İstanbul, 17 Mayıs /561

Transkript

1 TSPAKB TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ Büyükdere Cad. No: Levent Plaza A-Blok Kat: Levent - İstanbul Tel : (212) Faks : (212) İstanbul, 17 Mayıs /561 GENELGE No: 10 Konu: Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberi Hk. SAYIN ÜYEMİZ, Birliğimiz, aracı kurumların finansal verilerini düzenli aralıklarla konsolide edip sonuçlarını raporlar ve veri yayını şeklinde kamuyla paylaşmaktadır. Bu kapsamda, aracı kurumların mali tabloları Birliğimizce belirlenen bir şablon çerçevesinde üçer aylık dönemlerde toplanmaktadır. Halihazırda Sermaye Piyasası Kurulu nun Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ile uyumlu Seri:XI, No:29 sayılı Tebliği, aracı kurumlar için yürürlükte bulunmaktadır. Ancak, sektör genelinde finansal tablo formatlarıyla ilgili tereddütlerin ve uygulama farklılıklarının olduğu gözlenmiştir. Söz konusu durumdan gerek finansal tablo açıklama yükümlülüğü bulunan kurumlar, gerekse yayınlanan finansal verileri yorumlamak isteyen taraflar etkilenmektedir. Bu doğrultuda, ilgili Tebliğde yer alan sınıflamalara açıklık getirmek ve sektörde uygulama birliği sağlamak için, Birliğimiz bünyesinde ilgili tarafların katılımı ile konuya ilişkin bir çalışma platformu oluşturulmuştur. Aracı kurumlar ve bağımsız denetim şirketlerinden temsilciler ile Birlik uzmanlarından oluşan çalışma platformu, Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberini hazırlamıştır. Rehber hakkında Sermaye Piyasası Kurulu ndan da olumlu görüş alınmıştır. Söz konusu çalışma, bağlayıcı bir niteliği olmayan, sadece yol gösterici bir rehber niteliğinde olmakla birlikte, Aracı Kurumlara Yönelik Finansal Tablo Hazırlama Rehberindeki esaslara üyelerimizce azami uyum sağlanması, Birliğimizce derlenerek sektör kuruluşlarına ve kamuoyuna açıklanacak verilerin tutarlı ve hızlı bir şekilde sunulabilmesine büyük katkı sağlayacaktır. Gereği için bilgilerinize sunarım. Saygılarımla, Nevzat ÖZTANGUT BAŞKAN Ek: Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberi

2 NİSAN 2010 ARACI KURUM FİNANSAL TABLO HAZIRLAMA REHBERİ TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI TSPAKB ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ TSPAKB

3

4 TSPAKB TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ ARACI KURUM FİNANSAL TABLO HAZIRLAMA REHBERİ Nisan 2010

5 Yayın Adı Editör Hazırlayanlar Basıldığı Matbaa Basım Yeri Basım Tarihi : Nisan 2010 Yayın No. : 46 : Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberi : Alparslan Budak : Ekin Fıkırkoca, Gökben Altaş : Graphis Tel.: (212) Faks: (216) : İstanbul Bu kitap Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kitapta yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler, hazırlandığı tarih itibariyle güvenilirliğine inanılan kaynaklardan elde edilerek derlenmiştir. Bilgilerin hata ve eksikliğinden ve ticari amaçla kullanılmasından doğabilecek zararlardan TSPAKB hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Bu kitapta yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla izinsiz yayınlanabilir. ISBN

6 ÖNSÖZ 2008 yılından itibaren Sermaye Piyasası Kanununa tâbi diğer finans kurumları gibi aracı kurumlar da, finansal tablolarını Sermaye Piyasası Kurulunun 9 Nisan 2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Seri:11 No:29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği ni göz önünde bulundurarak hazırlamaya başlamıştır. Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB), aracı kurumların üçer aylık dönemlerde kamuya açıklanan finansal tablolarıyla beraber, finansal tablo dipnotlarını da derleyip sonuçlarını kamuya açıklamaktadır. Bu süreçte, sektör genelinde yeni finansal tablo formatlarıyla ilgili tereddütlerin ve uygulama farklılıklarının olduğu gözlenmiştir. Söz konusu durumdan gerek finansal tablo açıklama yükümlülüğü bulunan kurumlar, gerekse yayınlanan finansal verileri yorumlamak isteyen taraflar etkilenmektedir. Bu doğrultuda, ilgili tebliğde yer alan sınıflamalara açıklık getirmek ve sektörde uygulama birliği sağlamak için, TSPAKB bünyesinde ilgili tarafların katılımı ile konuya ilişkin bir çalışma platformu oluşturulmuştur. Aracı kurumlar ve bağımsız denetim şirketlerinden temsilciler ve Birlik uzmanlarından oluşan çalışma platformu, Eylül 2008 ile Mayıs 2009 arasında 9 toplantı düzenlemiştir. Bu çalışmalar neticesinde, TSPAKB tarafından aracı kurum verilerinin toplandığı finansal tablo formatı baz alınarak, Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberi hazırlanmıştır. Bununla birlikte, bu çalışmanın sadece yol gösterici bir rehber niteliğini taşıdığı ve bağlayıcı nitelikte olmadığını belirtmek faydalı olacaktır. Aracı kurumların finansal tablolarını hazırlarken, Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle Uluslararası Muhasebe/Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UMS/UFRS), Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yayınlanan Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) ve Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerini esas almaları gerekmektedir. Bu rehber yayınlandığı tarih itibariyle, yukarıda değinilen standartlarla uyumlu olup, mevcut standartların değişmesi durumunda değişikliklerin rehbere yansıtılması planlanmaktadır. Aracı kurumlara finansal tablo hazırlıklarında, kamuoyuna da bu tabloların yorumlamasında kolaylık sağlamak amacıyla düzenlenen bu rehberin tüm ilgili taraflara yararlı olmasını dileriz.

7 ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCILARI TSPAKB RAPORTÖRLERİ Alparslan Budak Efsun Değertekin Ekin Fıkırkoca Esra Esin Savaşan Gökben Altaş Özcan Çikot ÜYELER Affan Yıldırım Başaran Nas Bağımsız Denetim ve SMMM A.Ş. Ali Bekçe DRT Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş. Ali Türker Pirtini AC İstanbul Uluslararası Bağımsız Denetim A.Ş. Alper Güvenç Akis Bağımsız Denetim ve SMMM A.Ş. Cüneyt Morgül Ulusal Bağımsız Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. Didem Demer Başaran Nas Bağımsız Denetim Ve SMMM A.Ş. Enver Mutlu İrfan Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş. Ersin Aşçıoğlu TEB Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Esra Kurtulmuş Finans Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Funda Demer Akis Bağımsız Denetim ve SMMM A.Ş. Gülengül İdemen Vakıf Yatırım Menkul Değerler A.Ş. M. Savaş Sepin Başaran Nas Bağımsız Denetim ve SMMM A.Ş. Mehmet Alyon TEB Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Mihriban Güngördü Akis Bağımsız Denetim ve SMMM A.Ş. Murat Coşkun İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Murat Demirtaş DRT Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş. Nesrin Açılan EFG İstanbul Menkul Değerler A.Ş. Salih Yazgan Oyak Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Semih Ulupınar Sanko Menkul Değerler A.Ş. Tahir Çınar AC İstanbul Uluslararası Bağımsız Denetim A.Ş.

8 İÇİNDEKİLER ÖZET MALİ TABLOLAR... 1 BİLANÇO... 3 VARLIKLAR.3 I. Dönen Varlıklar... 3 II. Duran Varlıklar... 8 KAYNAKLAR.15 I. Kısa Vadeli Yükümlülükler II. Uzun Vadeli Yükümlülükler III. Özkaynaklar GELİR TABLOSU Sürdürülen Faaliyetlere İlişkin Veriler.26 Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Veriler...32 Dönem Kârı/Zararı 32 KAPSAMLI GELİR TABLOSU Dönem Kârı/Zararı 33 Diğer Kapsamlı Gelir...33 Toplam Kapsamlı Gelir 34 KAYNAKLAR... 35

9 ÖZET MALİ TABLOLAR Aracı kurumların bilançoları aşağıda sunulan ana başlıklardan oluşmaktadır. İlgili kalemlerin detayları ise ilerleyen bölümlerde incelenecektir. BİLANÇO (TL) I. DÖNEN VARLIKLAR A. Nakit ve Nakit Benzerleri B. Finansal Yatırımlar (Kısa Vadeli) C. Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli) D. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Kısa Vadeli) E. Diğer Alacaklar (Kısa Vadeli) F. Diğer Dönen Varlıklar G. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklar II. DURAN VARLIKLAR A. Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli) B. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Uzun Vadeli) C. Diğer Alacaklar (Uzun Vadeli) D. Finansal Yatırımlar (Uzun Vadeli) E. Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar F. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller G. Maddi Duran Varlıklar H. Maddi Olmayan Duran Varlıklar I. Şerefiye J. Ertelenmiş Vergi Varlığı K. Diğer Duran Varlıklar TOPLAM VARLIKLAR I. KISA VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER A. Finansal Borçlar (Kısa Vadeli) B. Diğer Finansal Yükümlülükler (Kısa Vadeli) C. Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) D. Diğer Borçlar (Kısa Vadeli) E. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Borçlar (Kısa Vadeli) F. Devlet Teşvik ve Yardımları (Kısa Vadeli) G. Dönem Kârı Vergi Yükümlülüğü H. Borç Karşılıkları (Kısa Vadeli) I. Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Karşılıklar (Kısa Vadeli) J. Diğer Yükümlülükler (Kısa Vadeli) K. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklara İlişkin Yükümlülükler II. UZUN VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER A. Finansal Borçlar (Uzun Vadeli) B. Diğer Finansal Yükümlülükler (Uzun Vadeli) C. Ticari Borçlar (Uzun Vadeli) D. Diğer Borçlar (Uzun Vadeli) E. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Borçlar (Uzun Vadeli) F. Devlet Teşvik ve Yardımları (Uzun Vadeli) G. Borç Karşılıkları (Uzun Vadeli) H. Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Karşılıklar (Uzun Vadeli) I. Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü J. Diğer Yükümlülükler (Uzun Vadeli) III. ÖZKAYNAKLAR A. Ana Ortaklığa İlişkin Özkaynaklar 1. Ödenmiş Sermaye 2. Sermaye Düzeltmesi Farkları 3. Karşılıklı İştirak Sermaye Düzeltmesi (-) 4. Hisse Senetleri İhraç Primleri 5. Değer Artış Fonları 6. Ortak Kontrol Altındaki İşletme Birleşmeleri Etkisi 7. Yabancı Para Çevrim Farkları 8. Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler 9. Geçmiş Yıllar Kâr/Zararları 10. Net Dönem Kârı/Zararı B. Azınlık Payları TOPLAM KAYNAKLAR Önceki Dönem Cari Dönem 1 TSPAKB

10 Aracı kurumların gelir tabloları aşağıda sunulan ana başlıklardan oluşmaktadır. İlgili kalemlerin detayları ise ilerleyen bölümlerde incelenecektir. GELİR TABLOSU (TL) SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER A. Satış Gelirleri (net) B. Satışların Maliyeti (-) R1. Ticari Faaliyetlerden Brüt Kâr/Zarar C. Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer Gelirler D. Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer Giderler (-) R2. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Brüt Kâr/Zarar P1. BRÜT KÂR/ZARAR E. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) F. Genel Yönetim Giderleri (-) G. Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) H. Diğer Faaliyet Gelirleri I. Diğer Faaliyet Giderleri (-) P2. FAALİYET KÂRI/ZARARI J. İştirak Kâr/Zararlarından Paylar K. Esas Faaliyet Dışı Finansal Gelirler L. Esas Faaliyet Dışı Finansal Giderler (-) P3. SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLERDEN VERGİ ÖNCESİ KÂR/ZARAR M. Sürdürülen Faaliyetlerden Vergi Gelir/Gideri N. Dönem Vergi Gelir/Gideri O. Ertelenmiş Vergi Gelir/Gideri P4. SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLERDEN DÖNEM KÂRI/ZARARI DURDURULAN FAALİYETLER P. Durdurulan Faaliyetlerin Vergi Sonrası Dönem Kârı/Zararı P5. DÖNEM KÂRI/ZARARI P6. Azınlık Payları P7. Ana Ortaklık Payları HİSSE BAŞINA KAZANÇ Hisse Başına Kazanç Seyreltilmiş Hisse Başına Kazanç Sürdürülen Faaliyetlerden Hisse Başına Kazanç Sürdürülen Faaliyetlerden Seyreltilmiş Hisse Başına Kazanç Önceki Dönem Cari Dönem Aracı kurumların kapsamlı gelir tabloları aşağıda sunulan ana başlıklardan oluşmaktadır. İlgili kalemlerin detayları ise ilerleyen bölümlerde incelenecektir. Bununla birlikte, bu tabloda yer alan kalemler, alternatif olarak dönem kâr/zararını birleşenleri gösteren yukarıdaki gelir tablosu ile birlikte tek bir tablo şeklinde sunulabilir. KAPSAMLI GELİR TABLOSU (TL) A. DÖNEM KÂRI ZARARI B. DİĞER KAPSAMLI GELİR 1. Finansal Varlıklar Değer Artış Fonundaki Değişim 2. Duran Varlıklar Değer Artış Fonundaki Değişim 3. Finansal Riskten Korunma Fonundaki Değişim 4. Yabancı Para Çevrim Farklarındaki Değişim 5. Emeklilik Planlarından Aktüeryal Kazanç ve Kayıplar 6. Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Ortaklıkların Diğer Kapsamlı Gelirlerinden Paylar 7. Diğer Kapsamlı Gelir Kalemlerine İlişkin Vergi Gelir/ Giderleri C. DİĞER KAPSAMLI GELİR (VERGİ SONRASI) D.TOPLAM KAPSAMLI GELİR D1. Azınlık Payları D2. Ana Ortaklık Payları Önceki Dönem Cari Dönem TSPAKB 2

11 BİLANÇO Bir kuruluşun varlıkları ve o varlıkların kaynağını teşkil eden unsurların belirli bir tarih itibariyle gösterildiği bilanço varlıklar ve kaynaklar başlıkları ile takip edilmektedir. VARLIKLAR Varlıklar geçmişte olan işlemlerin sonucunda ortaya çıkan ve halihazırda işletmenin kontrolünde olan ve gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerler olarak tanımlanmaktadır. I. DÖNEN VARLIKLAR A. Nakit ve Nakit Benzerleri 1. Nakit a. Kasa: Aracı kurumun merkez ve merkez dışı örgütlerinin kasalarında bulunan TL ve TL karşılığı döviz nakitleri yer alır. b. Bankalar: Aracı kurumun bankalardaki TL ve TL karşılığı döviz alacakları ile vadesiz mevduatlarını temsil eder. 2. Nakit Benzeri Kısa vadeli nakit yükümlülükler için elde bulundurulan, ancak yatırım veya diğer amaçlarla kullanılmayan varlıklardır. Bir varlığın nakit benzeri olarak kabul edilebilmesi için, değeri kesinlikle saptanabilen bir nakde dönüştürülebilmesi ve değerindeki değişim riskinin ise önemsiz olması şarttır. Bu başlık altında sınıflandırılan kalemler aşağıdaki gibidir. a. Bankalar: Kurumların gecelik dahil orijinal vadesi 3 aydan kısa olan mevduatları, TL ve döviz alacakları bu kalemde yer alır. Bloke durumundaki mevduat dahil edilmez. Vadesi 3 aydan uzun mevduat finansal varlıklar arasında gösterilir. b. Ters Repo Alacakları: Gecelik dahil vadesi 3 aydan kısa ters repo alacaklarını kapsar. c. Yatırım Fonları: Bu kalemde sadece B tipi likit fonların yer alması gerekir. d. Para Piyasasından Alacaklar: Aracı kurumun gecelik dahil orijinal vadesi 3 aydan kısa para piyasası alacakları bu kalem altında yer alır. Müşterilerin para piyasasından alacakları bu kalemde yer almaz. e. Diğer Nakit Benzeri Varlıklar: Bu hesapta, yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan, diğer nakit benzeri varlıklar yer alır. Altın, vadesi gelmiş çekler bu kaleme örnek gösterilir. Ayrıca, ilk alındığı anda vadesi 3 aydan kısa olan devlet tahvili ve hazine bonoları gibi satılmaya hazır finansal varlıklar veya aktif piyasası olan diğer likit borçlanma araçları burada sınıflandırılır. İlk muhasebeleştirilmesi sırasında orijinal vadesi 3 aydan uzun olduğundan finansal varlık olarak tanımlanan varlıkların, ilgili bilanço tarihi itibariyle kalan vadesi 3 aydan az olması durumunda dahi bu kalem altında değil, ilgili finansal varlık kaleminde gösterilmesi gerekir. f. Müşteri Varlıkları: Aracı kurumun banka hesabında tutulan, müşterilerin nemalandırılmayan (döviz cinsinden olanlar dahil) nakit ve nakit benzeri varlıkları bu kalemde yer alır. Nemalandırılan müşteri varlıkları burada yer almaz. 3 TSPAKB

12 VARLIKLAR (TL) I. DÖNEN VARLIKLAR A. Nakit ve Nakit Benzerleri 1. Nakit a. Kasa b. Bankalar 2. Nakit Benzeri a. Bankalar b. Ters Repo Alacakları c. Yatırım Fonları d. Para Piyasasından Alacaklar e. Diğer Nakit Benzeri Varlıklar f. Müşteri Varlıkları B. Finansal Yatırımlar (Kısa Vadeli) 1. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Türev Araçlar e. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Diğer Finansal Varlıklar 2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Satılmaya Hazır Diğer Finansal Varlıklar 3. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varlıklar a. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları b. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları c. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Diğer Finansal Varlıklar 4. Maliyetle Değerlenecek Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Maliyetle Değerlenecek Diğer Finansal Varlıklar 5. Finansal Garanti Sözleşmeleri C. Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli) 1. Ticari Alacaklar a. Alıcılar b. Alacak Senetleri c. Şüpheli Ticari Alacaklar d. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) e. Müşterilerden Alacaklar f. Kredili Müşterilerden Alacaklar g. Takas ve Saklama Merkezinden Alacaklar h. Diğer Ticari Alacaklar 2. İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli) a. Ortaklardan Alacaklar b. İştiraklerden Alacaklar c. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar d. İş Ortaklıklarından Alacaklar e. Personelden Alacaklar f. Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar g. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar h. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) D. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Kısa Vadeli) E. Diğer Alacaklar (Kısa Vadeli) 1. Verilen Depozito ve Teminatlar 2. İlişkili Taraflardan Ticari Olmayan Alacaklar 3. Vergi Dairelerinden Alacaklar 4. Şüpheli Diğer Alacaklar 5. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 6. Diğer Çeşitli Alacaklar F. Diğer Dönen Varlıklar 1. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler 2. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 3. Gelir Tahakkukları 4. Diğer Dönen Varlıklar G. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklar Önceki Dönem Cari Dönem TSPAKB 4

13 B. Finansal Yatırımlar (Kısa Vadeli) Aracı kurumun yatırım amacıyla elde tuttuğu kısa vadeli finansal varlıkları bu kalemde yer alır. Bu yatırımlar kurumun atıl fonlarını değerlendirme; doğrudan faiz, temettü geliri, alım satım kârı vs. elde etme amacıyla bulundurdukları finansal varlıklardır. Bu varlıklardan, vadesine 1 yıldan kısa süreli kalanlarla, 1 yıl içerisinde elden çıkarılması planlananlar Kısa Vadeli Finansal Yatırımlar olarak sınıflandırılır. Ayrıca, vadesine 1 yılda uzun bir süre kalmış olmakla birlikte, 1 yıl içinde elden çıkarılması düşünülen finansal varlıklar da bu sınıfta yer alır. Finansal yatırımlar altında yer alan hesap başlıklarındaki kalemler eş oldukları için sadece Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar bölümünde ilgili kalemlere ilişkin açıklama yapılmıştır. Bununla birlikte, bu yatırımları sınıflandırırken aracı kurumun hangi amaçla yatırım yaptığı göz önünde bulundurulmalıdır. 1. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutarı, yani gerçeğe uygun değeri belirlenebilen finansal varlıkları içerir. Gerçeğe uygun değerlenen bu varlıklardan oluşan kâr veya zararlarının dönem sonunda gelir tablosuna yansıtılması gerekmektedir. Yakın bir tarihte satılmak amacıyla edinilmiş finansal varlıklar, ilk muhasebeleştirme esnasında bu şekilde sınıflandırılması istenen varlıklar ile diğer gerçeğe uygun değer farkları kâr/zarara yansıtılan finansal varlıklar burada yer alır. Bu kategoriye dahil olan yatırım araçlarına ilişkin örnekler ve sınıflandırılmaları aşağıda verilmektedir. a. Hisse Senetleri: Yerli ve yabancı hisse senetlerinin yanı sıra, borsa yatırım fonları ve rüçhan hakkı kuponları bu sınıfta gösterilir. b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları: Yerli ve yabancı şirketlerin ihraç ettiği kısa vadeli özel sektör borçlanma araçları bu grubu temsil etmektedir. c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları: Yerli ve yabancı kamu borçlanma araçlarını temsil eder. Devlet tahvilleri, belediye, kamu altyapı vb. senetleri, repoya konu olan kısa vadeli kıymetler bu sınıfta yer alır. Ancak, ters-repo ile teminat olarak alınan kıymetler bu gruba dahil edilmez. d. Türev Araçlar: Türev araçların değer artış farkları bu kalemde yer alır. Türev araçların değer düşüş zararları ise Diğer Finansal Yükümlülükler altında takip edilmektedir. e. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Diğer Finansal Varlıklar: Yerli ve yabancı yatırım fonları ve yukarıdaki sınıflamalara girmeyen kısa vadeli varlıkları içerir. Aracı kurum iştirakleri burada yer almamalıdır. 2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar Kısa vadede elden çıkartılması düşünülmeyen ancak vadeye kadar elde tutulmayacak finansal varlıkları içerir. Gerçeğe uygun değeriyle hesaplanan bu varlıklarda kısa vadede alım-satım amacı güdülmemekte olup, değerleme farkları gelir tablosuna yansıtılmaz. Bununla birlikte, türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Satılmaya Hazır Diğer Finansal Varlıklar 5 TSPAKB

14 3. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varlıklar Aracı kurumun vadesine kadar elde tutma niyeti olduğu, sabit veya belirlenebilir bir ödeme planına sahip yatırımlarını ifade eder. Türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları b. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları c. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Diğer Finansal Varlıklar 4. Maliyetle Değerlenecek Finansal Varlıklar Aktif bir piyasası oluşmamış, gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde hesaplanamayan finansal varlıkların gösterildiği kalemdir. Bu varlıklar, ödenen maliyetlerinden değerlendirilir. Örneğin, borsaya kote olmayan ve değeri makul şekilde ölçülemeyen şirket hisseleri bu kalem altında gösterilir. Sabit getirili menkul kıymetler ve türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Hisse Senetleri: Aracı kurum iştirakleri burada değil, Uzun Vadeli Maliyetle Değerlenecek Finansal Varlıklar hesabında takip edilmelidir. b. Maliyetle Değerlenecek Diğer Finansal Varlıklar 5. Finansal Garanti Sözleşmeleri Finansal garanti sözleşmelerine ilişkin değer artış farkları bu kalemde yer alır. C. Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli) Kısa vadeli ticari alacaklar, aracı kurumun esas faaliyetinden kaynaklanan işlemleri dolayısıyla alacaklı bulunduğu ve bir yıl içinde ödenmesini öngördüğü tutarları içerir. İlişkili taraflardan olan ticari alacaklar ayrı gösterilmektedir. 1. Ticari Alacaklar Ticari alacaklar aşağıdaki hesap kalemlerinden oluşur. a. Alıcılar: Aracı kurumun aracılık faaliyetleri dışındaki hizmetlerden doğan, senetsiz kısa vadeli ticari alacaklarını ifade eder. Kurumsal finansman ve yatırım danışmanlığı gibi hizmetlerinden alacaklar bu kaleme örnek teşkil eder. b. Alacak Senetleri: Aracı kurumun aracılık faaliyetleri dışındaki hizmetlerden doğan, senede bağlanmış kısa vadeli ticari alacaklarını ifade eder. Vadeli çekler, senetler, kıymetli evrağa bağlı alacaklar bu kalem altında sınıflandırılır. c. Şüpheli Ticari Alacaklar: Aracı kurum yönetiminin tahsil edemeyeceğini öngördüğü ve/veya takipte olan kısa vadeli alacaklar bu hesapta takip edilir. d. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-): Şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. e. Müşterilerden Alacaklar: Kurumun müşterilerinin kredili işlem dışındaki faaliyetlerinden kaynaklanan alacaklarının gösterildiği kalemdir. Müşterilerden takas alacakları, temerrüde düşen müşterilerden alacaklar gibi alacaklar bu kalemde muhasebeleştirilir. f. Kredili Müşterilerden Alacaklar: Kredili işlem sözleşmesine dayalı işlemlerden doğan müşteri alacakları yer alır. g. Takas ve Saklama Merkezinden Alacaklar: Aracı kurumun alım-satımlarının tamamlandığı T günü işlemlerine ilişkin, Takasbank tan T+1 ve T+2 günü alacakları bu kalemde takip edilir. Müşteri adına Takasbank ta bulundurulan VOB işlem teminatları da burada takip edilir. h. Diğer Ticari Alacaklar: Yukarıdaki hesap kalemlerinin kapsamına alınamayan kısa vadeli ticari alacakları içerir. TSPAKB 6

15 2. İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar (Kısa Vadeli) Aracı kurumun esas faaliyetinden kaynaklanan işlemleri dolayısıyla, ilişkili taraf olduğu kurumlardaki ticari alacaklarıdır. Aracı kurumun ilişkili olduğu bir bankadan fon yönetim komisyonu alacağı, ya da ilişkili olduğu bir kuruma verdiği danışmanlık hizmeti karşılığındaki alacağı bu hesaba örnek teşkil eder. a. Ortaklardan Alacaklar: Aracı kurumun ortaklarından kısa vadeli alacak tutarını yansıtır. b. İştiraklerden Alacaklar: Aracı kurumun; finansal yapısı ve faaliyeti ile ilgili politikalarının belirlenmesi kararlarına katılma gücünün olduğu, yönetiminde etkin olduğu işletmelerden, kısa vadeli ticari alacaklarını ifade eder. c. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar: Ana ortaklık olarak tanımlanan aracı kurum tarafından kontrol edilen işletmelerden kısa vadeli ticari alacakları ifade eder. d. İş Ortaklıklarından Alacaklar: Aracı kurumun bir veya daha fazla taraf ile sözleşmeye bağlı olarak bir ekonomik faaliyeti gerçekleştirdikleri müşterek yönetime tâbi işletmelerden kısa vadeli ticari alacaklarını ifade eder. e. Personelden Alacaklar: İlişkili taraf tanımına giren, aracı kurumun kilit yönetici konumundaki personelden iş avansı veya maaş avansı dışında ticari işlemlerden kaynaklanan kısa vadeli alacakları yansıtır. Kilit yönetici personel aracı kurumun faaliyetlerini planlama, yönetme ve kontrol etme yetki ve sorumluluğuna doğrudan ve dolaylı olarak sahip olan kişilerdir. f. Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar: Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan ilişkili taraflardan ticari alacakları ifade eder. g. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar: İlişkili taraflardan, aracı kurum yönetiminin tahsil edemeyeceğini öngördüğü ve/veya takipte olan alacakları ifade eder. h. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-): İlişkili taraflardan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. D. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Kısa Vadeli) Aracı kurumun sermaye piyasası dışında, finans sektöründe faaliyet gösteren ve konsolidasyon kapsamına dahil edilen iştiraklerinin nakit ve nakit benzeri varlıkları ile finansal yatırımlar dışında kalan alacakları burada gösterilir. Konsolidasyona tâbi finansal kiralama, faktoring, sigorta şirketleri vb. iştiraklerinin ticari alacakları bu kaleme örnek teşkil etmektedir. E. Diğer Alacaklar (Kısa Vadeli) Yukarıdaki alacak sınıflarına girmeyen diğer alacaklar bu kalemde gösterilir. 1. Verilen Depozito ve Teminatlar Aracı kurumun VOB kontratlarından kaynaklanan pozisyon teminatları burada yer alır. Aracı kurumun VOB, İMKB, Takasbank üyesi olmaları ve işlem yapabilmeleri için bulundurmaları gereken üyelik teminatları burada değil, Uzun Vadeli Verilen Depozito ve Teminatlarda yer alır. 2. İlişkili Taraflardan Ticari Olmayan Alacaklar Konsolidasyon dışında kalan ilişkili taraflardan temettü alacakları, kira ve sabit kıymet satışı gibi ticari olmayan alacaklar yer alır. 3. Vergi Dairelerinden Alacaklar Yanlış işlem ve vergi alacağı davaları gibi uyuşmazlıklardan kaynaklanan, kesinleşmiş her türlü vergi alacakları yer alır. 4. Şüpheli Diğer Alacaklar Yönetim tarafından tahsil edilemeyeceği öngörülen veya yasal takipte olan diğer alacaklardır. 7 TSPAKB

16 5. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) Şüpheli diğer alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. Aracı Kurum Finansal Tablo Hazırlama Rehberi 6. Diğer Çeşitli Alacaklar Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan diğer çeşitli alacaklar yer alır. Üçüncü kişilere sabit kıymet satışlarından kaynaklanan alacaklar ve sigortadan hasar alacakları gibi kesinleşmiş alacaklar bu kalemde gösterilir. Kilit personel olarak tanımlanmayan personelden alacaklar da burada takip edilir. F. Diğer Dönen Varlıklar 1. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler Peşin ödenmiş kira, sigorta, veri dağıtım firmalarına yapılmış peşin ödemeler ve SPK yetki belgesi harçları vb. giderler bu kalemde muhasebeleştirilir. 2. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Peşin ödenmiş vergi, fon vb. giderleri ifade eder. 3. Gelir Tahakkukları Yukarıdaki kalemlerde sınıflandırılamayan diğer gelir tahakkuklarını içerir. 4. Diğer Dönen Varlıklar Personele verilen iş, maaş, seyahat ve benzeri avanslar, ticari olmayan alacaklar, ilişkili taraflar dışındaki kesimlere verilen iş avansları gibi kalemler burada yer alır. Ayrıca, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar için verilen avanslar (göreceli olarak daha kısa vadeli olanlar) aktifleştirilinceye kadar burada yer alır. G. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklar Satılarak elden çıkartılma kararı verilmiş olup, 1 yıl içinde nakde çevrilmesi beklenen varlıklar bu kalem altında gösterilir. Bir varlığın bu sınıfa dahil edilmesi için hemen satılacak durumda olması ve satış olasılığının yüksek olması gerekir. II. DURAN VARLIKLAR Duran varlıklarda ele alınan başlıklar genel itibariyle dönen varlıklardaki başlıklara benzer şekilde sınıflandırılmıştır. Söz konusu kalemler içerik olarak benzer yapıya sahip olup, ilgili kalemlerin vadesinin 1 yıl ve daha fazla olduğu göz önünde tutulmalıdır. TSPAKB 8

17 VARLIKLAR (TL- Devamı) II. DURAN VARLIKLAR A. Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli) 1. Ticari Alacaklar a. Alıcılar b. Alacak Senetleri c. Şüpheli Ticari Alacaklar d. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) e. Müşterilerden Alacaklar f. Kredili Müşterilerden Alacaklar g. Diğer Ticari Alacaklar 2. İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli) a. Ortaklardan Alacaklar b. İştiraklerden Alacaklar c. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar d. İş Ortaklıklarından Alacaklar e. Personelden Alacaklar f. Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar g. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar h. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) B. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Uzun Vadeli) C. Diğer Alacaklar (Uzun Vadeli) 1. Verilen Depozito ve Teminatlar 2. İlişkili Taraflardan Ticari Olmayan Alacaklar 3. Vergi Dairelerinden Alacaklar 4. Şüpheli Diğer Alacaklar 5. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 6. Diğer Çeşitli Alacaklar D. Finansal Yatırımlar (Uzun Vadeli) 1. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Türev Araçlar e. Diğer Finansal Varlıklar 2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Satılmaya Hazır Diğer Finansal Varlıklar 3. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varlıklar a. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları b. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları c. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Diğer Finansal Varlıklar 4. Maliyetle Değerlenecek Finansal Varlıklar a. Hisse Senetleri b. Türev Araçlar 5. Finansal Garanti Sözleşmeleri E. Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar 1. İştirakler 2. Bağlı Ortaklıklar 3. İş Ortaklıkları 4. Diğer Yatırımlar F. Yatırım Amaçlı Gayrımenkuller 1. Arazi ve Arsalar 2. Binalar G. Maddi Duran Varlıklar 1. Arazi ve Arsalar 2. Binalar 3. Tesis, Makine ve Cihazlar 4. Taşıtlar 5. Demirbaşlar 6. Diğer Maddi Varlıklar 7. Yapılmakta Olan Yatırımlar 8. Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) H. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 1. Haklar 2. Geliştirme Giderleri 3. Yazılım Programları 4. Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 5. Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) I. Şerefiye J. Ertelenmiş Vergi Varlığı K. Diğer Duran Varlıklar 1. Verilen Avanslar 2. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler 3. Gelir Tahakkukları 4. Diğer Duran Varlıklar Önceki Dönem Cari Dönem 9 TSPAKB

18 A. Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli) Uzun vadeli ticari alacaklar, aracı kurumun esas faaliyetinden kaynaklanan işlemleri dolayısıyla alacaklı bulunduğu ve bir yıl ve daha uzun vadede ödenmesini öngördüğü tutarları içerir. İlişkili taraflardan olan ticari alacaklar ayrı gösterilmektedir. 1. Ticari Alacaklar a. Alıcılar: Aracı kurumun aracılık faaliyetleri dışındaki hizmetlerden doğan senetsiz uzun vadeli ticari alacaklarını ifade eder. Kurumsal finansman ve yatırım danışmanlığı gibi hizmetlerden alacaklar bu kaleme örnek teşkil eder. b. Alacak Senetleri: Aracı kurumun aracılık faaliyetleri dışındaki hizmetlerden doğan, senede bağlanmış uzun vadeli ticari alacaklarını ifade eder. Vadeli çekler, senetler, kıymetli evrağa bağlı alacaklar bu kalem altında sınıflandırılır. c. Şüpheli Ticari Alacaklar: Aracı kurum yönetiminin tahsil edemeyeceğini öngördüğü ve/veya takipte olan uzun vadeli alacaklar bu hesapta takip edilir. d. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-): Şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. e. Müşterilerden Alacaklar: Kurumun müşterilerinin kredili işlem dışındaki faaliyetlerinden kaynaklanan uzun vadeli alacaklarının gösterildiği kalemdir. f. Kredili Müşterilerden Alacaklar: Kredili işlem sözleşmesine dayalı işlemlerden doğan uzun vadeli müşteri alacakları yer alır. g. Diğer Ticari Alacaklar: Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınamayan uzun vadeli ticari alacakları içerir. 2. İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar (Uzun Vadeli) a. Ortaklardan Alacaklar: Aracı kurumun ortaklarından uzun vadeli alacağı olan tutarı yansıtır. b. İştiraklerden Alacaklar: Aracı kurumun, finansal ve faaliyetle ilgili politikaların belirlenmesi kararlarına katılma gücünün olduğu, yönetiminde etkin olduğu işletmelerden uzun vadeli ticari alacakları ifade eder. c. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar: Ana ortaklık olarak tanımlanan aracı kurum tarafından kontrol edilen işletmelerden, uzun vadeli ticari alacakları ifade eder. d. İş Ortaklıklarından Alacaklar: Aracı kurumun müşterek yönetimine dahil olduğu işletmelerden uzun vadeli ticari alacaklarını ifade eder. e. Personelden Alacaklar: İlişkili taraf tanımına giren, aracı kurumun kilit yönetici konumundaki personelden iş avansı veya maaş avansı dışında ticari işlemlerden kaynaklanan uzun vadeli alacakları ifade eder. f. Diğer İlişkili Taraflardan Alacaklar: Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan ilişkili taraflardan uzun vadeli ticari alacakları ifade eder. g. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar: İlişkili taraflardan, aracı kurum yönetiminin tahsil edemeyeceğini öngördüğü ve/veya takipte olan uzun vadeli alacakları ifade eder. h. İlişkili Taraflardan Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-): İlişkili taraflardan şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. B. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar (Uzun Vadeli) Aracı kurumun sermaye piyasası dışında, finans sektöründe faaliyet gösteren ve konsolidasyon kapsamına dahil edilen iştiraklerinin finansal yatırımlar dışında kalan uzun vadeli alacakları burada gösterilir. Konsolidasyona tâbi finansal kiralama, faktoring, sigorta şirketleri vb. iştiraklerinin uzun vadeli ticari alacakları bu kaleme örnek teşkil etmektedir. TSPAKB 10

19 C. Diğer Alacaklar (Uzun Vadeli) Uzun vadeli diğer alacaklarda yer alan kalemler de kısa vadeli diğer alacaklarla benzer şekilde yapılanmıştır. 1. Verilen Depozito ve Teminatlar Aracı kurumun VOB, İMKB, Takasbank üyesi olmaları ve işlem yapabilmeleri için bulundurmaları gereken üyelik teminatları burada yer alır. VOB kontratlarından kaynaklanan pozisyon teminatları burada yer almaz. Ayrıca, elektrik, su idaresi gibi kurumlara verilen teminatlar da bu kalemde gösterilir. 2. İlişkili Taraflardan Ticari Olmayan Alacaklar Konsolidasyon dışında kalan ortaklıklardan temettü alacakları, kira ve sabit kıymet satışı gibi ticari olmayan uzun vadeli alacaklar yer alır. 3. Vergi Dairelerinden Alacaklar Yanlış işlem ve vergi alacağı davaları gibi uyuşmazlıklardan kaynaklanan kesinleşmiş her türlü uzun vadeli vergi alacakları yer alır. 4. Şüpheli Diğer Alacaklar Yönetim tarafından tahsil edilemeyeceği öngörülen ve/veya yasal takipte olan diğer alacaklar yer alır. 5. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) Şüpheli diğer alacaklar için ayrılan karşılıkları temsil eder. 6. Diğer Çeşitli Alacaklar Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan diğer çeşitli uzun vadeli alacaklar yer alır. Üçüncü kişilere sabit kıymet satışlarından alacaklar ve sigortadan hasar alacakları gibi kesinleşmiş uzun vadeli alacaklar bu kalemde gösterilir. Kilit personel olarak tanımlanmayan personelden uzun vadeli alacaklar da burada takip edilir. D. Finansal Yatırımlar (Uzun Vadeli) Diğer başlıklarda olduğu gibi, bu başlık altında da kısa vadeli finansal yatırımlara benzer kalemler yer almaktadır. Dönen varlıklardaki kalemlerden farklı olarak, bu bölümdeki kalemlerin vadesi 1 yıldan fazladır. Finansal yatırımlar altında yer alan hesap başlıklarındaki kalemler eş oldukları için sadece ilk bölümde ilgili kalemlere ilişkin açıklama yapılmıştır. Bununla birlikte, bu yatırımları sınıflandırırken aracı kurumun hangi amaçla yatırım yaptığı göz önünde bulundurulmalıdır. 1. Gerçeğe Uygun Değer Farkları Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar Gerçeğe uygun değer farkları kâr/zarara yansıtılan uzun vadeli finansal varlıkları ifade eder. İlk muhasebeleştirilmede bu sınıflandırmada yer alan uzun vadeli varlıklar bu kalemde yer alır. a. Hisse Senetleri: Gerçeğe uygun değer farkı kâr/zarara yansıtılan uzun vadeli hisse senedi yatırımlarını ifade eder. b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları: Yerli ve yabancı şirketlerin ihraç ettiği uzun vadeli özel sektör borçlanma araçları bu grubu temsil etmektedir c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları: Uzun vadeli yerli ve yabancı kamu borçlanma araçları, devlet tahvilleri, belediye, kamu altyapı vb. senetleri bu sınıfta yer alır. Ancak, ters repo ile teminat olarak alınan kıymetler bu gruba dahil edilmez. d. Türev Araçlar: Türev araçların değer artış farkları bu kalemde yer alır. Türev araçların değer düşüş zararları ise Diğer Finansal Yükümlülükler altında takip edilmektedir. 11 TSPAKB

20 e. Diğer Finansal Varlıklar: Yerli ve yabancı yatırım fonları ve yukarıdaki sınıflamalara girmeyen uzun vadeli varlıkları içerir. Aracı kurum iştirakleri burada yer almamalıdır. 2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar Yakın zamanda elden çıkartılması düşünülmeyen ancak vadeye kadar elde tutulmayacak finansal varlıkları içerir. Gerçeğe uygun değeriyle hesaplanan bu varlıklarda yakın vadede alım-satım amacı güdülmemekte olup, değerleme farkları gelir tablosuna yansıtılmaz. Bununla birlikte, türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Hisse Senetleri b. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları c. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları d. Satılmaya Hazır Diğer Finansal Varlıklar 3. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varlıklar Aracı kurumun vadesine kadar elde tutma olanağı ve niyeti olduğu, sabit veya belirlenebilir bir ödeme planına sahip uzun vadeli yatırımları ifade eder. Türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları b. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları c. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Diğer Finansal Varlıklar 4. Maliyetle Değerlenecek Finansal Varlıklar Aktif bir piyasası oluşmamış, gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde hesaplanamayan uzun vadeli finansal varlıkların gösterildiği kalemdir. Bu varlıklar, ödenen maliyetlerinden değerlendirilir. Borsaya kote olmayan ve değeri makul şekilde ölçülemeyen ve uzun vadede elde tutulması beklenen şirket hisseleri bu kalem altında gösterilir. Sabit getirili menkul kıymetler ve türev araçlar bu kalemde gösterilmez. a. Hisse Senetleri: İştirak (Takasbank, GİP vb.) ve hisse senedi yatırımları bu kaleme örnek gösterilir. Değerlendirme yapılırken, GİP vb. iştirakleri için maliyet bedeli esas alınır. b. Maliyetle Değerlenecek Diğer Finansal Varlıklar 5. Finansal Garanti Sözleşmeleri Finansal garanti sözleşmelerine ilişkin değer artış farkları bu kalemde yer alır. E. Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar Bu yöntemde, yatırım yapılan iştirak vb. ortaklıklar önce maliyet bedeli ile muhasebeleştirilir. Daha sonra bu tutara, yatırım yapılan ortaklığın kar ya da zararındaki payı yansıtılır. 1. İştirakler İştirakler, aracı kurumun finansal yapısı ve faaliyetiyle ilgili politikaların belirlenmesi kararlarına katılma gücünün olduğu, yönetiminde etkin olduğu işletmeleri ifade eder. Aracı kurumun söz konusu işletmede en az %20 oy hakkına sahip olması, yönetiminde etkin olduğunu göstermektedir. Söz konusu iştirak, özkaynak yöntemi ile muhasebeleştirildiğinde bu kalemde gösterilir. 2. Bağlı Ortaklıklar Ana ortaklık olarak belirlenen aracı kurum tarafından kontrol edilen işletmeler, bağlı ortaklık olarak tanımlanır. Aracı kurumun bir işletme üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak %50 ve daha fazla oy hakkının olması, söz konusu işletmenin bağlı ortaklık olarak değerlendirileceğini gösterir. Özkaynak yöntemi ile değerlendirilen bağlı ortaklıklar bu kalemde muhasebeleştirilir. TSPAKB 12

21 3. İş Ortaklıkları Aracı kurumun; bir veya daha fazla taraf ile sözleşmeye bağlı olarak, bir ekonomik faaliyeti gerçekleştirdikleri müşterek yönetime tâbi işletmeler, iş ortaklıkları olarak tanımlanır. İş ortaklıkları özkaynak yöntemi ile hesaplandığı takdirde bu kalemde yer alır. 4. Diğer Yatırımlar Yukarıdaki sınıflamalara girmeyen ve özkaynak yöntemi ile değerlenen varlıklar bu kalem içerisinde gösterilir. F. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Özel izin almak kaydıyla kira geliri ve/veya değer artış kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkullerdir. 1. Arazi ve Arsalar Kurumun yatırım amacıyla tuttuğu her türlü arsa ve araziyi ifade eder. 2. Binalar Kurumun yatırım amacıyla tutuğu binaları ve bunların ayrılmaz parçalarını içerir. G. Maddi Duran Varlıklar Mal/hizmet üretimi veya arzında kullanmak, kiraya vermek (gayrimenkul hariç) veya idari amaçla kullanmak üzere elde tutulan ve bir dönemden fazla kullanımı öngörülen fiziki varlıklar bu hesapta yer alır. Bu varlıkların borçlanma maliyetlerinin ilgili kalemlerde muhasebeleştirilmesi ve amortisman değerleri düşüldükten sonra, kalan net defter değeri ile gösterilmesi gerekmektedir. Maddi duran varlıklarda yer alan kalemler aşağıdaki gibidir. 1. Arazi ve Arsalar Kuruma ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır. Yatırım amaçlı olarak tutulanlar buraya dahil edilmez. 2. Binalar Bu hesap, kurumun her türlü bina ve bunların ayrılmaz parçalarının izlendiği hesaptır. Yatırım amaçlı olarak elde tutulanlar buraya dahil edilmez. 3. Tesis, Makine ve Cihazlar Her türlü makine, tesis ve cihazların izlendiği hesaptır. 4. Taşıtlar Aracı kurumun faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. 5. Demirbaşlar İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro, makine ve cihazlar ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların izlendiği hesaptır. 6. Diğer Maddi Varlıklar Özel maliyetler bu kalem içerisinde yer alır. Kiralanan gayrimenkullerle ilgili olarak, işletmeler tarafından yapılan değer artırıcı veya gayrimenkulü genişletici nitelikteki giderlerden kira süresi sonunda kiralayanda bırakılacak olan kıymetler, özel maliyetler olarak tanımlanır. 7. Yapılmakta Olan Yatırımlar Aracı kurumda, yapımı süren ve tamamlandığında maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü harcamaların izlendiği hesaptır. 13 TSPAKB

22 8. Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) Maddi duran varlıklara ilişkin değer düşüklüğü karşılıklarının gösterildiği kalemdir. H. Maddi Olmayan Duran Varlıklar Fiziksel niteliği ve tanımlanabilir parasal büyüklüğü olmayan varlıkları içerir. Maddi olmayan duran varlıklarda gösterilen kalemler aşağıdaki gibidir. Bu varlıkların da borçlanma maliyetlerinin ilgili kalemlerde muhasebeleştirilmesi ve amortisman değerleri düşüldükten sonra kalan net defter değeri ile gösterilmesi gerekmektedir. 1. Haklar İmtiyaz, patent, teknik bilgi (know-how), lisans, isim hakkı, ticari marka ve unvan gibi her türlü haklar bu hesapta yer alır. 2. Geliştirme Giderleri Aracı kurumda yeni ürün ve teknolojilerin oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamaların gösterildiği hesaptır. 3. Yazılım Programları Aracı kurumun satın aldığı yazılım programlarını ifade eder. 4. Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan diğer maddi olmayan varlıkları içerir. Özel maliyetler bu kalem içinde yer almaz. 5. Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin değer düşüklüğü karşılıklarının gösterildiği kalemdir. İ. Şerefiye Şerefiye, satın alınan bağlı ortaklığın/iştirakin tanımlanabilen net varlıklarındaki aracı kurum payının, gerçeğe uygun değerinin satın alma maliyetini aşan tutarı olarak ifade edilir. Örneğin, aracı kurumun 80 TL bedel ile aldığı iştirak payının rayiç bedelinin 100 TL olması durumunda, aradaki bu olumlu fark (20 TL) bu kalemde gösterilir. J. Ertelenmiş Vergi Varlığı Aracı kurumun gelecek dönemlerde geri kazanılacak olan gelir vergisi tutarlarını ifade eder. İndirilebilir geçici farklar, gelecek döneme devredilmemiş mali zararlar ve vergi avantajları bu kalemde gösterilir. K. Diğer Duran Varlıklar Yukarıda sayılan duran varlık kalemlerine girmeyen diğer duran varlıklar yer alır. 1. Verilen Avanslar Uzun vadede sonuçlanacak işlemler için yurtiçi ve yurtdışındaki kişi ve kuruluşlara yapılan ödemeleri ifade eder. Örnek olarak inşaat ve yazılım gibi hizmetler için verilen avanslar verilebilir. 2. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler Peşin ödenmiş kira, sigorta vb. giderler bu kalemde gösterilir. 3. Gelir Tahakkukları Yukarıdaki kalemlerde sınıflandırılamayan uzun vadeli diğer gelir tahakkukları bu kalemde yer alır. İş avansları, personel avansları, peşin ödenen vergi ve fonlar bu hesaba örnek teşkil eden kalemlerdir. TSPAKB 14

23 4. Diğer Duran Varlıklar Yukarıdaki sınıflandırmaya girmeyen diğer duran varlıklar yer alır. KAYNAKLAR Geçmiş olaylardan kaynaklanan ve ödenmesi işletmenin ekonomik fayda sağlayabilecek değerlerinde bir çıkışa neden olacak mevcut yükümlülükler ile işletmenin özkaynakları bilançonun kaynaklarını oluşturmaktadır. I. KISA VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER A. Finansal Borçlar (Kısa Vadeli) Borçlanma niteliğine sahip, ilk muhasebeleştirmeden sonra etkin faiz yöntemiyle hesaplanan, ödenen maliyetinden ölçülebilen kısa vadeli finansal yükümlülükleri ifade eder. 1. Banka Kredileri Banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları içeren hesap kalemidir. 2. Çıkarılmış Tahvil, Bono ve Senetler Aracı kurumun ihraç ettiği finansman bonoları, şirket tahvilleri gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta gösterilir. 3. Uzun Vadeli Borçların Anapara ve Faiz Ödemeleri Uzun vadeli borçların anapara, taksit ve faiz ödemelerini kapsar. 4. Para Piyasasına Borçlar Sadece kurumun para piyasasına olan borçları yer alır. Müşterilerin işlemleri burada yer almaz. 5. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar Finansal kiralama yoluyla her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan borçlardır. 6. Diğer Finansal Borçlar Yukarıdaki sınıflandırmalara dahil olmayan diğer finansal borçlar bu başlık altında toplanır. Örneğin, faktoring ve katılım bankacılığı ürünlerinden kaynaklanan borçlar burada yer alır. Takasbanktan alınan krediler, ya da Takasbanka olan teminat borçları bu kalemde gösterilir. Para piyasasına borçlar bu kalemde yer almamalıdır. B. Diğer Finansal Yükümlülükler (Kısa Vadeli) Borçlanma niteliğine sahip olmayan, yani ilk muhasebeleştirmeden sonra ödenmiş maliyetinden ölçülemeyen finansal yükümlülüklerin izlendiği kalemdir. 1. Türev Araçlardan Kaynaklanan Yükümlülükler Türev araçların değer düşüş zararlarının yer aldığı kalemdir. Türev araçların değer artış farkları Finansal Yatırımlar altında takip edilmektedir. 2. Finansal Garanti Sözleşmeleri Finansal garanti sözleşmelerinden kaynaklanan değer düşüş zararlarının yer aldığı kalemdir. Bu araçların değer artış farkları Finansal Yatırımlar altında takip edilmektedir. 3. Diğer Finansal Yükümlülükler Yukarıdaki sınıflandırmaya girmeyen diğer finansal yükümlükler yer alır. Açığa satıştan kaynaklanan yükümlülükler bu kaleme örnek gösterilebilir. Müşteri repoları yer almaz. 15 TSPAKB

24 KAYNAKLAR (TL) I. KISA VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER A. Finansal Borçlar (Kısa Vadeli) 1. Banka Kredileri 2. Çıkarılmış Tahvil, Bono ve Senetler 3. Uzun Vadeli Borçların Anapara ve Faiz Ödemeleri 4. Para Piyasasına Borçlar 5. Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar 6. Diğer Finansal Borçlar B. Diğer Finansal Yükümlülükler (Kısa Vadeli) 1. Türev Araçlardan Kaynaklanan Yükümlülükler 2. Finansal Garanti Sözleşmeleri 3. Diğer Finansal Yükümlülükler C. Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) 1. Ticari Borçlar a. Satıcılar b. Borç Senetleri c. Müşterilere Borçlar d. Takas ve Saklama Merkezine Borçlar e. Diğer Ticari Yükümlülükler 2. İlişkili Taraflara Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) a. Ortaklara Borçlar b. İştiraklere Borçlar c. Bağlı Ortaklıklara Borçlar d. İş Ortaklıklarına Borçlar e. Personele Borçlar f. Diğer İlişkili Taraflara Borçlar D. Diğer Borçlar (Kısa Vadeli) 1. Alınan Avanslar 2. Alınan Depozito ve Teminatlar 3. İlişkili Taraflara Ticari Olmayan Borçlar 4. Vergi Dairelerine Borçlar 5. Diğer Çeşitli Borçlar E. Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Finans Sektörü Faaliyetlerinden Borçlar (Kısa Vadeli) F. Devlet Teşvik ve Yardımları (Kısa Vadeli) G. Dönem Kârı Vergi Yükümlülüğü H. Borç Karşılıkları (Kısa Vadeli) 1. Vergi Karşılığı 2. Yeniden Yapılandırma Karşılıkları 3. Ekonomik Açıdan Dezavantajlı Sözleşmeler için Ayrılan Karşılıklar 4. Cezalar 5. Olası Zararlar 6. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları I. Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Kısa Vadeli Karşılıklar J. Diğer Yükümlülükler (Kısa Vadeli) 1. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Gelirler 2. Gider Tahakkukları 3. Diğer Çeşitli Yükümlülükler K. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklara İlişkin Yükümlülükler Önceki Dönem Cari Dönem C. Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) Esas faaliyetler çerçevesinde, ticari mal ve hizmet alımları vs. karşılığında ortaya çıkan ticari borçlar bu hesap grubunda gösterilir. Ticari borçlar kapsamında aşağıdaki hesap kalemleri yer alır. 1. Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) a. Satıcılar: Kurumun esas faaliyeti çerçevesinde her türlü mal ve hizmet alımından kaynaklanan, kısa vadeli senetsiz borçların yer aldığı hesap kalemidir. b. Borç Senetleri: Kurumun esas faaliyeti çerçevesinde her türlü mal ve hizmet alımından kaynaklanan kısa vadeli senede bağlanmış borçlarının yer aldığı hesap kalemidir. c. Müşterilere Borçlar: Müşteri hesaplarındaki bakiyeler, takastan alınıp müşteri hesaplarına yansıtılacak olan tutarlar, müşterilerin para piyasasından alacakları, müşterilere repo işlemlerinden doğan borçlar bu kalemde gösterilir. Müşterilerin VOB işlem teminatları da bu kaleme dahil edilir. TSPAKB 16

25 d. Takas ve Saklama Merkezine Borçlar: Takasbank ve/veya MKK ya olan takas ve/veya saklama borçlarını kapsar. e. Diğer Ticari Yükümlülükler: Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınamayan kısa vadeli ticari borçları içerir. 2. İlişkili Taraflara Ticari Borçlar (Kısa Vadeli) İlişkili taraflara ticari ilişkilerden kaynaklanan borçlar bu hesapta muhasebeleştirilir. Örneğin, ilgili kişi/kurumlardan alınan danışmanlık gibi hizmetlerden kaynaklanan borçlar bu kalem altında yer alır. İlişkili taraflara dağıtılacak temettü giderleri, tescil edilmeyen sermaye artırımı avansları ve ödemeleri bu hesapta gösterilmemelidir. a. Ortaklara Borçlar: Kurumun ortaklara olan kısa vadeli borçlarını ifade eder. b. İştiraklere Borçlar: Aracı kurumun finansal durumu ve faaliyetiyle ilgili politikaların belirlenmesi, kararlarına katılma gücünün olduğu, yönetiminde etkin olduğu işletmelere olan kısa vadeli ticari borçların yer aldığı kalemdir. c. Bağlı Ortaklıklara Borçlar: Aracı kurum tarafından kontrol edilen işletmelere olan kısa vadeli ticari borçların yer aldığı kalemdir. d. İş Ortaklıklarına Borçlar: Aracı kurumun bir veya daha fazla taraf ile sözleşmeye bağlı olarak bir ekonomik faaliyeti gerçekleştirdikleri, müşterek yönetime tâbi işletmelere olan kısa vadeli ticari borçlarının yer aldığı kalemdir. e. Personele Borçlar: İlişkili taraf tanımına giren aracı kurumun, kilit yönetici konumundaki personele olan borçları bu kalemde yer alır. f. Diğer İlişkili Taraflara Borçlar: İlişkili taraf tanımına uygun kişi veya kurumlara olan diğer kısa vadeli ticari borçlar bu kalemde yer alır. D. Diğer Borçlar (Kısa Vadeli) Ticari faaliyetlerden kaynaklanmayan borçları temsil eder. Bu hesap altında yer alması gereken kalemler aşağıda belirtilmiştir. 1. Alınan Avanslar Aracı kurumun ileride yapacağı faaliyetleri ile ilgili peşin tahsil ettiği tutarları ifade eder. Bu kaleme örnek olarak, kurumsal finansman faaliyetlerine ilişkin avanslar verilebilir. 2. Alınan Depozito ve Teminatlar Aracı kurumun belirli bir faaliyeti gerçekleştirmek için müşteri veya diğer kişi ve kurumlardan aldığı depozito veya teminatlar bu kalemde gösterilir. Bu depozito ve teminatların, faaliyetin gerçekleştirilmesi durumunda iade edilmesi gerekir. 3. İlişkili Taraflara Ticari Olmayan Borçlar İlişkili taraf tanımına uyan kişi veya kurumlara ticari olmayan borçların gösterildiği kalemdir. 4. Vergi Dairelerine Borçlar Kurumlar vergisi dışındaki vergi borçlarını kapsar. Kurumlar vergisine ilişkin borçlar Dönem Kârı Vergi Yükümlülüğü altında takip edilmektedir. Bu kaleme örnek olarak çalışanlar veya yatırımcılardan kesilen gelir vergisi stopajları, KDV, çeşitli harçlar, damga vergileri ve BSMV gösterilebilir. 5. Diğer Çeşitli Borçlar Yukarıdaki sınıflandırmaya dahil olmayan diğer borçları kapsar. Kilit personel olarak tanımlanmayan personele borçlar da burada takip edilir. 17 TSPAKB