BELEDİYELERDE PERSONEL SİSTEMİ VE UYGULAMASI

Transkript

1 BELEDİYELERDE PERSONEL SİSTEMİ VE UYGULAMASI Metin ADIGÜZEL Sayıştay Denetçisi Evrensel tanımıyla mahalli idareler, belirli bir coğrafi alanda yaşayan yerel topluluğun bireylerine bir arada yaşaması nedeniyle kendilerini en çok ilgilendiren konularda hizmet üretmek amacıyla kurulan, karar organları yerel toplulukça seçilerek göreve getirilen, yasalarla belirlenmiş görevlere, yetkilere, özel gelirlere, bütçeye ve personele sahip merkezi yönetimle olan ilişkilerinde yönetsel özerklikten yararlanan kamu tüzel kişileridir. (Keleş, 2000, s.229) Anayasanın 123 üncü maddesinde; İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanacağı belirtildikten sonra, mahalli idarelerle ilgili 127 nci maddesinde mahalli idarelerin; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları gene kanunda gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileri olduğu ifade edilmiştir. Belediye personel rejimi 5393 sayılı Belediye Kanununun getirdiği küçük farklar dışında genel personel rejimi ile içiçe olan bir konudur. Belediye personel rejimi ülkenin genel personel rejimi, yani genel kamu hizmeti ve bu hizmeti görenlere yönelik temel politikalar doğrultusunda düzenlenmiştir. Merkezi yönetimde belirli normlara bağlanmış personel yönetimi anlayışı belediyelerde de aynı şekilde uygulanmaktadır. Merkezi personel rejimindeki görevlere girişte, görev içinde yükselmede belirli niteliklere sahip olma ve bu konuda açılan sınavları kazanma şartı belediyelerde de uygulanmaktadır. Ülkemiz kadar olmasa da mahalli idareler- 232 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

2 Metin ADIGÜZEL le merkezi yönetim arasındaki ilişkilerinde demokratikliği tartışılmayan Kara Avrupası ülkelerinde de merkezi yönetimin, yerel yönetimlerin personel politikasına yön verdiği görülmektedir.(belediyelerde Personel İstihdamı, 2003) Genel olarak, merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkisi çerçevesinde tanımlanan üç tür personel sistemi belediyelerde uygulanmaktadır. Bunlardan ilki, yerel yönetimler ve merkezi idare için tek tip bir kamu personel sistemini öngören birleşik personel sistemi dir. Bu sistemde belediye personelinin merkezi idare personelinden farkı yoktur. Birleşik sistemde, merkez ve yerel idare personeli tek bir personel sistemi oluşturur, her iki birim arasında geçiş mümkündür, yerel yönetim kadrolarını oluşturma, işçi sayısını belirleme ve atama yapma, sözleşme yapma yetkisi genellikle yerel yönetime danışıldıktan sonra merkezi idarenin elindedir. (Karahanoğulları, 1998, s.288) İkincisi yerel yönetim personeli için merkezi idare personelinden ayrı bir sistemin öngörüldüğü ayrı personel sistemi yer alır. Buna göre, belediye personel yönetimi merkezi idareden tamamen özerk olarak yürütülmektedir. Her belediye personelini kendi istihdam etmektedir. (Eken, 2005, s109). Ayrı personel sisteminde yerel yönetimler, her biri farklı ya da ortak ama merkezi idareden ayrı bir personel sistemine sahiptir; merkezi merkezle yerel yönetim arasında personel geçişi mümkün değildir. Kadrolarını oluşturma, işçi sayısını belirleme ve atama yapma, sözleşme yapma yetkisi yerel yönetimdedir.( Karahanoğulları, 1998, s.283) Üçüncüsü ise her iki sistem arasında yer alan karma personel sistemi dir. Bu sistemde çalışanlar belediyeler tarafından istihdam edilmektedir. Ancak belediyelerin personel yönetimi, merkezi idare tarafından yönlendirilmekte ve denetlenmektedir. Türkiye de Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana birleşik personel sistemine yakın karma model uygulanırken, yeni düzenlemelerle ayrı personel sistemine yakın karma modele geçiş öngörülmektedir.(eken, 2005, s. 109) BELEDİYE PERSONELİNİN İSTİHDAM TÜRLERİ Belediyelerde uygulanan personel rejimi, kamu kesiminde uygulanan rejimden farklı değildir. Dolayısıyla belediyelerde aynı istihdam türleri geçerlidir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesi; kamu kurumlarındaki istihdam şekillerini düzenlemektedir. Buna göre, kamu hizmetleri, memur, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle yürütülür. Bu dört istihdam biçimi dışında personel çalıştırılması mümkün değildir. Fakat yasal çerçeve açık olmakla birlikte, belediyelerde uygulama oldukça farklı özellikler taşımaktadır. Uygulamada dört istihdam türü ortaya çıkmıştır; ancak bunlar kanunlarla sayılan istihdam türlerinden farklıdır. Belediyelerde memurluk, sözleşmelilik, sürekli işçilik ve geçici işçilik olmak üzere dört istihdam türü vardır. (Güler,2001,s.24) A-MEMUR İSTİHDAMI Devlet Memurları Kanunu nda kadrosuz memur çalıştırılamayacağı ve kadroların da genel kadro kanununda gösterilmesi gerektiği yer almaktadır. Ancak bu konuda yerel yönetimler için ayrıcalık getirilerek, bu kurumların kadrolarının genel kadro kanununda yer almayacağı, DMK da il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birliklerin kadroları yetkilim organlarınca hazırlanarak İçişleri Bakanlığının onayı ile tamamlanır hükmü ile belirtilmiştir. Böylece yerel yönetimlerdeki memur kadrolarının ihdası; - Kanun ile belirlenme ilkesinin dışında bırakılmış, - Belediye kadrolarını belirleme yetkisini belediyenin yetkili organlarına verilmiş, - Sürecin İçişleri Bakanlığının onayı ile tamamlanması konuları ile hükme bağlanmıştır. ( tr/personel/1s statusu.php) tarih ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu; mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli hizmetleri ifa ile görevlendirilenler... ile...kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama, programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili... olanların memur sayılacağını 4/A maddesi ile hüküm altına almıştır. (Güneş, 2009, s.21) 1-Belediyelerin Memur Kadrolarında İptal, İhdas, Derece, Sınıf ve Unvan Değişikliği Belediyelerin memur kadrolarında iptal, ihdas, derece, sınıf ve unvan değişikliğine ilişkin usul ve esasların temel dayanağı 5393 sayılı Belediye Kanununun Meclisin Görev ve Yetkileri başlıklı 18 inci maddesi ile 233 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

3 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması Norm kadro ve personel istihdamı başlıklı 49 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Mezkur 18 inci maddenin (ı) bendinde; Norm kadro çerçevesinde belediyenin ve bağlı kuruluşlarının kadrolarının ihdas, iptal ve değiştirilmesine karar vermek hükmü ile mezkur 49 uncu maddenin birinci ve ikinci paragrafında; Norm kadro ilke ve standartları İçişleri Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı tarafından müştereken belirlenir. Belediyenin ve bağlı kuruluşlarının norm kadroları, bu ilke ve standartlar çerçevesinde belediye meclisi kararıyla belirlenir. hükmüne yer verilmiştir. Bu madde hükmüne göre Devlet Personel Başkanlığı ile İçişleri Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanan 22/02/2007 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik e ekli Norm Kadro Standartları Cetvellerinde belediyelerde istihdam edilecek memur statüsünde personel; unvan ve adet olarak her alt grup için ayrı ayrı belirlenmiş ve bu cetvellerde adet olarak belirlenen personel gruplarına ilişkin unvanlara ise ekli cetvellerde yer verilmiştir. 2-Belediyelerde Boş Memur Kadrolarının Kullanımı Hakkında İzin Yeni düzenlemelerle birlikte belediye ve bağlı kuruluşları, mahalli idare birlikleri eskiden uygulanan uzun açıktan atama izin prosedürüne ihtiyaç duymadan ilk defa veya yeniden personel alabilmektedirler. İlgili mevzuata uygun olarak ihdas edilen ya da boş olan veya boşalan memur kadrolarına anılan mahalli idarelerin istisnalar dışında izin almadan atama yapmaları mümkündür. Genel olarak açıktan atama izin prosedürü her yıl Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile belirlenmektedir. Diğer taraftan, İçişleri Bakanlığının 23/02/2007 tarihli ve 2007/25 sayılı Genelgesinde; 1- Belediye ve bağlı kuruluşları ile mahalli idare birliklerinin boş kadrolarına yapılacak atamalar Yönetmelik hükümlerine göre izin alınmaksızın yapılacaktır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 59 uncu maddesi kapsamında bulunan özel kalem müdürlüğü kadrolarına yapılacak atamalarda Bakanlığımızdan izin alınacaktır sayılı Belediye Kanunu nun 49 uncu maddesinin sekizinci fıkrasında belirtilen oranları aşmış olan belediye ve bağlı kuruluşları, açıktan ve naklen atamalar ile sözleşmeli ve geçici işçi pozisyonlarında yapılacak işe almalarda aynı Kanun un Geçici 1 inci maddesine göre Bakanlığımızdan ilave personel istihdamı izni alacaklardır. 3- İl Özel İdarelerinin boş kadrolarına yapılacak açıktan ve naklen atamalar da, il Özel İdareleri Norm Kadro ilke ve Standartlarına İlişkin Esaslar çerçevesinde izin alınmaksızın yapılacaktır. 3- Açıktan Atama İzni Alınmış Boş Memur Kadrolarının Kullanımı Mahalli idarelerde ihdas edilen, boş olan ya da boşalan memur kadroları için usulüne uygun olarak açıktan atama izni alındıktan sonra bu kadrolara iki şekilde atama yapılmaktadır. 3.1 İlk Defa Personel Temini Belediyelerde ihdas edilen, boş olan veya boşalan memur kadrolarına ilk defa personel temini; yukarıda belirtilen prosedüre uygun olarak açıktan atama izni alındıktan sonra tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik hükümleri çerçevesinde merkezi personel atamalarıyla birlikte yapılmaktadır. Söz konusu Yönetmeliğin Kapsam başlıklı 2 nci maddesinde merkez ve yerel ayırımı yapılmadan memurlar (A) ve (B) grubu kadrolar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. (A) grubu kadrolar; özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle girilen ve belirli bir yetişme programı sonrası yeterlik sınavına tabi tutulan mesleklere ilişkin kadro ve görevler ile il özel idareleri ve belediyelerin teftiş kurullarını kapsamaktadır. (B) grubu kadrolar ise mahalli idarelerde (A) grubu kadrolar dışındaki kadroları ifade etmektedir. Mahalli idareler usulüne göre açıktan atama izni aldıkları (B) grubu kadrolar için ilk defa personel temini Kamu Personel Seçme Sınavını kazananlar arasından merkezi olarak ÖSYM ce yapılmaktadır. Öncelikle mahalli idareler usulüne uygun olarak açıktan atama izni aldıkları (B) grubu kadrolarını niteliklerini belirleyerek İçişleri Bakanlığına göndermektedirler. İçişleri Bakanlığı unvan, sayı, sınıf ve derecesi ile aranan koşullar yönünden inceleyerek görüşlerini manyetik ortamda Devlet Personel Başkanlığına bildirmektedir. Devlet Personel Başkanlığı bu bildirimleri; Nitelik-Kod Kılavuzunda yer alan husus- 234 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

4 Metin ADIGÜZEL lara uygunluk yönünden inceleyerek sonucu manyetik ortamda ÖSYM ye bildirmektedir. ÖSYM şartları belirlenmiş bu kadroları Devlet Personel Başkanlığı adına ilan etmektedir. Ayrıca ÖSYM yerleştirme işlemi için bir tercih kılavuzu ve tercih formu hazırlamakta ve bunların adaylara ulaştırılmasını sağlamaktadır. Adaylar KPSS puanları, tercihleri, kadro sayıları ile kadro ve pozisyonlar için aranan nitelikler dikkate alınmak suretiyle ÖSYM tarafından bilgisayar ortamında yerleştirilmektedirler. Atama işlemi atamaya yetkili amirin onayı ile tamamlanmaktadır. Ancak, (B) grubu kadrolar içerisinde itfaiye personeli ve zabıta personeli istisna teşkil etmektedir. Zabıta ve itfaiye kadrolarına ilk defa personel temini diğer personelden farklı bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. Bu düzenleme hem ilk defa zabıta ve itfaiye personelinin teminini hem de mevcut zabıta personelinin görevde yükselmesi hususlarını içermektedir. Bu düzenlemelerin temel dayanağı 5393 sayılı Belediye Kanununun 51 inci maddesi; Belediye zabıta teşkilatının çalışma usul ve esasları, çalışanların görev ve yetkileri, eslekten çıkarılma, giyecekleri kıyafet ve savunma amaçlı kullanacakları aletler ile zabıta teşkilatında hizmet gereklerine göre oluşturulacak birimler, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir. hükmü ile 52 nci maddesi; Belediye itfaiye teşkilatının çalışma usul ve esasları, çalışanların görev ve yetkileri, memurluğa alınması için taşıması gereken nitelikler, alacakları meslek içi eğitim, görevde yükselme, meslekten çıkarılma, giyecekleri kıyafet ve savunma amaçlı kullanacakları aletler ile itfaiye teşkilatında hizmet gereklerine göre oluşturulacak birimler, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir. hükmü çerçevesinde hazırlanarak yürürlüğe konulan Belediye Zabıta ve İtfaiye Yönetmelikleridir. Anılan Yönetmeliklere göre, ilk defa itfaiye eri ya da zabıta kadrolarına atanacakların Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılacak Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) na girmeleri ve sınav komisyonunca belirlenecek taban puanı almaları şarttır. Bu sınava giren adaylardan itfaiye eri ya da zabıta memuru olarak atanmak isteyenler; belediyenin kadro sayısı ile aranan nitelikleri belirterek açtığı ve kendi internet sitesi ile İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün resmi internet sitesinde, Türkiye genelinde yayın yapan gazetelerin en az birinde ve bir mahalli gazetede ilan ettiği itfaiye erliği ya da zabıta memurluğu sınavına başvururlar. Başvuranlar arasından 235 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

5 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması en yüksek puana sahip adaydan başlamak üzere ilan edilen kadro sayısının üç katı aday belirlenerek sözlü sınava çağrılır. Sözlü sınavda başarılı olanlar durumuna göre zabıta memuru ya da itfaiye eri kadrolarına atanmaya hak kazanır. Bunlar, Belediye Başkanının atama onayını imzalamasından sonra göreve başlarlar. Görüldüğü üzere Belediye Kanununun 51 ve 52 nci maddeleri çerçevesinde yürürlüğe konulan Yönetmeliklerle belediyelerde zabıta personeli ile itfaiye personelinin ilk defa temini diğer personelden farklı bir uygulamaya tabi tutulmuştur. Ancak, gerek mezkur Kanunun 51 inci, gerekse 52 inci maddesinde zabıta personelinin ya da itfaiye personelinin memurluğa ilk defa alımı ile ilgili bir düzenleme yer almamaktadır. Her ne kadar söz konusu maddelerde zabıta ya da itfaiye personelinin memurluğa alınması için taşıması gereken nitelikler, alacakları meslek içi eğitim, görevde yükselme ifadesi kullanılmışsa da bu ifade zabıta ya da itfaiye personelinin ilk defa alımının genel düzenlemeden ayrı bir düzenlemeye tabi tutulacağı anlamına gelmez. Dolayısıyla yönetmeliklerdeki zabıta ya da itfaiye personelinin ilk defa alımı hususundaki düzenlemenin kanundaki ifadeye aykırılık teşkil ettiği söylenebilir. Bu durumun zabıta ve itfaiye personelinin özelliğinden dolayı ayrık bir düzenlemeye tabi tutulmuş olduğu söylense bile uygulamada bu düzenlemenin amacı dışında kullanıldığı, merkezi yerleştirmeye tabi olan diğer kadrolara eleman temini için sık sık bu kadrolara ilk defa personel alımına gidildiği bilinmektedir. Hem bu amacı dışında kullanılmaların önüne geçilmesi hem de yönetmeliklerle Kanun arasındaki uyumun sağlanması bakımından bu alanda yeni düzenlemeye ihtiyaç duyulduğu açıktır. Nitekim, Danıştay Başkanlığı da bu yönde bir karar vererek söz konusu Başkanlığın Onikinci Dairesi 20/01/2009 tarihli ve E: 2008/5911 sayılı Kararı ile Zabıta Yönetmeliğinin 13 üncü maddesinin (b) ve (c) bendi ile 14 üncü maddesinin yürürlüğünü durdurmuş ve böylece söz konusu maddedeki düzenlemeler de hükümsüz kalmıştır. Dolayısıyla, söz konusu tarihten itibaren belediyeler zabıta alımlarını (B) grubu kadroların tabi olduğu esaslar çerçevesinde almak durumundadırlar. 3.2 Yeniden Atama Belediyelerin norma uygun boş memur kadrolarına tarih ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 92 nci maddesi çerçevesinde; daha önce memuriyeti olup da ikiden fazla olmamak üzere kendi istekleriyle çekilenlerden veya çekilmiş sayılanlardan tekrar 236 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

6 Metin ADIGÜZEL memurluğa dönmek isteyenlerin ayrıldıkları sınıfta boş kadro bulunmak ve bu sınıfın niteliklerini taşımak kaydıyla ayrıldıkları tarihte almakta oldukları aylık derecesine eşit bir derecenin aynı kademesine veya 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olmayan personelden kendi istekleriyle görevinden ayrılanların, gireceği sınıfın niteliklerini taşımak kaydıyla kanuni süreler atama yapabilmektedirler. Yine belediyeler, norma uygun boş memur kadrolarına 657 sayılı Kanunun 93 üncü maddesi çerçevesinde, Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre emekli olanlardan sınıfında yazılı nitelikleri taşıyanları 92 nci madde çerçevesinde atama yapabilmektedirler. Bu şekilde atananların, 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi çerçevesinde emekli maaşlarının kesilmesi zorunludur. 4-Belediyelerde Sağlık Personeli İstihdamı Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik 16. maddesi ile sağlık personeline ilişkin bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemede Bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinde hastanesi bulunan veya bu tarihten sonra hastane açan belediyelerde norm kadro standartları cetvelinde belirlenen personel sayısının yetersiz kalması durumunda tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı Yatak ve Kadro Standartları Yönetmeliğinde yatak sayısı itibarıyla öngörülen kadro sayılarını aşmamak üzere ihdas edilecek kadrolar belediyenin personel kadrosuna eklenir. denilmektedir.(kocabaş,2010, s.100) 5-Belediyelerde Özel Güvenlik Personeli İstihdamı Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik 17. maddesi ile özel güvenlik personeli istihdamı konusunda bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemede Özel güvenlik hizmetlerinin büyükşehir belediyeleri ile belediye ve belediye bağlı kuruluşlarının kendi bünyesinde özel güvenlik birimi kurdurularak gördürülmesi halinde, 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile 7/10/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikteki usul ve esaslara uygun olarak belirlenecek kadrolar bu Yönetmelik hükümlerine göre ihdas edilir ve büyükşehir belediyeleri ile belediye ve belediye bağlı kuruluşları için bu Yönetmelikte tespit edilen norm kadro standartları toplamına eklenir. hükmüne yer verilmiştir. 6-Belediyelerde Özürlü Personel İstihdamı Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdamı başlık 22. maddesi ile özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarına dair düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemede, Kapsama dahil kurum ve kuruluşlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53 maddesi ve bu maddeye istinaden çıkarılarak 20/8/2004 tarih ve 2004/7754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Özürlülerin Devlet Memurluğuna Alınma Şartları ile Yapılacak Yarışma Sınavları Hakkında Yönetmelik ile 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunun 30 maddesi ile 24/3/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik ile 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu ile 10/2/1995 tarihli ve 95/6542 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Muhtaç Çocukların İşe Yerleştirilmesine İlişkin Tüzük hükümlerinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla kendileri için tespit edilen norm içerisinde yeterli sayıda boş kadroyu tahsis ederler. hükmü yer almaktadır. 7-Belediyelerde Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunda Yetişen Çocukların İstihdamı tarih ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun ek 1. maddesinde, Genel Müdürlüğü tarafından bakılan ve korunan çocuklar için, her yılbaşındaki, hangi statüde olursa olsun, serbest kadro mevcutlarının binde biri nispetindeki kısmını ayırarak bu çocuklar arasında yapılacak giriş sınavlarında başarılı olanlar arasından atama yaparlar. Bu maddeden yararlanmak isteyenler, 18 yaşını ta- 237 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

7 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması a) (Değişik: 27/5/ /3 md.) Şehit olan veya çalışamayacak derecede malûl olan kamu görevlileri, er-erbaş, geçici köy korucuları ve gönüllü köy korucularının varsa eşlerinin, yoksa çocuklarından birisinin, çocukları da yoksa kardeşlerinden birisinin veya, b) Malul olup da çalışabilir durumda olanların, İstihdamı için ayırmak ve bu fıkra hükümleri çerçevesinde belirlenecek kişileri işe almak veya atamak zorundadırlar. İçişleri Bakanlığı, yukarıdaki fıkra kapsamına giren kişileri tespit etmek, bunlardan bir işe girmek için istekli olanların nitelikleri ile iş gereklerini göz önüne almak suretiyle, işe alınmaları veya atamalarının yapılması için, durumlarına uygun kadrosu mevcut olan kamu kurum ve kuruluşlarına bildirmekle görevlidir. Bu kişilerin işe alınmaları veya atanmaları sırasında açıktan atama izni alınması gerekmez. Ancak, ilgililerin sınav hariç olmak üzere, kadro veya işin gerektirdiği nitelik, özellik ve şartları taşımaları zorunludur. Şehit yakınları ile çalışabilir durumda olan malullerin istihdamında takip edilecek usul ve esaslar; Maliye, Milli Savunma, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıkları ile Devlet Personel Başkanlığı ve İş ve İşçi Bulma Kurumunun görüşleri alınmak suretiyle, İçişleri Bakanlığınca üç ay içerisinde çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. hükmü yer almaktadır. 9-Belediyelerde Açıktan Vekil Atama mamladıkları tarihten itibaren, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına; Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü vasıtasıyla başvurmak zorundadırlar. hükmünü amirdir. 8-Belediyelerde Terörle Mücadele Mağdurları ile Eski Hükümlülerin Memur Olarak İstihdamı tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1. maddesinde Genel, katma ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlarla mahalli idareler ve sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan her nevi teşebbüs veya bağlı ortaklıklar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memur kadroları ile sözleşmeli personel ve sürekli işçi kadrolarının % 1 ini, bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı terör eylemleri nedeni ve etkisiyle; Açıktan vekil atama; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86, 174 ve 175 inci maddelerinde düzenlenmiştir. Mahalli idarelerdeki sürekli (kadro ihdası, istifa, ölüm, emeklilik veya başka bir kadroya atama nedeniyle boşalan kadrolar) boş memur kadrolarına vekalet etmek için memur olmak şarttır. Ancak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen, ilkokul öğretmenliği (Yaz tatili hariç), tabiplik, diş tabipliği, eczacılık, köy ve beldelerdeki ebelik ve hemşirelik, mühendis ve mimarlık, veterinerlik, köy ve kasaba imamlığına ait boş kadrolara Maliye Bakanlığının izni (mahallî idarelerde izin şartı aranmaz) ile açıktan vekil atanabilir. Bunlara, vekalet ettikleri görevin kadro derecesinin 1inci kademe aylığının 2/3 ü aylık olarak ödenmektedir. Ayrıca, vekalet ettikleri kadrolara ait zam ve tazminatları tam olarak almaktadırlar. 238 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

8 Metin ADIGÜZEL B- İŞÇİ İSTİHDAMI 1- Sürekli İşçi İstihdamı 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinde sayılan dört istihdam şeklinden biri de işçi istihdamıdır. Söz konusu Kanun, kamu hizmetlerinin işçiler eliyle gördürülebileceğini bahsetmiş ve 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 5620 sayılı Kanunla değişik (D) bendinde işçiyi tanımlamıştır. Buna göre; 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (A), (B) ve (C) fıkralarında belirtilen istihdam türleri dışında kalan ve ilgili mevzuatı gereğince tahsis edilen sürekli işçi kadrolarında belirsiz süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılanları sürekli işçi olarak tanımlamıştır. İşçiler, tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde istihdam edilmektedir. İş Kanunu işçiyi; Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi... olarak tanımlamaktadır. 1.1 Belediyelerin Sürekli İşçi Kadrolarının İptal, İhdas ve Unvan Değişikliği Belediyelerin sürekli işçi kadrolarında iptal, ihdas ve unvan değişikliğine ilişkin usul ve esasların temel dayanağı 5393 sayılı Belediye Kanununun Meclisin Görev ve Yetkileri başlıklı 18 inci maddesi ile Norm kadro ve personel istihdamı başlıklı 49 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Mezkur 18 inci maddenin (ı) bendinde; Norm kadro çerçevesinde belediyenin ve bağlı kuruluşlarının kadrolarının ihdas, iptal ve değiştirilmesine karar vermek hükmü ile mezkur 49 uncu maddenin birinci ve ikinci paragrafında; Norm kadro ilke ve standartları İçişleri Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı tarafından müştereken belirlenir. Belediyenin ve bağlı kuruluşlarının norm kadroları, bu ilke ve standartlar çerçevesinde belediye meclisi kararıyla belirlenir. hükmüne yer verilmiştir. Bu madde hükmüne göre Devlet Personel Başkanlığı ile İçişleri Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanan 22/02/2007 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik e ekli Norm Kadro Standartları Cetvellerinde belediyelerde istihdam edilecek sürekli işçi statüsündeki personel, toplam sayı olarak her alt grup için ayrı ayrı belirlenmiş ve bu cetvellerde adet olarak belirlenen sürekli işçi statüsündeki personele ilişkin unvanlara ise ekli cetvellerde yer verilmiştir. 1.2 Belediyelerin Sürekli İşçi Kadrolarının Kullanımı İlgili mevzuata uygun olarak ihdas edilen ya da boş olan veya boşalan sürekli işçi kadrolarına belediyelerin istisnalar dışında izin almadan atama yapmaları mümkündür. Genel olarak açıktan atama izin prosedürü memurlarda olduğu gibi her yıl Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile belirlenmektedir. Diğer taraftan, İçişleri Bakanlığının 23/02/2007 tarihli ve 2007/25 sayılı Genelgesinde; 1- Belediye ve bağlı kuruluşları ile mahalli idare birliklerinin boş kadrolarına yapılacak atamalar Yönetmelik hükümlerine göre izin alınmaksızın yapılacaktır NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

9 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 59 uncu maddesi kapsamında bulunan özel kalem müdürlüğü kadrolarına yapılacak atamalarda Bakanlığımızdan izin alınacaktır sayılı Belediye Kanunu nun 49 uncu maddesinin sekizinci fıkrasında belirtilen oranları aşmış olan belediye ve bağlı kuruluşları, açıktan ve naklen atamalar ile sözleşmeli ve geçici işçi pozisyonlarında yapılacak işe almalarda aynı Kanun un Geçici 1 inci maddesine göre Bakanlığımızdan ilave personel istihdamı izni alacaklardır. Bu çerçevede mezkur Kanunun 49 uncu maddesinde belirtilen oranları aşmış olan belediye ve bağlı kuruluşları her türlü personel alımında İçişleri Bakanlığından izin almaları gerekmektedir. Ancak, bu durumda İçişleri Bakanlığının yetkisi mevcut memur ve sözleşmeli personel sayısının %10 u kadardır. İçişleri Bakanlığı bu oranı hiçbir şekilde aşamaz. Dolayısıyla bu oranı da aşmış olan belediye ve bağlı kuruluşu hiçbir şekilde personel alımına gidemez. Belediye Kanununun 49 uncu maddesinde belirtilen oranları aşmayan belediyeler herhangi bir kamu kurum ve kuruluşundan izin almaksızın ilgili mevzuatı çerçevesinde sürekli işçi kadrolarına ilk defa atama yapabilmektedirler. Sürekli işçi kadrolarına ilk defa personel temini, tarih ve 83/6750 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Daimi Kadrolarına İlk Defa İşçi Olarak Alınacaklar Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği çerçevesinde gerçekleşmektedir. Söz konusu Yönetmeliğe tarih ve 99/12418 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile getirilen ek madde ile daimi işçi kadrolarına alınacaklara, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezince yapılacak merkezi sınava katılarak başarılı olduklarına dair belgeye sahip olma şartı getirilmiştir. Bu çerçevede ilgili mahalli idare, usulüne göre açıktan atama izni aldığı daimi işçi kadrolarına Türkiye İş Kurumunun söz konusu sınavda başarılı olan adaylardan başarı sırasına göre (istisnalar hariç) göndereceği kişiler arasından atama yapabilmektedir. 2- Geçici İşçi İstihdamı Belediyeler, yaptırılacak işin niteliğine göre geçici işçi çalıştırabilmektedirler. Belediyelerde geçici işçi istihdamı, esas itibariyle 657 sayılı Kanunun değişik 4 üncü maddesinin (D) bendi ile Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik çerçevesinde yapılmaktadır. 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 5620 sayılı Kanunla değişik (D) bendinde geçici işçi; 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (A), (B) ve (C) fıkralarında belirtilen istihdam türleri dışında kalan mevsimlik veya kampanya işlerinde ya da orman yangınıyla mücadele hizmetlerinde ilgili mevzuatına göre geçici iş pozisyonlarında altı aydan az olmak üzere belirli süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılanlar olarak tanımlanmıştır Diğer taraftan, tarih ve 4857 sayılı İş Kanununun 10 uncu maddesinde; Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş... denmektedir. Anlaşılacağı üzere daimi ve geçici iş kavramları işçiyi değil işi nitelemektedir. Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmeli- 240 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

10 Metin ADIGÜZEL ğin Geçici işçiler başlıklı değişik 24 üncü maddesinde ise; Belediyelerde kullanılacak geçici iş pozisyonları bu kurum ve kuruluşlar için norm kadro standartları cetvellerinde belirlenen memur norm kadro standardı toplamının yüzde yirmisini geçmemek üzere bulunacak sayının yuvarlanması ve tam yıl esasına göre hesaplanması sonucu adam/ay sayısına göre meclis tarafından yıllık olarak belirlenir. Oranların hesaplanmasında sonucun tam sayı çıkmaması durumunda bulunan rakam kendinden büyük en yakın tam sayıya yuvarlanarak geçici iş pozisyonu sayısı tespit edilir. denilmektedir. Bu çerçevede, belediyeler mezkur Yönetmeliğe ekli norm standartları cetvellerinde kendi alt grupları için tespit edilen toplam memur normunun yüzde yirmisi kadar mevsimlik veya kampanya işlerinde ya da orman yangınıyla mücadele hizmetlerinde ilgili mevzuatına göre geçici iş pozisyonlarında altı aydan az olmak üzere belirli süreli iş sözleşmeleriyle geçici işçi istihdam edebilirler. Ancak, bu şekilde yapılacak geçici işçi istihdamında da Belediye Kanununun 49 uncu maddesindeki oranların aşılmış olması durumunda İçişleri Bakanlığından izin alınması gerekmektedir. D-SÖZLEŞMELİ PERSONEL İSTİHDAMI 5393 sayılı Belediye Kanununun getirdiği sözleşmeli personel uygulamasının sözleşmeli personel istihdamını artıracağı ortadadır. Mahalli idarelerde başlıca üç ayrı kategoride sözleşmeli personel istihdam edilmektedir Sayılı Belediye Kanununun 49 uncu Maddesine Göre Sözleşmeli Personel İstihdamı Belediyelerde tam zamanlı sözleşmeli personel istihdamı 5393 sayılı Belediye Kanununun 49 uncu maddesine göre yapılmaktadır. Buna göre belediyelerde, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, bilişim ve iletişim, planlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, şehir ve bölge plancısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi ihtiyaç duyulan uzman ve teknik personel yıllık sözleşme çalıştırılabilir. Sözleşmeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilişkin boş kadrolara ayrıca atama yapılamaz. Bu personelin, yürütecekleri hizmetler için ihdas edilmiş kadro unvanının gerektirdiği nitelikleri taşımaları şarttır. Bu fıkra uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edileceklere ödenecek net ücret, söz konusu kadro unvanı için birinci derecenin birinci kademesi esas alınmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre tespit edilecek her türlü ödemeler toplamının net tutarının yüzde 25 fazlasını geçmemek üzere belediye meclisi kararıyla belirlenir. Genel hükümlere göre birinci dereceden kadro ihdas edilmeyen kadro unvanları için ise o kadro unvanından ihdası yapılmış en yüksek kadro derecesinin birinci kademesi esas alınır ve yapılacak ödemenin azami tutarı yukarıda belirtilen usule göre tespit olunur. Bu fıkra hükümlerine göre çalıştırılacak personel için İçişleri Bakanlığı unvanlar itibariyle sınırlama getirebilir. İçişleri Bakanlığı, 5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesinin üçüncü fıkrası ile kendisine verilen yetki çerçevesinde yayınladığı tarihli ve 2007/10 sayılı Genelgesi ile belediyelerde tam zamanlı olarak istihdam edilebilecek kadro unvanlarını belirlemiştir. Buna göre, belediyeler tam zamanlı olarak; Avukat, Programcı, Hukuk Müşaviri, Çocuk Eğiticisi, Çocuk Eğitimcisi, Çocuk Rehberi ve Gözetimcisi, Çözümleyici, Eğitmen, Kameraman, Mütercim, Sosyolog, Tercüman, Sanat Tarihçisi, Arkeolog, Dekoratör, Desinatör, Fizikçi, Grafiker, Heykeltıraş, Hidrobiyolog, Hidrolog, İstatistikçi, Jeofizikçi, Jeolog, Jeomorfolog, Kaptan Kimyager, Laborant, Matematikçi, Mimar, Mühendis, Ölçü ve Ayar Memuru, Paleontolog, Pilot, Restoratör, Şehir Plancısı, Teknik Ressam, Tekniker, Teknisyen, Topograf, Antropolog, Bakteriolog, Biolog, Çocuk Gelişimcisi, Diş Tabibi, Diyetisyen, Ebe, Eczacı, Hemşire, Fizikoterapist, Fizyoterapist, Laborant, Odyolog, Pedagog, Psikolog, Radyoterapist, Sağlık Fizikçisi, Sağlık Memuru, Sağlık Teknikeri, Sağlık Teknisyeni, Sosyal Çalışmacı, Tabip, Tıbbi Teknolog, Uzman Tabip, Uzman (Tab. Uz. Tüz. Göre), Veteriner Hekim, Veteriner Sağlık Teknisyeni, Veteriner Sağlık Teknikeri kadro unvanlarında sözleşmeli personel çalıştırabilirler. Bu şekilde çalıştırılacak personele her ne ad altında olursa olsun sözleşme ücreti dışında herhangi bir ödeme yapılamaz ve ücret mahiyetinde ayni ya da nakdi menfaat temin edilemez. Bu personel hakkında bu Kanunla düzenlenmeyen hususlarda vize şartı aranmaksızın 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilenler hakkındaki hükümler uygulanır. Bu personele ait sözleşme örnekleri sözleşmenin imzalanmasını izleyen 30 gün içinde İçişleri Bakanlığına ve Maliye Bakanlığına gönderilir. 241 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

11 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması türlü ödemeler toplamının net tutarının yüzde 25 fazlasını geçmemek üzere belediye meclisi kararıyla belirlenmesi, genel hükümlere göre birinci dereceden kadro ihdas edilmeyen kadro unvanları için ise; o kadro unvanından ihdası yapılmış en yüksek kadro derecesinin birinci kademesi esas alınarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre tespit edilecek her türlü ödemeler toplamının net tutarının yüzde 25 fazlasını geçmemek üzere belediye meclisi kararıyla belirlenmesi,hususlarını göz önünde bulundurmak zorundadır. Belediyelerde mezkur madde çerçevesinde tam zamanlı sözleşmeli personel istihdamının hangi unvanlarda yapılacağı ve bunlara ödenecek ücretlerin tavanı her yıl Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanmaktadır. Dolayısıyla belediyeler yayımlanan bu unvanlarda tespit edilen ücret tavanını aşmamak kaydıyla meclis kararıyla ücret tespiti yapabilmektedirler. Dolayısıyla, tam zamanlı sözleşmeli personel istihdamı yapacak belediye; a. Sözleşmeli personel istihdam edilecek mahalli idarede sözleşmeli olarak istihdam edilecek kişiyle aynı unvanda usulüne göre ihdas edilmiş boş bir kadronun bulunması, b. Karşılık gösterilerek sözleşmeli istihdam edilen boş kadroya sözleşmeli olarak istihdam edilen kişinin sözleşmesi feshedilene kadar ayrıca bir atamanın yapılmaması, c. Sözleşmeli olarak atanacak kişinin atanacağı kadronun niteliklerine haiz olması, d. Gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirlenen yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın % 30 u, nüfusu in altında olan belediyelerde ise % 40 ı geçmesi halinde İçişleri Bakanlığından izin alınması ( Bu şart sadece belediye ve bağlı kuruluşları için geçerlidir.) e. Bu şekilde istihdam edileceklere ödenecek net ücret, karşılık gösterilen kadro unvanı için birinci derecenin birinci kademesi esas alınmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre tespit edilecek her Öte yandan, Yabancıların Türkiye deki çalışmalarını izne bağlayan ve bununla ilgili esasları düzenleyen 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun un 8.maddesinin h bendinde Kanunla yetki verilen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı, bir işin yaptırılması veya bir tesisin işletilmesi işlerinde çalıştırılacak kilit personel niteliğindeki yabancılara, Bu Kanunda öngörülen sürelere tâbi olmaksızın çalışma izni verilebilir. denilmektedir. Aynı Kanunun 19.maddesinde ise Yabancılara çalışma izni verme yetkisi bulunan bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları, çalışma iznini verdikleri, çalışma izin süresini uzattıkları ve çalışma iznini iptal ettikleri tarihten, yabancı istihdam eden bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları ise çalıştırmaya başladıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde yabancı ile ilgili tüm bilgileri Bakanlığa bildirirler. ifadesi yer almaktadır. (Burada geçen Bakanlık Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına işaret etmektedir.) Bunlara ek olarak tarihli ve 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanunun 3 üncü maddesinde Türk soylu yabancıların, kanunlarda Türk vatandaş- 242 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

12 Metin ADIGÜZEL larının yapabileceği belirtilen meslek, sanat ve işlerde çalışabilme ve çalıştırılabilmeleri için, özel kanunlarda aranan nitelikleri taşımak ve yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla, bu Kanun ve Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanuna göre, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları ile diğer ilgili bakanlık ve kuruluşların görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca izin verilir. hükmüne yer verilmiştir. Yukarıda yer verilen kanun maddelerinden de anlaşılacağı gibi belediyeler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nı gerekli süre içerisinde bilgilendirmek kaydıyla sözleşme veya ihale usulleri ile yabancı çalıştırabilir. Ayrıca Türk soylu yabancılar da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın iznine bağlı olarak, özel kanunlarda aranan nitelikleri taşımaları ve yükümlülükleri yerine getirmeleri koşuluyla Türk vatandaşlarının yapabileceği meslek, sanat ve işlerde çalıştırılabilir. Devlet Personel Başkanlığı nın tarihli sayılı mütalaası da Türkiye de çalışma izni almış bir yabancının Büyükşehir Belediyesinde danışman olarak görevlendirilmesinin mümkün olduğu yönündedir. 2-Mahalli İdarelerde Kısmi Zamanlı Sözleşmeli Personel İstihdamı Bu şekilde sözleşmeli personel istihdamı 5393 sayılı Belediye Kanununda düzenlenmiştir. Anılan Kanunun 49 uncu maddesinin dördüncü ve beşinci fıkrasında; avukat, mimar, mühendis (inşaat mühendisi ve harita mühendisi olmak kaydıyla) ve veteriner kadrosu bulunmayan veya işlerin azlığı nedeniyle bu unvanlarda kadrolu personel istihdamına ihtiyaç duyulmayan belediyelerde, bu hizmetlerin yürütülmesi amacıyla haftanın ya da ayın belirli gün ve saatlerinde kısmi zamanlı olarak sözleşme ile personel çalıştırılabilir. Kısmi zamanlı olarak çalıştırılacak personel sayısı yukarıda belirtilen her unvan için birden fazla olamaz ve bunlarla yapılacak sözleşme süresi takvim yılını aşamaz. Bunlara ödenecek net ücret, aynı unvanlı kadroların birinci derecesinin birinci kademesi için yapılması gereken bütün ödemeler toplamının net tutarının yarısını geçmemek ve çalıştırılacak süreyle orantılı olmak üzere belediye meclisi kararı ile tespit edilir. Bu fıkra uyarınca sözleşmeli personel olarak çalıştırılanlar için iş sonu tazminatı ödenmez ve işsizlik sigortası primi yatırılmaz. Bunlardan yaptıkları başka işler sebebiyle herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna tabi olanlar için sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası yatırılmaz ve aynı kişi birden fazla belediye ve bağlı kuruluşunda çalıştırılamaz sayılı Devlet Memurları Kanununun 4/B Maddesine Göre Sözleşmeli Personel İstihdamı Bilindiği üzere, Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik ile İl Özel İdareleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik; Tasnif Cetvelleri, Norm Kadro Standartları Cetvelleri, Kadro Unvanları Listeleri, Kadro Kütükleri ve Kadro Cetvelleri olmak üzere 5 ayrı ekten oluşmaktadır. Tasnif Cetvelleri esas alınarak düzenlenen Norm Kadro Standartları Cetvellerinde ana gruplara ait alt gruplarda mahalli idarelerin kullanabilecekleri memur statüsündeki personel unvan ve sayı olarak tespit edilmiştir. 243 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

13 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması Diğer taraftan, 5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasında Belediye ve bağlı kuruluşlarında, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, bilişim ve iletişim, plânlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, şehir ve bölge plâncısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi uzman ve teknik personel yıllık sözleşme ile çalıştırılabilir. Sözleşmeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilişkin boş kadrolara ayrıca atama yapılamaz. Bu personelin, yürütecekleri hizmetler için ihdas edilmiş kadro unvanının gerektirdiği nitelikleri taşımaları şarttır. hükmü yer almaktadır. Bu hükme istinaden bir mahalli idare isterse normunda unvan ve sayı olarak tespit edilen miktarda ve bu madde belirtilen unvanlardan olmak kaydıyla, söz konusu kadroları boş tutarak memur istihdamı yerine sözleşmeli personel istihdam edebilir. Anılan maddenin 4 üncü fıkrasında ise; Avukat, mimar, mühendis (inşaat mühendisi ve harita mühendisi olmak kaydıyla) ve veteriner kadrosu bulunmayan veya işlerin azlığı nedeniyle bu unvanlarda kadrolu personel istihdamına ihtiyaç duyulmayan belediyelerde, bu hizmetlerin yürütülmesi amacıyla, haftanın ya da ayın belirli gün veya saatlerinde kısmi zamanlı olarak sözleşme ile personel çalıştırılabilir. Kısmi zamanlı olarak çalıştırılacak personel sayısı yukarıda belirtilen her unvan için birden fazla olamaz ve bunlarla yapılacak sözleşme süresi takvim yılını aşamaz. hükmüne yer verilmektedir. Bu şekilde mahalli idarenin kısmi zamanlı sözleşmeli personel istihdamı yapabilmesi için ya mahalli idarenin avukat, mimar, mühendis (sadece inşaat ve harita mühendisi) ve veteriner kadrosu bulunmaması ya da işlerin azlığı nedeniyle bu unvanlarda kadrolu personel istihdamına ihtiyaç duyulmaması gerekmektedir. Mahalli idarenin sayılan unvanlarda kadrosunun olmaması ya da işlerin azlığı nedeniyle bu unvanlarda kadrolu veya karşılık gösterilerek 3 üncü fıkra kapsamında sözleşmeli personel istihdamına ihtiyaç duyulmayan hallerde hizmetlerin yürütülmesi amacıyla, haftanın ya da ayın belirli gün veya saatlerinde kısmi zamanlı olarak sözleşme ile personel çalıştırılabilir. Bu hükümlerin birlikte değerlendirilmesi neticesinde, Belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri ile bunların müessese ve işletmelerinde, Belediye Kanununun 49 uncu maddesi çerçevesinde sözleşmeli personel istihdamı mümkün olan hizmetlerde 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre ayrıca sözleşmeli personel istihdam edilemez. Ancak, anılan 49 uncu madde ile Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 09/01/2008 tarihli ve sayılı Genelgede belirtilen unvanlar dışındaki unvanlarda 657 sayılı Kanunun 4/B maddesini göre sözleşmeli personel istihdam edilmesi mümkün olduğundan bu unvanlar için usulüne uygun olarak sözleşmeli personel pozisyon tahsisi mahalli idarelerce yapılabilir. Ancak, uygulamada mahalli idarelerde bu şekilde sözleşmeli personel istihdam edilmemektedir. 244 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

14 Metin ADIGÜZEL sayılı Devlet Memurları Kanununun Ek Geçici 13 üncü Maddesine Göre Sözleşmeli Personel İstihdamı Belediye opera ve tiyatroları ile şehir ve belediye konservatuar ve orkestralarında 657 sayılı Kanunun ek 13 üncü maddesi çerçevesinde sözleşmeli personel çalıştırılmaktadır. Bu şekilde çalıştırılacak sözleşmeli personel için, İçişleri Bakanlığı kanalıyla Maliye Bakanlığından olumlu görüş alınması ve bu görüş üzerine belediye tarafından işlem tesis edilmesi gerekmektedir. E- İŞYERİ HEKİMLERİ 4857 Sayılı İş Kanununun 81.maddesinde, İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz. İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar ile bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği ve Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. 245 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

15 Belediyelerde Personel Sistemi ve Uygulaması F-BELEDİYELERDE HİZMET ALIM USULÜYLE PER- SONEL İSTİHDAMI 5393 sayılı Kanunun Gelecek Yıllara Yaygın Hizmet Yüklenmeleri başlıklı 67. maddesinde, Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme-takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir. hükmüne yer verilerek, belediyelerde hizmet alımı yoluyla personel istihdamının yolu açılmıştır. SONUÇ Belediye hizmetlerinin yerine getirilmesinde büyük öneme haiz personel sistemini incelemeye yönelik olan bu makale, yasal düzenlemeler ve uygulamada karşılaşılan sorunları incelemeye yöneliktir. Belediyelerden hizmet almayı bekleyen nüfusun artmasına rağmen, belediyelerde istihdam artış hızı oldukça düşük düzeyde kalmaktadır. Bunun sebebi belediyelerin geçici veya sürekli olarak üstlendikleri işleri, mevzuat yoluyla ya taşeron kullanarak ya da şirket kurarak belediye dışı istihdamla gerçekleştirmeleridir. Bu durum belediyelerde kamu personel rejimi açısından bazı sıkıntılara yol açmakta olup, hangi görevlerin memurlarca, hangi görevlerin işçilerce veya diğer personel tarafından görüleceği hususunda karmaşaya yol açmaktadır. Buna göre, bazı belediyelerde yaşanan avukatlık hizmetlerinin işçiler eliyle yürütülmesi konusunu örnek olarak verebiliriz Anayasasının 127. maddesince, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetleri memurlar eliyle yürütüleceği ifade edilmiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarında ifa edilen avukatlık hizmetleri de 1982 Anayasasının bu amir hükmü kapsamında değerlendirilmesi mümkündür. Öte yandan, 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinde avukatlık hizmetleri sınıfından bahsedilmiş olup, baroya kayıtlı olmakla birlikte, kurumlarını yargı mercilerinde temsil yetkisini haiz memurlardan oluşan bir sınıf olduğu ifade edilmiştir. Yine bahsi geçen 657 sayılı Kanunun 88 nci maddesine göre, kamu kurum ve kuruluşlarında avukatlık unvanı dışında görev yapan memurlara, avukatlık yapma yetkisine haiz olması durumunda, avukatlık hizmetlerinin ikinci görev yoluyla gördürülebileceği ifade edilmiştir. Bununla birlikte 5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesi gereği, belediyelerde avukatlık hizmetleri, norm kadroya uygun olarak sözleşmeli personel eliyle yürütülebileceği hüküm altına alınmıştır. Öte yandan, 4734 sayılı Kanununun ilgili hükmüne göre, kamu kurum ve kuruluşlarında hukuki alanlarda danışmanlık hizmet alımı yoluyla avukatlık hizmetlerinin yerine getirilebileceği ifade edilmiştir. Böylece kamu kurum ve kuruluşlarında, avukatlık hizmetlerinin memurlar yanında, sözleşmeli personel ve hizmet alımı yoluyla da yapılabileceği bahse konu mevzuat hükümlerince düzenlenmiştir. Oysa kamu kurum ve kuruluşlarında avukatlık hizmetlerinin 1982 Anayasası ve diğer meri mevzuata göre işçiler eliyle yürütüleceği hususunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Belediyede avukatlık hizmetlerinin işçiler eliyle yürütülmesi, kamu personel rejimi açısından değerlendirildiğinde, işçilerin kamu kurum ve kuruluşlarını yargı mercilerinde temsil etme yetkisine haiz olmadığı sonucuna varılacaktır. Öte yandan kimi belediyelerde ise müdürlük kadrosunun sözleşmeli personel eliyle yürütülmesi hususuna rastlanmaktadır. Oysa müdürlük kadrosu yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine göre Devlet memurları eliyle yürütülmesi gerekmektedir. Gerek meri mevzuat gerekse kamu personel rejimi açısından bakıldığında kamu kurum ve kuruluşlarında hem avukatlık hizmetlerinin işçiler hem de müdürlük kadrosunun sözleşmeli personel tarafından yürütülmemesi gerekmektedir. Öte yandan belediyelerde, norm kadro düzenlemesi ile istihdam edilecek personel sayıları ve kadroları tüm yerel yönetimler için merkezi idare tarafından belirlenmektedir. Merkezi idarenin sadece norm kadro esas ve ilkelerini belirleyeceği, belediye meclis kararıyla belediyelerin bu ilke ve esaslara uygun olmak şartıyla ihtiyacına göre kadrolarını belirleyeceği öngörülmüşken, hazırlanan esaslarla ilke ve standartlar değil bizzat her belediyenin kaç memur, işçi veya sözleşmeli personel çalıştıracağı kesin olarak belirlenmiş olup, kanun ile belediyelere verilen norm kadro belirleme yetkisi ihlal edilmiştir. Oysa norm kadro ilke ve esasları çerçevesinde belediye meclislerince örgüt analizi, iş analizi ve görev tanımları gibi çalışmalarla kadrolar belirlenmesi daha uygun olacaktır. 246 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

16 KAYNAKÇA EKEN, M.; ŞEN, M. L., Belediye Personel Sistemi ve Son Gelişmeler, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-I, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, GÜLER, Birgül AYMAN, Belediye Personel Yönetimi, TODAİE-YYAEM, Ankara, GÜNEŞ, Hamza, İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Cilt 9, Sayı 6, 2009 İÇMEN, Rana Önder, Türkiye de Belediye Personeli,Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, 2009 KARAHANLIOĞULLARI, Onur Belediye Personelinin Hukuki Yapısına İlişkin Gözlemler Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:47 Sayı: 1-4, Ankara, KELEŞ, Ruşen, Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, 4. Basım, İstanbul, 2000 KOCABAŞ, Çetin, Belediyeler, Büyükşehir Belediyeleri ve İl Özel İdarelerinde Personel İstihdamı, Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığı, Ankara,2010 Türkiye Belediyeler Birliği, Belediyelerde Personel İstihdamı, Konrad Adenauer Vakfı, Ankara, sayılı T.C. Anayasası, Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı Belediye Kanunu, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı Devlet Memurları Kanunu, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı Terörle Mücadele Kanunu, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı İş Kanunu, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: Sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: sayılı Türk soylu yabancıların Türkiye de meslek ve Sanatlarını serbestçe yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine ilişkin Kanun, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Yönetmelik, Yay. Resmi Gazete Sayısı: Tarihi: Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Daimi Kadrolarına İlk Defa İşçi Olarak Alınacaklar Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği, tarihli ve 83/6750 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tarihli ve 2007/10 sayılı İçişleri Bakanlığı Genelgesi tarihli ve 2007/25 sayılı İçişleri Bakanlığı Genelgesi (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) 247 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011