TÜRKĐYE DE AB YE UYUMLU SU HAVZASI YÖNETĐM STRATEJĐSĐ VE SU ÇERÇEVE DĐREKTĐFĐ

Transkript

1 TÜRKĐYE DE AB YE UYUMLU SU HAVZASI YÖNETĐM STRATEJĐSĐ VE SU ÇERÇEVE DĐREKTĐFĐ WATER BASIN MANAGEMENT STRATEGY IN TURKEY ALIGNED WITH THE EUROPEAN UNION AND THE WATER FRAMEWORK DIRECTIVE NERMĐN ÇĐÇEK* YAKUP KARAASLAN** VEYSEL ASLAN *** DR. CEVAT YAMAN**** PROF. DR. LÜTFĐ AKÇA***** * Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Çevre Mühendisi Söğütözü Cad. No:14E 21.Kat Ofis Beştepe ANKARA ( Tel: nermincicek@hotmail.com) ** Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Su Kaynakları Şube Müdür V. Söğütözü Cad. No:14E 21.Kat Ofis Beştepe ANKARA ( Tel: yakup_ka@yahoo.com) ***Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Daire Başkanı Söğütözü Cad. No:14E 21.Kat Ofis Beştepe ANKARA ( Tel: veyaslan@yahoo.com) ****Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Yardımcısı Söğütözü Cad. No:14E 21.Kat Ofis Beştepe ANKARA ( Tel: cyaman@cevreorman.gov.tr) *****Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Söğütözü Cad. No:14E 19.Kat Ofis Beştepe ANKARA ( Tel: lakca@cevreorman.gov.tr) ÖZET Su kaynakları son yıllarda bütün dünyada sürekli olarak artan bir öneme sahip olmaktadır. Türkiye nin de yer aldığı Ortadoğu bölgesinde bu durum kuvvetle hissedilebilmektedir. Söz konusu bölge yarı kurak bir iklime sahiptir ve dolayısıyla su kaynakları potansiyeli düşüktür. Diğer taraftan, bölge ülkelerinin hızla artan nüfusu suya olan ihtiyacı arttırmaktadır. Teknik ve ekonomik şartlar çerçevesinde ülkemizin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı suyu potansiyeli yılda ortalama 110 milyar m 3 olmaktadır. Bu durumda ülkemizde kişi başına yılda yaklaşık 1700 m 3 su düşerken, bu miktar ABD, Kanada ve Batı Avrupa Ülkeleri gibi su zengini ülkelerde 10,000 m 3 ün üzerindedir yılında ise Türkiye nin su kıtlığı yaşayan bir ülke durumuna gelmesi muhtemel görülmektedir. Bu nedenle ülkemizin su zengini bir ülke olduğunu söylemek zordur. Ülkemizde su potansiyelinin kullanımı, ekonomik olarak tüketilebilir su potansiyelinin %36 sı oranına ulaşmıştır. Özellikle doğal kaynaklarımızın korunarak kullanılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması açısından, koruma-kullanma dengesinin ülkemizin sosyo-ekonomik şartlarına göre ayarlanması çok önemlidir ve önemli olduğu kadar da zor bir görevdir. Tüm bu unsurlar da ancak sürdürülebilir su yönetimi kapsamı içinde değerlendirilebilir.günümüzde su kaynaklarının yönetimi giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Bu olgunun temelinde, karşılaşılan sorunların kapsam ve boyut açısından çeşitlenmesi yatmaktadır. Yönetim kapsamı ele alınacak olursa, geçmişte nerede, ne kadar su bulunduğu sorusuna cevap aranırken, günümüzde suyun miktarı ve su kalitesinin de ele alınması, bu iki unsura etki eden tüm faktörlerin birlikte entegre değerlendirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda bugüne kadar yapılan çalışmalara AB süreci de önemli bir ivme getirmiş ve kazanımlar sağlamıştır. AB Çevre Müktesebatı uyumu çerçevesinde yürütülen projeler tüm paydaşlarımızın katkısıyla birlikte gerçekleştirilmektedir. Mevzuat uyumu yapılırken, bu uyumun gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan yatırımlar da tespit edilmekte ve uygulama planları ülkemiz şartlarına göre önümüzdeki yıllara yayılacak şekilde oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmada, özellikle AB uyum çalışmaları kapsamında Su Çerçeve Direktifi ile Uyumlu Su kalitesini geliştirmeye yönelik Çevre ve Orman Bakanlığınca yapılan çalışmalar ve örnek projeler değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Su Çerçeve Direktifi,Su Kalitesi, AB Uyum Çalışmaları, Proje

2 ABSTRACT In the recent years, the water resources have gained more significance than ever throughout the world. In the Middle East, where Turkey is also located, the scarcity of water is being experienced severely. This region has a semi-arid climate; therefore, the potential of water resources is low. On the other hand, rapidly increasing population of the countries in the region has also increased the demand for water. According to the technical and economic conditions, consumable surface and groundwater potential of Turkey is on average of 100 billion m 3 per year. Taking this fact into consideration, while the annual per capita water amount in Turkey is approximately 1,700 m 3, this amount is much higher than 10,000 m 3 in the water-rich countries like USA, Canada and Western European Countries. It is probable that Turkey will become a water stressed country in the year Therefore, it is difficult to say that Turkey is a country rich in water resources. The rate of exploitation of water in Turkey has reached up to 36% of the economically consumable water potential. In particular, with regard to conservation and use of our natural resources and ensuring sustainable development, it is of great importance for Turkey to balance the equilibrium between conservation and exploitation according to the socio-economic conditions of our country; altough this is also a very difficult task. All these elements can only be assessed within the notion of sustainable water management.the management of water resources has become even more complex recently. The basis for this fact is that the problems encountered have diversified in terms of scope and size. Within the scope of management, in the past, answers were sought for the question of where and how much water was available; however, at present, both the quantity and the quality of water have to be dealth with, and all the factors influencing these two elements have to be assessed in a wholistic approach. Within this line, the ongoing works have accelerated through the EU Alignment Works and the alignment works contributed to the process to a great extent. The projects conducted in the framework of alignment to the EU Environment Acquis are realized through the participation of all stakeholders. During the alignment of legislation, the investments to be needed for alignment are also estimated and the implementation plans are being drafted so as to extend to the forecoming years in accordance with the conditions of Turkey. In this study, the works and sample projects conducted by the Ministry of Environment and Forestry will be assessed concerning the development of water quality aligned with the Water Framework Directive within the framework of the EU Alignment works in particular. Key Words: Water Framework Directive, Water Qaulity, EU Alignment Works, Project GĐRĐŞ Günümüzde su kaynaklarının yönetimi giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Bu olgunun temelinde, karşılaşılan sorunların kapsam ve boyut açısından çeşitlenmesi yatmaktadır. Yönetim kapsamı ele alınacak olursa, geçmişte nerede, ne kadar su bulunduğu sorusuna cevap aranırken, günümüzde suyun miktarı ve su kalitesinin de ele alınması, bu iki unsura etki eden tüm faktörlerin birlikte değerlendirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Başka bir deyişle, su kaynakları geniş kapsamda çevre olgusu içinde ele alınmaktadır. Çevrenin de su, hava, toprak gibi doğal kaynaklar açısından bir bütün oluşturması; dolayısıyla bir kaynağa yapılan müdahalenin diğerlerini etkilemesi nedeniyle, su kaynakları yönetiminin de çevre bütünü içinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Teknolojinin ilerlemesi, su kaynaklarından azami faydanın sağlanmasına aracı olmakla birlikte, bu ilerlemeye paralel olarak sanayileşmenin ve şehirleşmenin de artması beraberinde çevre kirliliği ni ve özellikle su kirliliği ni gündeme getirmiştir. Su kirliliğinin giderek önemli boyutlara ulaşması, ülkeleri bu konuda ciddi önlemler almaya zorlamış, bu da bu alanda pekçok mevzuatın oluşması sonucunu doğurmuştur. AB su kaynakları yönetimi anlayışı, su kaynakları geliştirilmesi ile ilgili yönetim ilkelerini çok genel hatlarıyla ele alan, öncelikle su kaynakları geliştirilmesinin etkileri ve olumsuz olarak değerlendirilen bu etkilerin giderilmesi için tedbirlerin alınması odaklıdır. Bir başka deyişle özellikle AB çekirdek ülkelerinin (Hollanda, Almanya, Fransa, Belçika gibi) su kaynakları geliştirme projelerini tamamıyla bitirmiş olmaları ve su kaynakları yönetiminin bir diğer safhası olan mevcut kaynakların daha etkin kullanılması: talep yönetimi ve çevresel etkilerin giderilmesi aşamalarına geçmiş olmaları, entegre su kalitesi odaklı 23 Ekim 2000 tarihli ve 2000/60/EC sayılı Su Çerçeve Direktifi nin yasalaşması sonucunu doğurmuştur.

3 1-Entegre Yönetimin Önemi ve Gelişmesinin nedeni Su kaynakları yönetimi açısından günümüzde gelişen yaklaşım, kaynak yönetiminin havza bazında ve diğer doğal kaynaklarla entegre biçimde gerçekleştirilmesidir. Entegre havza yönetiminin temel amacı, havzanın sadece su miktarı değil, tüm yönleri ve kaynakları ile tanınması ve böylelikle daha tutarlı yönetim kararlarının verilmesidir. Su kaynakları yönetiminde ölçek (boyut) açısından da irdeleme yapılacak olursa, burada da bir çeşitlenme izlenmektedir. Geçmişte karşılaşılan sorunlar daha ziyade noktasal nitelikte kalmaktayken, günümüzde bunların alanda değişkenlikleri önem kazanmaya başlamıştır. Başka bir deyişle, su kaynakları ile ilgili büyüklüklerin sadece belli bir noktada zamana göre değişkenliklerinin incelenmesi artık yeterli olmamakta; bunların alanda değişkenliklerinin de dikkate alınması zorunlu olmaktadır. Su kaynaklarının yönetiminde, yukarıda sözü edilen kapsam ve ölçek değişiklikleri, geliştirilmesi gereken çözümlerin de aynı kapsam ve boyutta ele alınmasını gerektirmektedir. Su kaynakları açısından entegre yönetim yaklaşımı da bu gerekçelerle ortaya çıkmış ve üzerinde çok tartışılan bir konu haline gelmiştir. Esas itibariyle, yukarıda sözü edilen nedenlerle, bu yaklaşımın en doğru çözüm olduğu kabul edilmektedir. Ancak, entegre yönetimin nasıl gerçekleştirileceği konusunda halen pek çok belirsizlik ve zorluklar mevcuttur. 2-AB ve Su Çerçeve Direktifi AB'nin su politikalarının değişimi uzunca bir süredir devam etmektedir. Literatürde üç büyük dalga halinde incelenen AB Su Politikalarının gelişimi 2000 yılında benimsenen "Su Çerçeve Direktifi" (2000/60/EC) ile farklı bir boyut kazanmıştır. Avrupa Birliği'nin su politikasının "anayasası" olarak kabul edilen Direktif önemli yenilikler içermesinin yanında şimdiye kadar olan su politikalarının çerçevesini belirlemesi açısından da önem taşımaktadır. Avrupa Su Hukuku'nun gelişimindeki birinci dalga arasında gerçekleşmiş ve bu süreçte "Çevresel Kalite Standartları" ve "Emisyon Limit Değerleri" tespit edilmiştir yıllarını kapsayan ikinci dalgada ise, 1991 tarihli "Kentsel Atıkların Ele Alınması Direktifi" ve "Nitratlar Direktifi", 1996'da benimsenen "Entegre Kirlenmenin Önlenmesinin Kontrolü için Direktif" ve 1998'de benimsenen "Đçme Suyu Direktifi" önemli gelişmelerdir. Üçüncü ve son dalga ise, 1995'ten günümüze kadar geçen süredir ve bu dönemde su politikaları ile ilgili temel bir yeniden ele alışın gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca, yine 1995'ten itibaren, birçok ve dağınık kanun yerine, daha bütünsel ve kapsamlı bir yasa öngörülmüştür. Bu kapsamda Su Çerçeve Direktifi için hazırlıklar başlatılmış ve 1995 ortasından 2000 yılına kadar sürmüştür. 22 Kasım 2000'de Su Çerçeve Direktifi yürürlüğe girmiştir. Error! Objects cannot be created from editing field codes. Direktifin başlıca ilkesi, iyi su kalitesini hedeflemektedir. Direktif, bu temel ilkeden hareketle yeni ve bütüncül bir yaklaşım öngörmektedir (Madde 10). Avrupa'daki bütün suların korunması ve durumlarının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. Direktif, farklı sektörler için farklı politikalar geliştirmekten çok, Avrupa su politikasını tek bir yasal çerçeveye kavuşturmaktadır. Dolayısıyla, ekolojik ve su durumu değerlendirmesine bütüncül bir bakış açısı getirilmiştir. Direktifin değindiği temel kavramlar şu şekilde özetlenebilir: nehir havzası planlaması, 'nehir havzaları bölgesi' yaklaşımı, entegre su yönetimi, tehlikeli maddelerin yarattığı kirliliğin önlenmesi, halkı bilgilendirme, istişare, ekolojik kalite, sürdürülebilir su kaynakları, ekonomik analizler, mali araçlar ve maliyetin karşılanması. Direktifin temel amacı, 4. maddede ifadesini bulan "tüm Avrupa sularının en geç 2015 itibariyle 'iyi duruma' getirilmesidir. Direktife göre, bu amaca yönelik olarak bütün çevresel amaçlar koordine edilmelidir (Madde 4). Direktifte her tür su yapısı için (yüzey suyu, yeraltı suyu, kıyı suları ve korunan alanlar) farklı hedefler tespit edilmiştir. Yüzey suları, hem kimyasal, hem de ekolojik olarak 'iyi durumda' olmalıdır. Yeraltı suları ile ilgili olarak su çekiminin su toplanması ile dengeli olması ve yeraltı sularının kimyasal olarak iyi durumda olması gerekmektedir. Korunan alanlarla ilgili olarak da diğer direktiflerle uyumlu adımlar atılmalıdır. SÇD Madde 8 de yüzey suları, yeraltı suları ve koruma alanlarının durumlarının izlenmesi için yapılması gerekenler verilmektedir. Öncelikle hedeflere ulaşmada iyi bir analiz yapmak önem arz etmektedir. Böylelikle alınacak önlemlere ilişkinde iyi bir temel oluşturur. Bu önlemlerin uygulanması hedeflere ulaşılacağının garantisidir. SÇD ye göre iyi su kalitesine ulaşmak için mutlaka öncelikli ve tehlikeli maddelerin izlenmesi önem arz etmektedir. Su Çerçeve Direktifi konulara genel yaklaşım getirmiş olup, kardeş direktifleri ve ekleri ile bütünlük sağlamaktadır. SÇD ekinde dört tip izleme tanımlanmaktadır: Gözetim izlemesi;operasyonel izleme;araştırıcı izleme; ve Đlave Đzleme(Koruma alanlarının izlenmesi.) 3. madde, "bütüncül nehir havzası yönetimi yaklaşımını" öngörmektedir. Buna göre, üye devletler topraklarındaki nehir havzalarını belirlemeli ve bunlarla ilgili birer "nehir havzası bölgesi" oluşturmalıdır. Bu

4 bölgeler, ülke içi veya ülkeler arası idari ve siyasi sınırlardan bağımsız ve coğrafi şartlar gereğince sınırları çizilmiş bölgeler olacaklardır. Dolayısıyla, su sisteminin politik sınırlarda bitmediğinin kabulü ve sınır ötesi işbirliği ilkesi benimsenmiştir. Birden fazla üye devleti ilgilendiren nehir havzaları "uluslararası nehir havza bölgesine" bağlanacaktır. Yine bu maddeye göre, Aralık 2003 itibariyle her havza bölgesine bir yetkin otorite atanmalıdır. Üye devletler, havzanın tamamı için koordinasyonu sağlayacaktır. Direktif, üç aşamalı bir süreci öngörmektedir. Birinci aşamada, her nehir havza bölgesinin karakteristik özellikleri analiz edilecektir (Madde 5) Đkinci aşamada, her nehir havza bölgesi için tedbirleri içeren programlar belirlenecektir. Son aşamada da nehir Havzası Yönetim Planları oluşturulacaktır. Planlarda nehir havzası için belirlenen tedbirlerin nasıl hayata geçirileceği ve hedeflere nasıl ulaşılacağı yer almalıdır. Su Çerçeve Direktifi'nin savunduğu temel ilkelerden biri de "kirleten öder prensibi"dir. (Madde 9) Bu çerçevede alınması mümkün olan tedbirler açısından maliyetteki verimlilik göz önüne alınacaktır. Su kaynaklarının etkin kullanımı için de teşvikler de öngörülmelidir. 14. Maddenin konusu Direktifin önemli ilkelerinden "halkın katılımı" ilkesidir. Su Çerçeve Direktifi'nin hazırlanması sürecinde Direktifin genel kabul görmesi ve uygulanması için çıkarları etkilenen tüm tarafların sürece katılımlarının gerekli olduğu ortaya çıkmıştır. Direktifin uygulanabilirliğini sağlamak ve farklı çıkar gruplarının çıkarlarını dengelemek amacıyla, bu maddeye önemle yer verilmiştir. Bu maddeye göre, yayınlanacak Havza Yönetim Planları'nın çalışma programı ve zaman çizelgesi açıklanacaktır. Taslak Havza Planı'nın tartışılması için en az 6 ay süre verilecektir. Đsteyenlere çalışma dokümanları sağlanacaktır. Bu çerçevede bilgi paylaşımı ve bilinçlendirme ve ortak bir anlayış geliştirme adına AB Komisyonu tarafından çalışma grupları oluşturulmuştur. Bu hedeflere ulaşılması için eklerle açıklamalar getirilmiştir; Ek I: Yetkili Otoritelerin Raporlanması Ek II: Yüzeysel Su Tiplerinin Karakterizasyonu, Ayrıntılı Tanımlanması ve Çevresel Analizler (Baskılar ve Etkiler) Ek III: Ekonomik Analizlerin Yapılması Ek IV: Korunan Alanların Listelenmesi Ek V: Objektifler(Kurala uygun tanımlama), Kalite Elementleri, Đzleme, Sınıflandırma ve Raporlama Ek VI: Önlemlerin Listelenmesi Ek VII: Nehir Havza Yönetim Planının Elementleri Ek VIII: Kirleticilerin Listelenmesi Ek IX: 76/464/EEC nin kardeş direktifleri Emisyon Limit Değerleri ve Çevresel Kalite Standartları Ek X: Öncelikli Maddelerin Listesi (Madde 16 ile bağlantılı- 2455/2001/EC ile karar verilerek oluşturulan) Ek XI: Ekolojik Bölge Haritası 2.1 Nehir Havza Yönetim Planının Bileşenleri* SÇD nin en önemli özelliklerinden birisi nehir havza yönetimi olarak adlandırılan tek bir su kaynakları yönetim sistemi getirmesidir. Buna göre kaynaklar idari veya politik sınırlara göre değil, doğal coğrafik ve hidrolojik esaslara göre belirlenecek nehir havza bölgeleri ne ayrılarak yönetilecektir. Bazıları ulusal sınırları da aşabilecek her bir nehir havza bölgesi için bir nehir havzası yönetim planı hazırlanması ve 6 yılda bir güncelleştirilmesi gerekmektedir. Bu aynı zamanda koordinasyon gereksinimlerini de ortaya koyacaktır. Nehir havzası yönetim planı, herhangi bir nehir havzası için amaçlanan hedeflere (ekolojik, kantitatif, kimyasal ve özel koruma alanları ile ilgili) öngörülen zaman dilimleri içerisinde nasıl ulaşılacağını gösteren bir dokümandır. Plan, akarsu havzalarının karakteristikleri, toplumsal aktivitelerin söz konusu havzadaki sular üzerindeki etkisi ile ilgili durum tespiti, mevcut yasal düzenlemelerin konan hedeflere ulaşmadaki etkinliği, yetersizlikler veya boşlukların doldurulmasına yönelik önlemleri de içerecektir. Ayrıca, akarsu havzasında suyun bütüncül bir ekonomik analizinin de yapılması gerekir. Direktifte her bir gereksinim, aşama ve atılacak adım için ortaya konan kesin tarihler Tablo ile özetlenmiştir 1. Nehir Havza Bölgesinin Karekterizasyonu 2. Đnsan Aktivitelerinin baskı ve etkilerinin özeti 3. Korunan Alanların tanımlanması ve haritalanması 4. Đzleme Ağının haritalanması 5. Çevresel objektiflerin listesi 6. Ekonomik analizin özeti 7. Önlemler programının özeti 8. Özette dahil olmak üzere daha ayrıntılı programların tescil edilmesi (kaydedilmesi) 9. Halkın bilgilendirilmesi ve danışmanlık önlemlerinin özeti 10. Yetkili otoritelerin listesi

5 11. Halktan yorumlar ve bilgi altyapısı oluşturmak için kontak noktası ve prosedürler Yıl Eylem Referans 2000 Direktifin yürürlüğe girmesi Madde Ulusal mevzuat uyumunun sağlanması Nehir Havza Bölgeleri ve otoritelerin belirlenmesi Madde 23 Madde Nehir havzalarının karakteristiklerinin belirlenmesi: baskılar, etkiler ve ekonomik analiz. Madde Đzleme ağının kurulması Kamuoyu konsültasyonunun başlaması Madde 8 ve Nehir Havzası Yönetim Planı nın taslağının sunulması Madde Önlemler programı dahil havza yönetim planının sonuçlandırılması Madde 13 ve Fiyatlandırma politikasının oluşturulması Madde Uygulama programlarının hazırlanması Madde Çevresel hedeflerin gerçekleştirilmesi Madde Đlk yönetim dönemi sonu Madde 4 ve Đkinci yönetim dönemi sonu, hedeflerin gerçekleştirilmesi için son tarih Madde 4 ve 13 Tablo:SÇD nde Üye ülkeler için Tanımlanan Temel Đlkeler 3-Türkiye de Su Çerçeve Direktifi ve Gelişimler 3.1 Kurumsal ve Yasal Yapı Ülkemizde su temini ve atıksu hizmetleri konusunda çok sayıda kurum ve kuruluş yetki ve sorumluluk sahibidir. Aynı bölgede yerleşim yerinin büyüklüğüne bağlı olarak 4 ~ 5 ayrı kuruluş su ve atıksu hizmetleri vermeye çalışmaktadır. Bu ise hizmetlerin etkin ve verimli yürütülmesini engellemektedir. Su sektöründeki bu parçalanmış yapılanma ve parçalanmış hizmet götürme sorumluluğu ölçek sorunu ve hizmetlerin maliyetinin yükselmesi problemini de doğurmaktadır. Su ile ilgili diğer otoritelerin yanında 1991 yılında (2003 yılında Orman Bakanlığı ile birleşerek Çevre ve Orman Bakanlığı adını almıştır.) Çevre Bakanlığı nın kurulması Çevre konusuna bu bağlamda da su konusundaki bakış açısına AB uyum çalışmalarıyla paralel yeni bir boyut kazandırmıştır. Çevre ve Orman Bakanlığınca ülkemizdeki dağınık su yönetimi yapısının bir otorite altında toplanarak entegre uyumun kalite ve miktar açısından birleştirilmesi gerçeğiyle de 31 Ağustos 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlandığı üzere DSĐ Genel Müdürlüğü Çevre ve Orman Bakanlığına bağlanmıştır. Böylelikle Çevre ve Orman Bakanlığı yetkili otorite olarak etkin bir şekilde AB adaylık sürecinde rolünü almıştır. Türkiye'de yasal mevzuatta ve kurumsal yapılanmada yıllar içinde ortaya çıkan ve etkin bir su yönetiminin gerçekleştirilmesini aksatan gelişmeler; su yönetiminin bu çok önemli iki bileşenin katılımcı ve kapsamlı bir yasa içinde ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Ülkemiz de AB çalışmaları kapsamında kirliliğin önlenmesine yönelik Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Su Çerçeve Direktifinin kardeş direktifleri önemli oranda mevzuatımıza aktarılmıştır. Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği ( R.G.No:25337)

6 Đçmesuyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik ( R.G.No:25999) Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği ( R.G.No:26005) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği ( R.G.No:26047) Đnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik( R.G.No:25730) Yüzme Suyu Kalitesi Hakkında Yönetmelik, Ayrıca kurumlarla ortak bir anlayış geliştirme adına Ülkemizde de eşgüdümün sağlanabilmesi için tarama süreçlerinde de dile getirildiği üzere Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından AB komisyonu ile paralel Su Çerçeve Direktifi çalışma grupları oluşturulmaktadır. 3.2 Projeler: Avrupa Birliği üyeliğine adaylık süreci başlayan ülkemizde, Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine Đlişkin Ulusal Program ın Çevre başlıklı 22. bölümünde belirtilen yükümlülükler çerçevesinde ülkemiz çevre mevzuatının Avrupa Birliği çevre mevzuatına uyumlaştırılması kapsamında ilgili tüm kurum ve kuruluşların katılımıyla çalışmalar Çevre ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda sürdürülmektedir. SÇD kapsamda ilk proje Çevre ve Orman Bakanlığı önerisiyle, Hollanda hükümeti MATRA programının finansal desteği ile 2002 yılında başlatılan SÇD nin Türkiye de Uygulanması Projesi nin teknik çalışmaları tamamlanmış olmakla birlikte proje raporları henüz onaylanmamıştır. Bu proje kapsamında ilgili tüm kurum ve kuruluşların katılımıyla oluşturulan Ulusal Platform marifetiyle SÇD incelenmiş, kurum temsilcileri bu direktifin uygulanmasına yönelik olarak gerek Hollanda da ve gerekse Türkiye de eğitim programlarına katılmışlardır. Türkiye için kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşan 15 kişi eğiticilerin eğiticisi olarak eğitim almıştır. Ayrıca pilot havza olarak seçilen Büyük Menderes Nehir Havzası için oluşturulan Nehir Havzası Çalışma Grubu tarafından SÇD Ek-IV te belirtilen kapsam dikkate alınarak taslak bir Büyük Menderes Havzası Entegre Yönetim Planı hazırlanmaya çalışılmıştır. Bu proje su yönetiminin çeşitli bölümleri ile ilgili kurumların bir araya gelerek koordineli bir şekilde çalışmalarını sağlamış olmakla birlikte su konusundaki ülkemiz mevzuatının yeniden gözden geçirilmesinin gerekliliğini de göstermiştir. SÇD ne uyum kapsamında yapılması gereken başlıca işlerden biri su yönetimi ile ilgili mevcut mevzuatın gözden geçirilmesi, çakışan noktaların giderilmesi, bu amaçla gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasıdır. Bu projenin çıktılarından ve önerilerinden faydalanarak yine Çevre ve Orman Bakanlığının önerisi ile Türkiye de Su Sektörü Đçin kapasite Geliştirilmesi Projesi 2006 Yılı Mali Đşbirliği Programından kabul görmüştür. Proje 27 ay süreli olup, Hollanda-Đngiltere-Slovakya konsorsiyumu tarafından yürütülmektedir. Projenin amacı AB Su Mevzuatına uygun olarak, özellikle Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC), Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi (91/271/EEC),ve Tehlikeli Maddeler Direktifi (76/464/EEC) ile alt direktiflerin Türkiye nin AB ye katılım tarihinde AB Su Müktesebatının tam olarak uygulanabilmesi için Türkiye ye su yönetiminde yardımcı olmaktır. Projenin Alt Başlıkları: Alt Başlık 1: Projenin amacı bölümünde belirtilen hususlar çerçevesinde, Su Çerçeve Direktifi, Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi ve Tehlikeli Maddeler Direktifi nin yasal ve kurumsal analizinin yapılması. Alt Başlık 2: Projenin amacı bölümünde belirtilen hususlar çerçevesinde, Su Çerçeve Direktifi ve Tehlikeli Maddeler Direktifi için uygulama planlarının geliştirilmesi. Alt Başlık 3: Büyük Menderes Nehir Havzasında Su Çerçeve Direktifi, Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi ve Tehlikeli Maddeler Direktifi prensiplerinin pilot uygulaması. Alt Başlık 4:Projenin uygulanması için iletişim stratejisi Projede görüldüğü üzere 3 önemli direktif çalışılacak olup, entegre iyi su kalitesine ulaşılmasına ilişkin temel taşlar bu direktiflere göre yapılandırılacaktır. Pilot havza Büyük Menderes Nehri Havzası olup hazırlanacak uygulama planları kirlilik önlemleri ve iyi su kalitesine ulaşma hedeflerinin önlemler programı ve yatırımları maliyetleri ile birlikte oluşturulacak olup, söz konusu uygulama planları Türkiye genelini kapsayacaktır. SONUÇ Avrupa Parlamentosu ve Konseyi su kaynakları yönetimi ile ilgili çeşitli politikalar geliştirmiş ve direktif vermiştir. Topluluğun amacı, sınırlandırılamaz bir yapıya sahip olan su kaynaklarının, en azından üye ve üye

7 olmak isteyen ülkeler çerçevesinde, yüzey ve yeraltı sularının korunması, iyileştirilmesi ve genişletilmesi için bir çerçeve oluşturmaktır. Bu amaca ulaşılmak içinde, havza bazında bir yapılanma ile yönetilmesini, planlanmasını istemektedir ve nehir havzası yönetimini gündeme getirmektedir. Nüfus artışına bağlı olarak gelişen hızlı ve plansız kentleşme, sanayileşme, yoğun tarım faaliyetleri, yanlış arazi kullanımları ve küresel ısınma günümüzdeki su sorunlarının temel sebebidir. Ancak asıl sorun, alternatifi olmayan doğal bir kaynak olan suyun daha planlı ve ekonomik kullanılması, su kaynaklarını tehdit eden sorunların belirlenmesi ve önlenmesi, su ve suya bağlı ekosistemlerin korunması, sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin sağlanması, vb. hedeflerle geliştirilen su kaynakları yönetimi ile ilgilidir. Çevre ve Orman Bakanlığı gelişimini ve vizyonunu bu şekilde yönlendirmiştir ve AB adaylık sürecinde ülke menfaatleriyle uyumlu bir şekilde çalışmaktadır. Uygulamanın başarıya ulaşması için ise kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi ve Ülkemizde yasal örtüşmeleri, kurumsal çatışmaları ortadan kaldıracak, entegre su yönetimini gerçekleştirecek, suyun ekolojik yapısını iyileştirerek devamlılığını sağlayacak, suların izlenmesi ve veri tabanının oluşturulmasına esas teşkil edecek, kirleten öder prensibinin uygulanması ve suyun ücretlendirilmesine temel teşkil edecek ve tüm su direktiflerinin entegre edildiği yeni bir Çerçeve Su Kanunu nun hazırlanması önem arz etmektedir. Çerçeve kanun kapsamında belirlenen genel ilke ve iyi su kalitesi hedeflerine kolayca ulaşmaları, uygulama veriminin artırılması ve uygulamada doğabilecek karışıklıkların en aza indirilmesi açısından tüm tarafların hazırlama sürecinde yer alması önemli bir adım olacaktır. Söz konusu kanunun hazırlanması ve direktifin uygulanması için kurumlar arası eşgüdümü destekleyecek mekanizmanın Ülkemizde de oluşturulması son derece önemlidir. Bu çerçeve de Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce SÇD kapsamında oluşturulan çalışma gruplarının geliştirilmesi katılımcı sürecin sağlanması açısından destek verecektir. KAYNAKLAR: [1] 2000/60/EC, Su Politikası Alanında Topluluk Faaliyeti için bir çalışma Çerçevesi Oluşturan 23 Ekim 2000 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2000/60/EC Sayılı Direktifi. [2] EU web sitesi: (CIRCA-cicekner) [3] Kibaroğlu A., Sümer Vakur,Kaplan Ö, Sağsen Đ,Türkiye nin su kaynakları politikasına kapsamlı bir bakış: Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve Đspanya Örneği,TMMOB Su Politikaları Kongresi [4] Karadağ A.A, Avrupa Birliği su politikaları çerçevesinde Türkiye deki su kaynakları yönetiminin Değerlendirilmesi, TMMOB Su Politikaları Kongresi [5] Çevre ve Orman Bakanlığı,MATRA Projesi Türkiye de Su Çerçeve Direktifinin Uygulanması Projesi [6] Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye de Su Sektörü için Kapasite Geliştirme Projesi