Elbistan Đlçesinde Süt ve Süt Ürünleri Sanayisinin Gerekliliği Üzerinde Bir Araştırma

Transkript

1 KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(2), KSU Journal of Science and Engineering, 10(2), 2007 Elbistan Đlçesinde Süt ve Süt Ürünleri Sanayisinin Gerekliliği Üzerinde Bir Araştırma Nizamettin ERBAŞ Bozok Üniversitesi, Yozgat Meslek Yüksekokulu, Đşletme Bölümü, Yozgat Geliş Tarihi: Kabul Tarihi: ÖZET: Bu çalışmada, Elbistan ilçesi ve köylerinde ticari amaçlı süt hayvancılığı yapan işletmelerin, günlük ortalama çiğ süt üretim kapasiteleri, ortalama çiğ süt satış fiyatları, gelir durumları, demografik özellikleri, Elbistan da süt ve süt ürünleri sanayinin tesisine bakış açıları ve çeşitli yönlerden değerlendirmelerine ilişkin bulgular saptanmıştır. Araştırma neticesinde işletmelerin günlük ortalama çiğ süt üretim kapasitelerinin 60 lt. ve birim başına ortalama çiğ süt satış fiyatının 47 YKR/lt olduğu; işletmelerin %32 sinin 650 YTL ve üzerinde bir aylık gelire ve %64 ünün 4-7 arasında nüfusa sahip olduğu, aynı işletmelerin %72 sinin ise süt sanayiinin tesis edilmesini destekledikleri belirlendi. Anahtar Kelimeler: Süt üretimi, süt ürünleri, sağlık, sanayi A Research on the Necessity of Dairy and Dairy Products in Elbistan County ABSTRACT: In this study, market oriented dairy farms in Elbistan County were investigated regarding their average daily row milk production capacity, average row milk marketing prices, income level and demographic of characteristics of farmers, and their point of view on the establishment a row milk operating facility in Elbistan County. Research findings showed that the average daily row milk production capacity is 60 liters per farm, average marketing price was 47 YKR/liter, 32% of the farms had an average monthly income of more than 650 YTL, 64% of the farms operated by 4-7 family members, and 72% of the farmers tend to support the milk processing industry in the County. Key Words: Milk Production, Dairy products, Health, Industry GĐRĐŞ Süt; insan yaşamının her döneminde vücudun ihtiyacı olan besin öğelerini doğal olarak içermesi, kolay temin edilebilir ve ekonomik olması nedeniyle mutlaka tüketilmesi gereken değerli bir besin maddesidir. Süt hayatın devamı için değerli bir besin maddesidir. Hatta bu konuda bazı bilim adamları, Toplumların ve ulusların geleceği onların beslenme şekilleri ile yakından ilgilidir diyerek, sütün ve beslenmenin önemini açıkça vurgulamaya çalışmışlardır (Konar, 1980). O halde, beslenme sorunlarının çözümünde ham maddesi hayvan ürünleri olan gıda sektörlerine büyük görevler düşmektedir. Son yıllarda süt ve süt ürünlerinin insan beslenmesindeki öneminin anlaşılması ile bu ürünlerin tüketimi artma eğilimi göstermiştir. Süt ve süt ürünlerinin tüketim ve talebindeki artışa bağlı olarak bu alandaki bilimsel ve teknolojik yenilikler, süt üreticilerinin örgütlenmesi ve süt toplama-işlemedağıtım zincirinin daha modern bir yapı kazanması sonucunda süt üretiminde de artış olmuştur (Yaygın ve Şık, 1994). Süt hayvancılığı için uygun olan Elbistan ilçesinde (Elbistan Ovası nın bulunması ve bu ovanın Türkiye nin 4. büyük ovası olması) (Anonymous, 2003), bu uygunluğu sağlayacak çalışmaların da tam olarak yapıldığını söylemek güç olacaktır. Bunun birinci nedeni, mera alanlarının henüz genişletilememesine bağlanabilir. Yörede mera alanları, toplam alanın sadece %20 sidir. Oysa Türkiye ortalamasında bile bu oran %22 nin üzerindedir (Anonymous, 2001). Bu durum, Elbistan da mera alanlarının düşüklüğünün bir göstergesidir. Đkinci bir neden, yörede yem bitkisi ekim alanının çok düşük olmasıdır. Elbistan da toplam tarla bitkileri ekim alanı içinde yem bitkileri ekim alanı %1,5 dir. Oysa bu oran Türkiye ortalamasında %5 e yakındır (Anonymous, 2005a). Görüldüğü üzere, Elbistan ilçesinin mera ve yem bitkileri ekim alanları, Türkiye ortalamasının altındadır. Mevcut oranlar Türkiye ortalamasına yaklaştırıldığı taktirde, ilçedeki süt hayvancılığı ve çiğ süt potansiyeli daha da gelişecektir. Đlçede kişi başına yıllık 200 lt. nin üzerinde çiğ süt düştüğü halde, çiğ sütün süt ürünleri şeklinde değerlendirildiği modern tesisler mevcut değildir. Bu rakama yakın hatta düşük çiğ süt üretimine sahip illerde (örneğin, Tokat ilinde kişi başına 220 lt. ve Dimes Süt ve Süt Ürünleri Sanayii; Malatya ilinde kişi başına 182 lt. ve Karlıdağ Süt Süt Ürünleri Sanayii), süt ve süt ürünleri sanayiileri tesis edilmiştir. Türkiye genelinde çiğ sütün %50 si herhangi bir işleme tabi tutulmadan doğrudan çiğ süt olarak tüketiciye ulaşırken, ancak %50 si mandıralarda ve modern tesislerde işlenmektedir (Gönç vd., 1993). Halbuki gelişmiş ülkelerde sütün %99,5 i modern işletmelerde işlenmektedir. Bu husus, ülkemizde sütün değerlendirilme şeklinin halen ilkel yöntemlerle devam ettiğinin bir göstergesidir. Bu çalışma, Elbistan ilçesinde toplam çiğ süt potansiyelinin tespiti ve bunun Türkiye geneli ile bazı yörelerle karşılaştırılması, ortalama çiğ süt satış fiyatları, süt üreticilerinin demografik özellikleri, yıllık gelir durumları ve bakış açılarını belirlemek bakımlarından büyük önem taşımaktadır.

2 KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(2), KSU Journal of Science and Engineering, 10(2), 2007 Bu araştırmanın esas amacı, Elbistan ilçesinde çiğ süt potansiyelinin ne olduğunu tespit etmek, bunun süt ürünleri sanayiine sahip olan illerle karşılaştırılmasını yapmak ve üreticilerin süt ürünleri sanayisinin kurulmasına bakış açıları hakkında bilgiler sağlamaktır. Elde edilen bu verilerin aynı zamanda ülkemizde benzer durumlarda olan yörelerde araştırma yapılmasına da olanak sağlayacağı düşünülmektedir. MATERYAL ve METOT Bu araştırmanın temel materyalini, Elbistan ilçesinde ticari nitelikte süt hayvancılığı ile uğraşan işletmeler arasından bilinçli örnekleme yoluyla seçilen örnekleme grubu oluşturmuştur. Bu yolun izlenmesinde, işletmelerin ticari nitelikte ve büyük işletmeler olması önem taşımıştır. Bilgiler işletmelerin bulunduğu yere gidilmesi ve üreticilerle yüz yüze görüşülmesi neticesinde elde edilmiştir. Aynı zamanda bu konu ile ilgili Đlçe Tarım Müdürlüğünün teknik elemanlarıyla da görüş alış verişi sağlanmış ve çeşitli resmi kurumların istatistiki kayıtlarından da yararlanılmıştır. Araştırma yöntemi olarak da; araştırmanın amacı doğrultusunda araştırmacı tarafından hazırlanan anket formları üreticilerle bizzat yüz yüze görüşülerek doldurulmuş ve 50 işletmenin oluşturduğu örnekleme grubuna uygulanmıştır. Örnekleme grubuna giren üreticilerden toplam 20 adet soruya yanıt vermeleri istenmiştir. Araştırmada veri toplama işlemi Aralık 2005 tarihinde tamamlanmıştır. Araştırmada veri analizinde frekans ve yüzdelerden oluşan tanımlayıcı istatistikler kullanılmıştır. Verilerin analizinde Excel bilgisayar programından yararlanılmıştır. BULGULAR ve TARTIŞMA Anket sorularında işletmecilerin yaş, eğitim, gelir ve nüfus durumlarını gösteren demografik özellikleri, günlük ortalama çiğ süt üretim miktarları, çiğ süt satım fiyatları, süt sanayisinin tesisine bakış açıları ve çeşitli yönlerden değerlendirmeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular ve değerlendirme sonuçları aşağıdaki tablolarda özetlenmiş ve yorumlanmıştır. Tablo 1 işletmelerin sosyodemografik özellikleri hakkında genel bilgileri kapsamaktadır. Tabloda eğitim durumu, süt hayvancılığı ile uğraşanların eğitime gerekli önem verip vermedikleri; yaş durumu, bu işle uğraşanların genç nüfus mu yoksa yaşlı nüfustan mı oluştukları; aylık gelir durumu, işletmelerin hangi gelir grubunda kümelendikleri ve aylık gelirlerinin Türkiye genelindeki kişi başına milli gelir ile (557-YTL/kişi) (Anonymous, 2005b) karşılaştırılması; aile nüfus durumu ise, elde edilen gelire göre bireylerin yaşam standartları hakkında yorum yapılmasına olanak sağlamaktadır. Tablo 1. Ticari anlamda süt hayvancılığı yapan işletmelerin demografik özellikleri Demografik Özellikler Örneklem Grubun Dağılımı (%) Eğitim Durumu: Đlköğretim Ortaöğretim Üniversite Yaş Durumu: Aylık Brüt Gelir Durumu(YTL): Aile Nüfus Sayısı: Tablo 1 e göre araştırma kapsamındaki 50 işletmeciden %82,0 si ilköğretim, %14,0 ü ortaöğretim, %4,0 ü ise üniversite mezunudur. Đlköğretim grubuna dahil olanlar, herhangi bir eğitim kurumundan mezun olmayıpta okur-yazar olanları da kapsamaktadır. Örnekleme grubuna dahil olan üreticilerden %16,0 sı aralığındaki yaş grubunda iken, %30,0 u aralığındaki yaş grubunda kümelenmiştir. Ankete katılan üreticilerin çoğunluğunun yaşları arasında olup, örnekleme grubun %34 ünü oluşturmuştur. 56 yaş ve üzerindekilerde ise bu oran %20,0 dir. Araştırmaya katılan işletmecilerden %14,0 ü 350- YTL ye kadar bir aylık gelire sahip olurken, %24,0 ünün aylık geliri YTL arasındadır. Aylık geliri YTL arasında olanların oranı %30,0 iken, aylık geliri 651-YTL den fazla olanların oranı ise %32,0 dir. Araştırma kapsamındaki işletmelerden %4,0 ü 3 nüfuslu ailelerden oluşurken, 4-7 arasında nüfusa sahip olan işletmelerin oranı %64,0 ile en yüksek düzeyde çıkmıştır. 8 den fazla nüfusa sahip işletmelerin oranı ise örnekleme grubun %32,0 sini teşkil etmiştir. Tablo 2. Ticari anlamda süt hayvancılığı yapan işletmelerin günlük süt üretimleri Günlük Ort. Süt Üretimi (Büyük baş) (lt) Toplam

3 KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(2), KSU Journal of Science and Engineering, 10(2), 2007 Nüfus sayımı sonuçlarına göre Elbistan ilçesinin köy ve kasabalar dahil toplam nüfusu dir (Anonymous, 2005c). Bu rakamı ve Tablo 2 deki verileri dikkate alarak yapılan değerlendirme ve hesaplamalar sonucunda büyükbaş hayvanlardan elde edilip kişi başına düşen yıllık ortalama çiğ süt miktarının 171 lt. olduğu belirlenmiştir. Yapılan araştırmalarda ilçede küçükbaş hayvanlardan (koyun, keçi) elde edilerek kişi başına isabet eden yıllık ortalama süt miktarının 10 lt. (toplam lt) (Anonymous, 2005d) olduğu belirlenmiştir. O halde büyükbaş hayvanlardan elde edilen sütün küçükbaş hayvanlardan elde edilenler ile birlikte toplamı 181 lt/kişi dir. Buna ticari nitelikli değil de kendi aile ihtiyaçlarını karşılamak için süt hayvancılığı yapan işletmelerin elde ettikleri süt miktarları da ilave edilirse, 181 lt.nin üzerinde bir rakama ulaşılacaktır. Nitekim resmi kurumların istatistiki rakamları da bunu destekliyor: 2005 yılında Elbistan da toplam lt. süt elde edilmiş olup, kişi başına tüketim 206 lt. olarak hesaplanmıştır (Anonymous, 2005d). Tablo 2 deki verilerin değerlendirilmesinde işletme başına günlük ortalama süt üretiminin ise 60 lt. olduğu belirlenmiştir. Tablo 3. te ise üreticilerin çiğ süt satım fiyatlarının örnekleme grubuna göre dağılımı verilmiştir. Tablo 3. Ticari anlamda süt hayvancılığı yapan işletmelerin çiğ süt satım fiyatları Çiğ Süt Satım Fiyatları (YKr/Lt) Toplam Tablo 3 ün incelenme ve değerlendirilmesinde üreticilerin ortalama çiğ süt satım fiyatları 47 YKr. olarak belirlenmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi, örnekleme grubun yarısını 45,1-50 YKr. arasında süt satan üreticiler oluşturmuştur. Anlaşılacağı üzere çiğ süt satım fiyatı düşük olup, dağıtım kanalında çeşitli aracılardan geçmesi ve pazar bulmakta karşılaşılan sorunlar bunun başlıca nedenleridir. Dolayısıyla yörede bir süt ürünleri sanayisinin tesisi, sütün aracısız ve değerinde bir fiyatla satışını sağlayarak, pazar bulma sorununu ve sıkıntısını ortadan kaldıracaktır. Tablo 4. Ticari anlamda süt hayvancılığı yapan işletmelerin süt ürünleri sanayiine bakış açıları Süt Ürünleri Sanayisinin Kurulmasına Bakış Açıları Kurulması Gerekli ve Kurulabilir Diyenler Kararsızlar Kurulmasını Güç Görenler Toplam Tablo 4 teki verilere göre, örnekleme grubun %72,0 si Elbistan ilçesinde bir süt ve süt ürünleri sanayinin kurulmasının gerekli olduğu görüşünü savunurken, %18,0 i bu konuda kararsız kalmış, %10,0 unun görüşü ise kurulmasının güç olacağı yönündedir. Elbistan ilçesinde bir süt ve süt ürünleri sanayisinin kurulmasının güç olacağı görüşünde olan gruba bu düşüncesinin nedeni sorulduğunda, alınan yanıt, yatırımın risk taşıyacağı ve pazarlama sıkıntısı çekileceği yönünde olmuştur. Elbistan ilçesinde çiğ süt üretimi Türkiye ortalamasının çok üzerinde olduğu gibi, yanı başındaki Malatya ili ile rekabet edecek düzeydedir. Kişi başına düşen çiğ süt miktarı Türkiye ortalamasında 133 lt/yıl/kişi (toplam süt üretimi ton/yıl, toplam nüfus ) (Anonymous, 2005d), Malatya ilinde 182 lt/yıl/kişi dır (toplam süt üretimi ton/yıl ve toplam il nüfusu ) (Anonymous, 2005f). Çiğ süt potansiyeli bakımından Elbistan ilçesine göre fazlası bulunmayan Malatya ilinde modern süt ürünleri tesisleri mevcuttur. Üstelik Malatya ilindeki mevcut tesisler, ham madde (çiğ süt) ihtiyaçlarını karşılarken Elbistan ilçesinden de yararlanma yolunu tercih etmişlerdir. Bu husus Elbistan ilçesinde bir süt ürünleri sanayisinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Elbistan ilçesinde verimli tarım arazilerinin varlığı ve büyük bir ovanın (Elbistan Ovası) bulunması yörede ham madde ve sermaye sorununu ortadan kaldırmaktadır. Burada girişimcilik ruhu hayata geçirildiği taktirde, ilçede süt ürünleri sanayisinin kurulmasında herhangi bir engel ve sorun kalmamaktadır. Çiğ Süt Satış Fiyatları Türkiye de daha önceleri süt ve süt ürünleri fiyatlarının oluşumunda Süt Endüstrisi Kurumu (SEK) önemli rol üstleniyordu. Ancak, 1993 yılında SEK in özelleştirilmesinden itibaren hayvansal ürünlerin fiyat oluşumu üretici lehine şekillenmemiştir. SEK in özelleştirilmesi sonrası piyasalarda fiyat istikrarını sağlayabilecek bir birim oluşmamıştır. Buna 1995 yılında damızlık süt sığırı ithalatının serbest bırakılmasını da ilave edersek, başta çiğ süt fiyatları olmak üzere diğer süt ürünlerinin fiyatları bunlardan olumsuz yönde etkilenmiştir (Güneş vd., 2002). Araştırma sonuçlarımızda, çiğ sütün birim satış fiyatı 47 YKr./lt olarak saptanmıştır. Üreticiler bu fiyatı yetersiz bulmaktadır. Nedenini ise, çiğ süt arzını karşılayacak talebin yetersiz olduğuna ve çiğ sütün hemen elden çıkartılma zorunluluğunun bulunduğuna bağlamaktadırlar. Bunun çözümü için yöreye bir süt ürünleri tesisinin gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Bilindiği üzere çiğ sütün diğer süt ürünlerine göre (pastörize süt, peynir, krema, yoğurt, ayran, tereyağı) hemen tüketilmesi gerekir. O bakımdan uzak mesafelere satım ve taşınma riski, diğer süt ürünlerine göre daha yüksek olduğu için düşük fiyatla da olsa hemen elden çıkartılması gerekmektedir.

4 KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(2), KSU Journal of Science and Engineering, 10(2), 2007 Elbistan da süt işleme ve değerlendirme tesislerinin olmayışı ve talep yaratılamaması arz fazlalığına neden olmaktadır. Bilindiği gibi, arz fazlalığı olan ürünlerin piyasa fiyatı düşer, talep fazlalığı olan ürünlerinki ise yükselir. Elbistan da bir süt ürünleri sanayisinin tesisi bu talep sorununu ortadan kaldırarak arz-talep oranının dengelenmesine yardımcı olacak ve neticede çiğ süt satış fiyatlarında görülen durgunluğun ve istikrarsızlığın giderilmesine de katkı sağlayacaktır. Türkiye de zaman zaman süt satış fiyatlarına müdahale olmakla birlikte, bu müdahale bitkisel üretime göre sınırlı olmuştur. Ülkemizde hayvansal ürünlerde pazar fiyatı destekleri daha çok dış ticaret önlemleriyle yerine getirilmektedir (Erkan, 2000). Her ne şekilde olursa olsun, süt fiyatlarında istikrarın sağlanması için diğer ürünlerde olduğu gibi hemen gerekli tedbirlerin alınması ve uygulanması gerekiyor. Bu, hem üreticilerimiz hem de ülke ekonomisi açısından büyük önem taşıyacaktır. SONUÇ ve ÖNERĐLER Elbistan bir tarım toplumu iken, son yıllarda giderek artan bir sanayi ve işçi kesiminin oluşturduğu bir nüfus toplumu haline gelmiştir. Elbistan da tesis edilmesinde yarar bulunan ve tesis edilme ihtiyacı gün geçtikçe artan süt ve süt ürünleri sanayisinin Elbistan a sağlayacağı sayısız avantajlar vardır. Böyle bir tesisin Elbistan a kazandıracağı avantajların şu şekilde özetlemesi mümkündür: Öncelikle sektörde istihdam edilecek iş gücü, Elbistan da bir çeşitlenme meydana getirecek, kuruluşta teknik kadro ve mekanizasyon endüstriyel yapıyı olumlu yönde etkileyecektir. Buna bağlı olarak, şehrin ticari yapısında ve sosyal gelişmesinde farklılıklar ve çeşitlenme görülecek; nakliyecilik ve taşıma alanında gelişme olanağı sağlanacaktır. Elbistan ilçesinde süt ve süt ürünleri sanayisinin tesisinin getireceği bir başka yenilik, istihdamın yaratılmasına bağlı olarak işsizliğin azalmasına katkı sağlanmasıdır. Böyle bir tesis ve beraberinde getireceği diğer yatırımlarla sağlanacak istihdam; sadece işsizliğin azalmasında değil, aynı zamanda ilçe ekonomisinin canlanmasında, sermaye piyasasında hareketliliğin yaşanmasında olumlu etki yapacaktır. Değerlendirilemeyen sermayenin gerçek yatırıma dönüşmesini tetikleyecek ve diğer alanlarda yatırım kararlarının alınmasını kolaylaştıracaktır. Ham madde (çiğ süt) ve sermaye bakımından uygun yapıda bulunan Elbistan ilçesinde çiğ sütün süt ürünlerine dönüşümünü sağlayacak yatırımların tesis edilmesi mümkündür. Önemli olan yatırım düşüncesinin (girişimciliğin) uygulamaya geçmesi ve sermayenin yatırıma dönüşmesidir. Araştırma konumuzla ilgili önerileri ise şöyle sıralayabiliriz: 1. Türkiye de süt hayvancılığı ile uğraşan işletmelerin örgütlenmesine yönelik çabalar çoğunlukla kamu destekli olmuştur. Örgütlenmeyi teşvik etmek kamunun temel görevlerinden biridir. Ancak burada önemli olan örgütlenmeye yönelik girişimlerin kamu tarafından değil, özel sektör tarafından gerçekleşmesidir. Dolayısıyla süt üreticilerinin örgütlenmelerine yönelik tüm engeller kaldırılmalı ve örgütlenmeleri kolaylaştırılmalıdır. 2. Çiğ süt fiyatlarında istikrar sağlanmalıdır. Đstikrar sağlanması için bu ürünlerin talebini teşvik edici politikalar izlenmelidir. Bu politikaların başında çiğ sütün düğer süt ürünlerine dönüşümünü sağlayacak modern tesislerin kurulması ve süt ürünlerinin yararları konusunda halkın bilinçlendirilmesi gelmektedir. Nitekim ABD ve Batı Avrupa nın birçok ülkesinde, içme sütü ve süt ürünleri temel gıda maddesi olarak benimsenmiş iken, ülkemizde halen bunun bilincine varılmış değildir (Anonymous, 1994). Süt ve süt ürünlerinin temel gıda maddesi olarak kabul edilmesi; hem insanlarımızın zihni ve fiziki açıdan sağlıklı olmaları, hem de çiğ süt sektörüne talep yaratılması bakımlarından son derece önemlidir. Bu konuda kamu ve özel üzerine düşeni yapmalıdır. 3. Süt ve süt ürünlerinin üretimine yönelik çabalar, mümkün olduğu ölçüde iç kaynaklarla karşılanmalı, yerli üretim teşvik edilmeli ve süt sektöründe teknolojik yatırımlar hızlanmalıdır. 4. Türkiye de hayvancılık kredilerinin faiz oranları 1980 den beri mevduat faiz oranlarının serbest bırakılmasına bağlı olarak yükseltilmiştir. Bundan dolayı hayvancılık kredilerinin tarımsal kredi kullanımı içindeki payı sürekli düşmüş ve %10 a kadar gerilemiştir. Dolayısıyla hayvancılığın ve süt sektörünün gelişmesi için kredi faiz oranlarında üretici lehine ayarlama yapılmalı ve kredi desteğinin payı arttırılmalıdır. 5. Ülkemizde halen çiğ süt sokakta hiç bir kurala bağlı olmadan gelişigüzel satılabilmektedir (Anonymous, 1994). Bu şekilde sokak sütçülüğü ve ilkel mandıracılık zihniyetiyle haksız rekabetin önüne geçilemez ve bir yerlere varılamaz. Bu tür yanlış uygulamalara meydan verilmemesi için zaman geçmeden gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı ve uygulamaya konulmalıdır. KAYNAKLAR Anonim Zirai ve Đktisadi Rapor. TZOB, Yay. No:174, Ankara, Anonim Genel Tarım Sayımı Geçici Sonuçları. ( ). Anonim K. Maraş Tarım Master Planı T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, APK Dairesi Başkanlığı, K. Maraş Tarım Đl Müdürlüğü, 55s. Anonim. 2005a. Đstatistiksel Tablolar Yılı Đstatistik Geçici Sonuçları, ( ). Anonim. 2005b. Türkiye nin Gayri Safi Milli Hasılası. DĐE Kayıtları. ( ). Anonim. 2005c. Elbistan Đlçesi Nüfus Sayımı Sonuçları. ( ). Anonim. 2005d. Elbistan Đlçesi Tarım ve Hayvancılık. ( ).

5 KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(2), KSU Journal of Science and Engineering, 10(2), 2007 Anonim. 2005e. Türkiye Süt Üretimi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Üretim Đstatistikleri,. ( ). Anonim. 2005f. Malatya Tarım Đl Müdürlüğü Hayvansal Üretim Değerleri. ( ). Erkan, O Türk Tarımında Uygulanan Politikalar. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, I. Cilt, (17-21 Ocak) 2000, Ankara, 24s. Gönç, S., Oysun, G., Ergüllü, E Süt Üretiminde Sorunlar ve Destekleme Politikaları. Türkiye 5. Sütçülük Kongresi, Ankara, 1-5. Güneş E., Albayrak, M., Gülçubuk, B Türkiye de Gıda Sanayii, Đzmir, 25s. Konar, A Keçi Sütünün Toplum Beslenmesi ve Sağlığındaki Yeri ve Önemi. Ç.Ü.Z.F. Tarım Ürünleri Teknolojisi, 48s. Yaygın, H. ve Şık, B Süt Üretimi Politikasında Değişmeler. Hasad Gıda Tarım ve Hayvancılık Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 109, Đstanbul, 17s.