TÜRK DEN Z KUVVETLER DEN ZALTILARININ

Transkript

1 HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJLER DERG OCAK 2008 CLT 3 SAYI 3 (53-60) TÜRK DENZ KUVVETLER DENZALTILARININ SEÇN AHP LE DEERLENDLMES Dz.Ütm. Hakan PALAZ Hava Harp Okulu Havack ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü Yeilyurt/STANBUL h.palaz@hho.edu.tr Ahmet KOVANCI Hava Harp Okulu Havack ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü Yeilyurt/STANBUL drakovanci@gmail.com ÖZET Günümüzde Deniz Kuvetleri kuvvet yapn belirlenmesi çok karmak bir süreçtir ve proje seçim problemi olarak modellenebilmektedir. Bu çalma ile Denizalt filosunun ihtiyaç duyduu denizalt tipleri, proje seçim yöntemlerinden Analitik Hiyerari Prosesi (AHP) kullan ile belirlenmeye çallmr. Amaç; Deniz Kuvvetleri yöneticileri tarafndan kullanlabilecek esnek ve pratik bir AR-GE proje seçim metodolojisi gelitirmektir. Ülkemizde denizalt seçimi için göz önüne alnmas gereken kriterler, denizalt gemileri ve suüstü gemilerinin Denizalt Savunma Harbi branlarnda görevli 5 kiilik bir çalma grubu tarafndan belirlenmitir. Bu kriterler daha sonra çalma grubu tarafndan denizalt tipleri üzerinde deerlendirilmi ve AHP kullanlarak en uygun denizaltn seçimine katk salayacak deerlendirme yaplmr. Anahtar kelimeler: ARGE Proje Seçim Problemi, Analitik Hiyerari Prosesi, Deniz Kuvvetleri Kuvvet Yap EVALUATE THE SELECTION OF TURKISH NAVY SUBMARINES BY USING AHP ABSTRACT Nowadays design of a modern Naval military force structure is a complicated process and can be modeled as a project selection problem. In this study, Analytical Hierarchy Process is used for determining the submarine types which are the most requiried in Submarine Fleet. The objective is to develop a flexible and practical R&D project selection methodology that can be used by Turkish Naval Force managers. Considering criterias in selecting submarines are determined by a working group that is consist of 5 personnel in submarine and surface ship in relation with Anti-Submarine Warfare branch. After that, this criterias are evaluated for submarine types by working group and appropriate submarine selection process is evaluated by using AHP. Keywords: R&D Project Selection Problem, Analytical Hierarchy Process, Naval Force Structure 1. G Modern askeri kuvvet yaplarn oluturulmas çok karmak bir süreçtir. Bu süreç birçok çelien durumlar içermektedir. Politik basklar, bütçe tlamalar, ülkeye kar oluturulan tehditler, dier devletlerin silahlanma politikalar vb. gibi birçok etmen kuvvet yaplarn belirlenmesinde göz önüne alnmalr. Bu kuvvet yaplarn belirlenmesi ve tekil edilmesi maksadyla çeitli yöntemler izlenebilmektedir. Literatürde genellikle kullanlan AR-GE proje seçim metodolojileri; Çek Listesi ve Skorlama yöntemi, Analitik Hiyerari Prosesi(AHP), Optimizasyon ve Ekonomik Modeller olarak sralanabilir.[1-7] Bu metotlarn bazlar kullanlarak Türk Silahl Kuvvetleri nde çeitli birliklerinin kuvvet yaplarn belirlenmesi için çalmalar yaplmaktadr.[8] Denizalt kuvvet yap oluturma da bir proje seçim problemi olarak düünülüp modellenebilmektedir. Bu kapsamda bu çalmann amac; Türk Deniz Kuvvetleri ne uygun denizalt gemi tipi seçiminin Analitik Hiyerari Prosesi kullanlarak belirlenmesidir. Çalma ayrca hedef programlama gibi optimizasyon teknikleri kullanlarak yaplacak daha kapsaml proje seçim uygulamalarna da olanak salayacaktr. Çünkü AHP kullan sonucu elde edilen matematiksel rlklar dier proje seçim yöntemlerinden biri olan optimizasyon ve hedef programlama modelinde de kullanlarak farkl yaklamlar elde edilmesini 53

2 salamaktadr. Böylelikle bu konuda yaplacak daha kapsaml çalmalara k tutulacaktr. DENZALTILAR Deplasman (ton) Tablo 1. Denizaltlarn özellikleri Uzunluk (mt) Genilik (mt) Menzil (nm) AY S D/A PREVEZE S D/A GÜR S D/A Sürat (knot) suüstü:11 dalm:22 suüstü:10 dalm:21.5 suüstü:10 dalm:21.5 Personel (adet) Türk Deniz Kuvvetleri nde mevcut 3 tip denizalt bulunmaktadr. Tablo 1 bu mevcut denizalt gemilerimizin genel karakteristiklerini göstermektedir.[9] Bu çalmaya mevcut denizalt gemi tiplerine ilave olarak Havadan Bamsz Tahrik Sistemli Denizalt (AIP) tipi de ilave edilmitir. Halen proje aamasnda envantere katlmas düünülen bu tip denizaltlarn da dier denizalt gemilerimizle karlarma olana salanmr. Denizalt filosunun modernizasyonu kapsamnda bu gemi tiplerinin kendi aralarnda deerlendirilmesinin yaplmas büyük önem arz eder. Bir filoda en az ihtiyaç duyulan gemi tip sayn miktarn dier tiplere oranla fazla olmas yanl bir strateji hatas olacaktr. Dolayyla ayrnt bir analiz çalmas yaplarak uygun kuvvet yapn belirlenmesi gerekir. Bu çalma da denizalt gemilerinde ve suüstü gemilerinin Denizalt Savunma Harbi branlarnda görev yapan 5 kiilik bir grubun deerlendirmeleri göz önüne alnmr. Denizalt gemilerinin bir harekat sahasndaki görevleri ve bu görevleri efektif olarak icra edebilmesi için sahip olmas gereken imkan ve kabiliyetleri çalma grubu tarafndan belirlenmitir. Belirlenen bu karakteristiklerin denizalt tiplerine göre deerlendirilmesi AHP kullan ile nümerik olarak ifade edilmitir. Böylelikle proje kapsamnda hangi tip denizalt gemilerine ihtiyaç duyulduu veya hangi tip denizalt gemilerinin modernizasyonuna daha çok önem verilmesi gerektii sonuçlarna ulalmr. 2. ARGE PROJE SEÇM YÖNTEMLER a) Çek Listesi Yöntemi: Bu model ARGE proje deerlendirmelerinde kullanlan en basit ve çabuk yöntemdir. Bu yaklam da aday projeler için kriterler belirlenir ve projeler bu kriterlerin yüksek/orta/düük veya iyi/normal/yetersiz gibi bir skala ile deerlendirilmesi ile puanlanr. Dolayyla yüksek 3, orta 2, düük 1 puan ile belirtilir. En yüksek puan alan proje seçilir.[10] ve Proje C), 3 farkl kritere (kazanç, pazar avantaj ve baar olas) göre deerlendirilmitir. Tablo 2. 3 tip projenin çek listesi yöntemi ile deerlendirilmesi KRTERLER Kazanç Pazar Baar avantaj olas Proje Proje A Proje B Proje C Puan * * * 7 b) Skorlama Yöntemi: * * * 6 * * * 3 Çek listesi yönteminin komplike problemlerde uygulanmas pek avantajl deildir. Önceki örnek gösterimde kriterler (kazanç, pazar avantaj, baar olas) arasnda bir önem derecesi belirtilmemitir. Kriterlerin birbirlerine göre farkl önem derecelerinde olmas çek listesi yöntemi ile yaplacak çalmada baarzla yol açacaktr. Bu olumsuz durum skorlama yöntemi ile almaktadr. Bu yöntemde her bir proje kriterlere göre 1-10 skalasna göre rlklandrken, kriterler de önem derecelerine göre arlklandlmaktadr.[10] Ti wj * sij i : Proje j : Kriter j Ti : Her bir i projesinin toplam puan Wj : j. kriterin nispi arl Sij : j. kritere ait i. projenin arl Skorlama yöntemi genellikle ekonomik olmayan kriterlerin deerlendirmesinde kullanr. Ekonomik kriterlerin daha çok önem kazand projeler de farkl proje seçim yöntemleri uygulanmaktadr. Tablo 2 de çek listesi yöntemi örnek olarak gösterilmektedir. Burada 3 tip proje (Proje A, Proje B 54

3 Tablo 3. Skorlama yöntemi örnei Kriterler Kriter arl (Wj) Proje puan (Sij) Kriter puan (Wj*Sij) Baar olas Karlk Maliyet Pazar avantaj Toplam=65 c) Analitik Hiyerari Prosesi (AHP); AHP de, karar vericinin amac dorultusunda kriterlerin ve ona ait olan alt kriterlerin belirlenip, hiyerarik yapn oluturulmas ilk admdr. AHP de, öncelikle amaç belirlenir ve bu amaç dorultusunda seçimi etkileyen kriterler ortaya konur. Daha sonra kriterler göz önüne alnarak potansiyel alternatifler belirlenir. Sonuçta karar için hiyerarik bir yap oluturulmu olur.[11] Hiyerarik yap oluturulduktan sonra her bir kriter temelinde alternatiflerin karlalmas ve kriterlerin kendi aralarnda karlalmas için ikili karlarma karar matrisleri oluturulur. Bu matrislerin oluturulmasnda Saaty tarafndan önerilen 1-9 önem skalas Tablo 4 de gösterilmitir.[11-13] Önem Derecesi Tablo 4. AHP de önem skalas Tanm 1 it önemli ,4,6,8 Dierine göre çok az önemli olma Kuvvetli derecede önemli Çok kuvvetli düzeyde önemli derecede önemli Ortalama deerler Açklama ki faaliyet amaca eit düzeyde katkda bulunur. Tecrübe ve yarg bir faliyeti dierine çok az derecede tercih ettirir. Tecrübe ve yarg bir faaliyeti dierine kuvvetli bir ekilde tercih ettirir. Bir faaliyet güçlü bir ekilde tercih edilir ve basknl uygulamada rahatlkla görülür. Bir faaliyetin dierine tercih edilmesine ilikin kantlar büyük bir güvenirlilie sahiptir. Uzlama gerektiinde kullanmak üzere yukarda listelenen yarglar arasna düen deerler göre AHP de yarglar bir matrise dönütürülür. aij, i. özellik ile j. özelliin ikili karlarma deeri olarak gösterilecek olursa, aji=1/aij itliinden elde edilir. Bu özellie, kark olma özellii denir. AHP nin ikinci aamas normalletirilmi matrislerin oluturulmasr. Normalletirilmi matris, her bir sütun deerinin ayr ayr ilgili sütun toplamna bölünmesi ile elde edilir. Normalletirilmi matristen hareketle; her bir sra deerlerinin ortalamas alr. te elde edilen bu deerler, her bir kriter için yüzde önem arlklarr. Karar vericinin kriterler arasnda kyaslama yaparken tutarl davranp davranmad ölçmek için Tutarlk Oran nn (T.O.) hesaplanmas gerekir. Bu hesaplamada n kriter sayna ba olarak rasgele indeks saylar kullanr. Hesaplamalar sonucunda bulunan deer 0,10 un altnda çkmsa oluturulan karlarma matrisinin tutarl olduu sonucuna varr. Aksi durumda karar matrisi tekrar düzenlenmelidir. AHP nin son ad kriterlerin önem arlklar ile alternatiflerin önem arlklarn çarp ve her bir alternatife ait öncelik deerinin bulunmasr. Bu deerlerin toplam 1 e eittir. En yüksek deeri alan alternatif, karar problemi için en iyi alternatiftir. d) Ekonomik Modeller; En popüler portföy yönetimi ve proje seçimi yöntemlerindendir. Finansal yöntemlerde, NPV (Net Present Value), ROI (Return on Investment), verimlilik endeksi gibi çeitli karlk ve geri dönü ölçümleri kullanlarak bir deerlendirme gerçekletirilir. ekil 3 de en çok kullanlan finansal yöntemlerden biri olan ECV (Expected Commercial Value) yakla verilmitir. Herbir ARGE projelesi için, ECV deeri belirlenir ve proje maliyetine bölünerek elde edilecek olan katsayya göre sralanp seçim yapr.[14] Önem derecesinde yer almayan 2, 4, 6, 8 gibi deerler ara deerlerdir. Örnein karar verici 1 ve 3 arasnda kararsz kalrsa 2 deerini kullanabilir. kili karlarmalar, AHP nin en önemli aamasr. kili karlarmalar elde etmek için göreceli veya mutlak ölçümler kullanr. Bunlardan elde edilen bilgilere 55

4 Silah Sistemleri Sensör ve cihazlar b) Hiyerarinin Gelitirilmesi ve Karlarmal Yarglar ekil 1. Beklenen Ticari Deer yakla[14] ECV = [(PV*Pcs-C)*Pts-D] $ECV :Projenin beklenen ticari deeri Pts :Teknik baar olas Pcs :Ticari baar olas $D :Gelitirme maliyetleri $C :Ticariletirme (projeyi balatma) maliyetleri $PV :Projenin gelecekteki kazanmlarn imdiki deeri e) Matematiksel Modeller; Dorusal programlama, dorusal olmayan programlama, tamsay programlama ve hedef programlama yöntemleri R&D proje seçim problemlerinde kullanlan matematiksel modellerdir.[15,16] Bu model çeitleri verilen problem tipine ve hedeflere göre belirlenmektedir. Dorusal modeller, maksimum kar salayacak veya maliyet minimizasyonunu elde edecek tek ölçütlü amac salamaya yönelik proje seçimlerini salarken, hedef programlama; birden fazla hedefin gerçeklemesini salayacak projenin seçilmesini amaçlar. Literatürde Türk Silahl Kuvvetleri nde birliklerin yaplandlmas kapsamnda hedef programlama yöntemi kullanlmr.[17] 3. AHP UYGULAMASI LE DENZALTI PLERN DEERLENDLMES a) Hiyerarinin Oluturulmas Modelimizde her bir denizalt tipini seçim yapmak istediimiz proje olarak deerlendiriyoruz. Bu kapsamda 4 tip denizalt AHP ile belirlenen kriterler kapsamnda deerlendirmeye tabi tutulacaktr. Bu kriterler yaplan grup çalmas ile u ekilde belirlenmitir: Gizlilik vasf Dayanklk Sürat Bu modelin en tepesinde Türk Deniz Kuvvetleri nin ihtiyaçlar karlayacak en uygun denizalt seçilmesi hedefi yer almaktadr. Kriterler (gizlilik, dayanklk, sürat, silah sistemleri ve sensör ve cihazlar) bir alt kademede gösterilmekte ve hiyerarinin en alt kademesinde ise karar alternatifleri, yani denizalt tipleri yer almaktadr. Hiyerarinin oluturulmasndan sonraki adm karlarmal yarglarn veya ikili karlarmalarn yaplmasr. Daha açk bir ifade ile hiyerarideki elemanlar bir üst kademedeki elemana göre göreli önemlerinin belirlenmesi için ikili olarak karlar. kili karlarma yarglarn oluturulmasnda, baka bir ifade ile A kriterinin B kriterine göre ne kadar önemli olduu karar vericiye sorulduunda, karar verici Tablo 4 de gösterilen 1-9 puanl tercih ölçeinden faydalanmaktadr. Bu karlarmalar matrisler eklinde düzenlenmektedir. c) Tutarlk Nihai kararn kalitesi bakndan önemli bir konu, ikili karlarma süreci esnasnda karar verici tarafndan formüle edilen yarglarn tutarlr. Tutarl olmak rasyonel düünüün bir önkoulu olarak kabul edilir. kili karlarma yarglarn tutarl ölçmek için Saaty tarafndan önerilen bir tutarlk oran (consistency ratio) kullanlmaktadr. Tutarlk oran her ikili karlarma matrisi için hesaplanr. Bu oran için Saaty tarafndan önerilen üst limit 0.10 dur. Yarglar için hesaplanan tutarlk oran 0.10 un altnda ise yarglarn yeterli bir tutarlk sergiledii ve deerlendirmenin devam edebilecei kabul edilmektedir. Eer yarglarn tutarlk oran 0.10 un üstünde ise yarglar tutarsz kabul edilmektedir. Bu durumda yarglarn kalitesinin iyiletirilmesi gerekir. Bu çalmada, ikili karlarmalarn tutarlklar matrisin en alt satnda gösterilmitir. Tüm yarglar tutarl bulunmutur. d) Sentez kili karlarma matrisleri gelitirildikten sonra karlalan her elemann önceliinin (göreli öneminin) hesaplanmasna geçilmektedir. Super Decision ve Expert Choise paket programlar kullanlarak kriterler ve kriterlere ba olarak alternatifler karlalmr. Elde edilen deerler daki tablolarda (Tablo 5-Tablo 10) verilmitir 56

5 Tablo 5. Kriterlerin kendi aralarnda karlalmas Gizlilik Dayanklk Sürat Sensör ve cihazlar Silah Göreli sistemleri Öncelik Gizlilik Dayanklk 1/ Sürat 1/6 1/4 1 1/3 1/ Sensör ve cihazlar 1/4 1/ Silah sistemleri 1/5 1/3 2 1/ Tutarlk oran Tablo 6. Gizlilik vasfna göre denizaltlarn karlalmas AY / PREVEZE 1/2 1 1/2 1/ GÜR 1/ / AIP Tutarlk oran Tablo 7. Dayanklk özelliklerine göre denizaltlarn karlalmas AY 1 1/3 1/3 1/ PREVEZE / GÜR / AIP Tutarlk oran Tablo 8. Sürat özelliklerine göre denizaltlarn karlalmas AY / PREVEZE 1/ / GÜR 1/ / AIP Tutarlk oran Tablo 9. Silah sistemlerine göre denizaltlarn karlalmas AY 1 1/3 1/3 1/ PREVEZE / GÜR / AIP Tutarlk oran Tablo 10. Sensör ve cihaz özelliklerine göre denizaltlarn karlalmas AY 1 1/3 1/3 1/ PREVEZE 3 1 1/2 1/ GÜR / AIP Tutarlk oran

6 e) Nihai Karar AHP nin son aamas karar probleminin çözümlenmesi aamasr. Bu aamada modelin ana hedeflerinin gelitirilmesinde karar alternatiflerinin ralamas olarak hizmet edecek bir karma öncelikler oluturulur. Elde edilen nihai sonuçlar Tablo 11 de gösterilmitir. Tablo 11. Denizalt tiplerinin nihai karlalmas Göreli Öncelik deal rlk AY PREVEZE GÜR AIP ekil 4. Super Decision deerlendirme sonucu Yaplan deerlendirmede Super decision ve Expert Choise olmak üzere 2 farkl paket progam kullanlmr. Bu programlarn gösterim ve deerlendirme sonuçlar yukardaki ekillerde gösterilmektedir. Her iki paket programda da deerler ayn çkmr. Ondalk deerlerdeki çok ufak deikliklerin nedeni Expert Choise programn sadece 3 ondalk deer almas ve saylar yuvarlamasndan kaynaklanmaktadr. Adaki tabloda elde edilen nihai deerler gösterilmektedir. ekil 2. Expert Choise gösterimi Buna göre en yüksek öncelikler srasyla AIP, Gür denizalt, Preveze s denizalt ve Ay s denizalteklinde olmutur. Tablo 12. Paket programlarn sonuçlarn deerlendirilmesi Super Decision Expert Choise AY PREVEZE GÜR AIP SONUÇ VE DEERLENDRMELER Denizalt gemilerinin en önemli özellii yap gerei gizlilik vasfr. Tasarnda bulunan sessizlik faktörüne, uzun süre suüstüne çkmadan harekat icra edebilme yetenei kazandldnda bu vasf önemli derecede artacaktr. Böylece keif, gözetleme, casusluk, gizli mayn döeme, baskn harekat icra edebilmeleri kolaylaacaktr. Bu özelliklere sahip AIP denizaltlar da yaplan bu çalmada en yüksek deeri almr. Üç taraf denizlerle çevrili ve Akdeniz de önemli bir güce sahip Türk Deniz Kuvvetleri nin de bu tip denizalt gemilerine sahip olmas gerektii ortaya çkmaktadr. ekil 3. Expert Choise deerlendirme sonucu Ayrca denizaltlarn sahip olmas gereken özellikleri AHP ile deerlendirdiimizde Ay s 58

7 denizaltlarn en düük arla sahip olduu ve modernizasyona ihtiyaç duyduu sonucuna varlmr. Yaplan çalmaya denizaltlarn maliyet ve modernizasyon artlar katldnda farkl deerlendirmelere ulaabiliriz. Mesala; AIP denizalt maliyetinin dier denizaltlarn modernizasyonu için ihtiyaç duyulan maliyetle karlalmas bize belki de modernizasyonun gereksiz olduu sonucuna ularabilir. Sonuç olarak bu verilere yaplacak ilave çalmalar ile ülkemiz açndan en uygun denizalt kuvvet yap olumu olacaktr. Bu çalma ile Türk Deniz Kuvvetleri nde mevcut olan ve alnmas düünülen yeni tip denizaltn AHP ile nispi bir deerlendirilmesi yaplmr. Denizalt seçimi çok hedefli karar verme problemi olup öncelikli hedef programlama/arlkl hedef programlama gibi optimizasyon teknikleri kullanlarak belirlenmesi gerekir. Dolayyla maliyet, silah kapasitesi vb. gibi bilgilerin elde edilmesi ile oluturulacak arlkl hedef programlama modeline bu çalmada elde edilen göreli katsaylar ilave edilerek etkin bir çalma tekil edilebilir. Sonuç olarak bu çalma ile 2 ayr hedefe ulalmr: a. Yönetim kademesine; mevcut denizaltlarn seçimine tesir edecek faktörlerin AHP ile deerlendirmelerini yaparak fikir vermek, b. Denizalt kuvvet yapn tekil edilmesi için oluturulacak arlkl hedef programlama için oluturulmas gereken göreli öncelik katsaylar belirlemektir. 5. KAYNAKLAR [1] FANG Y., L. CHEN, M. FAKUSHMA, A mixed R&D projects and securities portfolio selection model, European Journal of Operation Research 185, 2008 [2] MAVROTOS G., D.DIAKULAKI, A. KOURENTIS, Selection among ranked projects under segmantation, policy and logical constraints, European Journal of Operation Research 187, 2008 [3] CADENILLAS A., J.CVITANIC, F. ZAPATERO, Optimal risk-sharing with effort and project choise, Journal of Economic Theory, 2007 [4] CARLSSON C., R.FULLER, M. HEIKKILA, P. MAJLENDER, A fuzzy approach to R&D Project Portfolio Selection International Journal of Approximate Reasoning 44, 2007 [5] ATLI, Y., A Practical R&D Selection Methodology for Turkish Armed Forces, Yeditepe University, Institute of Science & Technology, stanbul, [6] HALL D., A.NAUDA, An interactive approach for selecting IR&D projects, IEEE Transaction on Engineering Management, vol.37, no.2, may 1990 [7] Jonathan BART, An Interactive Approach To R&D Project Selection and Termination, 1988 [8] UZUN, G., AHP ve Hedef Programlama Metotlarn Kullan ile Türk Deniz Kuvvetleri Yapn Belirlenmesi için Bütünleik Yaklamlar, stanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, ubat [9] Jane s Fighting Ship. [10] HEIDENBERGER K., C.STUMMER, Research and development project selection and resource allocation: a review of quantitative modelling approaches, ISMR, June 1999 [11] KURUÜZÜM, A., ATSAN, N., Analitik Hiyerari Yöntemi ve letmecilik Alannda Uygulamalar, Akdeniz.B.F Dergisi(1) 2001, [12] SAATY T., Fundamentals of the Analytic Network Process, ISAHP, Kobe, Japan, August 12-14, 1999 [13] BÜYÜKYAZICI M., M.SUCU, The Analytic Hierarcy and Analytic Network Processes, Hacettepe Journal of Mathematics and Statistic, Volume 32, 2003 [14] MENTE, T., GENCAY, B., Uzun Dönemli Arge Proje Seçim Methodolojisi ve Bu Methodolojinin TSK Havack/Uzay Projelerine Uygulanmas, SAVTEK 2004, Savunma Teknolojileri Kongresi, Haziran 2004, ODTÜ, Ankara. [15] RINGUEST, J., GRAVES, S.B., The Linear Multi-Objective R&D Project Selection Problem, IEEE Transaction on Engineering Management, vol 36. no 1, February [16] RINGUEST, J., GRAVES, S.B., Model and Methods for Project Selection; Concepts from Management Science, Finance and Information Technology, Springer, 2003 [17] AÇIK, M., Türk Silahl Kuvvetleri nde Birliklerin Yeniden Yaplandlmasnda Hedef Programlama Yönteminin Uygulanmas, stanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ocak [18] SAATY, R.W., Decision Making in complex environment, AHP for Decision making and ANP for Decision Making with Dependence and Feedback, February [19] Super Decisions software version. [20] Expert Choise 11.5 software version. 59

8 ÖZGEÇMLER Dz.Ütm. Hakan PALAZ 1980 stanbul doumludur. lk ve orta eitimini stanbul da tamamalad ynda Deniz Lisesi nden, 2002 ynda Deniz Harp Okulu Endüstri Mühendislii bölümünden mezun oldu ynda Hava Harp Okulu K.l Havack ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü nde yüksek lisans eitimine balad ve halen devam etmektedir. Yrd.Doç.Dr. Ahmet KOVANCI 1962 Üsküdar doumlu olan Dr.A.Kovanc ilk, orta ve lise örenimini Kdz.ERE de tamamlamr nda Hava Harp Okulu na girerek 1983 ynda letme bölümünden Hava Temeni olarak mezun olmutur. Sekiz yllk Kt a subayl döneminde Kütahya ve Ankara da erli birlik komutanl yapmr. Bu görevini yürüttüü esnada Gazi Üniversitesi letme Bölümünde lisans örenimi görmütür. Ayn üniversitenin üretim yönetimi ve pazarlama ana bilim dalndaki yüksek lisans örenimini kalite çemberleri konulu tez çalmasyla 1990 ynda tamamlamr yllar arasnda Hava Harp Okulu Endüstri Mühendislii Bölümünde öretim üyesi olarak görev yapm olup Yönetim-Organizasyon, Toplam Kalite Yönetimi ve Planlama Teknikleri derslerini vermitir. Bu görevine paralel olarak Eitim gelitirme subay olarak görev yapmr. stanbul Üniversitesi letme Fakültesi, Yönetim Organizasyon ve letme Politikas Ana Bilim dalnda doktora örenimini 1998 ynda tamamlamr. retim üyelii görevinin yannda tarihleri arasnda Hava Harp Okulu nsan Kaynaklar Deerlendirme, Seçme ve Yerletirme Merkezinde, Psikolojik Mülakat ve Rehberlik Km Amiri olarak da görev yapmr. Silahl Kuvvetler Akademisinde de Toplam Kalite Yönetimi ve Planlama Teknikleri konularnda konferanslar-dersler vermektedir. Ayrca Yönetim, Ergonomi, Yöneylem ve Toplam Kalite Yönetimi konulu seminerlerde bildiriler sunmu, makaleler yaynlamr. Hava Harp Okulu Havack ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü Mühendislik yönetimi Yüksek lisans programnda 2001 yndan buyana letiim ve takm oluturma ve nsan Kaynaklar Yönetimi derslerini vermektedir yndan bu yana Marmara Üniversitesinde iletiim ve takm oluturma yüksek lisans dersi vermektedir yllarnda Beykent Üniversitesinde de Toplam Kalite Yönetimi seminerleri vermitir Eitim Öretim ynda Hava Harp Okulu Bilimsel Denetleme Kurulu Bakanl görevinde bulunmutur. 09 Austos Mart 2007 tarihleri arasnda Harp Okulu Dekanl Endüstri Mühendislii Bölüm Bakanl görevini yürütmü ve Yardmc Doçent Doktor Hava Öretmen Kdemli Albay rütbesindeyken emekli olmutur. Hali hazrda yönetim, insan kaynaklar yönetimi ve kalite konularnda eitim ve danmanlk faaliyetlerinde bulunmaktadr. Akademistan uluslar aras eitim, belgelendirme denetleme, test ve survey hizmetleri A.. nin genel koordinatörlük görevini yürütmekte olan Dr.Kovanc evli ve bir çocuk babasr. 60