BĠLGĠSAYAR ĠLETĠġĠM (COMPUTER COMMUNICATION) VE AĞLAR (NETWORKS) DERS NOTLARI HAZIRLAYAN: PROF. DR. ADNAN MAZMANOĞLU

Transkript

1 BĠLGĠSAYAR ĠLETĠġĠM (COMPUTER COMMUNICATION) VE AĞLAR (NETWORKS) DERS NOTLARI HAZIRLAYAN: PROF. DR. ADNAN MAZMANOĞLU

2 BĠLGĠSAYARDA ĠLETĠġĠM VE TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI PROF. DR. ADNAN MAZMANOĞLU

3 BĠLGĠSAYARDA ĠLETĠġĠM VE TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI YAPILACAK EK LER 1. (TCP/IP) 2. Kablosuz ağ lar 3. Windows NT ve Modern Ağ iģletim Sistemleri 4. Modern Ağ yapıları 5. Ağ larda Sistem Güvenliği 6.Yönlendirmeler

4 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI 0. ĠletiĢim ve Kullanılan Araçlar Yirmi yıl öncesine kadar, bilgisayarı kullanabilmek için B.S. merkezine gitmek gerekiyordu. Son geliģmeler sonucunda, uzak mesafelerden de B.S. La temas kurulabiliyor. Bu iģlem Ģu Ģekilde gerçekleģiyordu: Otomatik bir daktilo telefona bağlanır, daha sonra tlf. nosu çevirir gibi B.S. da numaralar çevrilirdi; tlf. Bağlantısı kurulunca, B.S. kullanıcı komutlarını almaya hazır duruma gelir. Buna B.S. hattına girme (on-line) denir. Yani aynı anda B.S. da sizin gibi baģkaları da yararlanabilecektir ve böylece ayrı ayrı yerlerdeki Ģahıslar (kullanıcılar~users) B.S. dan çeģitli bilgileri alabileceklerdir. BiliĢim Bilimi için tlf. hattıyla B.S. la bağlantı kurabilmek çok önemlidir. Bu demek oluyor ki, tlf. olan her yerden istenilen bilgileri alabilmek için anında B.S. Ġle bağlantı kurulabiliyor. Bilgi mesajı B.S. a göre hazırlandıktan sonra, yalnız B.S. da

5 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI iģlenmesi gerekmez, ayrıca tlf. ve radyo iletiģim sistemlerinden de iletilebilir. Uzun mesafelere yollanan veya alınan çeģitli bilgi iletimine bilgi bilimi bilimcileri (tele-communications) demektedirler. Telekomünikasyon birleģik bir kelime olup tele mesafe~uzaklık, komünikasyon~communication da iletişim anlamına gelmektedir. Telekomünikasyon, uzak mesafelere mesaj göndermek ve almak demektir. Bu geliģme, iģ (transaction) alanlarında, ülkeler düzeyinde, eğitimde ve komünikasyon sistemi geniģ veri bankaları (data banks) yaratır ve herhangi bir kimsenin kolayca sağlayamayacağı kadar çok bilgiden yararlanmasını sağlar. Bu sistem istenilen kiģiye, o kiģi dünyanın neresinde olursa olsun, gerekli bilgiyi doğrudan iletir. Yukarıdaki nedenlerden dolayı biliģim bilimcileri kiģilerin B.S. dan bilgi alma yöntemlerini geliģtirmeye çalıģmaktadır. ĠletiĢim aracı olarak kullanılan en eskiden baģlayarak bir sıralama yaparsak;

6 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI 0.1.Telefon Ġle, 0.2. Çok Kısa Elektromanyetik Dalga Ġle Ġletim (Microwave) 0.3. Kablo Ġle Ġletim, 0.4. Uyduların Yardımıyla Ġletim. Bunlarda en yeni ve gelecekte çok geliģmiģ teknolojiler sayesinde bilgi iletiģiminin çok ucuz ve daha kolay olacağını Ģimdiden söylenmeye baģlanılan Kablo İle İletim ve Uyduların Yardımıyla İletim konularına bir göz atalım. Kablo Ġle Ġletim Telefon hatları konuģmak için yeterlidir. Fakat biliģim bilimcileri, gün geçtikçe B.S. dan alınan çok fazla bilginin iletilmesinin bu hatlarla gerçekleģmeyeceğine inanırlar. B.S. ve T.V. mesajlarının milyonlarca küçük parçacıkları toplanıp Tlf. Hattından iletilmek istendiğinde, bu uzun bir süre alabileceğini düģünürler. Telekomünikasyon için daha büyük kapasiteli yeni yeni kanallar geliģtirirler ve bu geniģ kanallar sayesinde mesajların iletimi de

7 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI böylece daha kısa sürede gerçekleģtirilir. Günümüzde tlf. hattından çok daha büyük kapasitede, yüksek frekanslı sinyalleri taģıyan özel kablolar (coaxial cables) geliģtirilir. Bu özel kabloların kesitini incelersek, yalıtılmıģ bir borunun içerisinde sayısız bakır teller görürüz. Latince kökenli coaxial kelimesi, aynı anlamına gelen co takısı ile eksen anlamına gelen axis kelimesinden oluģmuģtur. coaxial kablolarda bakır tellerle boru birbirine paralel oldukları için eksenleri de aynıdır. Coaxial kablonun içinde pek çok sayıda tlf. hattı bulunduğu için, bir coaxial kablo, bir tlf. hattından çok daha fazla sayıda mesajın iletilmesini sağlar. Mikro-Dalga [ĠletiĢimde kullanılan diğer bir araç da çok kısa dalgadır. Mühendislerin, mikrodalga dedikleri bu çok kısa dalga, yeni radyo tayflarının yüksek frekanslı dalgalarıyla, mesaj iletimi yapar. Normal radyo yayınları için daha alçak frekanslar kullanılır. Yüksek frekanslı radyo dalgaları evdeki radyoların kadranlarının dıģındadır]

8 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI kuleleri birbirlerinden 57 km. uzaklıkta kurulurlar. Bir kule ile diğerlerinin arasında hiçbir engel olmamalıdır, diğer deyimle bir kulenin üstünden diğerine bakıldığı zaman, arada hiçbir engel görüntüyü kesmemelidir. Yukarıda belirtilen özelliği yerine getirmek için, mikro-dalga kuleleri ya çok yüksek binaların üstüne ya da dağların üstüne kurulur. mikro-dalga bağlantılarını, gökyüzünde geniģ haberleģme otoyolları olarak düģünebiliriz, çünkü binlerce hatta milyonlarca coaxial kablosunun yerini alırlar (Bkz. 14. BĠLGĠSAYAR AĞ KABLOLARI Bilgisayar ağlarında kullanılan kablo tipleri Ģunlardır: Çift Bükümlü Kablo (Twisted Pair Cable) Korumasız Çift Bükümlü Kablo (Unshielded Twisted Pair-UTP) Korumalı DolanmıĢ Çift (Shielded Twisted Pair-STP) Koaksiyel Kablo (Coaxial Cable) Fiber Optik Kablo (Fiber Optic Cable)~Prof. Dr. Adnan Mazmanoğlu Ders Notları

9 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI Uyduların Yardımıyla Ġletim. En geliģmiģ telekomünikasyon, haberleģme uydularıyla olanlardır (communications Satellite). Eğer okyanus üzerinde 57 km. de bir mikro-dalga kulesi inģa etmek pratik olsaydı, haberleģme uydusuna gerek duyulmayacaktı. Dünyanın yuvarlak olmas nedeniyle yaklaģık 57 km. aralıkla kurulan her mikro-dalga kulesi ni bir diğeriyle aynı düzeye getirmek çok zordur; örneğin Atlantik Okyanusunun ortasına kurulacak böyle bir kuleyi, Newyork taki Özgürlük Heykeli ve Londra daki Big Ben Saati ile aynı düzeye getirebilmek için, yaklaģık 900 km. yüksekliğinde inģa etmek gerekirdi. Bu nedenle haberleģme uydusu geliģtirilmiģtir. HaberleĢme uydusu, haber alma ve tekrar iletme iģlemlerini gerçekleģtiren, dünyanın yörüngeye yerleģtirilmiģ bir nesne (cisim)dir. Diğer bir deyimle bu uyduya, gökyüzünde Ģalter tablosu diyebiliriz[şalter~alm. Schalter~Bir devredeki elektrik akımını açıp kapama veya değiştirme işini yapan araç]

10 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI HaberleĢme uydusu roket tarafından ekvatora paralel bir yörüngeye oturtulmak üzere fırlatılır. Uydunun dünyadan uzaklığı aģağı yukarı km dir. Bu uzaklıktan dünyanın yörüngesi etrafında dönüģüyle aynı hızda haraket eder. Bunun için HaberleĢme uydusu, uzayda hep aynı yerde duruyormuģ gibi gözükür ve hep aynı noktadan uyduya mesaj ıģınlanabilir. Örneğin, 1971 yılında uzaya atılan INTELSA IV uydusunun yüksekliği cm, geniģliği cm. kadardır. Üzerinde T.V. Alıcılarının üstündeki antenlerle benzer antenler vardır. Uydunun içerisinde mesajları alan bir alıcı (receiver), mesajların sinyallerini kuvvetlendiren bir amplifikatör (Alçak veya Yüksek frekanslı akımların gerilimini, şiddetini veya gücünü artırmaya yarayan araç) ve mesajları dünyaya iletmek için bir verici (transmitter) cihaz vardır. Uydunun dıģı ufakgüneģ bataryaları~pilleri ile kaplı olup, güneģ enerjisini uydu için gerekli elektrik enerjisine çevirmektedir. Bir HaberleĢme uydusu 6 yıl süreyle düzenli olarak çalıģır ve bu sürenin sonunda yeni bir uydu yörüngeye oturtulur. Tüm dünya ile haberleģmeyi sağlamak için 3 uydu yeterli görülüyordu

11 BĠLGĠSAYARLARDA ĠLETĠġĠM VE BĠLGĠSAYAR AĞLARI (yalnız Kuzey-Güney Kutupları hariç) HaberleĢme uyduları, binlerce mikro-dalga istasyonlarının yerini alır. Günümüzde bu uydularla T.V. Programları bir ülkeden diğerine iletilmekte, uluslararası tlf. görüģmeleri yapılmakta, uluslararası bilgisayar sistemleri bilgi alıģveriģi yapabilmekte görüntüler gönderip alınabilmektedir. HaberleĢme uydusu, biliģim bilimcileri için çok önemlidir, zira onun sayesinde her türlü haberleģme geniģ bir kanal üzerinden yapılabilmektedir. Ġki yönlü telekomünikasyon sistemi, ses, sayı ve video sinyallerini en iyi Ģekilde bütünleģtirmelidir ki, haberleģme uyduları da bunları gerçekleģtirmektedir.

12 TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1 BÖLÜMÜN HEDEFĠ : Bu bölüm, Temel Bilgisayar Ağlarının yapısını inceleyen bir bölüm olacaktır. Veri ĠletiĢimini hatasız yapan eģ düzeyli bilgisayar ağlarının kurulumunu, Bilgisayar iģletim sisteminde ağ ayarlarının denetimini doğru biçimde nasıl yapıldığının öğrenmesi hedeflenmektedir. Temel olarak ağ veya Network~(NT), bilgisayarları birbirine kablolu veya kablosuz bağlayan sistemdir.

13 Bu bilgisayarlar çok geniģ türde kablolama metotları ve değiģik amaçlarla birbirine bağlanır. Bilgisayarların birbirine bağlanma sebepleri temel olarak Ģunlardır; Kaynakları paylaģmak (dosyalar, modemler, yazıcılar ve faks cihazları), Uygulama yazılımlarını paylaģmak (Kelime iģlemci programı), Verimliliği artırmak (Verilerin kullanıcılar arasında paylaģımını kolaylaģtırmak).

14 Bunun için birçok kiģinin çalıģtığı bir büroyu örnek verebiliriz. Bürodaki tüm bilgisayar kullanıcıları ağ üzerinden bağlandığı sürece birbirlerinin Dosyalarını paylaģabilir, elektronik posta gönderebilir veya alabilir, Program toplantıları yapabilir, faks gönderebilir veya yazıcıdan çıktı alabilirler

15 ġekil 13.1: Kaynak paylaģımı

16 Kullanıcıların gerekli kaynaklara ulaģabildiği sürece verileri disket veya baģka depolama araçları ile taģımaları gereksizdir. Bu durum zaman kaybına ve verimliliğin düģmesine sebep olacaktır. Buna örnek olarak çalıģtığı dokümanı yerinden kalkmadan fakslayan bir kullanıcı ile dokümanın çıktısını alarak faks makinesine süren bir kullanıcının aynı iģi yapma sürelerini verebiliriz.

17 13. AĞ SĠSTEMĠNĠN TEMELLERĠ Bilgisayar ağlarını anlamanın ilk adımı en basit bir ağın bile çok karmaģık bir yapıya sahip olduğunun kavranmasıdır. 60 lı yıllarda bilgisayar ağlarının tasarımı yapanlar veri paylaģımının yanında zaman içinde geliģtirilecek yeni teknolojilere de uyum sağlayabilecek bir yapı kurdular. Çağımızdaki ağ teknolojisi, bugün bizim Ġnternet teknolojisini kullanmamızı sağlıyor.

18 Bilgisayar ağları temel olarak bilgisayarların kaynaklarını paylaģır. Sistem olarak bilgisayar ağı (network), sunucu ve istemci bilgisayarlardan oluģur. Üzerindeki herhangi bir kaynağı paylaģan bilgisayara sunucu (server), bu kaynağa eriģen cihaza da istemci (client) adı verilir. Bir bilgisayarı sunucu yapan Ģey, üzerindeki donanım miktarı, hatta özel bir donanım olup olmaması değil, üzerindeki bir kaynağı paylaģtırmasıdır.

19 Doğal olarak üzerindeki kaynağı paylaģtıran ve birçok kullanıcının hizmetine sunan bir bilgisayar, talebi karģılamak için daha güçlü olmalıdır. Ancak bir bilgisayara sunucu özelliğini veren üzerindeki donanım değil, kaynaklarını paylaģtırmasını sağlayan yazılımdır (çoğunlukla iģletim sistemi veya iģletim sistemi içindeki bir yazılım modülü).

20 Bilgisayarlardaki bütün iģlemler ağ sistemi üzerinden gerçekleģtirilir. Bu yüzden bilgisayar ağ sistemleri çevrimiçi (online) sistem olarak da adlandırılır. Ağ sisteminde veri, terminal bilgisayardan alınır terminal veya sunucu bilgisayara ağ üzerinden ulaģtırılır. Kullanıcılar ağ sistemi sayesinde yaptıkları iģlemlerin sonuçlarına doğrudan ulaģırlar.

21 Sonuç olarak bu sistem sayesinde, bilgi alıģ-veriģi için harcanan zaman kısaltılmıģtır. Ayrıca iki veya daha fazla bilgisayarın bağlı olduğu bilgisayar ağında kiģisel bilgisayar ve bilgisayarlar aynı anda verileri paylaģabilecek ve depolayabileceklerdir.

22 ġekil 13.2: Bilgisayar ağ sistemi (Network) Veri GiriĢi Sonuçların ÇıkıĢı

23 13.1. Bilgisayar Ağlarının Kullanımı Yığın ĠĢlemi (Batch processing) Bu sistemde ana (host) bilgisayar iģlemleri icra eder. Sistem kendisine network üzerinden bağlı tüm bilgisayarların bilgi alıģ-veriģini kontrol eder. Bilgisayarlardan gelen iģlemler bir sıraya konarak ayrı ayrı derlenip çalıģtırılırlar. Yığın iģleme 1960 lı yıllarda ana bilgisayara bağlı terminallerden aynı zamanda gelen bilgileri yoğun bir Ģekilde toplamak ve iģlemek için kullanıldı. Bu sisteme bankaları örnek verebiliriz.

24 ġekil 13.3: Yığın iģlemi Ana (host) bilgisayar Kullanıcı-1 Kullanıcı-2 Kullanıcı-3

25 Zaman PaylaĢımı Sistemi (Time sharing system) Zaman paylaģım sistemi 1960 lı yıllarda kullanıldı. Bu sistemde iki veya daha fazla bilgisayar bir bilgisayara bağlıdır. Aynı zamanda bir veya birden fazla kullanıcı aynı bilgisayarı ortak olarak kullanabilir. Bu sistemle, programlara belli zaman aralıklarında bilgisayar merkezi iģlem birimini (CPU) kullanma hakkı verilir. Bu sürenin sonunda da program, (ya da kullanıcı) tekrar CPU kullanma sırasının kendisine gelmesini beklemesi için, bir bekleme kuyruğuna koyulur.

26 Bu sayede hem sistemde çalıģtırılan iģlerin hepsi CPU yu kısa aralıklarla kullanabilmiģ olur, hem de terminalleri baģında oturan kullanıcılar CPU nun yalnızca kendilerine servis verdikleri hissine sahip olurlar Dağıtık Veri ĠĢleme Metodu (Distributed processing) Bu yöntemle iki veya daha fazla bilgisayar iģlemleri paylaģtırır. Bu Ģekilde gerekli zaman kısaltılmıģ ve her bilgisayara program kurulumu önlenmiģ olur. Dağıtık iģletim sistemlerin de ortamda çok sayıda CPU olduğu halde, ortamın kullanıcıya tek iģlemcili gibi görünmesidir.

27 Bir gerçek dağıtık sistemde, kullanıcılar programlarının nerede çalıģtırıldığının ve dosyalarının nerede yerleģmiģ olduğunun farkında olmazlar. Bu iģlemlerin hepsi otomatik olarak ve etkin olarak iģletim sistemi tarafından gerçekleģtirilir. ġekil 13.4: Dağıtık Veri ĠĢleme

28 Yük PaylaĢımı (Load sharing) Bu yöntem, iki veya daha fazla bilgisayarın iģlemleri aynı yöntemle paylaģmasıdır. Örneğin biz bilgiyi diğer bilgisayarlara network üzerinden göndeririz. Bu esnada bir bilgisayar bütün iģlemleri tek baģına yapamaz DağıtılmıĢ Veri (Distributed data) DağıtılmıĢ veri yönteminde Ģirket ve kurumlarda bilginin dağıtılmasından iki veya daha fazla bilgisayar sorumludur.

29 13.2. Ağ Sisteminin (Network) GeliĢimi Bilgisayar Ağları Bilgisayarların gerçek manada kullanılmaya baģladığı 60 lı yıllarda, bilgisayar olarak akla gelebilecek tek Ģey büyük mainframe adı verilen makinelerdi. Mainframe bugün hepimizin masasında duran kiģisel bilgisayarlara göre çok daha yavaģ çalıģan klavyesi ve monitörü olmayan, dev dosya dolaplarına benzerdi. Bu yüzden üreticiler üzerinde iģlemci (CPU) olmayan dump terminaller ürettiler. Bu terminaller mainframe denilen makinelere bağlandıktan sonra, ondan aldıkları verilerle çalıģabiliyorlardı.

30 1976 larda telefon Ģirketlerinin terminalleri bu makinelere modemlerle telefon hattı üzerinden bağlanmasıyla WAN (Wide Area Network) oluģtu. Bu iletiģim için T1 ve X.25 standardı oluģturuldu yılında Ethernet teknolojisi doğdu. Ethernet, iletiģim için kablolar, konektör er ve birçok konuda tanımlamalar getirdi. Bu teknoloji ile 10 Mbps lik hızlara çıkılabiliyordu. Ethernet 1,5 km çapındaki bir alan için altyapı standartlarını belirledi.

31 Bu standarda uygun ağlar kurulmaya baģladığında bunlara LAN (Local Area Network) ismi verildi. Sonuç olarak 1980 den sonra çeģitli özellikte bilgisayarlar karģılıklı olarak birbirleriyle haberleģiyor ve ağ sistemi (network) iletiģimi tamamlanıyordu.

32 ġekil 13.5: Ġlk mainframe Ana Bellek~CPU Konsol~Console

33 Ġnternet 1990 l ı yıllar, kiģisel bilgisayarların hızla yayıldığı, internetin her evde kullanılacak Ģekilde geliģtiği bir dönem olmuģtur. Bu geliģmeler sayesinde, dünya üzerindeki tüm bilgisayarların birbirleriyle haberleģebilmeleri için network altyapısı inģa edildi. Ġnternet teknolojisi yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir Ģekilde eriģebilmektedir. Ġnternet i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyük bir kütüphaneye benzetebiliriz.

34 13.3. Bilgisayar Ağlarının ÇeĢitleri Bilgisayar ağ sisteminin yerleģik özelliklerine sahip iģletim sistemlerinin desteklediği iki ana ağ vardır EĢ Düzeyli Ağ Sistemi EĢ düzeyli (peer-to-peer) ağlarda bütün bilgisayarlar aynı düzeydedir. Sunucu ve istemci olarak birbirlerinden ayrılmazlar. Birbirlerine bağlanma konusunda da aynı özelliklere sahiptirler.

35 Ġsteyen bir bilgisayar kullanıcısı kendi bilgisayarındaki kaynakları diğer bilgisayarların kullanımı için düzenleyebilir. EĢ düzeyli ağ sisteminde atanmıģ özel bir bilgisayar gereksinimi olmadığı için bütün bilgisayarlar aynıdır

36 Bu nedenle bilgisayar birer eģ olarak adlandırılırlar. Bu tür ağ sisteminde yer alan bilgisayarlar hem istemci hem de sunucu olarak görev yaparlar. EĢ düzeyli ağlar aynı zamanda çalıģma grubu (workgroup) olarak adlandırılır. ÇalıĢma grubu belli bir iģ için çalıģan bir grup insan anlamındadır. Bu ağ sistemini kurmak için aģağıdaki koģullar yeterlidir. Güvenlik ihtiyacının olmaması

37 Kullanıcıların aynı alan içinde olması Çok fazla sayıda bilgisayarın olmaması Ağ sisteminin gelecekte büyüme ihtiyacının olmaması

38 ġekil 13.6: EĢ düzeyli ağ

39 Sunucu Tabanlı Ağ Sistemi Çok sayıda kullanıcı olması, güvenliğin ve iģlem yoğunluğunun belli bir kapasiteyi aģması gibi durumlarda, sunucu tabanlı ağ sistemine gereksinim duyulur. Sunucu tabanlı ağlarda bir bilgisayar daha güçlü ve özel bir bilgisayardır. Buna sunucu (server) denir. Sunucu bilgisayar genellikle ağ iģlemlerine atanır ve ağ yöneticisi tarafından ağ yönetimi iģlemleri için kullanılır. Genellikle diğer rutin iģlemler için kullanılmaz.

40 ġekil 13.7: Sunucu tabanlı ağ sistemi

41 Sunucu olarak kullanılan bir bilgisayar birçok sunucu programını çalıģtırabilir. Dosya sunucusu, , web, yazıcı vb. Bununla birlikte bir bilgisayar hem sunucu hem de istemci olabilir. Bazı iģletim sistemleri bilgisayarın hem sunucu hem de istemci olarak çalıģmasını sağlayabilir. Çoğu ofis ortamında bilgisayarlar hem sunucu hem de istemci olarak çalıģır. Üzerindeki yazıcıyı paylaģtırmıģ PC2 bilgisayarı,

42 PC1 üzerindeki dosyalara eriģirken, PC1 de PC2 nin yazıcısını kullanıyorsa, bu iki bilgisayarda hem sunucu hem de istemci olarak görev yapıyor demektir. Oysa PC3 sadece bu iki bilgisayarın paylaģtırdığı kaynaklara eriģiyor, kendi üzerinde paylaģılmıģ bir kaynak yoksa, sadece istemci durumda demektir.

43 ġekil 13.8: Sunucu-istemci ağı

44 Sunucu tabanlı ağ sistemlerinde aģağıdaki sunucular kullanılabilir. Dosyalama ve yazdırma sunucuları, kullanıcıların dosya ve yazıcı kaynaklarına eriģimini düzenlerler. Uygulama sunucuları, uygulamaların istemci/sunucu tarafından çalıģtırılmalarını sağlar. Posta sunucuları, (mail server) kullanıcılar arasında posta alıģveriģini sağlar. Faks sunucuları, kullanıcılar arasında faks alıģveriģini sağlar.

45 Sunucu tabanlı ağ sistemlerinin üstünlükleri Ģunlardır. > Merkezi yönetim: Bütün istemcilerin iģlemleri tek bir sunucu bilgisayar ve sistem yöneticisi tarafından yönetilir. Üstün performans: Sunucu bilgisayarlar ve iģletim sistemleri çok görevli ve iģ parçacıklı (multi-thread) bir yazılımdır. Diğer bir deyiģle birden çok iģlemciye sahip bilgisayarlarda verilerin iģlenmesi daha hızlı olur. Ölçeklenebilirlik: Sunucu tabanlı iģletim sistemleri değiģik donanım platformlarında kullanılabilir.

46 Maliyet: GeliĢmiĢ özelliklere sahip bir sunucu bilgisayar, çoğu iģlemi kendisi yapacağı için, istemci olarak kullanılacak bilgisayarlar daha ekonomik olabilirler. Network trafiği: Ġstemci/Sunucu veri tabanı modelinde veriler üzerindeki arama, sıralama, aritmetik vb. temel iģlemler sunucu üzerinde yapılır. Bunun yanı sıra diğer veri tabanı uygulamalarında ise verilerin tamamı herhangi bir iģlem için istemci bilgisayara taģınacağı için istemci bilgisayar ile sunucu bilgisayar arasında network trafiği daha fazla olur. Böylece performans düģer.

47 13.4. Protokoller Yaygın Protokoller NetBEUI Bu protokol Microsoft ürünleri arasındaki haberleģmeyi sağlar. Kullanım kolaylığı ve hızlı olması tercih sebebiyken sadece Microsoft tarafından kullanılması, ağ yönlendiricilerinin (router) bu protokolü kullanan ağları haberleģtirememesi bu protokolün dezavantajıdır. Bu protokol yerel ev veya küçük ağ uygulamaları için kullanılabilir.

48 Apple Talk Apple firmasının ürettiği Macintosh bilgisayarların haberleģmesi için kullanılan protokoldür APPC (Advanced Peer to Peer Communication) Noktadan noktaya hızlı haberleģme protokolüdür. IBM tarafından geliģtirildi ve IBM in network sistemlerinde kullanıldı X.25 Uluslararası telekomünikasyon birliği tarafından, paket değiģtirmede kullanılan bir WAN standardı olarak geliģtirildi.

49 HDLC 1970 lerde IBM firması tarafından geliģtirildi. Veri iletim (data link) katmanını kullanarak iletiģim yapmayı amaçlayan bir protokoldür Protokol Standardı Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü (Institute of Electrical and Electronics Engineers - IEEE) dünya çapında değiģik teknolojilerin standartlarını belirler. ÇalıĢmalarını üretici firmalarla birlikte yürüten bu kuruluģ 1980 yılında 802 numaralı bir komisyon

50 oluģturdu. Komisyonun görevi bilgisayar ağları ile ilgili çeģitli standartlar ortaya koymaktır. IEEE nin değiģik kodlu baģka komisyonları diğer teknolojiler üzerinde çalıģmaya devam etmektedir. Örneğin IEEE 1284 paralel iletiģim ile ilgili çalıģırken, IEEE 1394 Firewire bağlantı standardını oluģturmuģtur.

51 ġekil 13.9: Ağ standartları

52 Firma sayısının ve buna bağlı olarak bilgisayar sayısının artması sonucu, ağları birbirine bağlayacak, yeniliklere açık ve kolayca değiģebilecek bir sistemi yapımcılar talep etmiģlerdir. Bu talebi karģılayabilmek için ISO (Uluslararası Standartlar Organizasyonu) küresel haberleģme standartlarını geliģtirmek için çalıģmalara baģladı. OluĢturulan standarda OSI (Open Systems Interconnection) adı verildi.

53 13.5. Bilgisayar Ağ (Network) Mimarisi ve OSI Modeli Bilgisayar Ağ Mimarisi Bilgisayar ağ haberleģme yapısının etkili olması, ağın baģtan sona tek bir protokole sahip olmasını gerektirir. Protokolü tanımlamak için, mimarinin yapısı ve ağın fonksiyonları tanımlanmalıdır. Bu tanımlamaya bilgisayar ağ (network) mimarisi denir. Bir ağ üzerinde gerekli tüm fonksiyonların aģağıdan yukarıya katmanlarla beraber tanımlanması bilgisayar ağ mimarisini oluģturur.

54 Bilgisayar ağlarının altyapısı ortaya çıkmadan önce, aynı üretici tarafından üretilen ürünlerde farklı protokoller kullanıldı, fakat bilgisayar sistemleri arasındaki karģılıklı haberleģme sağlanamadı ve kullanıcı istekleri etkili bir Ģekilde yerine getirilemedi. Bu yüzden çeģitli mimariler geliģtirildi yılında IBM firması, geliģtirdiği ilk ağ mimarisini SNA (Systems Network Architecture) adıyla duyurdu. Bu mimari, farklı üretimler için farklı protokoller sağlıyor ve yüksek seviye ağ fonksiyonlarını etkili bir Ģekilde yerine getiriyordu. Bu geliģmeyi diğer ağ mimarileri bir biri ardına izledi.

55 Amerika da, TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) protokolü, orduda kullanılmak üzere bilgisayar ağları için ARPANET adıyla DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) tarafından geliģtirildi. Ġlk önce UNIX iģletim sistemi TCP/IP yi iģletim sisteminin bir parçası olarak kullandı. Daha önce farklı protokol kullanan Novell, Microsoft vb. firmalarda bu protokolü benimsedi. Günümüzde ise WAN ve LAN ağlarının temel standardı olarak kullanılmaktadır.

56 ġekil 13.10: TCP/IP yapısının dizilimi

57 1983 yılında OSI modeli, Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından geliģtirildi. OSI modeli, bilgisayarların standartlara uygun olarak bilgisayar ağları yardımıyla birbirine bağlanmasını sağlar. IEEE nin 802 adlı standartlar dizisi de bilgisayar ağlarında donanım ilgili standartları belirliyordu.

58 ġekil 13.11: OSI referans modeli Data Ink katmanı~link

59 OSI Referans Modelinde Katmanların Rolü Fiziksel Katman OSI referans modeli içinde tanımlanmıģ ilk katmandır. Görevi ise verilerin haberleģme kanalları boyunca sayısal veriler (bit) olarak iletilmesidir. Üst katmandan gelen sayısal paketleri kablolu veya kablosuz iletiģim araçlarıyla ağ ortamına, ağdan gelen sayısal paketlerini ise üst katmana aktarma görevi yapar. Ethernet buna tipik bir örnektir. Üst katmandan 0 ve 1 olarak gelen sayısal verileri elektriksel sinyallere çevirir.

60 ġekil 13.12: Fiziksel katmanda sinyal iletimi

61 Fiziksel katmanda tanımlanan standartlar taģınan verinin içeriği ile değil daha çok iģaret Ģekli, konektör türü, kablo türü gibi mekaniksel ve elektriksel özelliklerle ilgilidir. Örneğin bilgisayar ağlarında kullanılan hub, RJ-45 konektörü ve RS-422A iletiģimi bu katmanda tanımlıdır Veri Bağlantı (Data Link) Katmanı Fiziksel katman sadece iletim ortamından gelen sinyalleri 0 ve 1 den oluģan bitlere çevirir. Fiziksel katman bitleri yorumlayamaz. Veri bağlantı katmanı gelen bitlerin anlamını yorumlar.

62 Donanım adresi her bilgisayar için bir ID numarasıdır ve veri bağlantı katmanında anahtar bir rol oynar. Ethernet le beraber MAC (Media Access Control) adresi olarak kullanılır ve 48 bitle temsil edilir. MAC adresi ile bilgisayarların aynı fiziksel bağlantıyı kullanmaları ve birbirlerinde farklı Ģekilde tanımlamaları mümkün olmuģtur. Her donanım adresi (MAC adresi) birbirlerinden farklı değerlere sahiptir. Ethernet kartlarındaki donanım adresleri üretimleri sırasında atanır. IEEE komisyonu ilk 24 bitlik sayıyı üretici firmaya verir, ikinci 24 bitlik sayı ise üretici firma tarafından belirlenir

63 Bu kodu görmek için komut satırında C:\>IPCONFIG /ALL yazmak yeterlidir. Firma Kodu Kartın Seri Numarası

64

65 MSDOS altında IP dokümanlarının uygulanması

66 Ağ (Network) Katmanı Bu katman, veri paketlerinin ağ adreslerini kullanarak bu paketleri uygun ağlara yönlendirme iģini yapar. Yönlendiriciler (Router) bu katmanda tanımlıdırlar. Bu katmanda iletilen veri blokları paket olarak adlandırılır. Bu katmanda tanımlanan protokollere örnek olarak IP ve IPX verilebilir. Bu katmandaki yönlendirme iģlemleri ise yönlendirme protokolleri kullanılarak gerçekleģtirilir.

67 ĠletiĢim Katmanı ĠletiĢim katmanının görevi, verilerin güvenli bir Ģekilde iletimini sağlamasıdır. ĠletiĢim katmanı üst katmanlardan gelen veriyi ağ paketi boyutunda parçalara böler. UDP, TCP ve ICMP gibi protokoller bu katmanda çalıģır. Bu protokoller hata kontrolü gibi görevleri de yerine getirir Oturum Katmanı Oturum katmanı, bir bilgisayar birden fazla bilgisayarla aynı anda iletiģim içinde olduğunda, gerektiğinde doğru bilgisayarla yönlendirme yapar.

68 Örneğin A bilgisayarı B üzerideki yazıcıya yazdırırken, C bilgisayarı B üzerindeki diske eriģiyorsa, B hem A ile olan hem de C ile olan iletiģimini aynı anda sürdürmek zorundadır. Bu katmanda çalıģan NET BIOS ve Sockets gibi protokoller farklı bilgisayarlarla aynı anda olan bağlantıları yönetme imkânı sağlar.örnek olarak SMTP yi (Simple Mail Transfer Protokol Yalın Elektronik Posta Ġletim Protokolü) verebiliriz.

69 ġekil 13.13: SMTP nin protokol bağlantısı

70 TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) Sunum Katmanı Sunum katmanının en önemli görevi yollanan verinin karģı bilgisayar tarafından anlaģılabilir halde olmasını sağlamaktır. Böylece farklı programların verilerini kullanabilmesi mümkün olur. Ayrıca sunum katmanı uygulama katmanında iletilen verilerin formatlarını tanımlar. AĢağıda mesajının bir formatı gösterilmiģtir.

71 Date:Wed,13Aug :19: From: To: Subject:HelloWorld Content-Type: text/html; charset=iso Content-Transfer-Encoding: 7bit Alıcı bilgisayarın uygulama katmanı mesajın Türkçe yazıldığını burada gösterilen kodla anlar. Alıcının uygulama katmanı aldığı veriyi Türkçe fonta uygun olarak dönüģtürür. Eğer alıcı bilgisayarda Türkçe fontlar yüklü değilse gönderilen mesajda bozuk karakterlerle görüntülenecektir.

72 Uygulama Katmanı OSI modelinin en üst katmanı olan uygulama katmanı kendisine sağlanan imkânları kullanarak protokoller ve uygulamalar oluģturulmasını sağlar. Kullanıcı düzeyinde OSI modelinde bulunan yapılara eriģimi sağlar. Uygulama katmanı kullanıcılar için aģağıdaki servisleri destekler. HTTP (Hypertext Transfer Protocol - Dosya Ġletim Protokolü) SMTP (Simple Mail Transfer Protocol - Yalın Elektronik Posta ĠletiĢim Protokolü) FTP (File Transfer Protocol - Dosya Ġletim Protokolü) TELNET

73 13.6. ĠletiĢim Araçları ve LAN Topolojisi Ağ Kabloları Günümüzde kablosuz bilgisayar ağlarına talep artmaktadır. Buna karģın bilgisayar ağlarının çok büyük bir bölümünde bağlantı için kablo kullanılmaktadır. Bu kabloların yapısı ve bağlantı çeģitleri hakkındaki bilgi ikinci öğrenme faaliyetinde verilecektir

74 ġekil 13.14: Ağ kablosu

75 Ethernet Kartı Ethernet kartı bilgisayarları network üzerinden birbirine bağlar. Günümüzde bilgisayarların çoğu network kartına gömülü (onboard) olarak sahiptir. 10BASE-T ve 100BASE-TX en yaygın olarak kullanılan ethernet kartlarıdır. Ethernet kartları günümüzde IEEE standardına göre üretilmektedir. Bu standart ile ethernet kelimesi, kullanılan ürünler ve dahil oldukları teknolojiyi tanımlamak için kullanılmaktadır.

76 ġekil 13.15: Ethernet kartı

77

78 LAN Topolojileri Topoloji, ağdaki çalıģma istasyonlarının (bilgisayar veya bilgisayar çevre birimleri) birbirine nasıl bağlandığını ve nasıl iletiģim kurduklarını tanımlar. Topolojiyi anlamanın en kolay yolu iki farklı ve bağımsız bölüme ayırarak incelemektir. Fiziksel topoloji Mantıksal topoloji Fiziksel topoloji, aralarında ağ kurulu bir grup bilgisayara baktığımızda gördüğümüz Ģeydir. Kablonun bilgisayarlar arasındaki bağlantıları fiziksel topolojiyi belirler.

79 Fiziksel topoloji seçimi için aģağıdaki durumlar göz önüne alınmalıdır. Bilgisayar ağının kurulacağı ortamın yerleģimi Bilgisayar ağının kurulum maliyeti Sorun çözme teknikleri Bilgisayar ağında kullanılan kablo tipi Mantıksal topoloji ise kabloların bağlantı Ģeklinden bağımsız olarak bilgisayar ağlarının veriyi nasıl ilettiklerini açıklar.

80 Bus Tipi Topoloji Bu yapıda tüm çalıģma istasyonları uzun bir kabloya bağlıdır. Kablonun her iki ucuna sonlandırıcı adı verilen dirençler takılır. Kurulumu kolaydır. En büyük dezavantajı kablonun bir noktasında oluģan kopukluğun tüm sistemi çökertmesidir. Bus fiziksel topolojisi, çalıģma istasyonları aynı hat üzerinde ise verimli olmaktadır. Bir binanın farklı katlarında bulunan istasyonları bu tip topoloji ile birbirine bağlamak olumlu sonuç vermez.

81 Bus fiziksel topolojisi iki tür kablolama ile kurulabilir. Bus fiziksel yapısı ile kurulacak olan ağ sisteminde ana hat için kalın kesitli 10BASE 5 tipi koaksiyel kablo kullanılacak ise ana hattan bilgisayara kadar olan bağlantılar ince kesitli 10BASE 2 tipi koaksiyel kablo (thinnet) ile yapılır. Bu tür kablolama hantal ve yapımı zordur.

82 ġekil 13.16: 10BASE 5 kablo ile bus tipi topoloji

83 ġekil 13.17: 10BASE 5 (Thicknet) kablo bağlantısı

84 tipi fiziksel kablolamada diğer bir yöntem ise tüm bağlantıların ince kesitli 10BASE 2 tipi koaksiyel (thinnet) kablo ile yapılmasıdır. Bu türün özelliği sistemde kullanılan istasyonların aynı hat üzerinde bağlanmasıdır. ġekil 13.18: 10BASE 2 kablo ile bus tipi topoloji

85 ġekil 13.19: 10BASE 2 (Thinnet) kablo bağlantısı

86

87 Bus mantıksal topolojisinde IEEE standardında tanımlanan Ethernet- CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access / Collision Dedection) teknolojisi kullanılır. Bu tanımda Carrier Sense; ağ üzerinde her istasyonun hattı dinlemesi yani veri transferi yapıp yapmadığını anlaması demektir. Eğer hat boģ ise istenilen veri aktarılır. Bilginin tüm istasyonlara ulaģması Multiple Access olarak ifade edilir. Collision Dedection ise çakıģma algılamasıdır.

88 Bu durumu kısaca açıklarsak, Mantıksal topoloji ağ içindeki verilerin aktarımını belirler. Aynı hat üzerinde birbirine düğümlerle bağlanmıģ istasyonlar arasında iletiģim, istasyonların gönderdiği veri paketleriyle sağlanır. Her çalıģma istasyonu, kendi veri paketini ağdaki tüm istasyonlar için yayınlar. Düğümlerden gelen yayını alan istasyon, ethernet kartındaki 48 bitlik donanım adresine (mac adres) göre veriyi inceler ve kendine ait ise kabul eder. Aksi durumda veriyi reddeder.

89 Ağ içindeki çalıģma istasyonlarının bağlandığı düğümler birbirine yakın ise haberleģme sağlıklı olabilir. Düğümler birbirinden uzak olursa istasyonlar, veri paketinin yayınlandığını algılamadan kendi paketini yayınlar. Bu durum paket çarpıģmasına neden olur. Bu olay sırasında ağdaki tüm düğümler bekleyecek ve belirli aralarla paket göndermeyi deneyeceklerdir.

90 ġekil 13.21: Bus mantıksal topolojisinde paket aktarımı

91 Yıldız (Star) Tipi Topoloji En yaygın kullanılan topolojidir. Bu modelde, tüm istasyonlar 10BASE-T veya 100BASE-TX kabloları ile merkezde bulunan hub veya switch hub cihazlarına bağlanır. Hub, aynı ağ sistemi içindeki istasyonları birbirine bağlamak için kullanılır. Switch hub ise aynı görevi görmesine karģın daha kullanıģlıdır ve ağ içindeki veri trafiğini azaltır.

92 Ağdaki her çalıģma istasyonu bağlantısı birbirinden bağımsız olduğu için herhangi bir istasyon bağlantısının kopması diğer istasyonları etkilemez. Yıldız topoloji, bus tipi topolojide olduğu gibi IEEE standardında tanımlanmıģ Ethernet (CSMA/CD) teknolojisini kullanır. Aslında yıldız topolojide kullanılan hub içinde mantıksal bir bus yapı vardır. Herhangi bir çalıģma istasyonunun yolladığı veri paketi hub'a ulaģınca, hub bu paketin kopyalarını oluģturup tüm portlara yollar.

93 Yani bus yapıda olduğu gibi veri paketi diğer tüm istasyonlara eriģir ve sadece alması gereken bu paketi alır ve iģler diğerleri ise siler. ġekil 13.22: Yıldız tip topoloji

94 ġekil 13.23: 10Base T kablo bağlantısı ġekil 13.23: 10Base T kablo bağlantısı

95 ġekil 13.24: Yıldız topolojisinin üstünlük ve sakıncaları

96 Halka (Ring)Tipi Topoloji ġekil 1.25: Halka topolojisinde jeton geçiģi20 Halka tipi topoloji de fiziksel ve mantıksal olarak incelenir. Mantıksal halka topolojisinin görünümünde tüm istasyonlar halka Ģeklinde dolaģan kabloya bağlıdır. Bu topoloji IEEE standardında tanımlanmıģ Token Ring teknolojisini kullanır. IEEE Token Ring standardında istasyonlar herhangi bir istasyonun veri iletimi yapacağını saptamak için jeton (token) gönderir.

97 Jeton, boyutu 3 byte (24 bit) olan veri paketidir. Eğer ağdaki istasyon herhangi bir Ģey iletmesi gerekmiyor ise boģ jetonu bir sonraki istasyona geçirir. Bu özellikten dolayı halka topolojisinde çakıģma (collision) olmaz. ġekil 13.25: Halka topolojisinde jeton geçiģi

98 A çalıģma istasyonunun D istasyonuna veri gönderdiğini varsayalım. Eğer veri paketi B ye ait değilse C istasyonuna, C ye ait değilse D istasyonuna iletilecektir. Paket D istasyonuna geldiğinde veri kopyalanır ve A ya gönderilir. Veri paketinin kaynağı olan A istasyonu paketin kendisine ait olduğunu fark eder ve verinin kendisine ait olduğunu haber verdikten sonra veri bitmese bile boģ jeton gönderir. BoĢ jeton ağda bir kez döndükten sonra D, verinin kalan kısmını alıp almayacağını bildirir.

99 ġekil 13.26: Halka topolojisinde veri aktarımı

100 Halka topolojisinin fiziksel yapısı yıldız topolojisine benzer. Bilgisayarların birbirine bağlantısı yıldız topolojisinde olduğu gibi 10Base T kablolama standardında tanımlanan UTP çift bükümlü kablo ile yapılır. Her bilgisayar, merkezde çok istasyonlu eriģim birimi (multistation access unit- MAU) adı verilen bir cihaza bağlıdır. MAU her çalıģma istasyonundan aldığı bilgileri diğer istasyona göndermek suretiyle ağ içindeki iletiģimi sağlar.

101 ġekil 13.27: Fiziksel halka topolojisi

102 ġekil 13.28: Halka topolojisinin üstünlük ve sakıncaları

103 13.7. IP Adres ve Network Adres Bilgisayar ağlarının oluģturulması sırasında yapılması gereken ilk görev ağ üzerinde bulunan tüm noktalara internet adreslerinin atanmasıdır. IP adreslerinin atanması çok kolay bir iģlem olmasına karģın aynı adresin birden fazla bilgisayarda olmaması gerekir. Bununla birlikte IP adreslerinin ağ üzerinde bulunan diğer birimlerle tutarlılık göstermelidir. Bir ağa bağlı her bir bilgisayar ve yönlendirici (router) için IP (internet protokol) adresi tanımlanmıģtır. Fiziksel ve data link katmanlarını kullanan bir anahtar HUB, IP adresleriyle değil MAC adresleriyle çalıģır.

104 Sayısal Sistem Ġkili sayı Ondalık sayıbir IP adres bilgisayarların anlayacağı 32-bitlik ikili sayı sisteminden oluģur. Bununla birlikte ikili sayı sistemini yorumlamak zordur. Bunun için 32 bitlik IP adres, 8 bitten oluģan dört bölüme ayrılmıģtır. Her bir bölüm 0 dan 255 e kadar ondalık sayılardan oluģur.

105 Network Adresi Ġki Bilgisayarın Bağlanması

106 Network adresini bulmak için IP adresi ile Netmask, lojik AND iģlemine tabi tutulur.

107 Bir Ağ Bağlantısı

108 Bu network aģağıdaki IP adreslerine sahip olabilir

109 Bazı IP adreslerini network adresi ve Broadcast adresi olduğu için kullanamayız (network adresi) (Broadcast adresidir). Broadcast adresi: Broadcast teriminin anlamı, data paketinin bir noktadan diğer tüm noktalara belirtilen network üzerinden dağıtılmasıdır. Bu adres özellikle broadcasting için kullanılır.

110 Farklı Ağların Bağlantısı

111 Modem Üzerinden Ġnternet Sağlayıcıya Bağlantı

112 Kullanıcı bilgisayarın modem cihazları telefon hatları ile telefon Ģirketlerine bağlıdır. Telefon Ģirketi yüksek kapasiteli sayısal hatlarla çevirmeli ağ sunucusuna bağlantı yapar. Servis sağlayıcı ise kullanıcının adı ve Ģifre doğrulamasını yürütür. Kullanıcı bu iģlemden sonra yönlendirici (router) yoluyla internete bağlanabilir.

113 ġekil 13.33: MS-DOS komut satırında ip ve MAC kontrolü

114

115 <Benim BilgisayarımBenim Bilgisayarı

116 ġekil 13.34: MS-DOS komut satırında ip kontrolü

117 Network Sınıfları A Sınıfı A sınıfı Network adreslerinin sınırları dir. 0 ve 127 özel adres olduğu için kullanamayız. Bu yüzden 1 ile 126 arasındaki network adreslerini kullanabiliriz.

118 Kullanılabilir IP adres sınırları ~ B Sınıfı C Sınıfı

119 C Sınıfı(devam)

120 Özel Adresler A sınıfı IP adres olmasına rağmen bilgisayarın kendi iç ağını test etmek için kullanılır loopback adres veya localhost olarak da tanımlanır. Ağa bağlı bir bilgisayarda loopback adres ping komutu ile kontrol edilerek ağ ile ilgili yazılımın sorunu olup olmadığı anlaģılabilir.

121 Broadcast Adresi Bilgisayarlar birbirleriyle iletiģim kurmak için MAC adreslerine ihtiyaç duyarlar. Bunun için data link katmanında hazırlanan ethernet paketin hedef bölümüne değeri (hexadesimal FF) atanır. Bunun anlamı bu paket broadcast tir ve ağdaki tüm bilgisayarlar bu paketi almak zorundadır. Bu paketle bilgisayar Ģu mesajı verir, eğer IP adresin ise bana MAC adresini bildir." Bu mesaj ağdaki tüm bilgisayarlara ulaģır.

122 Her bilgisayar Broadcast mesajını alır ve inceler, eğer kendi IP adresi sorulan IP ise, MAC adresini Broadcast'i yollayan network kartına bildirir. Yoksa paketi imha eder. AĢağıdaki Ģekilde IP li bilgisayarın broadcast mesajı yayınlaması görülmektedir tüm bilgisayarlara broadcast paketi gönderir.

123 ġekil 13.35: Broadcast iģlemi

124 CIDR (Classles Inter Domain Routing) Günümüzde açıkça anlaģılmıģtır ki C sınıfı network adres sayısı bile yeterli gelmemektedir (21 bit= network). CIDR yeni adresleme yöntemi olarak söylenebilir. A, B ve C sınıflarına göre daha fazla sayıda bilgisayar tanımlamak CIDR ile mümkündür. CIDR tipi adreslemede IP adresine ek olarak bir uzantı sayısı kullanılır. Bu sayı network adresinin hesaplanmasında kullanılır. CIDR IP adresinin sayısal gösterimi aģağıdaki gibidir. Burada 28 sayısı, IP adresinin ilk 28 bitinin 1 olacağını gösterir.

125 CIDR (Classles Inter Domain Routing)~(devam)

126 13.8. TCP/IP ve Ġnternet TCP (Transmission Control Protocol), IP ise (Internet Protocol) ifadesinin kısaltmasıdır. Bilgisayar ağları alanında, TCP/IP en iyi ve en yaygın olarak kullanılan protokoldür TCP/IP Tarihçesi 1960 ların sonunda, ilk önce Amerikan savunma bakanlığında (Department of Defense-DOD) paket switching (paket anahtarlama) iletiģim teknolojisi geliģtirildi. Savunma bakanlığı, çalıģanlarının merkezdeki ARPANET adındaki ağla iletiģime geçmesi için bu teknolojiyi kullandı.

127 Bu ağda kullanılan TCP/IP (Ġletim kontrol protokolü/ġnternet protokolü) protokolü Ģu an kullandığımız internetin temelini oluģturdu. ġekil 13.36: 1969 yılında ARPANET Sistemi

128 ARPANET sistemi, Network un bir bölümü zarara gördüğü zaman tüm iletiģimin kesilmesini engeller. Bu sistem internetin baģlangıcıdır. TCP/IP 1975 yılında ARPANET sistemi için geliģtirildi ve 1982 yılında kuralları belirlendi yılındaunix4.2bsd sistemi TCP/IP ile donatılarak piyasaya çıktı. Bu sistem TCP/IP nin hızlı yayılmasını sağladı

129

130

131

132

133

134 Varsayılan ağ geçidi (default gateway) diğer bir netvvork ile iletiģim kurulduğunda kullanılır. Eğer yönlendirici (router) kullanılmıyorsa o zaman varsayılan ağ geçidi kullanılır. Ayrıca belirtildiği gibi eğer varsayılan ağ geçidi kullanılmıyorsa iletiģim yerel olarak kalacaktır. IP Adresleri Network üzerindeki bilgisayarlar Ethernet kartları aracılığıyla birbirleriyle iletiģim kurarlar. Her bir Ethernet kartının iki adresi vardır: 1. IP adresi 2. Ethernet adresi Ethernet adresleri 48-bitlik kodlardır. Her bir kartın ayrı (tek) bir adresi vardır. Bu adres kart üzerine yazılıdır. Bu adrese MAC (Media Access Control) adı verilir. Örneğin: AA-F bitlik MAC adreslerine karģın IP adresleri 32-bittir. IP adresleri NT sistemi bazında sistem yöneticisi tarafından düzenlenir. ĠP adresleri Ethernet adresleri gibi hardware-temelli değildir. 32-bitlik adresi tek bir bilgi olarak kullanmak yerine dört noktalı (quad dotted) kullanımı yaygındır.

135 IP adresleri her biri onlu sayı 0 ila 255 arasında olan 4 gruptan oluģur. Bu gruplar w,x,y,z harfleriyle temsil edilir. Örneğin: Dörtlü gruplardan her biri 8-bitlik bir Internet adresini belirtir Sonuç olarak network içinde her bilgisayar bir network kartına sahiptir. Her network kartı da tanımlanmıģ bir adrese sahiptir. Network yöneticisi IP yazılımını yükleyerek her bir kartın IP adreslerini tanımlar. Bu arada bölümün ileriki kısmında görüleceği gibi DHCP gibi olanaklar IP adreslerinin belirlenmesini kolaylaģtırır. TCP (Transmission Control Protocol) IP adresi bir birim veriden baģka bir Ģey değildir. Mesajın ulaģtırılmasını sağlamaz. TCP ise uçtan uca taģımayı sağlar. TCP bir internet host'undan diğerine verinin taģınmasını sağlar. Ana iģlevleri Ģunlardır: Handshaking AkıĢ denetimi Hata kontrolü TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam)

136 TCP/IP'nin KuruluĢu TCP/IP, NT Server'ın içinde yer alır. TCPI/IP'yi kuracak ve yönetecek olan network yöneticisinin görevi her makineye farklı bir IP adresini verebilmektir. TCP/IP protokolünü kurup sabit IP adreslerini düzenlemek için aģağıdaki iģlemler yapılır: TCP/IP protokolü kurulur. TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) Subnet, default gateway ve DNS server için IP adresleri düzenlenir. HOSTS ve LMHOSTS dosyalan düzenlenir. PING programı ile bağlantı kontrol edilir. TCP/IP genellikle kuruluģ sırasında seçilerek kurulur. TCP/IP'yi kurmak için aģağıdaki yol izlenir: Settings (Ayarlar), Control Panel (Denetim Masası) penceresinden Network seçilir. Buradan Protocols bölümüne gidilir.

137 TCP/IP kuruluģunda IP adreslerinin otomatik olarak atanması iģlemi için genellikle DHCP kullanılır. Manuel (el kılavuzu) Konfigürasyon Manuel konfigürasyonda ana iletiģim birimine atanan IP adresleri kullanıcı tarafından düzenlenir. Düzenlenecek bilgiler: IP adresi kutusuna ana iletiģim birimine atanan IP adresleri yazılır. Subnet Mask kutusuna subnet'e atanan subnet mask yazılır. Default Gateway kutusuna router (yönlendiricinin) IP adresi yazılır. GeliĢmiĢ bölümünde ise farklı network ler (ağlar) için düzenlemeler yapılır. Otomatik Konfigürasyon Microsoft NT Server, Dynamic Host Confıguration Protocol (DHCP) servisi ile DHCP servisini destekleyen istemcilerde TCP/IP konfigürasyonunu otomatik olarak yapar.

138 DHCP DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), TCP/IP konfigürasyonunun yapılmasını, bilgisayarlara IP adreslerinin otomatik olarak atanmasını merkezi biçimde sağlayan bir araçtır. DHCP iki tür bilgisayar tarafından kullanılır: 1.DHCP server (sunucu) 2.DHCP client (klay ınt~istemci) Bu nedenle DHCP yazılımı sunucu ve istemci tarafından yüklenmelidir. DHCP Sunucusu TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) IP yönlendiricisi RFC 1542 sistemini desteklediği sürece network üzerinde en az bir tane DHCP sunucusu bulunmalıdır. Aksi takdirde her subnet'te bir DHCP server'ı bulunur. DHCP sunucusunun IP adresleri manuel olarak girilir.

139 1. HDCP server üzerinde bir kapsam alanı (scope) oluģturulur. Bu kapsama alanında IP adresleri havuzu yer alır. Örneğin den 'e kadar bu numaralar DHCP sunucusu tarafından istemcilere atanır ya da kiralanır. 2. Bir DHCP istemcisi DHCP sunucusundan bir IP adresi istediğinde, DHCP sunucusu kullanılmamıģ bir IP adresini adres havuzundan seçer ve DHCP istemcisine sunar. DHCP Ġstemcileri TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) TCP/IP'nin bir istemci üzerine kurulması için TCP/IP konfigürasyon bilgisine gereksinim duyulmaz. Bunun yerine DHCP düzenlemeleri otomatik olarak yapılır. DHCP server'la çalıģmayan istemciler non-dhcp istemciler olarak bilinir. Bu istemciler DHCP server ında yer alan adres havuzunun dıģında bir IP adresi kullanırlar ve TCP/IP düzenlemeleriyle DHCP istemcileriyle iletiģim kurarlar.

140 DHCP bir istemci-sunucu sistemi olduğu için istemci ve sunucu tarafında yazılıma gereksinim duyulur. AĢağıdaki iģletim sistemleri DHCP istemcisi olabilir: Windows NT Server 3.5x Windows NT Workstation 3.5x Windows for Workgroups 3.11 (32-bit) (NT CD'sinden) Windows 95 TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) Microsoft Network Client 3.0 for MS-DOS (NT CD'sinden) LAN Manager 2.2c for MS-DOS (NT CD'sinden) DHCP-uyumlu olmayan diğer istemciler için ise IP adresleri manuel olarak verilmelidir. Kaynak : Her Yönüyle Microsoft Windows NT Workstation/Server, Faruk Çubukçu, ALFA, basım-yayım, ġubat 1997

141

142 DHCP Neden Kullanılır? TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) Bir bilgisayarın diğer istemci ya da sunucu bilgisayarla iletiģim kurabilmesi için TCP/IP kuruluģunun yapılması gerekir. Bu iģlem için de IP adreslerinin, subnet mask'in ve default gateway'in (varsayılan ağ geçidinin) konfîgüre edilmesi gerekir. IP adreslerinin, subnet maskların ya da gateway adreslerinin yanlıģ girilmesi problemlere yol açar. DHCP, IP adreslerinin dinamik olarak girilmesini sağlar: Kullanıcıların sistem yöneticisinden IP adresi almasına gerek kalmaz. DHCP baģlatıldığında otomatik olarak IP adres bilgisini alır ya da kiralar. DHCP server, DHCP server ve istemciler için gerekli konfigürasyon bilgilerini toplar. DHCP server doğru olarak kurulduktan sonra istemcilerin hiçbiri yanlıģ olarak konfigüre edilemez. YanlıĢ konfigüre edilmiģ istemci ve sunuculardan doğan network problemleri tamamıyla ortadan kaldırılır.

143 DHCP Server in Kurulması TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) DHCP Server'in kurulması için Control Panel (Denetim Masası), Network simgesi simgesi kullanılır. Ardından Services sayfası seçilir. IP adreslerinin düzenlenmesi ve özellikle geçici (örneğin notebook'lar) bilgisayarlar için IP adreslerinin düzenlenmesi önemli ve zor bir iģ olabilir. Bu nedenler DHCP iyi bir çözümdür. IP adresi girilir, close düğmesine basılarak TCP/IP düzenlemeleri, ardından da binding iģlemi yapılır. Sonra sistemin boot edilmesinin ardından DHCP servisi kurulmuģ olur. DHCP Scope'ları (Kapsam): Dağıtılacak IP adreslerine scope (kapsam alanı) denir. Bu iģlem için ĠP adresleri örneğin.10 dan.50'ye kadar düzenlenir. Scope (kapsam) bir subnet içinde bir yaratılır. DHCP Scope'unun yaratılması için DHCP Manager kullanılır. DHCP Manager, DHCP servisi yüklendikten sonra start, Programs, Administrative Tool s, DHCP Manager seçilmesiyle çalıģtırılır. Scope menüsünden Create komutu seçilerek istemcilere atanacak IP adreslerinin kapsam alanı (scope) belirlenir.

144

145 TCP/IP Standardı Internet kiģisel veya ticari bir network giriģimi değildir. TCP/IP kullanan fakat sayısız network birbirine bağlıdır. Ġnternet için standartlar ISOC (Internet Society) tarafından belirlenir. ġekil 13.37: ISOC organizasyonu

146 ġekil 13.37: ISOC organizasyonu

147 IAB IAB, ISOC içinde teknik kuralları öneren bir kuruldur. IAB, internet için hizmet veren protokollerin gövdesidir. IAB maksimum on beģ katılımcıdan oluģmaktadır. Bu katılımcılar herhangi bir organizasyonun temsilcisi olarak değil, kiģisel olarak IAB ye katılırlar. Böylece IAB, uzmanlardan oluģan bir topluluk olarak iģlevini sürdürür.1992 de IAB içindeki iki proje timi IAB yi, IETF ve IRTF olarak Ģekillendirdi

148 IETF IETF, internet standartlarını oluģturur ve teknik sorunlara çözüm üretir. Protokol standartları RFC nin dokümanlarında bulunur ve internet üzerinde kullanıma açıktır IANA IANA, IP adreslerini, port numaralarını, domain isimlerini vb. yönetir. Gelecek için planlama yapar.

149 RFC Ġnternetle ilgili çeģitli konularda bir dizi notu içeren dokümanları bulundurur. Bir Internet dokümanı, IETF ye herhangi bir kiģi veya kurum tarafından gönderilir. Çünkü protokoller IETF içinde tartıģılır ve standartlaģtırılır. IETF bu önerinin bir RFC haline gelmesine karar verir. Bu RFC yeterince ilgi görürse, bir Internet standardı haline gelebilir. Protokol standartları RFC nin dokümanların da bulunur ve internet üzerinde kullanıma açıktır.

150 Bununla birlikte RFC'nin tümü standartlaģtırılmamıģtır. Verilen tüm RFC nin numaraları. Örneğin: IP >> RFC791 TCP >> RFC793 RFC ler tamamlanma sırasına göre numaralandırılır. Bir kez RFC standartlaģtıktan sonra bir daha revize edilemez. Bir protokolün Ģartnamesinde değiģiklik olduğu zaman yeni bir RFC yayınlanır. Böylece, önceki RFC iptal edilmiģ olur. STD, RFC standardının yapılan değiģiklik numarasıdır. RFC ile ilgili geniģ bilgi aģağıda belirtilen web sitesinden bulunabilir.

151 ġekil 13.38: RFC listesi

152 Standartlar STD numaralarına göre sıralama(devam) ġekil 13.38: RFC listesi (devam)

153 TCP/IP Katmanları Network hiyerarģisi, network yazılım ve donanımlarının daha açık gösterilebilmesi için tasarımlanmıģtır. Her bir yazılım, katmanın birine ait olarak kullanılmıģtır. Network için iki model vardır. OSI referans modeli daha çok teorik olarak tanımlanmıģtır. TCP/IP model ise uygulamalar için kullanıģlı ve daha geniģ bir kullanım alanına sahiptir.

154 ġekil 13.39: OSI ve TCP/ IP modeli

155 TCP/IP ĠletiĢimi Nasıl Yapılır Her bir katmanın programı diğer bilgisayarın aynı seviyedeki katmanının programıyla iletiģim sağlar. Fakat verinin dıģarıya gönderilebilmesi için her katman bir alt katmanının programını kullanmak zorundadır. Her katman kendine ait bilgiyi orijinal veriye ilave eder. DıĢarıdan veri geldiğinde ise bu veriyi bir üst katmana göndermesi gerektiği için veriyi silerek bir üst katmana gönderir

156 Üst katman programı yalnızca bir alt katmanın nasıl kullanılacağını bilmelidir. Örneğin Ġletim (Transport) katmanının yalnızca network katmanının nasıl kullanılacağını bilmesi yeterlidir. Bu hiyerarģi yapısı tüm katmanları kontrol etmek için büyük bir program yazmaya gerek olmadığını gösterir. Tüm katmanların yalnızca bir program kontrol edildiği sisteme kapalı (closed) sistem denir. Açık (open) sistemde her bir katman ayrı ayrı değerlendirilir ve gerektiğinde yalnızca bu katman ile ilgili değiģiklik kolayca yapılır.

157 13.40: TCP/IP iletiģimi TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam) 13.40: TCP/IP iletiģimi

158 UYGULAMA FAALĠYETLERĠ UYGULAMAFAALĠYETLERĠ(DEVAM)

159 UYGULAMA FAALĠYETLERĠ UYGULAMA FAALĠYETLERĠ(DEVAM)

160 UYGULAMA FAALĠYETLERĠ UYGULAMA FAALĠYETLERĠ(DEVAM)

161 UYGULAMA FAALĠYETLERĠ UYGULAMA FAALĠYETLERĠ(DEVAM)

162 14. BĠLGĠSAYAR AĞ KABLOLARI Bilgisayarlar kablo aracılığıyla birbirine bağlanır. DeğiĢik kablolama teknikleri ve kablo türleri vardır. Bilgisayar ağlarında kullanılan kablo tipleri Ģunlardır: Çift Bükümlü Kablo (Twisted Pair Cable) Korumasız Çift Bükümlü Kablo (Unshielded Twisted Pair-UTP) Korumalı DolanmıĢ Çift (Shielded Twisted Pair-STP) Koaksiyel Kablo (Coaxial Cable) Fiber Optik Kablo (Fiber Optic Cable)

163 2.1 Çift Bükümlü Kablo Birbirine dolanmıģ çiftler halinde, telefon kablosuna benzer yapıdaki kablo günümüzde en yaygın kullanılan ağ kablosu tipidir. ġekil 2.1: Çift bükümlü kablo yapısı

164 Korumasız Çift Bükümlü Kablo Korumasız çift bükümlü kablo (Unshielded Twisted Pair- UTP) birbirine dolanmıģ çiftler halinde ve en dıģta da plastik bir koruma olmak üzere üretilir. Kablonun içinde kablonun dayanıklılığını arttırmak ve gerektiğinde dıģtaki plastik kılıfı kolayca sıyırmak için naylon bir ip bulunur. Tel çiftlerinin birbirine dolanmıģ olmaları hem kendi aralarında hem de dıģ ortamdan oluģabilecek sinyal bozulmalarının önüne geçmek için alınmıģ bir tedbirdir. Kablo içindeki teller çiftler halinde birbirine dolanmıģtır. Her çiftin bir ana rengi bir de "beyazlı" olanı vardır. AĢağıdaki resimde de görüldüğü gibi ana renkler turuncu, mavi, yeģil ve kahverengidir. Bunlara sarılı olan beyaz teller ise, diğerleriyle karıģmasın diye, sarılı olduğu renkle aynı bir çizgiye sahiptir. Böylece sekiz telin de turuncu, turuncu-beyaz, mavi,

165 mavi-beyaz, yeģil, yeģil-beyaz, kahverengi, kahverengi-beyaz olmak üzere sekiz farklı renkte ana dört grupta toplanmıģ olduğunu görüyoruz. Çift bükümlü kablonun kullanımı ve kurulumu kolaydır. Hızı yüksektir.(10/100mbps) Ġletim uzunluğu sınırlı (en fazla 100 m) olmasına karģın herhangi bir yerel ağ için düģük fiyatı, daha esnek kullanımı yüzünden bilgisayar terminalleri arasında yaygın olarak kullanılmaktadır.

166 ġekil 2.2: Korumasız çift bükümlü kablo

167 Korumalı Çift Bükümlü Kablo Korumalı çift bükümlü kabloda (Shielded Twisted Pair-STP) dolanmıģ tel çiftleri metal bir zırh ile kaplıdır. STP kablolar ilk kullanılmaya baģlandığı dönemlerde STP kablo UTP'ye göre daha güvenli kabul edilmiģtir. En dıģtaki metal zırh ın elektromanyetik alanlardan geçerken kablo içindeki sinyalin bozulmasına mani olması beklenir. Ancak STP ilk dönemde pahalı olmasıyla yaygınlaģamamıģtır.

168 STP kullanılırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, dıģtaki metal zırh'ın düzgün bir Ģekilde topraklanmasıdır. Aksi halde zırh elektromanyetik dalgaları toplayan bir anten vazifesi görür. Ayrıca zırhın kablonun hiçbir noktasında zedelenmemiģ olması da çok önemlidir. En dıģtaki zırh ile sağlanan topraklama verinin geçtiği tüm noktalarda (ağ kartından duvar prizlerine ve hub a kadar) devamlı olması da çok önemlidir. STP kablo Token Ring ağlarda kullanılmıģtır ancak Ethernet ağları için tercih edilmeyen bir kablo tipidir.

169 ġekil 2.3: Kaplamalı çift bükümlü kablo

170 Kategoriler:

171 Bilgisayar ağlarında önce 10 Mbit ethernet döneminde CAT3 kablo yoğun olarak kullanılmıģ, 100 Mbit ethernetin geliģtirilmesiyle CAT5 kablolar üretilmeye baģlanmıģ ve kullanılmaktadır. UTP kablolar dıģ görünüģ olarak birbirine çok benzer. Ancak her kablonun üzerinde kategorisi yazmaktadır. Kablonun kategorisi üretim kalitesiyle ilgilidir. Yapılan çeģitli testler ile kablonun belirtilen hızlarda elektrik sinyalini ne kadar sağlıklı ve az kayıpla iletebildiği, manyetik alan etkisine karģı sinyali ne kadar koruyabildiği ölçülür.

172 Testler ile ortaya konan değerler kategorinin kriteridir. Bu kriterleri tutturabilen kablo bu kategoriyi almaya hak kazanır. CAT5 ile 100 Mbit hızında veri aktarımı yapılabilir. Bir sonraki standart CAT5e (Enhanced CAT5, geliģmiģ CAT5) standardıdır. Bu CAT5 ile aynı yapıda olup, daha üst seviye değerlere eriģebilen bir kablodur. CAT5e ile gigabit hızına ulaģılabilir. Gigabit ethernet te CAT5 kullanılabilmekle beraber CAT5e tavsiye edilir. CAT6 da da aynı durum söz konusu CAT5e'den de daha yüksek değerlere eriģebilir. CAT6 Ģu anda 568A standardına eklenmiģ yani resmen kullanıma sunulmuģtur. 1000Mhz hızı için, yani Gigabit ethernet için en uygun kablodur.

173 CAT7 henüz geliģtirilme ve test aģamasındadır. Diğerlerinin aksine farklı bir yapısı olacaktır. Her tel çifti metal folyo ile kaplı, hepsi birden diğer bir folyo ile kaplıdır. CAT7 RJ-45'ten tamamen farklı bir jak kullanacaktır.

174 UTP Kablo Nasıl Yapılır Kablo yaparken, yani bir kablonun iki ucuna jak takarken, kabloyu nerede kullanacağınıza bağlı olarak iki tipten bahsedilebilir. Düz kablo, cross(çapraz) kablo. Gördüğünüz gibi aynı cihazlar arasında(pc-pc veya Hub-Hub) cross kablo kullanıyoruz. PC'den hub'a gidecek kablo ise düz kablo oluyor.

175 UTP kablonun ucuna taktığımız RJ-45 jak üzerindeki pinler jakın pinleri size bakacak Ģekilde tutulduğunda soldan sağa 1'den 8'e kadar sıralı kabul edilir.

176 Düz kablo TEMEL BĠLGĠSAYAR AĞLARI-1(devam)

177 Dolayısı ile kabloyu yaparken kablonun iki ucundaki jaklarda, birebir bağlantı yaparsak, yani 1. pin karģıda da 1'e gidecek, 2. pin 2'ye... Ģeklinde yaparsak düz kablo yapmıģ oluruz. Böylece PC'nin gönderim yapan uçları(tx) hub'ın alım yapan uçlarına(rx) denk gelmiģ olur. PC'nin direkt olarak hub'a bağlanmadığı ortamlarda, bilgisayar ile duvar prizi arasındaki kablolar, duvar prizlerinden patch panellere giden kablolar ve patch panelden hub'a giren kablolar hep düz kablodur. Kısacası, daima düz bağlantı yaparız ancak bazı özel durumlarda çapraz kablo gerekebilir.

178 Çapraz kablo

179 Ġki Hub arasındaki çapraz kablo

180 Hub'ların birbirine bağlanması Hub'lar ile ilgili sık sık problem yaratan bir "kolaylıktan" bahsetmek gerekiyor. Bugün 16 port bir hub alırsınız, bu bana uzun bir süre gider derseniz, ama network ünüz o kadar hızlı büyür ki kısa zamanda bir hub daha alırsınız. Bu hubları da birbirine bağlamanız gerekir. Yani hub'ların birbirine bağlanması çok sık karģılaģılan bir durumdur. Biz de ne yaparız, hub'ın üzerinde bilgisayar taktığımız portlardan ama bu sefer çapraz kablo ile iki hub'ı bağlarız.

181 Hub üreticileri vatandaģ çapraz kablo ile uğraģmasın diye Ģöyle bir güzellik yapmıģlar, hubların bir çoğunda portlardan en büyük numaraya sahip olanın yanında crossover, uplink, out, MDI/X gibi ibareler bulunur. Bu Ģu anlama gelir: "Eğer bu hub ile baģka bir hub'ı bağlayacaksan, düz kablo kullanabilirsin. Düz kablonun bir ucunu bu porta tak ve portun yanında bir düğme varsa ona bas, kablonun diğer ucunu ise, diğer hub'ın normal bir portuna tak."

182 4. numaralı portun yanındaki düğmeye dikkat.

183

184 Bazen bu uplink portu normal portlardan ayrıdır ve basmanız gereken bir düğme yoktur. Eğer iki hub'da da BNC çıkıģı varsa koaksiyel kablo ile de hub'ları bağlayabilirsiniz. Tabii ki iki uçta sonlandırıcı olması gerekiyor.

185 Kablo bağlantı standartları Kablo uçlarını yaparken uymanız gereken, daha doğruyu uyarsanız sizin ve sizden sonra ağa müdahale edecek kiģinin iģini kolaylaģtıracak standartlar vardır. Bu standarda uygun yaptığınız kablo veri kanallarının aynı tel çiftini kullanması kuralına uygun olacaktır.

186 EIA/TIA isimli kuruluģ "EIA/TIA -568-A 'Commercial Building Wiring Standard' " isimli kablolama ile ilgili standartları belirlemiģtir. Tüm dünyada üreticiler ve teknisyenler bu standartları takip ederler. "EIA/TIA -568-A" standardı içinde kablo uçlarını yaparken kullanabileceğiniz elektriksel olarak birbirinin tamamen aynısı iki Ģema önerilmiģtir. T568A Ģeması ve T568B Ģeması.

187 Her iki Ģemada da 1-2 ve 3-6'nın aynı çifte ait tellere denk geldiğine dikkat ediniz.

188 Düz kablo Düz kablo yapmak için iki uçta aynı Ģemada olmalı, yani 568A<->568A veya 568B<->568B Ģeklinde. Dolayısı ile iki seçeneğiniz var. Çapraz Kablo Eğer çapraz kablo yapmak istiyorsanız bir ucu 568A diğerini 568B Ģemasına göre yapmalısınız. Altta gördüğünüz grafiği üstüne sağ tıklayıp>save as... ile kaydederseniz kablolarla ilgili temel bilgiler(renk kodları özellikle) her zaman elinizin altında bulunur.

189 UTP KABLO BAĞLANTILARI

190 Düz kablo yaparken iki Ģemadan birini seçip renk kodlarını ezberlerseniz ve her yaptığınız kabloda bunu kullanırsanız, bir kablonun ucu bozulduğunda gidip diğer ucunu kontrol etmenize gerek kalmaz. Peki hangisini seçeyim derseniz, bir çok kaynakta 568A<->568A Ģemasının dünyada en yaygın kullanılan Ģema olduğu söyleniyor...

191 Gigabit Ethernet Yukarıdaki kablo bağlantıları 10BaseT ve 100BaseTX için yani 10Mbit ve 100Mbit ethernet için geçerlidir. 1000BaseT yani UTP kablo üzerinden gigabit ethernet kullanacaksanız düz bağlantıda bir farklılık yok. 568A<-->568A bağlantısını kullanabilirsiniz. Çapraz kabloda ise durum değiģik, gigabit çapraz için alttaki Ģemayı kullanmanız gerekiyor.

192 Gigabit Ethernet(DEVAM)