ULUSLARARASI BİR PAZARLAMA ARACI OLARAK İNTERNET İN (A) GRUBU SEYAHAT ACENTELERİ AÇISINDAN ÖNEMİ VE KULLANIM DURUMU

Transkript

1 Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt: 14, Sayı: 1, Sayfa: , ELAZIĞ-2004 ULUSLARARASI BİR PAZARLAMA ARACI OLARAK İNTERNET İN (A) GRUBU SEYAHAT ACENTELERİ AÇISINDAN ÖNEMİ VE KULLANIM DURUMU As a International Marketing Tool Internet s Rate of Users and Importance for (A) Group Travel Agencies M. Emin AKKILIÇ Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Elazığ, eakkilic@hotmail.com Özet İnternet; çağımızda hızla gelişen, pek çok amaçla milyonlarca insanın katıldığı ve bilgisayarlar arası çok yönlü bilgi transferini gerçekleştirildiği bir iletişim ağı olarak tanımlanmaktadır. İnternet, mal ve hizmetleri uluslar arası arenada pazarlamak isteyen işletmelere büyük fırsatlar sunması yanı sıra kültürel, yasal, sosyal, güvenlik gibi dezavantajları da beraberinde getirmektedir yılında yapılan bu çalışmada; Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acentelerinin %53,8 i internet üzerinde hiç satış yapmadıkları, diğerlerinin ise çeşitli oranlarda internet üzerinden satış yaptıkları tespit edildi. Ayrıca, çalışmada farklı amaçlarla (Rezervasyon, Operasyon, Muhasebe ve Ödeme) bilgisayarlardan faydalanan acentelerin oranları tespit edildi. Anahtar Kelimeler: İnternet, Acente, Fayda Abstract Internet which is known as an computer network which provides information flow among computers is used by millions of people and widespread these days. While Internet provides numerous opportunities for enterprises, it also offers disadvantages such as cultural, law, social, and security. This study was carried out in 2001, 53,8% of (A) group travel agencies in Antalya don t any sell over internet, the others sell at different rates over internet. Besides, in this study was determined benefit from computer for different goals such as Rezervasion, Operational, Accounting, and Payment Key Words: Internet, Agency, Benefit

2 F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi (1) 1.GİRİŞ Dünya ekonomisinde yaşanan globalleşme neticesinde, günümüzde bir çok işletmeler için yeni pazar fırsatları ortaya çıkmaktadır. Bu gelişmeler içerisinde yer alanların performanslarını en iyi şekilde ortaya koyma zorunluluğu doğmaktadır. Bu nedenle, geleneksel ticari stratejiler ve taktiklerden ayrı olarak; yerel, bölgesel ve global zeminlerde daha etkili bir şekilde rekabet etmek için yeni alternatifler aranmaktadır. Bilgi alanındaki gelişmeler, dijital telefon ağları, interaktif kablolu televizyon, ferdi kompütür, on-line hizmetleri ve son olarak da internetteki ilerlemeler çözüm yollarındaki alternatifler olarak sayılabilir. Teknolojik alanda yaşanan bu gelişmeler işletmelerin yapısında kaçınılmaz değişiklikler yapmıştır 1. İnternet; çağımızda hızla gelişen, neredeyse günlük yaşantımızın her kademesinde karşı karşıya kaldığımız ve çok yönlü bilgi aktarımı sağlayan önemli bir iletişim aracıdır. İnternet genel anlamıyla dünyada pek çok amaçla milyonlarca kişi ve örgütlerin katıldığı bilgisayarlar arası bilgi transferini gerçekleştiren bilgi ağı olarak tanımlanmaktadır 2. İnternet ilk olarak 1960 larda A.B.D. de savunma bakanlığı tarafından askeri amaçlı olarak kurulmuş ve ARPANET (Advanced Research Projects Auohority Net) adı verilen bu proje, ülke savunması alanında birimler arasındaki bağlantılar, bilgisayarlar aracılığıyla koordineli bir biçimde sağlamak amacını taşımıştır 3. İnternetin ticari amaçla, 1991 yılında İsviçre de world wide web (www) geliştirilmesi ve ticari internet kambiyo sisteminin kurulmasıyla gerçekleşmiştir. İnternet, diğer kitle iletişim araçları olan radyo, televizyon ve kablolu televizyona göre daha hızlı bir yayılma ve gelişme göstermiştir 4. Günümüzde, dünya çapında internetten yararlananların sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber 400 milyon civarında bir kullanıcı kitlesi bulunmakta ve her ay yaklaşık %10 luk bir büyüme göstermektedir 5. İnternetin hızlı bir şekilde yaygınlaşmasıyla birlikte sağladığı faydaların yanı sıra, çeşitli dezavantajları da beraberinde getirmektedir. Öncelikli olarak internetin sağlamış olduğu faydalar ele alındığında; internet gerek aracı seyahat kuruluşlarına ve gerekse 1 Pallab Paul, Marketing on the Internet ; Journal of Marketing, Vol:13, No:4, 1996, s İbrahim Birkan, Bilgisayar Teknolojisindeki Gelişmelerin Turizm Pazarlaması Üzerindeki Etkileri, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Yıl:9, s Craig S. Breitenbach, Doris C. Van Doren, Value added marketing in the Digital Domain ; Enhancing the Utility of the Internet, Journal of Consumer Marketing, Vol: 15, No: 6, 1999, s D. Tapscott, Dijital Ekonomi, (Çev: Ece Koç, Koç Sistemleri Yayınları, No:15, İstanbul, 1988, s.21) 5 Mustafa Gülmez, İnternet Yoluyla Uluslar arası Pazarlamada Karşılaşılan Temel Problemler ve Çözüm Önerileri, Pazarlama Dünyası, Yıl:16, Sayı:2002-3, s

3 Uluslararası Bir Pazarlama Aracı tüketicilere zaman ve yer faydası sağlamaktadır. İnternetin zaman ve yer sınırlarını ortadan kaldırdığından dolayı, internet üzerinden tanıtım ve satış yapmakta olan bir işletme yılın 365 günü ve günün 24 saatinde tüm internet kullanıcılarına hizmet sunabilmektedir. İşletmeler, mevcut ve potansiyel müşterilere satış elemanının sunduğu hizmetleri aynı kalitede, daha hızlı ve daha ucuz sunabilmektedir 6. Siparişten ödemeye kadar olan tüm işlemler elektronik ortamda gerçekleştirildiğinden, karşılaşılan maliyetlerin çoğu ortadan kalkmakta ve satış maliyetlerini daha da aşağıya çekmektedir. İnternet, bütün pazarlamacıların aynı anda görebileceği ve izleyebileceği bir ortam olduğundan fırsat eşitliği sağlamaktadır. Geleneksel pazarlamada karşılaşılan doğal engeller bu ortamda kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. İşletmenin yapısı, büyüklüğü, ahlaki geçmişi, yöneticilerin nitelikleri, cinsiyeti ve benzeri konuların fazla bir önemi bulunmamaktadır. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin bu anlamda yaşadığı sorunlar kendiliğinden ortadan kalkmaktadır 7. İnternet kullanıcıları herhangi bir web sitesini ziyaret ederek, ürünler, hizmetler ya da kişilere ilişkin her türlü bilgiyi doğrudan yetkililerden elde etme şansına sahiptirler. İnternet, yukarıda bahsedildiği gibi firmalara yönelik dünya çapında potansiyel pazarlar oluşturduğu için; bu uluslararası unsur, çeşitli yeni fırsatlar ile birlikte bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir. Bu zorluklar; kültürel, yasal ve sosyal engellerdir. İnternet üzerinden pazarlama yapılacağı zaman ülke sınırları dışındaki ülkelerin dil, renk, imaj gibi farklı kültürlere sahip olunabileceği unutulmaması gerekir. Örneğin, ulusal sınırlar dışındaki renkler bir takım sembolik anlam ve değerlere sahiptir. A.B.D. de birinciler mavi kurdele veya şeritle ödüllenirken, İngiltere de birinci olanlar ise kırmızı kurdele ile ödüllenirler. Avrupa ve A.B.D. de siyah renk matemi, yası ve üzüntüyü simgelerken, uzak doğuda özellikle de Çin de matem ve yas beyaz renkle ifade edilmektedir 8. İnternette görülen dezavantajların başında güvenlik sorunu gelmektedir. İnternetin esasında serbest iletişim kurulması gerçeği yattığından, genelde daha az güvenlidir. Ancak pazarlama amacıyla kullanıldıkça ya da kullananların sayısı arttıkça daha fazla 6 Shikar Ghosh, To Assess the Risk and Opportunuties, You Need to Know What s Possible, Harvard Business Review, March-April, 1988, s İbrahim Kırçova, İnternette Pazarlama, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, 1999, s Fred Palumbo, Paul Herbig, International Marketing Tool: The Internet, Industrial Management&Data Systems, 1998/6, s

4 F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi (1) güvenlik konusuna önem verilmeye başlanmış ve yeni güvenlik programlarının geliştirilmesi için çalışmalar hızlandırılmıştır. İnternette güvenlik konusu daha çok finansal işlemlere ilişkindir. Mesela, kredi kartlarıyla yapılacak alış-verişlerin güvenirliliği hala tartışılan bir konudur. Ancak, teknolojinin artmasıyla birlikte gelişen şifreleme sistemleriyle internet üzerinden alışveriş daha güvenilir olabilecektir 9. İnternet yoluyla pazarlamanın en büyük dezavantajlarından biri de mevcut dağıtım kanalına zarar verme endişesini beraberinde getirmesidir 10. Bu endişelerin başında, aracı kuruluşların sundukları hizmetler karşılığında aldıkları komisyon ücretlerinde bir azalmanın olabileceği düşüncesi gelmektedir. İnternet, e-posta ve faks gibi iletişim araçlarının yaygınlığı A.B.D. de çok fazladır. Batı Avrupa da dahil diğer ülkelerdeki iletişim ve haberleşme hizmet ve imkanları A.B.D. deki gibi aynı standartlara sahip değildir. Bu nedenle sınır ötesi ülkelerle iletişim kurmak veya iş yapmak isteyen firmaların ABD ile aynı iletişim standartlarına sahip olması gerekmektedir. Bu durum internet üzerinden globalleşmede bir takım engelleri ortaya çıkarmaktadır 11. İnternette yaşanan problemlerden bir tanesi de tüketicilerin aldatılma endişeleri taşımalarıdır. Örneğin, kişiler özel bilgilerini; adreslerini, telefon numaralarını, kredi kartı numaraları gibi bilgileri vermektedirler. Ayrıca ürünler satın alınmadan önce ödemelerin yapılması ve garanti hizmetleri gibi konularda da tüketicileri endişelenmektedirler 12. ÖNEMİ 2. İNTERNET İN (A) GRUBU SEYAHAT ACENTELERİ AÇISINDAN İnternetin sağlamış olduğu bazı faydalarla birlikte çeşitli dezavantajları da beraberinde getirdiği ortadır. Ancak, İnternetin, haftanın yedi günü ve günün de yirmi dört saatinde ulaşılabilirlik özelliğine sahip olması, görsellik fonksiyonunu taşıması, taraflar arasında aracısız yani doğrudan iletişimim imkanının sunması, veri tabanlarına sahip olması ve tüketicilere ilişkin detaylı bilgilerin kolay bir şekilde elde etme imkanını sağlaması gibi özelliklerinden dolayı her sektörde olduğu gibi (A) grubu seyahat acenteleri açısından da büyük önem arzetmektedir. 9 Palumbo, Herbig, a.g.e., s T. Vasudavan,T, Craig Standing, The Impact of the Internet on The Role of Travel Consultans, Participation&Empowerment: An International Journal, Vol:7, No:8, 1988, s Gülmez, a.g.e., s C. Richard Baker, An Analysis of Fraud on The Internet, Internet Research; Electronic Networking Applications and Policy, Vol:9, No:5, 1999, s

5 Uluslararası Bir Pazarlama Aracı Turizm işletmelerinin, özellikle aracı seyahat kuruluşları internet aracılığıyla hedef kitlelerle kolayca iletişim kurabilmeleri, gereksinim duydukları kaynaklara ucuz ve rahat bir şekilde erişebilmeleri, ürün ve hizmet alış-verişi yapabilmeleri; internetin etkinliğini ve kullanımını arttırmaktadır. İnternetin her gün değişik alanlarda kullanıma girmesi, önemini sürekli bir şekilde daha da artmaktadır. İnternetin iş hayatında kullanılan geleneksel işlemlerde ve yöntemlerde alışılmamış bir şekilde değişiklikler ve kolaylıklar sağlaması, daha fazla kullanılması sonucunu ortaya çıkarmaktadır 13. İnternet, tüketiciler açısından ele alındığında ise, günün her saatinde gereksinim duyulan her türlü bilginin elde edilmesi imkanını sağlamaktadır. Müşteriler daha az bir çabayla ilgili konularda istedikleri bilgi çok kolay elde edebilmektedirler. Özellikle dünyanın en zengin kütüphanelerindeki bilgi ve verilere kolayca erişilebildiği ve ihtiyaç duyulan güncel bilgileri (kültürel, sportif, siyasi vb) rahatlıkla elde edebilme imkanı sağlamaktadır. (A) grubu seyahat acenteleri, internetin gelişmesiyle birlikte özellikle sundukları hizmetler karşılığında aldıkları ücretlerde bir azalma olsa da farklı hizmetlere yönelerek maddi kayıplarını telafi edebilirler. Aracı seyahat kuruluşları tüketiciler açısından bir marka görevi üstlenmektedirler. Tüketiciler çeşitli hizmetlere internet üzerinden ulaşabilselerde, aracı seyahat kuruluşlarına olan ihtiyaç her zaman var olacaktır. Dolayısıyla (A) grubu seyahat acenteleri, yaşanan yoğun rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için internetten faydalanmaları ya da kendilerine ait web sitelerini açmaları önemli olmaları ile birliktegün geçtikçe de interneti kullanan aracı seyahat kuruluşlarının sayısı artacaktır. 3.ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ Araştırmanın Amacı ve Kapsamı Günümüzde, en hızlı gelişen ve ülkelerin adeta bacasız sanayisi olarak adlandırılan önemli hizmet sektörlerinden bir tanesi de turizmdir. Turizm faaliyetleri, çeşitli turizm işletmeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu işletmelerin başında aracı seyahat kuruluşları olarak adlandırdığımız tur operatörleri ve seyahat acenteleri gelmektedir. Çünkü turistik mal ve hizmetlerin satışının büyük bir kısmı söz konusu bu aracı kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Ancak, internetin yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmasıyla, geleneksel olarak aracı kuruluşların yaptıkları faaliyetlerde yeni bazı 13 Hasan Ekinci, İşletmelerin Halkla İlişkilerinde İnternetin Önemi, Pazarlama Dünyası, Yıl:14, Sayı, 2004 (Temmuz-Ağustos 2000), s

6 F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi (1) farklılıklar yaşanmaktadır. İnternet, uluslararası pazarlarda sesini duyurabilmek, rekabette avantaj sağlayabilmek için başta küçük ve orta ölçekli işletmeler olmak üzere bir çok işletmeye önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak, internetten faydalanabilmek için gerek bilgi ve gerekse altyapı açısından hazırlanamayan işletmeler için bu fırsatlar dezavantajlara dönüşebilir. Bu noktadan hareketle; internetin yaygın olarak kullanılmasıyla oluşan faydaların teorik zeminde ortaya konulmasıyla birlikte, internetin kullanılmasıyla ortaya çıkan problemlerin ya da dezavantajların açıklanması amaçlanmıştır. Ayrıca, bu çalışmada A(Grubu) seyahat acentelerin hangi alanlarda ve ne oranda internetten faydalandıkları ortaya konulacaktır. Araştırma, Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acentelerin tümünde yapılması düşünülmüş, ancak araştırma sonunda toplam 311 işletmenin 104 ünde yapılabilmiştir (araştırma, işletmelerin bir kısmının kapanmış olması ve diğerlerinin ise cevap vermek istememelerinden dolayı toplam 104 ünde yapılabilmiştir). Araştırmanın Yöntemi Çalışmada tanımlayıcı araştırma modeli kullanılmıştır. Bilindiği gibi tanımlayıcı araştırma modelleri, araştırma problemini oluşturan değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkisine girmeksizin, bu değişkenlerle ilgili doğru tanımlar yapılmasını amaçlar 14. Bu noktadan hareketle, Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acentelerinin faaliyete başladıkları yıllar itibari ile çeşitli amaçlarla internetten faydalanma oranları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, konuya ilişkin ikincil kaynaklar taranarak, konunun kuramsal yapısı ortaya konulmuştur. Birincil verilerin elde edilmesinde ise; anket metotlarından biri olan yüz yüze görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin istatistiki değerlendirmeleri, SPSS for windows paket programındaki varyans analizi tekniği kullanılarak yapılmıştır. Varyans analizi, ikiden çok ortalama arasındaki farkların anlamlığını test etmede kullanılan bir analiz şeklidir David J. Luck, Ronald S. Rubin, Marketing Research, Seventh Ed., Prentice Hall Inc., Englewood Clifts, NJ, 1987, s (Alıntı: Cemal Yükselen, Pazarlama Araştırmaları, Detay Yayınclık, Ankara, 2000, s. 50) 15 Mustafa Ergün, Bilimsel Araştırmalarda Bilgisayarla İstatistik Uygulamaları, Ocak Yayınları, Ankara, 1995, s

7 Araştırmanın Varsayımları ve Hipotezleri Uluslararası Bir Pazarlama Aracı Günümüzde, internetin artık önemli bir pazarlama aracı olduğu ve kullanan aracı kuruluşlara rekabet ortamında üstünlük sağlayabileceği varsayılmıştır. İşletmelerin dinamik bir yapıya sahip oldukları, yaşanan yenilekleri benimseyecekleri ve gün geçtikçe çeşitli amaçlarla internetten faydalananların sayısının artacağı varsayılmıştır. Araştırmanın hipotezleri ise; birincisi, işletmeler arasında faaliyete başladıkları yıl itibariyle internet üzerinden yaptıkları satış oranları açısından bir farkın olmadığı; ikincisi, işletmelerin, farklı amaçlarla bilgisayarlardan büyük oranda faydalandıkları düşüncesi ileri sürülmüştür. 4.ARAŞTIRMANIN BULGULARI Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acenteleriyle yapılan anket çalışması sonucu çeşitli veriler elde edilmiştir. Araştırmanın amacına uygun olarak elde edilen veriler; acentelerin internet aracılığıyla yaptıkları satışların, toplam satışlar içerisindieki oranı ile ilgili verilerin değerlendirmeleri çizelge 4.1 de yapılmıştır. Acentelerin farklı amaçlar için bilgisayarlardan faydalanma oranlarına ilişkin verilerin değerlendirilmesi ise çizelge 4.2 de yapılmıştır. Çizelge 4.1: Seyahat Acentelerinin faaliyete başladığı yıl itibariyle internet üzerinden yaptıkları satışların toplam satışlar içerisindeki oranının belirlenmesi Acentelerin faaliyete başladıkları yıl n % n % n % n % n % TOPLAM 1985 kadar arası arası ve sonrası TOPLAM (X 2 :8.94 p:0.708 sd:12) (1: İnternet üzerinden hiç satış yapılmamaktadır 2: İnternet üzerinden %1-5 oranında satış yapılmaktadır 3: İnternet üzerinden %6-10 oranında satış yapılmaktadır 4: İnternet üzerinden %11-20 oranında satış yapılmaktadır 5: İnternet üzerinden %21 den daha fazla satış yapılmaktadır.) Ho : Seyahat Acenteleri arasında internet üzerinden yaptıkları satış açısından anlamlı bir fark yoktur. Hı : Seyahat Acenteleri arasında internet üzerinden yaptıkları satış açısından anlamlı bir fark vardır. oranları oranları Yapılan istatistiki test sonucu, faaliyetle başladıkları yıllar itibariyle seyahat 153

8 F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi (1) acenteleri arasında internet üzerinden yaptıkları satış oranları açısından anlamlı bir fark çıkmamıştır (p>0,05). Anket uygulaması yapılan toplam 104 işletmeden 56 (%53.8) sı internet üzerinden satış yapmadıkları tespit edilmiştir. İnternet üzerinden %1-5 oranında satış yapan acentelerin sayısı 29(%27.9), %6-10 oranında satış yapan acentelerin sayısı 8(%7.7), %11-20 oranında satış yapan acentelerin sayısı 6(%5.8) ve %21 den daha fazla oranda satış yapan acentelerin sayısı 5(%4.8) olarak tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar irdelendiğinde; acentelerin internet üzerinden hiç satış yapmama oranı %53.8 gibi yüksek bir değer ortaya çıkmıştır. Ancak bu oranın yüksek çıkması, sadece acentelerin eksik alt yapılarından kaynaklanan problemlerden ziyade, hitap ettikleri pazarların alt yapılarındaki eksikliklerden kaynaklandığı gözlemlenmiştir. Antalya da faaliyet gösteren acentelerin rezervasyon, operasyon, muhasebe ve ödeme işlemlerinde, bilgisayarlardan faydalanma oranlarının tespiti amacıyla elde edilen verilerin değerlendirilmesi çizelge 4.2de yapılmıştır. Çizelge 4.2: Seyahat Acentelerinin çeşitli amaçlarla bilgisayarlardan faydalanma oranlarının belirlenmesi İşletmelerin Rezervasyon Operasyon Muhasebe Ödeme faaliyete başladığı yıl n % n % n % n % n % n % n % n % 1985 kadar arası arası 1996 ve sonrası TOPLAM (1: Bilgisayardan faydalanılmamaktadır ; 2: Bilgisayar faydalanılmaktadır) Seyahat acentelerinin çeşitli amaçlarla bilgisayarlardan faydalanma oranlarına ilişkin veriler irdelendiğinde; anket uygulaması yapılan toplam 104 seyahat acentesinin 68 (%65.4) i rezervasyon işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalandıkları tespit edilmiştir. Rezervasyon işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanmayan seyahat acenteleri ise 36(%34.6) olarak belirlendi. Operasyon faaliyetleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 65 (%62.5) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 39 (%37.5) olarak belirlendi. Muhasebe işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 66 (%63.5) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 38 (%36.5) olarak tespit edildi. Ödeme işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 23 (%22.1) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 81 (%77.9)) olarak tespit edildi. 154

9 Uluslararası Bir Pazarlama Aracı Seyahat acentelerinin, rezervasyon, operasyon ve muhasebe işlemleri açısından bilgisayarların faydalananları oranı sırasıyla %65.4, %62.5 ve %63.4 şeklinde tespit edilmiştir. Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acentelerinin çoğunun farklı amaçlarla bilgisayarlardan faydalandıkları sonucu ortaya çıkmaktadır. Bilgisayarlar aracılığıyla ödeme yapma ya da kabul etme işlemleri açısından daha fazla alt yapı ve teknik donanıma gereksinim duyulmaktadır. Bu nedenle, bilgisayarlardan faydalanma açısından diğer işlemlere göre ödeme işlemleri daha az oranda (%22.1) seyahat acenteleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Ancak, az sayıda seyahat acentesinin ödeme işlemlerini gerçekleştirmesi, daha çok çalıştıkları pazarlara ait alt yapı ve teknik donanımın eksikliğinden kaynaklandığı şeklinde gözlemlenmiştir. 5.SONUÇ VE ÖNERİLER Günümüzde teknoloji alanında yaşanan gelişmeler, farklı alanlarda bir çok değişimi de beraberinde getirmiştir. Mal, hizmet ya da fikir üreten işletmeler, oluşan bu değişimlere ayak uydurabilmeleri ve yaşanan yoğun rekabet ortamında varlıklarını idame ettirebilmeleri için tüm gelişmeleri yakından izleme ve uygulama zorunda oldukları sonucunu ortaya çıkarmaktadır. İnternette pazarlama özellikle yer ve zaman sınırlarının aşıldığı, müşterilerin alış veriş ile ilgili olarak her türlü sınırsız bilgiye kolaylıkla ulaşabildikleri ve taraflar arasında çok kolay bir şekilde iletişim kurabildikleri bir ortamdır. İnternetin gelişmesiyle birlikte sağlanan avantajların yanı sıra bazı dezavantajlar da beraberinde ortaya çıkmıştır. Bu dezavantajlar; güvenlik, satış sonrası hizmetlerin yanı sıra aracı kuruluşların geleceğin ilişkin endişelerin ve belirsizliğin devam etmesidir. Antalya da faaliyet gösteren (A) grubu seyahat acenteleri ile yapılan anket çalışmasıyla elde edilen verilerin irdelenmesi; araştırma sonunda cevap alınabilen toplam 104 işletmenin 56(%53.8) sı internet üzerinden hiç satış yapmadıkları tespit edilmiştir. İnternet üzerinden %1-5 oranında satış yapan acentelerin sayısı 29(%27.9), %6-10 oranında satış yapan acentelerin sayısı 8(%7.7), %11-20 oranında satış yapan acentelerin sayısı 6(%5.8) ve %21 den daha fazla oranda satış yapan acentelerin sayısı 5(%4.8) olarak tespit edilmiştir. Seyahat acentelerin çeşitli amaçlarla bilgisayarlardan faydalanma oranlarına ilişkin elde edilen veriler irdenlenmesi sonucu; anket uygulaması yapılan toplam 104 seyahat acentesinin 68 (%65.4) i rezervasyon işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalandıkları tespit edilmiştir. Rezervasyon işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanmayan seyahat acenteleri ise 36(%34.6) olarak belirlendi. Operasyon faaliyetleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 65 (%62.5) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 39 (%37.5) olarak belirlendi. Muhasebe işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 66 (%63.5) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 38 (%36.5) olarak tespit edildi. 155

10 F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi (1) Ödeme işlemleri açısından bilgisayarlardan faydalanan acente sayısı 23 (%22.1) iken, faydalanmayan acente sayısı ise 81 (%77.9)) olarak tespit edildi. İnternet yoluyla gerek ulusal gerekse uluslararası pazarlama faaliyetlerinde bulunulacak firmaların, örgüt yapısını ve satış gücünü internet ortamına göre yendin gözden geçirmeli ve bunlara ilişkin birtakım strateji ve taktikler geliştirmelidirler. Ayrıca, çalışma süresince edinilen deneyimler sonucu; teknolojilerin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan mağduriyetlerin giderilmesi, özellikle tüketicilerin korunmasına ilişkin olarak, konunun teknik boyutu yanı sıra hukuki açıdan da araştırılması ve bilimsel olarak çözüm yollarının ortaya konulmasının önemli bir çalışma konusu olacağı kanısındayım. KAYNAKLAR BAKER,C.R., An Analysis of Fraud on The Internet, Internet Research; Electronic Networking Applications and Policy, Vol:9, No:5, BİRKAN, İ., Bilgisayar Teknolojisindeki Gelişmelerin Turizm Pazarlaması Üzerindeki Etkileri, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Yıl:9. CRAIG, S. BREİTENBACH, D. VAN DOREN, C., Value added marketing in the Digital Domain ; Enhancing the Utility of the Internet, Journal of Consumer Marketing, Vol: 15, No: 6, EKİNCİ, H., İşletmelerin Halkla İlişkilerinde İnternetin Önemi, Pazarlama Dünyası, Yıl:14, Sayı, 2004 (Temmuz-Ağustos 2000). ERGÜN, M., Bilimsel Araştırmalarda Bilgisayarla İstatistik Uygulamaları, Ocak Yayınları, Ankara, GHOSH, S., To Assess the Risk and Opportunuties, You Need to Know What s Possible, Harvard Business Review, March-April, GÜLMEZ, M., İnternet Yoluyla Uluslar arası Pazarlamada Karşılaşılan Temel Problemler ve Çözüm Önerileri, Pazarlama Dünyası, Yıl:16, Sayı: KIRÇOVA,İ., İnternette Pazarlama, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, LUCK, D.J., RUBİN, R.S., Marketing Research, Seventh Ed., Prentice Hall Inc., Englewood Clifts, NJ, 1987 (Alıntı: Cemal Yükselen, Pazarlama Araştırmaları, Detay Yayınclık, Ankara, 2000) PALUMBO, F., HERBİG, P., International Marketing Tool: The Internet, Industrial Management&Data Systems, 1998/6. PAUL, P., Marketing on the Internet ; Journal of Marketing, Vol:13, No:4, TAPSCOTT, D., Dijital Ekonomi, (Çev: Ece Koç, Koç Sistemleri Yayınları, No:15, İstanbul, 1988) VASUDAVAN,T. STANDİNG, C., The Impact of the Internet on The Role of Travel Consultans, Participation&Empowerment: An International Journal, Vol:7, No:8,