Yeni Tıp Dergisi 2015;32: Original makale

Transkript

1 Yeni Tıp Dergisi 2015;32: Original makale Glomerüler Filtrasyon Hızı Tahmininde Kreatinin Klirensinin, MDRD ve CKD-EPI Formülleri ile Karşılaştırılması (The comparison between creatinine clearence and MDRD & CKD-EPI formula for estimating Glomeruler filtration rate) Şeyda ÖZDEMİR, Gülfer ÖZTÜRK, Mine Yavuz TAŞLIPINAR, Zeynep YILDIZ, Zeynep GİNİŞ, Fatma UÇAR, İsmail TEMEL, Gönül ERDEN Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Biyokimya Kliniği, ANKARA ÖZET Amaç: Glomerular Filtrasyon Hızı (GFH) Böbrek fonksiyonlarının en iyi göstergesi olarak kabul edilir. Rutinde kullanımı pratik olmadığından dolayı GFH hesaplaması kan kreatinine dayalı Modification of Diet in Renal Disease (MDRD), extended-modification of Diet in Renal Disease, Cockcroft and Gault ve Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration (CKD-EPI) gibi formüller kullanılarak yapılmaktadır. Çalışmamızda kreatinin klirensi ile kreatinin sonuçlarına göre MDRD ve CKD-EPI ile hesaplanan tahmini GFH değerlerinde oluşan farkları ve bu değerlerin birbirleri ile korelasyonunu değerlendirmeyi amaçladık. Materyal ve Metot: Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi ne başvuran 704 poliklinik hastasının kreatinin klirensi, eş zamanlı ölçülen serum kreatinin değerleri retrospektif olarak incelendi. Bu sonuçlara göre MDRD ve CKD-EPI formülleri ile GFH hesaplamaları yapıldı ve kreatinin klirensi ile istatistiksel olarak karşılaştırıldı. Bulgular: Hastaların kreatinin klirensi formülüne göre saptanan GFH ortalama değerleri 73,28±1,35 ml/dk/ 1,73 m 2, MDRD denklemi ile 65,38±1,14 ml/dk/1,73 m 2, CKD-EPI ile ise 68,32±1,55 ml/dk/1,73 m 2 bulundu. Kreatinin klirensi, MDRD ve CKD-EPI değerleri istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklı bulundu (p<0,001) ve kreatinin klirensinin hem MDRD ile hem de CKD-EPI ile anlamlı pozitif korelasyon gösterdiği saptandı (sırasıyla r=0,694, r=0,698, p<0,01). Sonuçlar: Kreatinin klirensi, MDRD ve CKD-EPI ile elde edilen GFH değerleri farklı olmakla birlikte, kreatinin klirensleri ile iki formül arasında da yüksek pozitif korelasyon saptanması, MDRD, CKD-EPI denklemleri kullanılarak GFH hesaplanmasının, basit, kolay uygulanabilir ve ucuz olması nedeniyle, renal fonksiyonların değerlendirme ve takibinde denklemlerle GFH hesabının hastalara, klinisyenlere ve laboratuvarlara pratiklik sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler; Glomerüler filtrasyon hızı (GFH), kreatinin klirensi, MDRD, CKD-EPI ABSTRACT Background: Glomeruler Filtration Rate (GFR) is considered to be the best indicator of overall kidney function. Since GFR is not practical for use in routine, its measurement depends on formula such as creatininebased Modification of Diet in Renal Disease (MDRD), extended Modification of Diet in Renal Disease, Cockcroft and Gault and Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration (CKD-EPI). The purpose of the study is to compare differences in GFR approximations based on creatinine clearance test and MDRD & CKD-EPI formula, and then to find out correlations between two results. Materials and Methods: Creatinine clearance values and simultaneously measured serum creatinine levels of 704 patients who present in outpatient clinics of Diskapi Yildirim Beyazit Training and Research Hospital were retrospectively evaluated. GFR is estimated by using MDRD and CKD-EPI formulas obtained from these results and they are compared statistically with creatinine clearance. Results: According to creatinine clearance formula of patients, average GFR values were measured as 73.28±1.35 ml/min/1.73 m 2, and with MDRD equation as 65.38±1.14 ml/min/1.73 m 2 and assessed with CKD- EPI as 68,32±1.55 ml/min/1.73 m 2. The statistical analysis showed that creatinine clearance was significantly different from MDRD and CKD-EPI levels (p<0.001). Creatinine clearance was found to have a positive correlation both with MDRD and CKD-EPI formulas (respectively r=0.694, r=0.698, p<0.01). Conclusions: GFR values obtained from creatinine clearance, MDRD and CKD-EPI were all different from each other and there was a high positive correlation between these two formulas and creatinine clearance. As the measurement of GFR by using MDRD and CKD-EPI equations is easy, simple, and economical enough to apply, it is believed that GFR measurement with equations to estimate and follow renal functions would provide practical use for patients, clinicians, and laboratory professionals. Key Words: Glomerular filtration rate, creatinine clearance, MDRD, CKD-EPI Yazışma adresi: Dr. Şeyda ÖZDEMİR Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Biyokimya Kliniği. Ankara seydasahingoz@yahoo.com Yazının geldiği tarih : Yayına kabul tarihi : GİRİŞ Böbrek hastalıklarının tanı, takip ve değerlendirilmesinde kullanılan Glomerular Filtrasyon Hızı (GFH), böbrek fonksiyonunun en iyi göstergesi olarak kabul edilir 1. GFH nin ölçülmesi pratik ve kolay değildir. Bu nedenle genellikle serum endojen 135

2 filtrasyon konsantrasyonu kullanılarak tahmini GFH değerleri hesaplanmaktadır 2. GFH hesabı için 24 saatlik idrar toplanarak endojen kreatinin klirensi tayini en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Bununla birlikte, 24 saat boyunca idrar toplamak özellikle poliklinik ve pediatrik hastalarda zahmetli ve zordur 3. Kreatinin değerleri en yaygın kullanılan endojen GFH belirtecidir. Ancak kas kütlesi, protein alımı, yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken ve kronik hastalıklarla önemli ölçüde değişkenlik gösterir 2,4,5. Ayrıca kreatininin küçük miktarda da olsa tubuler sekresyona uğraması ve ölçümü esnasında meydana gelen analitik interferanslar ve kalibrasyonundaki belirsizlikler önemli bir problem oluşturur. Serum kreatinin değerleri, önemli düzeyde renal fonksiyon kaybı olana kadar referans aralık içinde kalmaktadır. Bu nedenlerle renal fonksiyonun daha doğru değerlendirilebilmesi için GFH hesaplamaları yapılmaktadır 6. GFH hesaplamaları genellikle klasik Cockroft- Gault formülü (CG), Modification of Diet in Renal Disease (MDRD) ve daha yakın zamanlarda da özellikle rölatif olarak yüksek GFR (evre 1 ve 2 kronik böbrek yetmezliği) değerleri için daha doğru bir tahmin olarak önerilen Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration equation (CKD-EPI) ile hesaplanmaktadır 7,8. Klinik yayınlar serum kreatinin ölçüldüğünde tahmini GFH raporlamasını tavsiye etmektedir 9,10. Amerika Birleşik Devletleri ndeki (ABD) laboratuvarların %84 ü GFH raporu vermektedir 11. Her ne kadar GFH hesaplanması için MDRD formülü önerilse de 12,13. CKD-EPI son zamanlarda alternatif farklı bir denklem olarak öne çıkmaktadır 7. Hepsi olmamakla beraber birçok çalışma 7,14-16 yeni geliştirilen CKD-EPI denklemi ile elde edilen tahmini GFH nin MDRD denklemi kullanılarak hesaplanandan daha doğru ölçtüğünü söylemektedir yılındaki verilere göre ABD deki laboratuvarların sadece %4 ü CKD-EPI denklemini kullanırken laboratuvarların %92 si hala MDRD ile GFH hesabı yapmaktadır. Geri kalan %4 ü ise diğer denklemleri kullanmaktadır saatlik idrar toplamanın takibinin hastalar için zor, rutin kullanımda pratik olmadığını, bu yüzden tüm dünyada özellikle Avrupa ve ABD deki laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılan formüle dayalı tahmini GFH değerlerinin raporlanmasının ülkemizde de daha yaygın kullanılması gerektiğine dikkat çekmeyi amaçladık. Çalışmamızda kreatinin klirensine dayalı GFH ı ile eş zamanlı dört değişken (yaş, cinsiyet, serum kreatinin, ırk) kullanılarak basit MDRD ve CKD-EPI formülleri ile hesaplanan tahmini GFH değerlerini karşılaştırdık. MATERYAL ve METOT Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Merkez Biyokimya Laboratuvarına Nisan Temmuz 2013 tarihleri arasında başvuran toplam 704 hastanın (454 kadın, 250 erkek) kreatinin klirensi retrospektif olarak incelendi. Serum ve 24 saatlik idrarda kreatinin konsantrasyonları Jaffe yöntemiyle otoanalizör (ADVIA 2400 Chemistry System, Siemens Healthcare Diagnostics Inc.Tarrytown USA) de ölçüldü. Kitin prospektüs verilerine göre; ADVIA 2400 için serum kalibratör kreatininin değeri, Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü nün (NIST) standart referans malzemesi (SRM) 967 yoluyla İzotop Dilüsyonlu Kütle Spektroskopisi (IDMS) yöntemine göre izlenebilir olarak belirtilmiştir. Kreatinin klirensi (24 saatlik idrarda) hesaplanan hastaların, yaş ve cinsiyetlerine bakılarak MDRD ve CKD-EPI formülleri ile tahmini GFH ı hesaplandı. Kreatinin klirensleri 150 ml/dk üzerinde olan çalışma dışı bırakıldı. Hastalar yaş, cinsiyet, kreatinin klirensi, MDRD, CKD-EPI değerlerine göre alt gruplara ayrıldı. Kreatinin Klirensi Hesabı: [İdrar kreatinini (mg/dl) x Günlük idrar volümü (ml)] / [Serum kreatinini (mg/dl) x 1440] MDRD Hesabı: 175 X ([Serum kreatinin]-1.154) X ([Yaş]-0.203) X (0.742 kadın ise) X (1,212 Afrikalı-Amerikalı ise) CKD-EPI Hesabı: GFR =141 X min(scr/κ,1)α X max(scr/κ,1) X 0.993yaş X [Kadın] X [Siyah ırk] Scr=serum kreatinin (mg/dl), κ =kadınlar için 0,7 ve erkekler için 0,9, α = kadınlar için -0,329 ve erkekler için -0,411. min=scr/k minimumu ya da 1, max=scr/k maksimumu ya da 1 Kronik böbrek hastalığının evreleri kreatinin klirensi, MDRD, CKD-EPI denklemlerine göre oluşturuldu. 5 grup meydana getirildi. Grup 1: GFH 90 ml/dk/1,73 m 2 Grup 2: GFH=60-89 ml/dk/1,73 m 2 Grup 3: GFH=59-30 ml/dk/1,73 m 2 Grup 4: GFH=29-15 ml/dk/1,73 m 2 Grup 5: GFH< 15 ml/dk/1,73 m 2 Sonuçlar ortalama ± standard error of mean (SEM) olarak ifade edildi. İstatistiksel analizler SPSS versiyon 15 yazılımı kullanılarak yapıldı. Dağılımın normal olup olmadığı Kolmogorov- Smirnov testi ile değerlendirildi. Gruplar ANOVA testi kullanılarak karşılaştırıldı. P değerinin 0,05 in altında olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar olarak kabul edildi. Gruplar arasındaki korelasyon ise Spearman testi kullanılarak değerlendirildi. 136

3 BULGULAR 704 hastanın verileri Tablo 1 ve 2 de özetlenmiş olup tüm olgular değerlendirildiğinde kreatinin klirensinin hem MDRD ile hem de CKD-EPI ile istatistiksel olarak anlamlı pozitif korelasyon gösterdiği bulundu (p<0,01) (Şekil 1,2). Tablo 1. Hastaların Cinsiyete Göre Yaş ve Kreatinin Değerleri (Ortalama ± SEM) Kadın (n=454) Erkek (n=250 ) Toplam (n=704) Yaş 56,8±16,1 54,2±16,5 55,9±16,2 SEM: Standart Error of Mean Kreatinin (mg/dl) 1,10±0,039 1,81±0,084 1,35±0,041 Kreatinin klirensi, MDRD ve CKD-EPI değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklı olduğu saptandı (p<0,001). Gruplar arası değerlendirmede ise kreatinin klirensi hem MDRD hem de CKD-EPI den anlamlı derecede yüksekti. MDRD ve CKD-EPI kıyaslandığında istatistiksel olarak fark bulunamadı (p>0,05). Kreatinin klirensi CKD EPI den yüksek olarak bulundu. MDRD nin hem CKD-EPI ile hem de kreatinin klirensi ile arasında istatistiksel olarak fark bulunamadı (p>0,05). (Tablo 3). CKD-EPI Kreatinin Klerensi Şekil 1. Tüm olgulara ait CKD-EPI ile kreatinin klirensinin korelasyonu (r= 0.698, p<0,05) Tablo 2. Kreatinin Klirensi, MDRD ve CKD-EPI Denklemlerine Göre GFH Değerleri (Ortalama ± SEM) CrCl MDRD CKD-EPI P değeri Kadın (n=454) 74,46±1,60 68,19±1,31 72,4±1,80 0,017 Erkek (n=250 ) 71,14±2,46 60,28±2,12 60,93±2,87 <0,05 Toplam (n=704) 73,28±1,35 65,38±1,14 68,32±1,55 <0, yaş (n=233) 62,68±2,08 57,99±1,66 55,60±2,11 0,044 GFH<60 ml/dk/1.73 m 2 (n=272) 36,28±0,88 40,89±1,36 36,35±1,63 0,02 GFH 60 ml/dk/1.73 m 2 (n=432) 96,58±1,14 80,80±1,14 88,45±1,72 0,001 CrCl:Creatinine Clearance MDRD: Modification of Diet in Renal Disease; CKD-EPI : Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration Tablo 3. Kreatinin Klirensi, MDRD ve CKD-EPI ile Hesaplanan GFH nın Yaş ( 65), Cinsiyet ve GFH ( 60 ve <60 ml/dk/1,73 m 2 ) na Göre Karşılaştırılması p değerleri CrCl -MDRD-CKDEPI CrCl -MDRD CrCl -CKD-EPI MDRD-CKDEPI Kadın (n=454) 0,017 0,014 0,627 0,146 Erkek (=250) <0,05 0,003 0,11 0,982 Toplam (n=704) <0,001 0,027 <0,05 0, yaş 0,044 0,219 0,039 0,822 GFH<60 ml/dk/1,73 m 2 0,02 0,014 0,99 0,099 GFH 60 ml/dk/1,73 m 2 <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 CrCl:Creatinine Clearance MDRD: Modification of Diet in Renal Disease; CKD-EPI : Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration Tablo 4. Kreatinin Klirensi, MDRD ve CKD-EPI Denklemlerine Göre GFH Değerlerinin KBY Evrelerine ait Hasta Dağılımı GFH CrCl MDRD CKD-EPI (n=704) Evre 5 (<15) Evre 4 (15-29) Evre 3 (30-59) Evre 2 (60-89) Evre 1 ( 90) CrCl:Creatinine Clearance MDRD: Modification of Diet in Renal Disease; CKD-EPI : Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration 137

4 Olgular cinsiyete göre analiz edildiğinde kadınlarda GFH değerleri arasında anlamlı fark vardı. Kreatinin klirensi ve MDRD arasında istatistiksel olarak fark varken, CKD-EPI ile Kreatinin klirensi ve CKD-EPI ile MDRD arasında anlamlı farklılık yoktu (p>0,05). Erkeklerde ise kreatinin klirensi ve MDRD arasında istatistiksel olarak fark varken, CKD-EPI ile Kreatinin klirensi ve MDRD ile CKD- EPI arasında anlamlı farklılık yoktu (p>0,05). 65 yaş üstü grubun Kreatinin Klirensi, MDRD ve CKD-EPI denklemlerine göre GFH değerleri Tablo 4 de gösterilmiş olup 65 yaş ve üstünde kreatinin klirensi, MDRD ve CKD-EPI değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklı olduğu saptandı (p<0,05). Kreatinin klirensine göre GFH 60 ml/dk/ 1,73 m 2 olanlar üç formül ile karşılaştırıldığında gruplar arasında istatistiksel olarak fark bulundu ve bu farklılık her bir grup kendi arasında karşılaştırıldığında da belirgin olarak karşımıza çıkmaktadır (p<0,001) (Tablo 2). GFH <60 ml/dk/1,73 m 2 olan grupta ise gruplar arasında fark varken (p<0,05), her bir grup için CKD-EPI ile MDRD arasında ve CKD-EPI ile kreatinin klirensi arasında fark yokken (P>0,05), kreatinin klirensi ve MDRD arasında fark vardı (p<0,05) (Tablo 2). Tablo 4 de GFH larına göre kronik böbrek yetmezliği evrelemesine ait hasta sayıları gösterilmiştir. Hastaların kronik böbrek yetmezliği (KBY) evrelemelerinin dağılımına baktığımızda böbrek yetmezliği prevelansı (KBY evre 3-5) bütün yaş gruplarında kreatinin klirensi için %39, MDRD için %44, CKD-EPI için ise %48 idi. GFH 60 olan hasta oranları ise sırasıyla %61, %56, %52 olarak tespit edildi. MDRD Kreatinin Klerensi Şekil 2. Tüm olgulara ait MDRD ile kreatinin klirensinin korelasyonu (r=0,694, p=0,027)) TARTIŞMA GFH KBH değerlendirilmesi, tanı ve sınıflandırmasında temel rol oynar 9,17. Demografik olarak yaşlı nüfusun çoğalması ve yaşlanma ile birlikte böbrek fonksiyon bozukluğunun artması, önümüzdeki yıllarda kronik böbrek hastalığı prevalansının dramatik olarak önemli ölçüde artacağına işaret etmektedir. Bu durumda, GFH ile renal fonksiyonunun değerlendirme ve takibi, KBH erken tanı ve yönetiminde çok daha önemli hale gelmektedir 18. GFH glomerülden tam filtrasyona uğrayan belirteçler olan inülin, [125I] iothalamate, [51Cr] EDTA ya da [99mTc] 99mTc-diethylenetriaminepentaacetic acid (DTPA) kullanarak ölçülebilir 19. GFH belirlenmesi için gold standart olan bu yöntemler karmaşık, maliyetli, zaman alıcı, efektif olmadıkları için klinik rutin uygulamada pratik değildirler. Bunun yerine günlük rutin uygulamada 24 saatlik idrar toplanarak kreatinin klirens ölçümü veya Cockcroft Gault formülü gibi denklemler geliştirildi 20. Kreatinin böbrekte glomerüler filtrasyona ek olarak küçük miktarda da olsa tubuler sekresyona uğradığı için, kreatinin klirensi kullanılarak hesaplanan değer filtrasyon hızının gerçek değerini tam olarak karşılayamamaktadır saatlik kreatinin klirensine göre geliştirilen CG formülü de aynı nedenlerle tam ve doğru olarak GFH ını hesaplayamamaktadır 22. Klinik pratikte daha doğru GFH hesaplamaları için, Avrupa da ve ABD de yaygın olarak kullanılan MDRD ve CKD-EPI formülleri I125-iyotalamat yöntemleri referans alınarak geliştirildi 7. Özellikle Kidney Disease Outcomes Quality Initiative (K/DOQI) ve Kidney Disease: Improving Global Outcomes (K/DIGO) da bu iki denklemin kullanımını önermektedirler 12. MDRD ve CKD-EPI denklemlerinin karşılaştırıldığı çalışmalar, GFH hesaplanmasında CKD-EPI nin daha doğru olduğunu söylemekte ve pratikte bu denklemi önermektedir 16,23 MDRD formülü KBH olanlardan geliştirilmiştir. CKD-EPI denklemi ise geliştirilirken daha farklı popülasyonlara ait veriler kullanılmasına rağmen, yine de bu verilerin birçoğu (%73) kronik böbrek hastalarından oluşmuştur 8,24. MDRD, GFH 60 ve daha yüksek değerlere sahip bireylerde, yanlış düşük sonuçlara neden olmaktadır 25. Bizim GFH >60 olan hastalarımızda MDRD ile GFH>90 olan hasta sayısının diğer iki denklem ile karşılaştırıldığında daha düşük sayıda olduğu gözükmektedir. Bu nedenle formül olarak MDRD değeri <60 ml/min/1,73 m 2 ise sayısal değer olarak verilmesi gerektiği; yüksek değerlerin 60 ml/min/1,73 m 2 şeklinde rapor edilmesi gerektiği bildirilmektedir 26. Açıkgöz ve ark. MDRD formülü ile kreatinin klirensini karşılaştırdıkları çalışmada çalışmaya 138

5 dahil olanlarda elde edilen ortalama MDRD ve kreatinin klirensi değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklı olduğunu bulmuşlardır. Aynı çalışma yaş gruplarına göre değerlendirildiğinde ise iki parametre arasındaki korelasyonun yaş aralığındaki grupta diğer yaş gruplarına oranla daha düşük olduğu saptandı. 65 yaş ve üzeri olan grupta MDRD değerleri ile kreatinin klirensi değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu. 65 yaş altı gruplarda ise bu iki değer arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardı 27. Biz de çalışmamızda bu çalışmaya benzer olarak bütün yaş gruplarında kreatinin klirensi ile MDRD arasında, istatistiksel olarak anlamlı fark bulurken 65 yaş ve üzerindeki gruplarda kreatinin klirensi ile MDRD arasında fark bulamadık. Ülkemizdeki çalışmalar KBH nın 18 yaşın üzerindeki yetişkin populasyonda %15,7 olduğunu, Evre III-V arasında olgu oranının yaklaşık %5,2 olduğunu, kadınlarda ve yaşlılarda etkilenmenin daha fazla olduğunu göstermiştir 27. Retrospektif olarak yaptığımız çalışmada 24 saatlik idrarda kreatinin klirensi istenen kadın hasta sayısının erkeklerden yaklaşık 2 kat daha fazla olduğu görülmektedir 27. Toplumumuzda sıklığı giderek artan hipertansiyon, diabetes mellitus, obesite, metabolik sendrom oranları hem KBH hem de kardiyovasküler hastalık açısından büyük risk oluşturmaktadır 27. Bu nedenle ülkemizde de mutlaka KBH erken tanı takip ve tedavisinin pratik, kolay uygulanabilir olması açısından serum kreatinin değerleri ve hastaların demografik özelliklerine dayalı formüllerle GFH hesaplanmalı, biyokimya laboratuarlarında da rutin olarak raporlanmalıdır. Krom-51-EDTA ile GFR ölçümü yapılarak CKD- EPI ve MDRD denklemlerinin doğruluğunun karşılaştırıldığı bir çalışmada GFR <60 ml/min/ 1,73 m olanlarda iki denklem arasında anlamlı farklılık bulunmazken GFR 60 ml/min/1,73m olan grupta ise CKD-EPI denklemi ile MDRD den anlamlı derecede yüksek sonuçlar bulunmuş 28. Bu çalışmaya paralel olarak kreatinin klirensine göre GFR <60 ml/min/1,73 m olan grupta CKD-EPI ile MDRD arasında istatistiksel olarak fark bulamazken GFR 60 ml/min/1,73 m 2 olan grupta CKD- EPI denklemi ile MDRD arasında anlamlı fark bulduk. Bu farklılık her iki denklemin geliştirilmesinde de KBH popülasyonunun alınmış olmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmamızda referans yöntemlerle GFH hesaplaması yapılmamıştır. Primer amacımız formüllerin hassasiyetini değerlendirmekten ziyade, üç denklem arasındaki farklılıkları ortaya koymaktı. Yukarıda bahsedilen referans yöntemlerle gerçek GFH ölçümleri yapılarak formüllerin doğruluğu ile ilgili daha büyük ölçekli değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Sonuç olarak MDRD, CKD-EPI denklemleri kullanılarak GFH hesaplanmasının, basit, kolay uygulanabilir ve ucuz olması, kreatinin klirensleri ile iki formül arasında da yüksek pozitif korelasyon saptanması nedeniyle, renal fonksiyonların değerlendirme ve takibinde MDRD ve CKD-EPI ile hesaplanan GFH nın hastalara, klinisyenlere ve laboratuvarlara pratiklik ve avantaj sağlayacağı düşünülmektedir. Yazarın beyanı: Çıkar çatışması bulunmamaktadır. (Conflict of interest statement: None declared) REFERANSLAR 1. Levey AS, Coresh J, Balk E, et al. National Kidney Foundation. National Kidney Foundation practice guidelines for chronic kidney disease: evaluation, classification, and stratification. Ann Intern Med 2003;139: Stevens LA, Coresh J, Greene T, Levey AS. Assessing kidney function measured and estimated glomerular filtration rate. N Engl J Med 2006;354: Adachi Y, Nishio A. A simple method to evaluate residual renal function by spot urinary cystatin C-to-creatinine ratio in peritoneal dialysis patients. Perit Dial Int 2010;30: Levey AS, Berg RL, Gassman JJ, Hall PM, Walker WG. Creatinine filtration, secretion and excretion during progressive renal disease. Modification of Diet in Renal Disease (MDRD) Study Group. Kidney Int Suppl 1989;27:S Tangri N, Stevens LA, Schmid CH, et al. Changes in dietary protein intake has no effect on serum cystatin C levels independent of the glomerular filtration rate. Kidney Int 2011;79: Sezer S, Çelik T, Şahingöz Ş, Güngör Torun O, Yıldırımkaya M, Turhan S. Türk Biyokimya Derg [Turk J Biochem] 2012;37: Levey AS, Stevens LA, Schmid CH, et al. CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration). A new equation to estimate glomerular filtration rate. Ann Intern Med 2009;150: Matsushita K, Mahmoodi BK, Woodward M, et al. Chronic Kidney Disease Prognosis Consortium. Comparison of risk prediction using the CKD-EPI equation and the MDRD study equation for estimated glomerular filtration rate. JAMA 2012;307: National Kidney Foundation. K/DOQI clinical practice guidelines for chronic kidney disease. Am J Kidney Dis 2002;39(suppl 1):S1-S Crowe E, Halpin D, Stevens P; Guideline Development Group. Early identification and management of chronic kidney disease: summary of NICE guidance. BMJ 2008;337:a The College of American Pathologists. Current status of reporting estimated glomerular filtration rate (egfr) for adults. apps. Accessed March 6, Miller WG. Estimating glomerular filtration rate. Clin Chem Lab Med 2009;47: Matsushita K, Mahmoodi BK, Woodward M, et al. Chronic Kidney Disease Prognosis Consortium. Comparison of risk prediction using the CKD-EPI equation and the MDRD study equation for estimated glomerular filtration rate. JAMA 2012;307: Murata K, Baumann NA, Saenger AK, Larson TS, Rule AD, Lieske JC. Relative performance of the MDRD and CKD-EPI equations for estimating glomerular filtration rate among patients with varied clinical presentations. Clin J Am Soc Nephrol 2011;6: Tent H, Rook M, Stevens LA, et al. Renal function equations before and after living kidney donation. Clin J Am Soc Nephrol 2010;5: Levey AS, Eckardt KU, Tsukamoto Y, et al. Definition and classification of chronic kidney disease: a position statement from kidney disease: Improving Global Outcomes (KDIGO). Kidney Int 2005;67: Kidney Disease Improving Global Outcomes (KDIGO). KDIGO 2012 clinical practice guideline for the evaluation and management of chronic kidney disease: chapter 1: definition and classification of CKD. Kidney Int Suppl 2013;3: Funakoshi Y, Fujiwara Y, Kiyota N, et al. Prediction of glomerular filtration rate in cancer patients by an equation for Japanese estimated glomerular filtration rate. Jpn J Clin Oncol 2013;43: Cockcroft DW, Gault MH. Prediction of creatinine clearance from serum creatinine. Nephron 1976;16:

6 20. Perrone RD, Madias NE, Levey AS. Serum creatinine as an index of renal function: new insights into old concepts. Clin Chem 1992;38: Calvert AH. A review of the pharmacokinetics and pharmacodynamics of combination carboplatin/paclitaxel. Semin Oncol 1997;24(Suppl 2):S Jones GR. Use of the CKD-EPI equation for estimation of GFR in an Australian cohort. Pathology. 2010;42: Horio M, Imai E, Yasuda Y, Watanabe T, Matsuo S. Modification of the CKD epidemiology collaboration (CKD-EPI) equation for Japanese: accuracy and use for population estimates. Am J Kidney Dis 2010;56: Stevens LA, Li S, Kurella TM, et al. Comparison of the CKD Epidemiology Collaboration (CKDEPI) and Modification of Diet in Renal Disease (MDRD) Study Equations: Risk Factors for and Complications of CKD and Mortality in the Kidney Early Evaluation Program (KEEP). Am J Kidney Dis 2011;57(3 Suppl 2):S Levey AS, Stevens LA, Hostetter T. Automatic reporting of estimated glomerular filtration rate - Just what the doctor ordered. Clin Chem 2006;52: Açıkgöz HE, Tüysüz Ö, Sarandöl E, Dirican M. Comparison of MDRD formula with creatinine clearance in estimation of glomerular filtration rate. Türk Klinik Biyokimya Derg 2013;11: Gültekin S, Nurhan S, Rıza AM, Kamil S. Current status of renal replacement therapy in Turkey: A summary of Turkish Society of Nephrology 2009 Annual Registry Report. Turk Neph Dial Transpl 2011;20: Jeong TD, Lee W, Chun S, et al. Comparison of the MDRD Study and CKD-EPI equations for the estimation of the glomerular filtration rate in the Korean general population: The Fifth Korea National Health and Nutrition Examination Survey (KNHANES V-1), Kidney Blood Press Res 2013;37: