : Parktaki çocuk oyun alanlarının etrafını çevreleyen ağaçların, bu alanın tanımlanmasına yardımcı olarak, dış mekan algısının oluşmasına katkı sağlaması Şekil : Oturma ve dinlenme alanının etrafında yer verilen sarkık formlu ağaçlarla bu alanın daha etkin tamınlalarak burada bir dış mekanın oluşturulması..118 Şekil : Parktaki büyük gölet etrafındaki bitkisel tasarımdan genel bir görünüm.119 Şekil : Büyük göletin etrafındaki bitki düzeninden bir görünüm 120 Şekil : Büyük göletin etrafındaki bitkilendirmeden başka bir görünüm.120 Şekil : Parktaki ülke bahçeklerinden olan japon bahçesinden bir görünüm Şekil : Parktaki ülke bahçelerinden olan İngiliz bahçesinden bir görünüm Şekil : Parktaki diğer ülke bahçesi olan Fransız bahçesinden bir görünüm Şekil : Parktaki gül bahçesinden bir görünüm.124 Şekil : Partaki Rhododendron-Azalea bahçesinde sergilenen güller Şekil : Parktaki kaya bahçesinden bir görünüm..126 Şekil : Değişik renkteki bitkilerin sergilendiği renk bahçesinden bir görünüm Şekil : Parktaki kokulu bitkiler bahçesinden bir görünüm..128 Şekil : Parktaki şekilli bitkiler gösterim alanından bir görünüm.129 Şekil : Parktaki ibreli bitkiler gösterim alanından bir görünüm..130 Şekil : Parkta, kuğu bahçesi olarak anılan küçük göletlerden bir görünüm Şekil : Parkta, tema bahçeleri yakınındaki küçük göletlerden başka bir görünüm Şekil : Parkta bulunan Meşe-Akçağaç gösterim alanından bir görünüm 133 xvii

19 Şekil : Parkta yer alan meyve ağaçları gösterim alanından bir görünüm 134 Şekil : Parktaki Dut ağaçları gösterim alanından bir görüntü.135 Şekil : Parkta yer alan bir çocuk oyun alanı ve bunun bitki düzeni 136 Şekil : Parktaki çocuk oyun alanı ve onun bitkisel tasarımından bir görünüm Şekil : Parktaki bir oturma ve dinlenme alanından bitkilendirme örneği 138 Şekil : Parktaki bir oturma ve dinlenme alanının ve bunun bitkilendirmesinin görünümü Şekil : Üzeri açık bırakılarak gölgelendirme yapılmayan oturma birimine örnek..139 Şekil : Parka girişlerden biri olan Soğanlı girişinin park tarafından bir görünüm..140 Şekil : Parkın Çukurca girişinin dış kısmının görünümü 141 Şekil : Parkın Çukurca girişinin parka göre iç kısmının görünümü 141 Şekil : Parkın Osmangazi girişinin, parka göre dış kısmından bir görünüm Şekil : Parkın Osmangazi girişinin parka göre iç tarafından görünümü.143 Şekil : Parktaki otantik Bursa evlerinin restaurant olarak kullanılanının ön tarafındaki bitkilendirmeden bir görünüm..144 Şekil : Otantik Bursa evlerinin otel kullanımına sahip olanının bahçe bitkilendirmesinin görünümü 145 Şekil : Parktaki masa tenisi alanı ve burasının bitkilendirmesi Şekil : Model araç pistinin ve çevresindeki bitki düzeninin görünümü..147 Şekil : Şekil Parktaki Çukurca girişine yakın olan büfeden bir görünüm Şekil : Parkın Soğanlı girişine daha yakın olan büfenin çevresinden bir görünüm Şekil : Parktaki pastanenin çevresinin görünümü Şekil : Parktaki bir WC nin ön tarafının yoldan görünümü.151 Şekil : Parktaki başka bir WC nin ön kısmının yoldan görünümü..151 Şekil : Parkın yönetim binasını ve çevresinin önünden geçen yoldan görünümü. 152 Şekil : Parktaki ana yaya yollarından birisi olan, parkın Soğanlı ve Çukurca girişlerini bağlayan ve Ihlamurlu yol adı verilen yolun görünümü Şekil : Parktaki tali bir yaya yolundan ve bitki düzeninden görünüm 154 Şekil : Parktaki başka bir tali yaya yolunun ve çevresinin görünümü 155 Şekil : Parkın bisiklet yolu ve etrafındaki bitkilendirme.156 Şekil : Parkın bisiklet yolu ve çevresinden bir görünüm.156 Şekil : Koşu parkuru ve çevresinden bir bölüm. Ağaçlar ve çalılar bu parkura yer yer yaklaşıp uzaklaşmaktadırlar..156 Şekil : Koşu parkuru ve çevresinden bir bölüm. Bu yol etrafında, bitkisel açıdan yer yer açıklık ve kapalılıklar bulunmaktadır..158 Şekil : Parktaki bir otopark ve bitkilendirmesinin bir bölümü 159 Şekil : Parktaki bir otopark ve bitkilendirmesinin bir bölümü 160 Şekil : Kullanıcıların cinsiyetleri Şekil : Kullanıcıların yaşları..164 xviii

20 Şekil : Kullanıcıların medeni durumu Şekil : Kullanıcıların eğitim durumu 166 Şekil : Kullanıcıların oturdukları yer 167 Şekil : Kullanıcıların meslekleri 168 Şekil : Kullanıcıların aylık gelirleri..169 Şekil : Kullanıcıların parkı kullanma amaçları.171 Şekil : Kullanıcıların bu parkı seçim nedenleri 172 Şekil : Kullanıcıların parka geliş sıklıkları Şekil : Kullanıcıların çoğunlukla parka geldikleri mevsim..174 Şekil : Kullanıcıların parka çoğunlukla geldikleri günler 175 Şekil : Kullanıcıların, parkın fonksiyon yeterliliğine ilişkin değerlendirmeleri 176 Şekil : Parktaki Kullanıcılara göre parkın en beğenilen yönleri..179 Şekil : Kullanıcıların bitki miktarı yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri 181 Şekil : Kullanıcıların, parktaki bitkilerin görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri 182 Şekil : Kullanıcıların bitkilerin işlevsel olabilme düzeylerine ilişkin görüşleri.183 Şekil : Kullanıcıların bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri 184 Şekil : Kullanıcılara göre bitkilerin birbirlerini tamamlama durumları Şekil : Kullanıcılar göre bitkilerin alanları gereğince sınırlama özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bitkilerin alanların etrafını gereğince çevreleyip kuşatabilme özellikleri.187 Şekil : Kullanıcılara göre bitkileri gerektiğinde davet edici olma özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri 189 Şekil : Kullanıcılara göre park bitkilerinin sirkülasyonu yönlendirici özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre park bitkilerinin manzara güzelleştirme özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bitkilerin istenmeyen görüntüleri perdeleme özelliği.192 Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özellikleri 193 Şekil : Kullanıcılara göre bitkilerin doğal görünme düzeyleri..194 Şekil : Kullanıcılara ggöre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin huzur verebilme düzeyleri..196 Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bitkilerin coşku verme düzeyleri 198 Şekil : Kullanıcılar tarafından parkta en beğenilen bitkiler Şekil : Konuyla ilgili meslek sahiplerinin cinsiyetleri..201 Şekil : Konuyla ilgili meslek sahiplerinin yaşları..202 Şekil : Konuyla ilgili kişilerin meslekleri..203 Şekil : İlgili möeslek sahiplerinin parkın fonksiyon yeterliliğine ilişkin görüşleri..204 xix

21 Şekil : İlgili meslek sahiplerince parkta eksikliği duyulan fonksiyon ve aktiviteler..205 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre, parkın en beğenilen yönleri Şekil : İlgili meslek sahiplerinin parktaki bitki miktarının yeterliliği hakkındaki değerlendirmeleri 208 Şekil : İlgili meslek sahiplerinin parktaki bitkilerin görünümleri hakkındaki değerlendirmeleri 209 Şekil : İlgili meslek sahiplerinin bitkilerin işlevsellik düzeyiyle ilgili görüşleri 210 Şekil : İlgili meslek sahiplerinin bitkilerin dikim yerleri hakkındaki değerlendirmeleri Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin birbirlerini tamamlama özellikleri 212 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gereken alanları sınırlayabilmesi..213 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin alanları gereğince çevreleyerek kuşatabilme düzeyleri Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gerektiğinde davet edici olma özellikleri..215 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin mekanları vurgulama düzeyleri. 216 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre park bitkilerinin sirkülasyonu yönlendirici özellikleri Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre park bitkilerinin manzara güzelleştirmeleri.218 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin gerekli görünümleri perdelemeleri..219 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin gölge sağlayabilme özellikleri Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin doğal görünme düzeyleri.221 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin çeşitlilik durumu Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin huzur verme düzeyleri 223 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri 224 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin ferahlık verme özellikleri 225 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parkta en beğenilen bitkiler 226 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin parkta mekan oluşturabilmeleri 227 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin yapılan tasarımları kuvvetlendirebilme düzeyi.228 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre bitkilerin parktaki mekan ve objeleri birbirine bağlayabilmesi xx

22 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin manzarayı çerçevelemeleri..230 Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin, dikkati gerekli bir yere yönlendirmesi Şekil : İlgili meslek sahiplerine göre parktaki bitkilerin iklim ve gürültü kontrolünü gerçekleştirebilmeleri..232 Şekil : İlgili meslek sahipleri tarafından, park için ek olarak değişik bir bitki düzenin düşünülmesi 233 Şekil : Kullanıcı ve ilgili meslek sahiplerinin, parkın bitkisel tasarımına ilişkin yaptıkları değerlendirmelerin ortalama değerleri ve karşılaştırmaları..242 xxi

23 BURSA SOĞANLI BOTANİK PARKI NIN BİTKİSEL TASARIMININ DEĞERLENDİRMESİ ÖZET Bu tez çalışmasında; peyzaj düzenlemelerinin önemli bir parçasını oluşturan bitkilendirme ve bitkisel tasarım konularıyla birlikte, Bursa Soğanlı Botanik Parkının bitkisel tasarım uygulamalarının değerlendirilmesi ana tema olarak alınmıştır. Bu konunun seçiminde iki adet problem etkili olmuştur. Bunlardan birincisi; ülkemizde bitkisel tasarım konusuna detay olarak, tasarımın bütününden kopuk, çoğunlukla da süs amaçlı bakılmaktadır. Bu nedenle de, bitkilendirmeler çoğunlukla, tasarım bütünüyle ilişkisiz ve başarısızdır. İkincisi ise; sözkonusu bitkisel tasarım ilkelerinin uygulandığı bir park ve bunun bitkisel tasarımının olumlu düzeyde algılanıp algılanmadığının bilinmemesidir. Araştırmada; Bursa Soğanlı Botanik Parkı nın bitkisel tasarımının, park kullanıcıları tarafından ne şekilde algılandığının belirlenmesi ve değerlendirilmesi, bu değerlendirmelerin kullanıcılar ve konuyla ilgili meslek sahiplerine göre değişip değişmediğinin anlaşılması, bitkisel tasarım kriterlerinin gerçekleştirildiği bir parkta, bu parkın bitkisel tasarımının kullanıcılar tarafından olumlu düzeyde algılanıp algılanmadığının tespit edilmesi ve parkların beğeni düzeyinde bitkisel tasarımın rolünün saptanması amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında, öncelikle, giriş yapıldıktan sonra, bitkilerin tasarımla ilgili özellikleri ve tasarımda üstlenebileği roller, bitkisel tasarım ilkeleri ve kriterleri olarak ortaya konmuştur. Daha sonra, bu kriterlerin park alanlarına ve park alanlarındaki bazı alt mekanlara uygulanmalarından ve bu mekanlardaki genel bitkilendirme ilkelerinden bahsedilmiştir. Bütün bunlardan sonra, alansal araştırma çerçevesinde, Bursa Soğanlı Botanik Parkı nın bitkisel tasarım irdelemesi, bitkisel tasarım kriterleri, park geneli ve park içindeki alt mekanlar temelinde yapılmıştır. Bundan sonra, kullanıcıların ve tez konusuyla ilgili meslek sahiplerinin görüşleri, düşünceleri anketler aracılığıyla alınarak, parkın bitkisel tasarımın hakkında değerlendirmeler yapılmış ve bazı sonuçlara varılmıştır. Tezde yer alan bölümleri tek tek özetleyecek olursak; 1. bölümde kısaca bir giriş yapılmış, bu konunun neden seçildiği, araştırmada hangi yolların, neden izleneceği ve tezin amacı belirtilmiştir. 2. bölümde; bitkisel tasarım konusuna girişler yapılmakta, bitkisel tasarımın mentalitesi anlatılmaya çalışılmıştır. Bu bölüm içerisinde; bitkilerin genelde hangi şartlar gözetilerek kullanılacağı, mekan oluşturulması ve algılanmasında bitkilerin önemi ve hangi ilkelere dikkat edileceği konularına değinilerek, bitkisel tasarım öğeleri, bitkisel tasarımın özellikleri, bitkilerin tasarım elemanı olarak kullanılması, bitkilerim mimari ve estetik potansiyelleri, bitkilendirme çeşitleri ve bitkilerin mekan tasarımında kullanılması kavramlarına değinilmiştir. Bu çerçevede de; bitkilerin, xxii

24 tasarımda üstlenebileceği görevler tek tek açıklanarak şekillerle anlatılmıştır. Bunların yanında bitkilendirme çaşitlerinden de bahsedilmiştir. Böylelikle, bu bölümde, alansal araştırma için kriterler belirlenmiştir. 3. bölümde; bir önceki bölümde bahsedilen bitkisel tasarım ilkelerinin park alanlarına ve bu alanlardaki bazı alt mekanlara uygulanmaları anlatılmaktadır. Bu bölüm kapsamında; parklardaki genel bitkisel tasarım ilkeleri, parklarda yer alan mekanlar olarak, çocuk oyun alanları, yaya yolları ve otoparklardaki bitkilendirme esasları ve bitkilerin iklim ve gürültü kontrolü sağlamada kullanımları açıklanmıştır. Bursa Soğanlı Botanik Parkı nda da bu sayılan alt mekanlar bulunmaktadır. 4. Bölüm olan alansal araştırma bölümünde; öncelikle, Bursa Soğanlı Botanik parkı nın konumuna, genel kullanımına ve bitkilendirmesine değinilmiştir. Bunlardan sonra, parkta kullanılan bitkilerin ekolojik istekleri saptanarak park alanına uygun olup olmadıkları belirtilmeye çalışılmıştır. Bu bölümün bir alt başlığı olarak, park alanının tamamı, önceki bölümde belirtilen bitkisel tasarım kriterleri esas alınarak incelenmiş ve haritalar üzerinde de gösterilerek tespitler yapılmıştır. Park alanı alt mekanlara ayrılarak, bu alt mekanlar tek tek, bitki türlerine de değinilerek, bitkisel tasarım açısından irdelenmiştir. Araştırma başında 5 hipotez belirlenmiştir. Bunlar: 1. Bitkisel tasarım kriterlerinin çoğunun uygulandığı bir parktaki bitkisel tasarım görsel düzeyde olumlu algılanacaktır. 2. Bitkisel tasarım kriterlerine göre gerçekleştirilmiş bir bitkilendirmeye sahip bir park, genel olarak kullanıcılarda hoşnutluk yaratmaktadır. 3. Parkın kullanıcılarca olumlu algılanmasında, bitkisel tasarımın etkisi önemli düzeydedir. 4. Bitkisel tasarım kriterlerine göre gerçekleştirilmiş bir bitkilendirmeye sahip bir parkta, bu kriterler kullanıcılar tarafından algılanabilmektedir. 5. Algılama ve değerlendirmede, bitkisel tasarım konusuyla ilgili meslek sahipleri ve kullanıcılar arasında farklılıkların oluşması mümkündür. Bundan sonra, parkın bitkisel tasarımının değerlendirilmesi amacıyla, parkın kullanıcıları ve konuyla ilgili meslek sahipleriyle yapılan yüzyüze anketlerin sonuçları açıklanmış ve bunların ayrı yarı yorumları yapılmıştır. Bu değerlendirmeler, 5 li Likert sıkalası dahilinde ifade edilmeye çalışılmış, bunların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Bunlardan sonra da, kullanıcılarla ilgili meslek sahiplerinin, parkın bitkisel tasarımına ilişkin değerlendirmeler birbirleriyle karşılaştırılmış ve bazı ara çıkarımlar elde edilmiştir. 5. Bölüm olan sonuç ve öneriler bölümünde ise; literatür incelemelerinden sonra yapılan alansal araştırmalar ışığında, parkı kullananların sosyo-demografik özellikleriyle, parkın genel kullanımıyla, parkın bitkisel tasarımıyla ve nihayet konuyla ilgili varılan genel sonuçlar anlatılmış ve bazı öneriler getirilmiştir. Sonuç olarak; Bitkisel tasarım kriterlerinin çoğunluğunun uygulandığı Bursa Soğanlı Botanik Parkı nın bitkisel tasarım uygulaması,, kullanıcı ve konuyla ilgili meslek sahiplerince başarılı bulunmuştur. Bu parkın bitkisel tasarımının, parkın beğeni düzeyini ciddi biçimde olumlu yönde etkilediği ve parkın en önemli tercih edilme sebeplerinden birisi olduğu belirlenmiştir. Kullanıcılarla, konuyla ilgili meslek sahiplerinin, parkın bitkisel tasarımı hakkındaki değerlendirmeleri birbirine oldukça benzemektedir. Bu konuda araştırma yapma amacıyla kullanıcıların görüşlerine baş xxiii

25 vurulmasının uygun olacağı ortaya çıkmıştır. Araştırma başında ortaya konulan beş hipotezden dördü doğrulanmış birisi doğrulanmamıştır. xxiv

26 SUMMARY ASSESSMENT OF BURSA SOĞANLI BOTANİCAL PARK S PLANTİNG DESİNG In this thesis survey; planting technics, planting design and assessment of Bursa Soğanlı Botanical Park s planting design application is main subject regard as planting design is one of the basic parts of landscape design. Two problems influenced choice of these subjects. One of these problems is; in our country, planting design subject is seen as a detail and an ornament that is apart from landscape design unity. Thus, planting are not generally connected with design and succeed. The second problem is; a park that many planting design principles are applied in it, is perceived as positively or not is unknown. In this survey, determination of users perception and users assessments about park s planting design, ascertain differences between users and professionals for this assessment, find out that perception of a park planting design which many planting design criteria are applied in it and determination of planting design influences for a park s pleasure level, are aimed. In this thesis concept, after introduction, design features of plants and functions of plants in design unity as planting design criteria were explained. Than general park planting design principles and some planting design criteria for some park s subspaces were described. And than in survey concept, Bursa Soğanlı Botanical Park s planting design scrutiny, regard as planting design criteria, park unity and subspaces of the park, were realised. After these, evaluations of Bursa Soğanlı Botanical Park s planting design and obtain some results were determined by users and professionals questionnaires. If we explain the parts of thesis: In the first chapter: reasons of this topic choice, methods of thesis and thesis survey aim were explained. Thesis begins with this part by short knowledge. In the second chapter: there are introductions for planting design subject specifically. Mentality of planting design was tried to explain. In this part; how the plants used in landscape design, importance of plants in exterior space and strengthen perception of exterior space, which are important subtitles in this topic, were explained. Planting design elements, characteristics of planting design, plants use as design elements, architectural and aesthetic potential of plants and use of plants in exterior space design were described in details. In this concept, functions of plants in a space design were explained one by one with their figures as planting design criteria. In addition to this, plantation kinds were also described. Thus; some planting criteria for park research were determined. xxv

27 İn the third chapter, planting design criteria applications which are mentioned previous chapter were explained for parks and some parks sub species. In this chapter concept, general planting design principles for parks and as park spaces; for playgrounds, pedestrian ways and carparks were described. Just as, Bursa Soğanlı Botanical Park consist of these subspaces. Use of plants for noise and climatic control were explained. In the fourth chapter as spacing research chapter: firstly, general location, function and planting of Bursa Soğanlı Botanical Park have been defined. Than, ecological needs of plants and applications of these plants for this park have been scrutinised. As a subtitle of this chapter, all parks has examined in terms of planting design criteria and this examination has showed on a map. Than, subspaces of this park, like playgrounds, cycle way etc., have been explained regard as planting design with plant species. At the beginning of the survey, 5 hypothesis have been determined. These are; 1. A park s planting design, which many of the planting design criteria have been applied for it, is perceived affirmatively as visual effect. 2. If a park has got a planting design, which realised regard as planting design criteria, it gives pleasure to users. 3. Planting design influence is important to positive perception of a park. 4. If a park has got a planting design, which realised regard as planting design criteria, these criteria in this park can be perceived truly by users. 5. There are perception and assessment differences between park users and professionals. Than, results of questionnaires that applied to users and professionals have been explained and interpreted one by one. These results and assessments have been described in concept of 5 Likert scale and their arithmetic means and standard deviations have been calculated. Than park users and professionals evaluations, about park s planting design, have been compared and some results have been obtained. In the fifth chapter as a last and conclusion chapter: in concept of spacing examination which have done after resource scan, provided results, about park s users social-demographic features, park general functions, park s planting design and finally parks as general, have been explained. Some aspects have been suggested. In conclusion; Bursa Soğanlı Botanical Park s planting design which many design criteria have been applied in it, have been assessed as succeed by users and professionals. This park s planting design influences pleasure level of this park positively and the park s planting design are one of the most important reasons for using this park. Assessments of users and professionals are almost similar to each other. Users evaluations are appropriate method for a survey about planting design subject. Finally, 4 hypothesis of 5 hypothesis, which had been mentioned at the beginning of the survey, have been supported. 1 hypothesis has not been supported. xxvi