Dünyada tütün kontrolü deneyimi, WHO önerileri. Dr. Toker Ergüder Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Girişimi)

Transkript

1 Dünyada tütün kontrolü deneyimi, WHO önerileri Dr. Toker Ergüder Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Girişimi) Dünya Johns Sağlık Hopkins Örgütü, Bloomberg Ulusal School Tütün of Kontrol Public Health Programı (Bloomberg Girişimi)

2 Sigara Kullanımını Azaltmak için Bloomberg Girişimi Dr. Toker ERGÜDER Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Girişimi)

3 Sigara Kullanımı Dünyanın En Önemli Ölüm Nedenidir Ölümler yıl/milyon Sigara AIDS Tüberküloz Eğer gerekli önlemler alınmazsa sigara kullanımına bağlı ölümler iki katına çıkarak bu yüzyılda 1 milyar kişiye ulaşacaktır.

4 Diğer hastalıklarla karşılaştırıldığında sigara ile mücadeleye çok az para ayrılmaktadır. $20 Fon miktarı, 2007 (tüm kaynaklar, $ milyar) 5 Küresel Fonlar ($ Milyar) $15 $10 $5 Yıllık Ölümler Yıllık Ölümler (milyon) $0 AIDS TB Sıtma Tütün World 2008 Health Dünya Sağlık Organization Örgütü, Ulusal Tütün Kontrol Programı (Bloomberg Girişimi) 0

5 Hibe Yardım $125 milyon iki yıllığına (M. Bloomberg) Düşük ve orta gelirli ülkelere yönelik Dünya genelinde sigara içenlerin 2/3 ünün yaşadığı 15 ülkede uygulanacaktır: Çin, Hindistan, Endonezya, Rusya, Bangladeş, Brezilya, Meksika, Türkiye, Pakistan, Mısır, Ukrayna, Filipinler, Tayland, Vietnam ve Polonya.

6 375 milyon USD

7 5 Ortak Kuruluş Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) Campaign for Tobacco Free Kids Centers for Disease Control and Prevention Foundation Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health World Lung Foundation (UNION)

8 Bloomberg Girişimi (Türkiye) 1. Ulusal Tütün Kontrolü Program Sorumlusu, Surveyans Sorumlusu; idari asistan 2. Ulusal Tütün Kontrol Eylem Planı (teknik ve finansal destek) 3. İrlanda çalışma gezisi yasa çalışmalarına destek 5. Medya kampanyası ve web destegi

9 Bloomberg Girişimi (Türkiye) 6. Ülke Tütün Kontrol Raporu 7. Sağlık Çalışanları Anketi (5600 kişi) 8. Tütün Ekonomisi Çalışması 9. Milletvekili Calışması 10. Gazeteci egitimleri 11. Dünya Sigarasız Günü 12. MPOWER Tercümesi (23 Aralık 2008)

10 Bloomberg Girişimi (Türkiye) il LOT kalite ( hane) 14. Kapasite degerlendirme calışması (9-20 Şubat 2009) 15. Il tütün kontrol toplantıları (3 Aralık 2008) 16. Tütün Kontrolünde Liderlik Egitimi (16-19 Aralık 2008) 17. Proje Destekleri 18. Proje Destekleri (Teknik Finansal) ve eğitimleri (SB, Yesilay, SSUK-Türk Toraks Derneği)

11

12 tütün kontrolü Toplumun; tütün ürünleri tüketimini ve tütün dumanına maruz kalmasını önleyerek veya azaltarak sağlık düzeylerini yükseltmeyi amaçlayan, arz, talep ve zararı azaltma stratejileridir;

13 TÜTÜN KONTROL POLİTİKALARI 1. TÜTÜNE TALEBİ AZALTMAYA YÖNELİK ÖNLEMLER 2. TÜTÜN ARZININ AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER 3. İZLEME VE DEĞERLENDİRME

14 TÜTÜNE TALEBİ AZALTMAYA YÖNELİK ÖNLEMLER 1. Fiyat ve vergi önlemleri 2. Reklam, promosyon ve sponsorluk 3. Tütün dumanından korunma (SHS) 4. Tütün ürünlerinin içerikleri ve ifşası ile ilgili düzenleme 5. Tütün ürünlerinin paketlenmesi ve etiketlenmesi 6. Öğretim, iletişim, eğitim ve toplumsal bilinç 7. Sigaranın bırakılması (tütün bağımlılığı ve tütünün bırakılması ile ilgili talep azaltıcı önlemler)

15 TÜTÜN ARZININ AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER 1. Tütün ürünlerinin yasa dışı ticareti 2. Çocuklara ve çocuklar aracılığıyla satış yapılması 3. Ekonomik açıdan uygun alternatif faaliyetler için destek sağlanması

16 Gelişmiş ülkeler sigara içmenin bedelini ödediler, sıra gelişmekte olan ülkelere geliyor, zira sigara pazarı oraya kayıyor Önlem alınmazsa 2030 yılında 8-10 milyon ölüm olacak çoğu da gelişmekte olan ülkelerde...

17 Philip Morris, Japan Tobacco ve British American Tobacco (BAT) dünyanın en büyük üç sigara üretici firmasıdır yılında toplam gelirleri 121 milyar ABD dolarıdır.

18 Bu miktar Arnavutluk, Bahreyn, Belize, Bolivya, Botswana, Kamboçya, Kamerun, Estonya, Gürcistan, Gana, Honduras, Jamaika, Ürdün, Makedonya, Malawi, Malta, Moldova, Moğolistan, Namibya, Nepal, Paraguay, Senegal, Tacikistan, Togo, Uganda, Zambiya ve Zimbabwe nin (27 ÜLKE) Tümünün gayrisafi yurtiçi hâsılalarının toplamından daha fazladır.

19 2003 yılında, British American Tobacco (BAT) ın başkanının yıllık geliri 4.25 milyon dolardır.

20 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS - FCTC"

21 Tütünle mücadele birkaç nedenden ötürü zorluklar taşımaktadır: Tütünde bulunan nikotin bağımlılık yapmaktadır. Tütün endüstrisi değişik yöntemlerle tütünle mücadeleyi olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahiptir. Sigara satışlarından kamu maliyesi önemli gelir elde etmektedir. Bazı ülkelerde ve meslek gruplarında tütünün zararları konusunda yeterli bilgilendirme yapılmamaktadır. Tütünle mücadelede politik kararlılık en önemli faktördür. Üst düzeyde sektörler arası koordinasyon ve işbirlikleri gerekir. Konuyla ilgili tüm kamu kurumların ve Sivil toplum örgütlerinin görevlerini hassasiyetle sürdürmeleri gerekir.

22 Tütünle mücadele birkaç nedenden ötürü zorluklar taşımaktadır: Diğer taraftan tütün salgını uluslararası bir sorundur ve özellikle gelişmekte olan ülkeler gelecekte bunun getireceği yük ile daha fazla karşı karşıya kalacaklardır. Avrupa ve Kuzey Amerika da sigara karşıtı düzenlemelerin artışı, sigara içmenin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri konusundaki bilinçlenme ve sigara satışlarının azalması, sigara üreten çok uluslu şirketlerin ve küresel tütün endüstrisinin faaliyetlerini yeni pazarlar bulmak amacıyla gelişmekte olan ülkelere kaydırmasına neden olmuştur.

23 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" Tütün kullanımının giderek artmasına, sağlık üzerine olan tehdidine ve tütün şirketleri tarafından gelişmekte olan ülkelerde pazar oluşturma stratejilerine karşı olarak geliştirilen ve dünyada tütün kontrolüne yönelik ilk uluslararası anlaşma olan Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi 21 Mayıs 2003 tarihinde Cenevre de Dünya Sağlık Örgütü nün (DSÖ) 56. Dünya Sağlık Asamblesi nde kabul edilmiştir.

24 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, Sağlık Bakanımız Prof. Dr. Recep AKDAĞ tarafından 28 Nisan 2004 tarihinde imzalanmış ve TBMM onayından sonra 30 Kasım 2004 tarihinde sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Birleşmiş Milletler tarihinin en hızlı bir biçimde, en fazla ülkeyi içeren ve en etkileyici sözleşmesi olarak 27 Şubat 2005 tarihinde uluslararası anlaşma haline gelmiştir.

25 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" 40 ülkenin imzalamasını takiben 27 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Sözleşmeyi, 1 Aralık 2008 tarihi itibariyle 161 ülke imzalayarak Sözleşmenin tarafı haline gelmişlerdir. Türkiye, Sözleşmeyi imzalayan 43. ülkedir. Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesine ilişkin faaliyetler, tüm ülkelerde Sağlık Bakanlıkları tarafından yürütülmektedir. Bu sözleşme, 4207 sayılı Kanun dan sonra ülkemizde sigara ile mücadele konusunda atılan önemli adımlardandır.

26 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" Ülkemiz, sözleşme görüşmelerinin başladığı 1998 yılından itibaren tüm görüşmelere Sağlık Bakanlığı başkanlığındaki heyetlerle aktif olarak katılmıştır. En son olarak 30 Haziran 6 Temmuz 2007 tarihleri arasında Bangkok da düzenlenen II. Taraflar toplantısında Türkiye, Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Avrupa Bölgesi Koordinatörlüğü ne seçilmiştir.

27

28 161

29 "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi" Toplum bazında Tütün talebini azaltmak ve kaçakçılığı önlemek için fiyat ve vergi düzenlemeleri (Madde 6 & 15) Tütün dumanına maruz kalmaktan koruma (Madde 8) Tütün ürünlerinin paketleme ve etiketlenmesi (Madde 11 & 12) Tütün reklamı, promosyonu ve sponsorluğunun yasaklanması (Madde 13) İzleme ve değerlendirme (Madde 20 & 21) Birey bazında Tütün bağımlılığını azaltma ve bıraktırma (Madde 14)

30 TÜTÜN SALGININA BAĞLI ÖLÜM SAYILARI 20. yüzyılda 10 milyon kişi öldü Halen her yıl 5.4 milyon kişi ölüyor Acil önlem alınmadığı takdirde : 2030 yılına gelindiğinde her yıl 8 milyondan fazla ölüm olacak 2030 yılındaki ölümlerin %80 i gelişmekte olan ülkelerde olacak 21. yüzyıl boyunca 1 milyar kişinin öleceği tahmin ediliyor

31 Şimdi Harekete Geçmeliyiz Dünyanın tüm ülkelerinde tümüyle korunabilir vasıftaki bu salgın en önemli halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmeli ve karar verici kişiler, bu salgının önlenmesini en önemli gündem maddeleri olarak görmelidirler. Dr. Margaret Chan, DSÖ Genel Direktörü

32 DSÖ nün mpower paketindeki 6 politika ile tütün salgını kontrol edilebilir ve neden olduğu ölümler azaltılabilir.

33 WHO FCTC Tütün Kontrolü için Kanıta Dayalı Araç r p w Madde 6,15 Madde 8 Madde 11,12 e o m Madde 13 Madde 14 Madde 20,21

34 m p o w e r

35 mpower Monitor Protect Offer Warn Enforce Raise tütün kullanımını ve koruyucu uygulamaları izle toplumu tütün dumanından koru sigarayı bırakmaya yardım et tütünün zararları konusunda uyar tütün reklam, tanıtım ve sponsorluğunu yasaklamayı destekle tütün vergilerini artır

36 kuvvet Pasif sigara dumanı etkileniminden KORU Sigarayı bırakmak için UYGUN yardım öner Tütün üzerindeki VERGİYİ artır Tütün ürünlerinin reklam, tanıtım ve sponsorluğunu kısıtlama konusunda VAR OLAN mevzuatı güçlendir Sigaranın zararları konusunda toplumu EĞİT Tütün kullanımını ve koruyucu çalışmaları TAKİP ET

37 Küresel Tütün Kullanım Salgını Kanıtlanmış 6 Yöntem ile Tersine Çevrilebilir (MPOWER) Sigaranın zararları konusunda uyar Sigarayı bırakmak için yardım et Pasif sigara dumanı etkileniminden koru Reklam, tanıtım ve sponsorluğu yasakla Sigara vergilerini artır Bütün bu çalışmaları izle ve değerlendir

38 Monitor: Tütün kullanımı ve ilgili önlem politikalarını izleme Doğru izlem çok önemli: Tütün kullanım yaygınlığı (prevalansı) Önleme politikalarının etkileri Tütün endüstrisinin pazarlama, promosyon ve lobi çalışmaları TAKİP EDİLMELİDİR.

39 Protect: Kişileri tütün dumanından koruma Pasif içicilik için güvenli bir seviye yok! Tütün dumanından tümüyle korunmuş ortamlar sigara içmeyenleri tütün dumanından korur iken, içenlerin bırakmasına yardımcı olur. Sadece tümüyle dumansız ortamlar etkili- hiç bir istisna olmamalı! %100 dumansız ortam ile ilgili kanunlar çok gündemde ve işyerlerine ekonomik açıdan anlamlı boyutta zarar vermediği bilimsel olarak kanıtlanmışhatta uzun vadede kar artıyor. Değerli bir iş güvenliği ölçütü

40 Offer: Bırakmak isteyenlere yardım sağlamak Nikotin bağımlılık yapar (ruhsal, fiziksel) Sağlık sistemi tütün bağımlılığını tedavi etmek konusunda birincil sorumluluk sahibidir Sigara bırakma hatlarının da etkili olduğu gösterilmiş Nicotine replacement therapy can double quit rates

41 Warn: Tütün mamüllerinin zararları konusunda eğitmek ve uyarmak Çoğu kişi tütüne bağlı sağlık etkilerinin tümünü bilmiyor; pasif içiciliğinin zararlarından ise habersiz Tütün karşıtı mesajlar, tütüne ait imajın değişmesini sağlayacaktır. Pack warnings are effective, especially if they have pictures covering half of pack More than half changed opinions 2/3 want to quit 3/4 approve of warnings Impact of pack warnings in Brazil

42 RESİMLİ UYARILAR

43 RESİMLİ UYARILAR TAYLAND BREZİLYA

44 Enforce: Tütün reklamları, promosyonları ve sponsorluğuna engeller getirmek Her yıl milyarlarda dolar tütün kullanımını desteklemek için harcanıyor Reklamlar satışlarındaki artış, beraberinde hastalık ve ölümleri de arttırıyor Yasaklar etkili ancak kapsamlı olmak koşulu ile: Medyada her tür reklam yasaklanmalı Tüm pazarlama/promosyon aktiviteleri yasaklanmalı Cezalar olmalı, tam uygulanmalı Comprehensive advertising bans amplify effects of other interventions 9 times faster reduction in consumption with ban than without after 10 yrs

45

46 1,5 SAATLİK BİR FORMULA 1 ARABA YARIŞI NDA, ÇOCUKLAR VE GENÇLER EN AZ 45 DAKİKA SİGARA REKLAMLARINA MARUZ KALMAKTADIRLAR.*(Sağlık İçin Sigara Alarmı, 1(2):45.)

47 Raise: Tütün vergilerini arttırmak Tütün kullanımını azaltmanın en etkili yolu vergileri arttırmak: Özellikle genç ve fakir kesimde içmeyi azaltıyor Vergilerdeki artış, enflasyon ile uyumlu artmalı ve kişilerin harcama/alım gücü arttıkça vergi de arttırılmalı Vergilerin artması genellikle yüksek kabul gören bir uygulamadır. Higher tobacco taxes reduce consumption Tax rates vs. consumption, South Africa

48 8 7,5 6,5 4,5 1, ,5-2 2,8

49 FİYAT VE VERGİLENDİRME Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

50 Tüketim ve vergi geliri ilișkisi, Türkiye, 2006 Tüketimdeki azalmanın vergi gelirine etkisi ne olur?

51 Ulusal Tütün Kontrol Programı 12 Aralık 2007

52

53

54 12 Aralık Launch k 2007 of / National ANKARA Tobacco / WHOTUR Control Programme 12 December 2007 / ANKARA / WHOTUR

55

56

57 12 Aralık k 2007 / ANKARA Launch / WHOTUR of National Tobacco Control Programme 12 December 2007 / ANKARA / WHOTUR Struggling against tobacco is as important as struggling against terrorism

58 12 Aralık Launch k 2007 of / National ANKARA Tobacco / WHOTUR Control Programme 12 December 2007 / ANKARA / WHOTUR

59 12 Aralık Launch k 2007 of / National ANKARA Tobacco / WHOTUR Control Programme 12 December 2007 / ANKARA / WHOTUR

60 Negotiations of Comprehensive TC Law Grand National Assembly December Dünya Sağlık Örgütü, Ulusal 2007 Tütün Kontrol Programı (Bloomberg Girişimi)

61 WHO CO Letter to Parliamentary Commission on Health

62 WHO CO Letter to Parliamentary Commission on Health

63 Completed on 3 January 2008

64

65 TÜRKİYEDE TÜTÜN KULLANIMI (BİN TON) 120 Amerikan Sigaralarının İthalatı ve Satışı (1985) Türkiye de yabancı sigara fabrikalarının kurulması (1993) 4207 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesi (1996) Ilk sigara ile mücadele kanununun VETO edilmesi (1992) Kaynak: 2008 Dünya Tekel Sağlık ve TAPDK, Örgütü, Ulusal 2006 Tütün Verileri Kontrol Programı (Bloomberg Girişimi) Yeni Kanun (2008)

66 Philip Morris dökümanları 1994 bütçesi: Sabancı yı rahmetli Özal la iyi ilişkileri olduğu için tutmuştuk. Şimdi odaklanmış hükümet ilişkilerimiz Sabancı dan iyi

67

68

69

70

71 İrlanda kanun öncesi tartışmalar Havalandırma sistemleri Özgürlüklerin ihlali Toplumun gelenek ve yaşam biçimine aykırılık Ekonomik kayıplar Konukseverlik sektöründe iş gücü kayıpları

72

73

74 19 MAYIS Temmuz 2009 Türkiye Sigara Dumansız Olacak

75 Ülke İ lk m ev zu at S on m evz ua t S ağ l ı k kurum la rı E ğ itim k u ru m ları D evlet daireleri R estoranlar M eyhane ve barlar Kapalı iş yerleri ve ofisler Tiyatro ve sinemalar Türkiye Yasak Yasak Yasak Y asak Y asak Yasak Yasak İrlanda Yasak b Y asak Y asak Y asak Y asak Y asak Y asak Fransa Yasak Yasak Yasak Y asak Y asak Yasak Yasak Finlandiya Y asak Y asak Y asak Y asak Y asak Y asak Y asak Almanya Yasak yasak yasak Y asak Y asak Yasak Yasak Norveç Yasak Yasak Yasak Yasak e Y asak Y asak Y asak İtalya c Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Malta c Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak İsv eç c Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Yasak Birleş ik K rallı k 2007 Yasak Yasak Yasak Y asak Y asak Yasak Yasak Estonya Yasak Yasak Yasak Y asak Y asak Yasak Yasak İsrail Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak K ı s ı tlam a Bosna Hersek 2005 Yasak Yasak Yasak Y asak K ıs ı tlam a Y asak Y asak M akedonya Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Belçika Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Bulgaristan Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Yunanistan Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Arnavutluk 2006 İsteğ e bağ l ı İsteğ e bağ l ı İsteğ e bağ l ı K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok İsteğ e bağ l ı İsteğ e bağ l ı M acaristan Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Yasak a İzlanda Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Slovakya Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak İspanya Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Andorra Yasak Yasak Yasak K ıs ı tlam a yok K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlama yok Yasak Slovenya Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak K ı s ı tlam a Avusturya Yasak Yasak Yasak İ steğ e bağ lı İ steğ e bağ lı Y asak Y asak H ollanda Y asak Y asak Y asak İ steğ e bağ lı İ steğ e bağ lı Y asak Y asak Türkm enistan 2000 Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok Y asak Y asak Litvanya Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a Y asak Karadağ Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Belarus 2003 Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlama yok Kı s ı tlam a Azerbaycan 2002 Yasak Yasak Kı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a Y asak Erm enistan 2005 Yasak Yasak Kı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Çek Cumhuriyeti 1989 Y asak Y asak Y asak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a Y asak Y asak Portekiz Y asak Y asak İsteğ e bağ l ı İ steğ e bağ lı İ steğ e bağ lı İsteğ e bağ l ı Yasak Lüksem burg Y asak Y asak K ı s ı tlam a y o k K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlama yok Yasak M oldova Yasak Yasak Kı s ı tlam a K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Letonya Kı s ıtlama Yasak Kı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a H ı rvatistan 1999 Y asak Y asak K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Danimarka Kı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Polonya K ı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a Rom anya c 2002 Kı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a İsviçre 1993 K ı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlama Kı s ı tlam a Kazakistan 2002 Yasak Yasak Yasak K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a Y asak Gürcistan 2003 Kı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a U krayna K ı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a K ıs ı tlam a K ı s ı tlama Kı s ı tlam a Rusya 2001 Kı s ıtlam a K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlam a K ı s ı tlam a K ı rgı zistan Y asak K ı s ıtlam a K ı s ı tlam a K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlama yok Kı s ı tlama yok Özbekistan 2008 Dünya Sağlık Örgütü, Ulusal Kı s ıtlamtütün a Kontrol K ı s ıtlam aprogramı K ı s ı tlam (Bloomberg a y o k K ısgirişimi) ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlama yok Kı s ı tlam a Tacikistan Kı s ıtlam a yo k K ı s ıtlam a yo k K ı s ı tlam a y o k K ıs ı tla m a y o k K ıs ı tlam a yok K ı s ı tlama yok Kı s ı tlama yok

76 The International picture. Protection from Environmental Tobacco Smoke through legislation with comprehensive smoking bans (including those in restaurants and bars with smoking areas being completely prohibited) are now adopted: In fourteen countries - Ireland, Norway, New Zealand, Bhutan, Scotland, Uruguay, Lithuania, Iceland, Northern Ireland, Wales, Slovenia, Denmark, England and France; Fourteen US States and the District of Columbia;

77 Diğer Ülke Yasalarına Üstünlükleri Açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile bunların seyir yerlerinde tütün ürünleri kullanılamaz. (Avustralya da plajlar) Televizyonda yayınlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntülerine yer verilemez. (Hindistan sinema filimleri) İlan ve reklam giderleri gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak gösterilemez.

78 ARASI YAPRAK TÜTÜN VE SİGARA ÜRETİMİ, SİGARA TÜKETİMİ Tüketim Tütün Üretimi Sigara Üretim

79 18 YAŞ ve ÜZERİNDE TÜTÜN KULLANIMI ORANLARI (TÜRKİYE) % Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması 79

80 80

81 81

82

83 Bilmek Yetmez Uygulamamız Lazım. Niyetli Olmak Yetmez Yapmamız Lazım. Johann Wolfgang von Goethe ( ) TEŞEKKÜR EDERİM