Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi

Transkript

1 Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9 DERS KİTABI Yazar Yılmaz GÜNEYLİOĞLU Talim ve Terbiye Kurulunun tarih ve 173 sayılı kararıyla öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilmiştir.

2 Editör Hatice ARICI Dil Uzmanı Himmet AÇIKGÖZ Görsel Tasarımcı Ümit YÜKSEL Program Geliştirme Uzmanı İsmet KEBAPÇI Ölçme Değerlendirme Uzmanı Tolga İNCE Rehberlik Yağmur KAYNAK ÇIKARAY ISBN Baskı Semih Ofset Matbaacılık Ltd.Şti. Ankara

3 Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. İSTİKLÂL MARŞI Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl! 3 Mehmet Âkif Ersoy

4 GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk 4

5 MUSTAFA KEMAL ATATURK.. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ( ) 5

6 9 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi İÇİNDEKİLER 1. : İnsan ve Din 9 mize Hazırlanalım 1. İnsan ve Din 1. Tevhit, monoteizm, politeizm ve ateizm kavramlarının anlamlarını araştırıp öğreniniz. 2. Kur an-ı Kerim mealinden insanın üstün özellikleriyle ilgili bir ayetin anlamını bulup defterinize yazınız. 3. Dinin insan hayatındaki yeri ve önemi hakkında bir araştırma yapınız. 1. İnsanın Evrendeki Konumu İnsanın Doğası ve Din Dinin İnsan Hayatındaki Yeri ve Önemi İnanmanın Çeşitli Biçimleri Tek Tanrıcılık (Monoteizm)...16 Sensin Yalnız Allah ım (c.c) (Okuma Metni) Çok Tanrıcılık (Politeizm) Tanrıtanımazlık (Ateizm)...20 mizi Değerlendirelim : İbadet ve Temizlik 23 mize Hazırlanalım 2. İbadet ve Temizlik 1. İbadet, gusül ve teyemmüm kavramlarının anlamlarını araştırınız. 2. Çevre kirliliğinin yol açtığı zararlarla ilgili haber, resim ve yazılar bulup sınıfa getiriniz. Bunlarla bir sınıf panosu oluşturunuz. 3. Temizlikle ilgili Peygamberimiz (s.a.v.)in bir hadisini bulup defterinize yazınız. 1. İbadetin Anlamı ve Kapsamı Niçin İbadet Edilir? İbadet Temizlik İlişkisi Beden Temizliği Gusül Abdest Teyemmüm Mekân ve Çevre Temizliği...35 mizi Değerlendirelim : Hz. Muhammed (s.a.v.) in Hayatı Hz. Muhammed (s.a.v.) in Hayatı mize Hazırlanalım 1. Hz. Muhammed (s.a.v) in doğduğu ortamın dinî ve sosyal yapısı hakkında araştırma yapınız. 2. Kur an-ı Kerim den Alâk suresinin ilk beş ayetinin mealini bulup okuyunuz. 3. Putperest, müşrik, vahiy, muhacir ve ensar kavramlarının anlamlarını araştırınız. 4. Peygamberimiz (s.a.v.)in Veda Hutbesi ni okuyunuz. Hutbeden temel insan hakları ile ilgili ilkeleri çıkarıp defterinize not ediniz. 1. Hz. Muhammed (s.a.v.) in Doğduğu Ortam Hz. Muhammed (s.a.v.) in Doğumu, Çocukluğu ve Gençliği Hz. Muhammed (s.a.v.) e ilk Vahyin Gelişi Hz. Muhammed (s.a.v.) in Hicreti Hz. Muhammed (s.a.v.) in Toplumsal Barışa Yönelik Etkinlikleri Hz. Muhammed (s.a.v.) in İslam ı Yayma Çabaları Veda Hutbesi nde Evrensel Mesajlar Hz. Muhammed (s.a.v.) in Vefatı...53 Eş olarak Hz. Hatice (Okuma Metni)...54 mizi Değerlendirelim

7 İçindekiler 4. : Kur an ve Ana Konuları Kur an ve Ana Konuları mize Hazırlanalım 1. Tecvit, mukabele, hatim, Mushaf, meal ve tefsir kavramlarının anlamlarını araştırıp öğreniniz. 2. Kur an-ı Kerim in Peygamberimiz (s.a.v.)e hangi yıllar arasında ve nasıl indirildiğini araştırınız. 3. Bir Kur an-ı Kerim mealinden İslam ın inanç esasları ile ilgili iki ayet meali bulup bunları defterinize yazınız. 1. Kur an-ı Kerim İslam Dininin Temel Kaynağıdır Kur an-ı Kerim in Tarihi Kur an la İlgili Bazı Kavramlar Kur an ın İç Düzeni ile İlgili Kavramlar Kur an ın Okunması ile İlgili Kavramlar Kur an ın Anlaşılması ve Yorumlanması ile İlgili Kavramlar Kur an-ı Kerim in Belli Başlı Konuları İnanç İbadet Ahlak Kültürümüzde Kur an ın Yeri ve Önemi...68 mizi Değerlendirelim...71 mize Hazırlanalım 5. Değerler 1. Değer, örf, âdet ve seciye kavramlarının anlamlarını araştırıp defterinize yazınız. 2. Toplumumuzu birleştiren temel değerlerin neler olduğunu araştırınız. 3. Sizce kişilik gelişiminde, millî ve manevi değerlerin nasıl bir etkisi vardır? Düşüncelerinizi defterinize yazınız. 5. : Değerler Değer Nedir ve Nasıl Oluşur? Değerlerin Oluşumunda Dinin Etkisi Örf ve Âdetlerin Dinle İlişkisi Ahlaki Değerlerin Dinle İlişkisi Kişilik Gelişiminde Değerlerin Etkisi Toplumu Birleştiren Temel Değerler Vatan ve Ülkü Birliği Bayrak ve İstiklal Marşı Hürriyet ve Bağımsızlık İnsan Haklarına Saygı Millî Seciye Kavramı ve Atatürk...85 mizi Değerlendirelim

8 9 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 6. : Laiklik ve Din 87 mize Hazırlanalım 6. Laiklik ve Din 1. Laiklik Avrupa da ne zaman ve nasıl ortaya çıkmıştır? Araştırınız. 2. Kur an-ı Kerim mealinden İslam ın din ve inanç özgürlüğü ile ilgili bir ayet meali bulup defterinize yazınız. 3. Laik devletin temel özelliklerinin neler olduğunu araştırınız. 1. Din Bireyi Esas alır Laikliği Doğuran Nedenler Laik Devlet Laiklik Din ve Vicdan Özgürlüğünün Güvencesidir Atatürk ün Laiklik Anlayışı...92 mizi Değerlendirelim : Türkler ve Müslümanlık Türkler ve Müslümanlık mize Hazırlanalım 1. Türklerin, Müslüman olmadan önceki inançları ve ahlak anlayışları hakkında bir araştırma yapınız. 2. İnternet ya da ansiklopedilerden Ahmet Yesevî nin hayatı ve düşünceleri ile ilgili bilgi edininiz. 3. Mevlânâ nın hoşgörüye verdiği önemi belirten bir sözünü bulup defterinize yazınız. 4. Türklerin İslam mimarisine ve sanatına katkılarını araştırınız. 1. Türklerin Müslüman Oluşu Türklerde İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler Ebû Hanife Maturidî Şafiî Eş arî Ahmet Yesevî Ahî Evran Hacı Bektaş Veli Mevlânâ Okuma Metni Yunus Emre İlahi (Okuma Metni) Hacı Bayram Veli Türklerin İslam Medeniyetine Katkıları Mimar Sinan (Okuma Metni) mizi Değerlendirelim SÖZLÜK KAYNAKÇA

9 1. İnsan ve Din mize Hazırlanalım 1. Tevhit, monoteizm, politeizm ve ateizm kavramlarının anlamlarını araştırıp öğreniniz. 2. Kur an-ı Kerim mealinden insanın üstün özellikleriyle ilgili bir ayetin anlamını bulup defterinize yazınız. 3. Dinin insan hayatındaki yeri ve önemi hakkında bir araştırma yapınız.

10 1. 1. İnsanın Evrendeki Konumu İnsanı diğer varlıklardan farklı kılan özellikler nelerdir? Kâinatta canlı ve cansız yüzlerce varlık bulunmaktadır. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, dağlar, Ay, Güneş, yıldızlar ve gezegenler bunlardan bazılarıdır. Evrendeki varlıklar içinde insanın üstün ve ayrıcalıklı bir konumu vardır. Çünkü Yüce Rabb imiz insana akıl, düşünme yeteneği ve özgür irade vermiştir. İnsan aklıyla doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ayırt eder. Olaylar arasında sebep sonuç ilişkisi kurar. Evrenin, insanın ve diğer varlıkların nasıl yaratıldığını; öldükten sonra ne olacağını sorgular. İnsan akıllı bir varlık olduğu için çeşitli araştırma ve incelemelerde bulunur. Birçok kitap okur. Böylece yeni bilgiler edinir ve kendisini geliştirir. Medeniyetler kurar ve hayatını anlamlı hâle getirir. İnsan araştırma ve incelemelerde bulunur, evrenin sırlarını çözmeye çalışır. Etkinlik Biz insanı en güzel biçimde yarattık Tîn suresi, 4. ayet. Biz hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Onları (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık; kendilerine güzel güzel rızıklar verdik; yine onları, yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık. İsrâ suresi, 70. ayet. Yukarıdaki ayetlerde insanın hangi özelliklerine vurgu yapılmaktadır? Arkadaşlarınızla belirleyiniz. 10

11 İnsan ve Din Yüce Allah, insandan geçimini çalışarak sağlamasını ister. İnsanın akıllı ve özgür irade sahibi olması, beraberinde bazı sorumlulukları da getirmektedir. Bunların başında kişinin, yaratıcısına karşı sorumluluğu gelir. Her insan, kendisine sonsuz nimetler veren ve onu diğer varlıklardan üstün kılan yaratıcısına karşı kulluk görevini yerine getirmekle sorumludur. Bu konuyla ilgili olarak Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulur: Ben insanları ve cinleri ancak bana kulluk etsinler diye yarattım. 1, Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb inize kulluk ediniz 2 İnsanın; ailesine, topluma ve çevreye karşı da görev ve sorumlulukları vardır. Kişi, anne ve babasına saygılı olmalı, onların öğütlerine uymalıdır. Aile bireyleriyle yardımlaşma ve dayanışma içinde olmalıdır. Toplumdaki diğer insanlara karşı sevgi, saygı ve hoşgörüyle yaklaşmalıdır. Toplumsal hayatı düzenleyen, insanların bir arada barış ve huzur içinde yaşamasını sağlayan hukuk, ahlak ve görgü kurallarına uymalıdır. Yüce Allah (c.c.) ın tertemiz yarattığı çevreyi korumaya önem vermelidir. Havayı, suyu kirletmemeli, ağaçlara, ormanlara zarar vermemeli ve doğal dengeyi bozacak davranışlardan kaçınmalıdır. Yüce Allah (c.c.) ın vermiş olduğu nimetlerin değerini iyi bilmeli, savurganlık yapmamalıdır. Yüce Rabb imiz bir ayette Yiyin, için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah (c.c.) israf edenleri sevmez. 3 buyurmaktadır. Allah (c.c.), yeryüzündeki nimetleri insanın kullanımına ve faydasına sunmuştur. İnsanoğlu bunun bilincinde olmalı ve Allah (c.c.) a daima şükretmelidir. Bu konuyla ilgili olarak Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulur: O, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı 4, Allah (c.c.) ın size verdiği rızıktan helal ve temiz olarak yiyin, eğer (gerçekten) Allah (c.c.) a ibadet ediyorsanız onun nimetine şükredin. 5 Bütün bunlar evrende insanın diğer varlıklardan farklı bir konuma sahip olduğunu ortaya koymaktadır. 1 Zâriyât suresi, 56. ayet. 2 Bakara suresi, 21. ayet. *c.c.: Celle Celâlühû. ifadesinin kısaltılmış şeklidir. Şanı yücedir, şanı yüce oldu. anlamında Allah ın sıfatlarındandır. 3 A râf suresi, 31. ayet. 4 Bakara suresi, 29. ayet. 5 Nahl suresi, 114. ayet. 11

12 1. 2. İnsanın Doğası ve Din Din duygusu, bir dine inanma ihtiyacı insanda doğuştan mı vardır, yoksa sonradan mı kazanılmıştır? İnsan maddi ve manevi yönü olan bir varlıktır. Her insanın yeme, içme, giyinme ve barınma gibi maddi ihtiyaçlarının yanında, yüce ve üstün bir varlığa inanma gibi manevi ihtiyaçları da vardır. Dolayısıyla bir dine inanma ihtiyacı insanın doğasında var olan bir özelliktir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.)* bu durumu bir hadisinde Her çocuk fıtrat üzere doğar 6 buyurarak ifade etmiştir. Fıtrat her insanın; doğuştan Yüce Allah (c.c.) ın varlığını ve birliğini kavrayabilecek ve ona inanabilecek özelliğe sahip olması demektir. Yüce Allah, her insanı fıtrat üzere yaratmıştır. İnsan, aklı ve sahip olduğu üstün özellikleri sayesinde pek çok zorluğun üstesinden gelebilir. Hayatta karşılaştığı güçlükleri aşabilir. Bilgisayar, telefon, televizyon, uçak, otomobil gibi birçok teknolojik araç gereç üreterek hayatını kolaylaştırabilir. Tabiat olaylarının nedenlerini araştırıp bunlara karşı önlemler alabilir. Buna rağmen insan, zaman zaman güç yetiremediği, çaresiz kaldığı çeşitli olaylarla da karşılaşabilir. Örneğin, tarih boyunca insanlar ölüm, çeşitli hastalıklar ve doğal afetler karşısında güçsüz, çaresiz kalmışlardır. Bu nedenle de insanlar yüce, üstün ve güçlü bir varlık olan Allah (c.c.) a yalvarıp dua etmişlerdir. Kutsal kitabımız Kur an da insanın bu özelliğine dikkat çekilir ve bir ayette şöyle buyrulur: İnsanın başına bir sıkıntı geldiğinde Rabb ine yönelerek ona yalvarır 7 Bir başka ayette de İnsana bir zarar geldiği zaman bize dua eder 8 buyrulur. Din, tarih boyunca bütün toplumlarda var olan bir olgudur. Gerek dinler tarihi ile ilgili araştırmalar gerekse arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan dinî motifler, mabetler bunu açıkça ortaya koymaktadır. *s.a.v.: Sallallahü aleyhi vesellem. ifadesinin kısaltılmış şeklidir. Allah ın selam ve esenliği onun üzerine olsun. anlamına gelir. 6 Buhari, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1987, C 4, s Zümer suresi, 8. ayet. 8 Yunus suresi, 12. ayet. 12

13 İnsan ve Din Tarihin çeşitli dönemlerinde insanlar, Güneş i, yıldızları, Ay ı, ateşi ve çeşitli varlıkları kutsal kabul edip tapınmışlardır. Yüce Allah (c.c.) bu gibi yanlış inançları ortadan kaldırıp tevhit inancını yerleştirmek için birçok peygamber göndermiştir. Bu peygamberlerden bazılarına da ilahî kitaplar indirmiştir. Böylece insanlara, inanılıp ibadet edilmeye layık tek varlığın kendisi olduğunu bildirmiştir. Nitekim Kur an-ı Kerim de, Rabb in sadece kendisine kulluk etmenizi emretti 9 buyrulur. Kâbe (Mekke) Kubbetüs Sahra (Kudüs) Altın Mabet (Amritsar-Hindistan) Çin tapınağı (Pekin) Din, tarih boyunca var olan bir olgudur. Etkinlik Sizi karada ve denizde yürüten o Allah (c.c.) tır. Gemi, içindekileri güzel bir rüzgârla götürürken yolcular neşelenirler; bir fırtına çıkıp da onları her taraftan dalgaların sardığı ve çepeçevre kuşatıldıkları anda ise Allah (c.c.) ın dinine sarılarak Bizi bu tehlikeden kurtarırsan andolsun ki şükredenlerden oluruz! diye ona yalvarırlar. Yunus suresi, 22. ayet. Yukarıdaki ayetin vermek istediği mesaj nedir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 9 İsrâ suresi, 23. ayet. 13

14 1. 3. Dinin İnsan Hayatındaki Yeri ve Önemi Biliniz ki kalpler ancak Allah (c.c.) ı anmakla huzur bulur. Ra d suresi, 28. ayet. Yukarıdaki ayet, dinin insan hayatındaki yeri ve önemi açısından sizlere nasıl bir fikir vermektedir? İslam dini, insanı iyiye, güzele ve doğruya yönlendirir. İnsanın kötülüklerden, yanlış inanç ve uygulamalardan uzak olmasını sağlar. İnsanı Allah (c.c.) a inanıp ona ibadet etmeye yönlendirir. Bu konuyla ilgili olarak Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulur: İlahınız bir tek Allah (c.c.) tır. Ondan başka ilah yoktur. O rahmandır, rahîmdir. 10, Allah (c.c.) a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın 11 İslamiyet, toplumda insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemeye yönelik çeşitli ilkeler ortaya koyar. Toplumda bireylerin birbirlerine sevgi, saygı ve hoşgörüyle yaklaşmalarını ister. Yoksullara ve muhtaçlara yardım etmeyi öğütler. Büyüklere saygılı olmayı, komşu haklarını gözetmeyi, akrabaları ziyaret etmeyi emreder. Bununla ilgili olarak Yüce Rabb imiz bir ayette şöyle buyurur: Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın Din, insanın hayatını anlamlandırmasına komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya iyi davranın katkı sağlar. 12 İslam, kişiye ve topluma zarar veren yalan söylemek, hırsızlık yapmak, dedikodu etmek, iftira atmak, yalancı şahitlik yapmak gibi her türlü kötü davranışı yasaklar. Yüce Allah (c.c.) bir ayette bununla ilgili olarak şöyle buyurur: Ey iman edenler! Allah (c.c.) için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz kin, sizi adil davranmamaya itmesin 13 Dinin, toplumsal hayatın her alanında önemli bir yeri vardır. İslamiyet, örfümüzü, âdetimizi, ahlak anlayışımızı ve mimarimizi derinden etkilemiştir. Örneğin, yemeklerden sonra dua edilmesi, yeni doğan çocukların sağ kulağına ezan, sol kulağına kamet okunması; kandil gecelerinde camilerde Kur an ve mevlit okunması İslam ın etkisiyle toplumumuzda oluşan örf ve âdetlerimizdendir. Cami, medrese, türbe, külliye gibi birçok mimari eser de dinimizin etkisiyle yapılmıştır. İslam dini, insanlara barış, huzur, dostluk ve kardeşlik içinde yaşamalarını öğütler. Kin, nefret, düşmanlık gibi kötü duygu ve düşünceleri yasaklar. Bununla ilgili olarak Yüce Allah (c.c.) bir ayette, Ey iman edenler! Hep birden barışa girin 14 buyurur. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) de bir hadisinde, Birbirinize kin tutmayınız, birbirinizi kıskanmayınız, birbirinize sırt çevirip alakanızı kesmeyiniz. Ey Allah (c.c.) ın kulları, kardeş olunuz. 15 buyurmuştur. 10 Bakara suresi, 163. ayet. 11 Nisâ suresi, 36. ayet. 12 Nisâ suresi, 36. ayet. 13 Mâide suresi, 8. ayet. 14 Bakara suresi, 208. ayet. 15 Buhari, Câmius Sahih, Mısır,1981, Edep

15 İnsan ve Din Etkinlik güzel davranışlarda bulunmayı öğretir. aklını kullanmayı öğretir. faydalı olmayı öğretir. insana insana özgür olmayı öğretir. sorumluluk almayı öğretir. insana DİN insana insana insana insana insana irade sahibi olmayı öğretir. hayatı anlamlandırmayı öğretir. verilen sözde durmayı öğretir. Yukarıdaki kavram haritasını, dinin insan hayatındaki yeri ve önemi açısından yorumlayınız. Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Muhakkak ki Allah (c.c.), adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye sizlere öğüt veriyor. Nahl suresi, 90. ayet. İnanıp dua ve ibadet etmek insana huzur verir. 15

16 1. 4. İnanmanın Çeşitli Biçimleri Yeryüzünde çok sayıda inanç biçiminin olmasının sebepleri neler olabilir? İnanma, insanın doğuştan sahip olduğu ve çeşitli şekilde ifade ettiği bir duygudur. Tarih boyunca insanoğlu bazen fıtratına uygun davranmış bazen de çevresinin etkisinde kalarak değişik inanma biçimlerine yönelmiştir. Tek tanrıcılık (monoteizm), çok tanrıcılık (politeizm), tanrıtanımazlık (ateizm) bunların başında gelir Tek Tanrıcılık (Monoteizm) İlahî dinlerdeki tanrı inancı hangi esasa dayanır? Tanrı nın varlığını, birliğini, eşi ve benzerinin olmadığını savunan inanma biçimine tek tanrıcılık ya da monoteizm adı verilir. Tek tanrıcılık İslam da tevhit kavramıyla ifade edilir. Tevhit sözcük olarak birlemek anlamına gelir. Terim olarak ise Yüce Allah (c.c.) ın varlığını ve birliğini ifade eder. Tevhit inancına göre Allah (c.c.) birdir, eşi ve benzeri yoktur. Evrendeki canlı ve cansız varlıkların yaratıcısı odur. Yüce Allah (c.c.), sonsuz bilgisi ve gücüyle her şeye hükmeden tek İlah tır. O, her şeyi bilir, işitir ve görür. Hiçbir şeye muhtaç değildir. Tüm varlıklar ona muhtaçtır. Tevhit inancı Kur an-ı Kerim in İhlâs suresinde şöyle ifade edilmektedir: De ki: O Allah (c.c.) birdir. Allah (c.c.) sameddir (Hiçbir şeye muhtaç değildir. Her şey ona muhtaçtır.). O, doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur İhlâs suresi, 1-4. ayetler. Kelime-i Tevhit; Yüce Allah ın varlığını ve birliğini ifade eder. 16

17 İnsan ve Din İlahî dinler temelde tevhit inancına dayanmaktadır. Ancak İslam ın dışındaki dinlerde zamanla tevhit inancından sapmalar olmuştur. Hristiyanlıkta Baba, Oğul (Hz. İsa) ve Kutsal Ruh gibi üçlü bir tanrı inancı benimsenmiş; Yahudilikte ise Allah (c.c.) a bazı insani sıfatlar atfedilmiştir. Örneğin Yahudiler Hz. Üzeyr i Allah (c.c.) ın oğlu olarak kabul etmektedirler. 17 İlahî olmayan bazı dinlerde de tek Tanrı inancı vardır. Örneğin Çin dinlerinden Konfüçyüsçülük te Tien, Taoizm de ise Tao adında tek bir Tanrı ya inanılır. Bunun yanında İslam dan önce Türkler de Gök Tanrı adında tek bir İlah a inanırlardı. Etkinlik Eğer yerde ve gökte Allah (c.c.) tan başka ilahlar bulunsaydı, yer ve gök (bunların nizamı) kesinlikte bozulup gitmişti. Enbiyâ suresi, 10. ayet. O (Allah), doğunun da batının da Rabb idir. Ondan başka ilah yoktur. Öyleyse yalnız onun himayesine sığının. Yukarıdaki ayetleri tevhit inancı açısından arkadaşlarınızla değerlendiriniz. Müzzemil suresi, 9. ayet. 17 Şinasi Gündüz, Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006, s

18 1. Okuma Metni Sensin Yalnız Allah (c.c.) ım Bilinen, bilinmeyen, Varlıklara ilk neden, Yoktan varlık var eden, Sensin yalnız Allah (c.c.) ım. Varlığı birleyen, Yaratıp şekil veren, Kâinatı yöneten, Sensin yalnız Allah (c.c.) ım. Maddeye hayat veren, Besleyip yetiştiren, Olgunluğa erdiren, Sensin yalnız Allah (c.c.) ım. Mustafa Çınkılıç, Dinî ve Ahlaki Şiirler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2006, s

19 İnsan ve Din 4.2. Çok Tanrıcılık (Politeizm) Birden fazla tanrı inancının olduğu dinlerden hangilerini biliyorsunuz? Yeryüzünde tarih boyunca insanlar çeşitli dinlere inanmışlardır. Bunlardan bazıları çok tanrıcılık inancına dayanır. Örneğin, eski Mısır ve Yunan dinlerinde birden fazla tanrı inancı vardır. Eski Mısır da Güneş tanrısı Ra, ölüler Tanrısı Oziris, sular tanrısı Sobek, gök tanrısı Hathor gibi çeşitli tanrılara inanılırdı. Eski Yunan da da gök tanrısı Zeus, rahmet tanrısı Apollon gibi birçok tanrı inancı hâkimdi. 18 Hinduizm de de birden çok tanrının varlığına inanılır. Örneğin, Brahma yaratıcı tanrı, Şiva yok edici tanrı, Vişnu koruyucu tanrı olarak kabul edilir. İslam dini, çok tanrıcılığı Yüce Allah (c.c.) a ortak koşmak olarak değerlendirmiş ve şirkin her türlüsünü yasaklamıştır. Peygamberimiz (s.a.v.) de putperestliğin ortadan kalkması için büyük bir mücadele vermiştir. Yüce Rabb imiz bir ayette Allah (c.c.), kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz 19 buyurarak insanları şirke düşmeme konusunda uyarmıştır. Şirk: Allah a ortak koşmak anlamına gelir. Etkinlik Onlar Allah (c.c.) ı bırakıp kendilerine ne zarar ne de fayda verebilecek şeylere tapıyorlar ve bunlar Allah (c.c.) katında bizim şefaatçilerimizdir, diyorlar. De ki: Siz Allah (c.c.) ın göklerde ve yerde bilemeyeceği bir şeyi mi haber veriyorsunuz? Hâşâ! O, onların ortak koştuklarından uzak ve yücedir. Yunus suresi, 18. ayet. Yukarıdaki ayetin anlamı üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz. 18 Ekrem Sarıkçı, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2002, s Nisâ suresi, 48. ayet. 19

20 Tanrıtanımazlık (Ateizm) Sizce evrendeki olaylar tesadüfen mi meydana gelmektedir? Ateizm, evreni yaratan yüce bir Tanrı nın varlığını reddetmektedir. Ateist düşünürler Tanrı nın varlığına ilişkin delillerin deneye tabi tutulamadığını, dolayısıyla varlığı kanıtlanamayan bir Tanrı ya inanmanın mantıksız olduğunu savunurlar. Bu görüşte olan düşünürler ancak gözle görülebilen şeylerin varlığına inanırlar. Ateistler, evrenin tesadüf eseri kendiliğinden varolduğunu savunurlar. Ateistler, ilahî dinlerin tanrı inancını kabul etmemekte, Yüce Allah (c.c.) ın varlığını inkâr etmektedirler. Bunun yanında ilahî dinlerdeki ahiret, peygamber, melek, kutsal kitap gibi inanç esaslarına da karşıdırlar. Ateistler, Tanrı sız bir yaşam kurmayı amaçlamaktadırlar. Vahya dayanmayan inanç biçimleri ve düşünce akımları insanları hurafe, batıl inanç ve bazı zararlı akımlara yönlendirebilmektedir. Örneğin satanizm bunlardan biridir. Satanizm, şeytana tapınmayı esas alır. Satanistler ayinlerinde insanlara işkence etmekte, hayvanları öldürmekte ve şiddete başvurmaktadırlar. Bu da toplumda huzursuzluğa ve kargaşaya neden olmaktadır. Bu nedenle satanizm gibi zararlı akımlardan uzak durmalıyız. 20

21 İnsan ve Din Yüce Rabb imiz Kur an-ı Kerim de bizleri şeytanın kötülükleri konusunda uyarmakta ve şeytana tapınmayı yasaklamaktadır. Bir ayette, Ey âdemoğulları! Size, şeytana tapınmayın, çünkü o, sizin apaçık bir düşmanınızdır, demedim mi? 20 buyrulur. Etkinlik Ey insanlar!.. Şeytanın peşine düşmeyin; zira şeytan sizin açık bir düşmanımızdır. O, size ancak kötülüğü, çirkin ve Allah (c.c.) hakkında bilmediğiniz şeyleri söylemenizi emreder. Bakara suresi, ayetler. Ey iman edenler! Şeytanın adımlarını takip etmeyin. Kim şeytanın adımlarını takip ederse muhakkak ki o, edepsizliği (yüz kızartıcı suçları) ve kötülüğü emreder Yukarıdaki ayetlerde şeytanın hangi özelliklerinden söz edilmektedir? Nur suresi, 21. ayet. Bu ayetlerden ne gibi ilkeler ve dersler çıkarmalıyız? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 20 Yasîn suresi, 60. ayet. 21

22 1. 1. İnsanın evrendeki konumunu açıklayınız. 2. İnsan niçin inanmaya ihtiyaç duyar? Açıklayınız. ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM 3. Dinin insan hayatındaki yeri ve önemi hakkında bilgi veriniz. 4. Politeizm ne demektir? Açıklayınız. 5. Vahye dayanmayan inanç türlerinin sosyal hayattaki tezahürleri hakkında bilgi veriniz. 6. Aşağıda verilen kavramları ve açıklamaları birbiriyle doğru bir şekilde eşleştiriniz. Monoteizm Fıtrat Şirk Tevhit Satanizm Ateizm Allah (c.c.) ın varlığı ve birliği inancı Tanrıtanımazlık İnsanın doğuştan Yüce Allah (c.c.) ın varlığını kavrayabilecek özellikte yaratılması Şeytana tapıcılık Tek tanrıcılık Allah (c.c.) a ortak koşmak Çok tanrıcılık 7. Aşağıdaki şemaya Yüce Allah (c.c.) ın emir ve yasaklarından örnekler yazınız. Yüce Allah (c.c.) ın Emirleri... Yasakları Aşağıdakilerden hangisi insanı diğer canlılardan ayıran özelliklerden biri değildir? A. İnanan bir varlık olması B. Akıllı bir varlık olması C. Sorumlu bir varlık olması D. Ölümlü bir varlık olması E. Davranışlarını bilinçli bir şekilde gerçekleştirmesi 22

23 2. İbadet ve Temizlik mize Hazırlanalım 1. İbadet, gusül ve teyemmüm kavramlarının anlamlarını araştırınız. 2. Çevre kirliliğinin yol açtığı zararlarla ilgili haber, resim ve yazılar bulup sınıfa getiriniz. Bunlarla bir sınıf panosu oluşturunuz. 3. Temizlikle ilgili Peygamberimiz (s.a.v.)in bir hadisini bulup defterinize yazınız.

24 2. 1. İbadetin Anlamı ve Kapsamı İbadet denince aklınıza neler gelmektedir? İbadet sözlükte; boyun eğmek, itaat etmek, saygı duymak, kulluk etmek, tapınmak gibi anlamlara gelir. İslami bir kavram olarak ibadet; Yüce Allah (c.c.) ın emirlerine uymak, yasaklarından ise kaçınmak demektir. İslam dininde ibadet yalnızca Yüce Allah (c.c.) için yapılır. Bununla ilgili bir ayette, şöyle buyrulur: Yalnız Allah (c.c.) a ibadet et ve şükredenlerden ol. 1 Başka bir ayette ise (Rabb imiz!) Ancak sana kulluk ederiz ve yalnız senden medet umarız. 2 buyrulur. İbadet denilince aklımıza öncelikle namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, kurban kesmek gibi ibadet çeşitleri gelmektedir. Kur an da, bu gibi ibadetleri açık bir şekilde emreden ayetler yer alır. Örneğin, namazla ilgili olarak bir ayette şöyle buyrulur: Namazı dosdoğru kılın. Çünkü namaz müminler üzerine vakitleri belirli bir farzdır. 3 Oruçla ilgili olarak ise Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz Öyleyse sizden ramazan ayını idrak edenler onda oruç tutsun 4 buyrulur. Namaz ve hac İslam da farz olan ibadetlerdendir. 1 Zümer suresi, 66. ayet. 2 Fatihâ suresi, 5. ayet. 3 Nisâ suresi, 103. ayet. 4 Bakara suresi, 183 ve 185. ayetler. 24

25 İbadet ve Temizlik İslam dininde ibadet sadece namaz, oruç, hac ve zekâtla sınırlı değildir. Dinimizde, yapılan her iyi, güzel iş ve davranış da salih amel sayılır ve ibadet olarak değerlendirilir. Örneğin, yoksullara yardım etmek, cami, okul, hastane, çeşme, yurt, köprü gibi toplum yararına yapılar inşa etmek ibadet sayılır. Bunun yanında ilim öğrenmek, geçimini çalışarak helal yollardan sağlamak, ağaç dikmek gibi davranışlar da salih ameldir ve dinimizde ibadet kapsamına girer. Kur an-ı Kerim de bizleri salih amel işlemeye yönlendiren çeşitli ayetler yer alır. Bunlardan birinde şöyle buyrulur: Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden size Ağaç dikmek vb. güzel davranışlar da dinimizde ibadet sayılır. çıkardıklarımızdan hayra harcayın 5 Bir başka ayette ise şu ifadeler yer alır: İman edip salih ameller işleyenlere gelince, halkın en hayırlısı onlardır 6 Yüce Allah (c.c.) Kur an-ı Kerim de salih amel işleyenleri ödüllendireceğini de belirtmektedir. Bununla ilgili olarak bir ayette şöyle buyrulur: İman edip salih amel işleyenleri, karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için size Allah (c.c.) ın ayetlerini apaçık okuyan bir Peygamber göndermiştir. Kim Allah (c.c.) a inanır ve faydalı iş yaparsa Allah (c.c.) onu, altlarından ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları cennetlere sokar. Allah (c.c.) o kimse için gerçekten güzel bir rızık vermiştir. 7 Bizler de Yüce Allah (c.c.) a karşı sorumluluklarımızı yerine getirmeye, ibadetlerimizi yapmaya önem vermeliyiz. Allah (c.c.) ın yasaklarından da kaçınmalıyız. Etkinlik İman edip iyi işler yapan, namaz kılan ve zekât verenler var ya, onların mükâfatları Rableri katındadır Bakara suresi, 277. ayet. İslam beş esas üzerine bina edilmiştir: Allah (c.c.) tan başka ilah olmadığına, Hz. Muhammed (s.a.v.) in onun kulu ve elçisi olduğuna şahadet etmek, namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek ve Kâbe yi haccetmek. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1989, C 2, s Yukarıdaki ayet ve hadisi yorumlayınız ve düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 5 Bakara suresi, 267. ayet. 6 Beyyine suresi, 7. ayet. 7 Talak suresi, 11. ayet. 25

26 2. İbadetler; bedenle, hem beden hem de malla ve yalnızca malla yapılan olmak üzere üç grupta ele alınabilir. Örneğin, namaz ve oruç bedenle, hac hem beden hem de malla, zekât ise malla yerine getirilir. İbadetler, hükmüne göre de farz, vacip ve sünnet olmak üzere başlıca üç gruba ayrılır. Farz: Yüce Allah ın yapılmasını kesin olarak istediği iş ve davranışlardır. Beş vakit namaz, oruç, hac ve zekât gibi ibadetler farzdır. Vacip: Farz kadar kesin olmamakla beraber Allah (c.c.) ın yapılmasını istediği iş ve davranışlardır. Ramazan ve Kurban Bayramı namazları ile vitir namazı vaciptir. Sünnet: Peygamberimizin söz, fiil ve takrirlerine denir. Örneğin, beş vakit namazın sünnetlerini ve teravih namazını kılmak sünnettir. 2. Niçin İbadet Edilir? Sizce insanın ibadet etmedeki amacı nedir? Yüce Allah (c.c.) insanı diğer varlıklardan üstün bir konumda yaratmıştır. Ona akıl, düşünme yeteneği ve özgür irade gibi üstün özellikler vermiştir. El, ayak, göz, kulak gibi organlarıyla da insanı en güzel biçimde yaratmıştır. Ayrıca ona birçok nimet vermiştir. Havayı, suyu, güneşi, hayvanları, çeşitli meyve ve sebzeleri onun yararına sunmuştur. Tüm bunlara karşılık insan da yaratıcısına şükretmeli, onun emrettiği ibadetleri yerine getirmelidir. Allah (c.c.), kendisine kulluk eden, ibadetlerini yerine getiren kimselerden hoşnut olur ve onları ödüllendirir. Yüce Rabb imiz Kur an-ı Kerim de kendisine kulluk görevimizi ve ibadetlerimizi yerine getirmemizi emretmektedir. Bununla ilgili olarak bir ayette şöyle buyrulur: Bana kulluk (ibadet) et ve beni anmak için namaz kıl. 8 Bir başka ayette ise şu ifadeler yer alır: Kendi kendine, yalvararak ve ürpererek yüksek olmayan bir sesle sabah akşam Rabb ini an 9 8 Tâ-hâ suresi, 14. ayet. 9 A raf suresi, 205. ayet. Verdiği nimetlerden dolayı Allah a ibadet ve şükrederiz. 26

27 İbadet ve Temizlik Namaz insanı Yüce Allah a yakınlaştırır. Allah (c.c.) ın size verdiği rızıktan helal ve temiz olarak yiyin, eğer gerçekten Allah (c.c.) a ibadet ediyorsanız, onun nimetine şükredin. Nahl suresi, 114. ayet. Yüce Allah (c.c.), ibadet eden kullarını çok sever ve onları ahirette ödüllendirir. Bununla ilgili olarak Kur an da şöyle buyrulur: İşte size vaat edilen cennet! Ki o, Allah (c.c.) a yönelen, emirlerine riayet eden, görmediği hâlde Rahman dan korkan ve Allah (c.c.) a yönelmiş bir kalp ile gelenlere mahsustur. 10 Bunun bilincinde olan her Müslüman hem Allah (c.c.) ın rızasını kazanmak hem de cennete gitmek için ibadetlerini yerine getirmeye önem verir. Etkinlik Biliniz ki kalpler ancak Allah (c.c.) ı anmakla huzur bulur. Ra d suresi, 28. ayet. De ki: Şüphesiz benim namazım, kurbanım, hayatım ve ölümüm hepsi âlemlerin Rabb i Allah (c.c.) içindir. En am suresi, 162. ayet. Yukarıdaki ayetlerden ibadetlerin yapılış amacı ile ilgili ilkeler çıkarıp arkadaşlarınızla paylaşınız. Etkinlik 10 Kâf suresi, ayetler. 27

28 2. Etkinlik inancını güçlendirir. Allah (c.c.) ın rızasını kazandırır. -insana kötülüklerden alıkoyar. -insanı -insanın temizlik alışkanlığı kazandırır. -insana İBADET -insana sorumluluk bilinci kazandırır, -insanın ahlakını güzelleştirir. -insana -insanın cennete girmesine vesile olur. sevap kazandırır. İbadetlerin yapılış amacı ile ilgili kavram haritasını değerlendiriniz. 3. İbadet Temizlik İlişkisi Namazın anahtarı temizliktir. Ebu Davut, Sünen, Dârül Kütübil İlmiyye, Beyrut, 1986, Salat 73. Yukarıdaki hadisin vermek istediği mesaj nedir? Temizlikle ibadetler arasında sıkı bir ilişki vardır ve İslam dini temiz olmayı bazı ibadetlerin ön şartı olarak görür. Örneğin namaz kılabilmek için abdest almak gerekir. Yine hacca giden kimseler boy abdesti alıp ihrama girerler ve hacca niyet ederler. Kâbe yi abdestli olarak tavaf ederler. Ayrıca dinimiz cuma günleri cuma namazına gitmeden önce boy abdesti almayı öğütlemektedir. İbadetler insanın manevi yönden de temiz olmasını sağlar. Çünkü ibadetlerini yerine getiren insan kötülüklerden kaçınır. Başkalarına karşı kötü duygu ve düşünce taşımaz, güzel ahlak sahibi olur. Yüce Allah (c.c.) Kur an-ı Kerim de Namazı kıl. Muhakkak ki namaz hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar 11 buyurmaktadır. Bütün bunlar ibadetlerle temizlik arasında çok önemli bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. 11 Ankebût suresi, 45. ayet. 28

29 İbadet ve Temizlik Etkinlik Peygamberimiz (s.a.v.) bir gün arkadaşlarıyla sohbet ederken onlara Birinizin kapısının önünden bir ırmak geçse ve o kimse orada günde beş kez yıkansa vücudunda hiç kir kalır mı? diye sordu. Onlar da Kalmaz. diye cevap verince, Allah (c.c.) Resulü şöyle buyurdu: İşte beş vakit namaz da bunun gibidir. Allah (c.c.) namaz sayesinde günahları siler ve temizler. Buharî, Menakıt, 6. Yukarıdaki hadisi ibadet-temizlik ilişkisi açısından değerlendiriniz Beden Temizliği Bir gün boyunca bedeninizi temiz tutmak için neler yapıyorsunuz? Beden temizliği, vücudumuzu her türlü kirden arındırmak demektir. Birçok hastalığın sebebi mikroplardır. İnsan, bedenini temiz tutmadığında vücuduna birçok mikrop girer. Bu da çeşitli hastalıklara neden olur. Bu nedenle yemeklerden önce ve sonra ellerimizi yıkamalıyız. Dişlerimizi düzenli olarak fırçalamalıyız. Haftada en az bir kez banyo yapmalı, terlediğimizde duş almalıyız. Uzayan tırnaklarımızı kesmeliyiz. Tuvaletten çıktıktan sonra ellerimizi sabun ve suyla yıkamalıyız. Kirlenen elbiselerimizi temiz olanları ile değiştirmeli, iç çamaşırlarımızın temiz olmasına önem vermeliyiz. Ellerimizi temiz tutmaya özen göstermeliyiz. 29

30 2. Temizlik konusunda Peygamberimiz (s.a.v.) bizlere en güzel örnektir. O, ellerinin, saçlarının ve bütün vücudunun temiz olmasına büyük özen gösterirdi. Her gün dişlerini misvaklamayı (fırçalamayı) ihmal etmezdi. Bir hadisinde de Eğer müminlere zor gelmeyeceğini bilseydim, her namazdan önce onlara dişlerini misvaklamalarını (fırçalamalarını) emrederdim. 12 buyurmuştur. Dişlerimizi düzenli olarak fırçalamalıyız. Etkinlik Temizlik imanın yarısıdır. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, C 10, s Yemekten önce ve sonra el yıkamak yemeğe bereket getirir. Tirmizi, Sünen, Mısır, 1984, Et ime, 29. Yukarıdaki hadisleri arkadaşlarınızla yorumlayınız Gusül Boy abdesti ya da gusül denince ne anlıyorsunuz? Boy abdesti ya da gusül, ağız ve burnu suyla temizlemek ve bütün bedeni baştan ayağa hiç kuru yer kalmayacak şekilde yıkamak demektir. Akıllı ve ergenlik çağına gelmiş her Müslüman a, cünüplük durumunda ve kadınların âdet ve lohusalık hâllerinin sona ermesinde gusletmek farzdır. Bu konuyla ilgili olarak Yüce Allah (c.c.) şöyle buyurmaktadır: Eğer cünüp oldunuz ise boy abdesti alın 13 Gerekli durumlarda boy abdesti almayan Müslüman namaz kılamaz, Kur an-ı Kerim i eline alıp okuyamaz ve Kâbe yi tavaf edemez. Dinimizde cuma ve bayram günleri ile hac ve umre için ihrama girmeden önce boy abdesti almak sünnettir. Gusül şöyle alınır: Önce eûzü besmele çekilir ve Niyet ettim gusül abdesti almaya. diye niyet edilir. Sonra ağza su alınıp çalkalanır. Burna su verilip burun temizlenir ve bütün vücut baştan ayağa kuru yer kalmaksızın yıkanır. 12 Müslim, Camiûs Sahih, İrfan Yayınevi, İstanbul, 1988, Taharet, Mâide suresi, 6. ayet. 30

31 İbadet ve Temizlik Guslün farzı üçtür: 1. Ağza su alıp ağzı temizlemek 2. Burna su verip burnu temizlemek 3. Bütün vücudu yıkamak Etkinlik Sık sık banyo yapan, cuma ve bayram günleri boy abdesti alan insanlar neler düşünürler, kendilerini nasıl hissederler? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız Abdest Cuma namazına gitmeden önce boy abdesti almak sünnetir. Abdest niçin alınır? Abdest, namazın şartlarından biridir ve abdest almadan hiçbir namaz kılınamaz. Abdest ile ilgili olarak Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulur: Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi, başlarınızı mesh edip topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın 14 Abdest namazın farzlarından biridir. 14 Mâide suresi, 6. ayet. 31

32 yet edilir. Ve "Eûzü billahi mineşşeytanirracîm, Bismillahirrahmanirrahîm" okunur. (Resim: 1) 2. RESİMLERLE ABDESTİN ALINIŞI Resim: 1 Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) abdestin usulüne uygun olarak nasıl alınacağını Müslümanlara öğretmiştir. Buna göre abdest şöyle alınır: 3) Sağ avuç ile ağıza üç kere ayrı ayrı su alınıp her defasında iyice çalkalanır. 1) Önce kollar dirseklerin yukarısına kadar sıvanır, sonra "Niyet ettim Al- (Resim: 3) 2) Eller bileklere kadar üç kere 3) yıkanır. Parmak aralarının yıkanmasına ayrı su alınıp her Sağ avuç ile lah ağıza rızası üç için kere abdest ayrı almaya" diye niyet defasında edilir. Ve iyice "Eûzü çalkalanır. varsa billahi mineşşeytanirracîm, Bismillahirrahmanirrahîm" dikkat edilir. Parmaklarda yüzük oynatılıp altının yıkanması sağlanır. (Resim: 3) okunur. (Resim: 2) (Resim: Resim: 1) 3 3) Sağ avuç ile ağıza üç kere ayrı ayrı su alınıp her defasında 4) Sağ iyice avuç çalkalanır. Resim: 1 ayrı su çekilir. ile buruna üç kere ayrı Resim: 2 Resim: 3 (Resim: Eûzü besleme 3) (Resim: 4) çekilir ve Niyet ettim Allah (c.c.) rızası için abdest almaya. diyerek abdest için niyet edilir ve eller yıkanır. 4) 321 Sağ avuç ile buruna üç kere ayrı Ardından ağza üç kez su alınıp ağız iyice temizlenir. ayrı su çekilir. (Resim: 4) Resim: 4 Resim: 3 2) Eller bileklere kadar üç kere yıkanır. Parmak aralarının 6) Alında yıkanmasına saçların bittiği yerden itibaren kulakların dikkat edilir. Parmaklarda yüzük varsa yumuşağına 4) Sağ avuç ve ile çene buruna üç kere ayrı 5) Sol el oynatılıp ile sümkürülerek altının yıkanması burun altına temizlenir. yıkanır. Resim: 4 kadar yüzün sağlanır. ayrı her su çekilir. tarafı üç kere (Resim: 2) (Resim: 4) (Resim: 5) (Resim: 6) 322 (Resim: 5) Resim: 2 Burna üç Resim: kez su 4 verip burun temizlenir. Sonra Resim: yüz 5 yıkanır. 5) Sol el ile sümkürülerek burun temizlenir. (Resim: 5) 5) Sol el ile sümkürülerek burun temizlenir ) Sağ kol dirseklerle beraber üç kere yıkanır. 321 Yıkarken kolun Resim: her tarafı, 5 kuru bir yer kalmayacak şekilde iyice ovulur. (Resim: 7) Resim: 6

33 baren kulakların yumuşağına 7) Sağ ve kol çene dirseklerle beraber üç altına kadar yüzün her kere tarafı yıkanır. üç kere yıkanır. Yıkarken kolun her tarafı, kuru bir 9) Eller yeni (Resim: bir su ile 6) ıslatılır. Sağ yer kalmayacak şekilde iyice ovulur. n içi ve parmaklar başın üzerine ko-(resimlarak bir kere meshedilir. 7) (Resim: 9) İbadet ve Temizlik Resim: 7 Resim: 6 9) Eller yeni bir 7) su ile Sağ ıslatılır. kol dirseklerle Sağ beraber üç elin içi ve parmaklar kere başın yıkanır. üzerine konularak üç bir kere meshedilir. Resim: 9 8) Sol kol dirseklerle beraber re yıkanır. 9) Eller yeni bir su ile ıslatılır. Sağ Yıkarken kolun her tarafı, kuru bir elin içi ve parmaklar (Resim: başın üzerine 9) yer ko-kalmayacanularak şekilde iyice ovulur. Yıkarken kolun her bir tarafı, kere meshedilir. kuru bir 10) Eller ıslatılarak r kalmayacak şekilde iyice ovulur. (Resim: sağ 7) elin şehadet (Resim: 9) parmağı ile sağ kulağın içi, baş parmağı ile de kulağın dışı; sol elin şehadet (Resim: 8) parmağı ile sol kulağın içi, baş parmağı ile de kulağın arkası meshedilir. Ardından önce sağ kol yıkanır. (Resim: Sonra 10) Resim: 7 sol kol Resim: yıkanır. 8 Sağ el ıslatılıp Resim: baş mesh 9 edilir. 12) Sağ ayak üç kere topuklarla 323 beraber yıkanır. Yıkamaya parmak Resim: 10) uçlarından beraber başlanır üç ve parmak araları parmağı iyice ile sağ kulağın içi, baş parma- Eller 9 ıslatılarak sağ elin şehadet Resim: 8) 10Sol kol dirseklerle kere yıkanır. temizlenir. ğı ile de 10) Eller ıslatılarak sağ elin Sonra kulağın şehadet işaret dışı; ya sol da elin serçe şehadet parmaklarıyla sol kulağın Yıkarken kolun her tarafı, kuru parmağı bir parmağı ile ile sağ kulağın içi, baş parma-kulaklarığı ile de kulağın dışı; sol elin parmakla arkası içi, baş içi, parmağı (Resim: 12) baş- yer kalmayacak şekilde iyice ovulur. ile de kulağın şehadet da meshedilir. kulakların arkası 11) Elleri yeniden ıslatmaya gerek (Resim: 8) parmağı ile sol kulağın (Resim: içi, baş temizlenir. 10) madan geriye kalan üçer parmağın parmağı şı ile de boyun meshedilir. ile de kulağın arkası meshedilir. Kalan diğer üç parmakla da (Resim: 11) (Resim: 10) ense mesh edilir. Resim: 12 Resim: 10 Resim: Resim: 10 11) Elleri yeniden ıslatmaya Resim: 11gerek olmadan geriye kalan üçer parmağın 4 dışı ile de boyun meshedilir. 11) Elleri yeniden ıslatmaya gerek olmadan geriye kalan (Resim: üçer parmağın 11) 12) Sağ ayak üç kere topuklarla beraber yıkanır. Yıkamaya parmak Son olarak uçla-sağ ve sol ayak to- dışı ile de boyun meshedilir. 13) Sol ayak topuklarla beraber yınır. Yıkamaya (Resim: parmak 11) uçlarından temizlenir. ce abdestin alınışı tamamlanmış rından başlanır ve parmak araları puklarla iyice birlikte yıkanır. Böyle- şlanır ve parmak araları iyice temiznir. (Resim: 12) olur. Resim: 11 (Resim: 13) 324 Resim: Resim: 12 Resim: Abdest bitince ayakta ve kıbleye karşı Kelime-i Şehadet okunur.

34 2. Abdestin farzı dörttür: 1. Elleri ve kolları dirseklere kadar yıkamak 2. Yüzü yıkamak 3. Başın dörtte birini mesh etmek 4. Topuklar da dahil ayakları yıkamak Bazı durumlar abdestin bozulmasına neden olur. Bunların başlıcaları şunlardır: Uyumak Bayılmak Tuvalet ihtiyacını gidermek Yellenmek Kusmak Etkinlik Ümmetim kıyamet gününde, abdest dolayısıyla yüzleri ve ayakları nurlu olarak gelecektir Müslim, Taharet, 35. Yukarıdaki hadisi de dikkate alarak abdestin faydaları ile ilgili arkadaşlarınızla konuşunuz Teyemmüm İnsan, abdest için su bulamadığında ne yapmalıdır? Teyemmüm, Müslümanlara ibadetlerin yapılışı konusunda birtakım kolaylıklar sağlamaktadır. Temiz su bulunmadığı ya da hastalık ve benzeri sebeplerle suyun kullanılmasının sakıncalı olduğu durumlarda teyemmüm yapılır. Teyemmüm; temiz toprak veya kil, kum gibi toprak cinsinden bir maddeyle yapılır. Bununla ilgili olarak Yüce Allah (c.c.) şöyle buyurur: Su bulamamışsanız temiz toprakla teyemmüm edin de yüzünüzü ve (dirseklere kadar) ellerinizi onunla mesh edin. Allah (c.c.) size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez 15 Teyemmüm şu şekilde yapılır: Önce teyemmüm almak için niyet edilir. Sonra eller temiz toprağa ya da toprak cinsinden bir şeye sürülüp silkelenir ve yüz mesh edilir. Ardından aynı şekilde eller tekrar toprağa sürülür. Önce sağ, sonra da sol kol mesh edilir. Bu şekilde teyemmümün alınışı tamamlanmış olur. Bir kez 15 Mâide suresi, 6. ayet. Teyemmüm ibadetlerde kolaylık sağlamaktadır. 34

35 İbadet ve Temizlik yapılan teyemmümle ancak bir vakit namaz kılınabilir. Her namaz için ayrı ayrı teyemmüm almak şarttır. Su bulunur veya suyun kullanılma imkânı ortaya çıkarsa teyemmüm bozulur. Ayrıca abdesti bozan her şey teyemmümün bozulmasına sebep olur. Etkinlik Allah (c.c.) sizin için kolaylık ister, zorluk istemez Yukarıdaki ayetin anlamını arkadaşlarınızla değerlendiriniz. Bakara suresi, 185. ayet Mekân ve Çevre Temizliği Yaşadığımız mekânları ve çevreyi temiz tutmadığımızda ne gibi sorunlarla karşılaşırız? Temizlik bir bütündür. Hem bedenimizi ve giysilerimizi hem de içinde bulunduğumuz mekânları ve çevreyi temiz tutmalıyız. Hayatımızın büyük bir bölümünü evimizde geçiririz. Sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir şekilde hayatımızı sürdürebilmemiz için evimizi temiz tutmalıyız. Anne ve babamıza, evimizin tertip ve düzeni konusunda yardımcı olmalıyız. Evimiz gibi okulumuz da yaşadığımız mekânların başında gelir. Okulumuzun lavabo, tuvalet, koridor ve kütüphane gibi bölümlerini temiz kullanmalıyız. Çöpleri çöp kutularına atmalıyız. Sınıfımızı temiz tutma konusunda üzerimize düşen görev ve sorumlulukları yerine getirmeliyiz. Okulumuzun bahçesini de temiz tutmalı, ağaçlara zarar vermemeliyiz. Çevremizi temiz tutmalıyız. 35

36 2. Çevremizde herkese açık olan bazı toplumsal mekân ve yerler vardır. Parklar, piknik alanları, camiler, hastaneler, tiyatro ve sinemalar bunlardan bazılarıdır. Buraları temiz tutmalıyız. Yerlere çöp atmamalı ve tükürmemeliyiz. Çevreyi kirletenleri güzel bir dille uyarmalıyız. Toplumsal mekânların ve çevrenin temizliği konusunda diğer insanlarla yardımlaşma ve dayanışma içinde olmalıyız. Çevremizi temiz tutma konusunda duyarlı olmalıyız. İslam dini çevreyi temiz tutmamızı emreder. Peygamberimiz (s.a.v.) bir hadisinde, Allah (c.c.) temizdir, temiz olanları sever öyleyse avlularınızı ve boş sahalarınızı temiz tutun 16 buyurmuştur. Başka bir hadislerinde ise insanların gelip geçtiği yolların, onların gölgelendikleri yerlerin temiz tutulmasını öğütlemiştir. 17 Bizler de dinimizin buyruklarına uyalım. Toplumsal mekânları ve çevreyi temiz tutalım. Bunun hem kendi sağlığımız hem de diğer insanların sağlığı, mutluluğu ve huzuru için gerekli olduğunu unutmayalım. Etkinlik Yukarıdaki fotoğrafları İslam dininin çevre temizliğine verdiği önem açısından yorumlayınız. Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 16 Kütüb-i Sitte, C 10, s Kütüb-i Sitte, C 10, s

37 İbadet ve Temizlik ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM 1. İbadet kavramı ne anlama gelmektedir? Açıklayınız. 2. İbadetin kapsamı hakkında bilgi veriniz. 3. Yüce Allah (c.c.) a niçin ibadet ederiz? Açıklayınız. 4. İbadet temizlik ilişkisini örneklerle açıklayınız. 5. Bedenimizi temiz tutmak için neler yapmalıyız? Belirtiniz. 6. Abdestin alınışını anlatınız. 7. Guslün farzları nelerdir? Söyleyiniz. 8. Çevremizi ve toplumsal mekânları temiz tutmak için neler yapmalıyız? Düşüncelerinizi söyleyiniz. 9. Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları ayraç içindeki sözcüklerden uygun olanlar ile tamamlayınız. (salih, teyemmüm, gusül, sünnet, ibadet) - Vücudu baştan ayağa hiçbir kuru yer kalmayacak şekilde yıkamaya denir. -...amel de İslam dininde ibadet sayılır. - Temiz su bulunmadığında ya da suyun kullanılmasının hastalık ve benzeri sebeplerle sakıncalı olduğu durumlarda... yapılır. -...Yüce Allah ın emirlerini yerine getirmek, yasaklarından kaçınmak demektir. - Peygamberimiz (s.a.v.)in söz, fiil ve takrirlerine... denir? 10. Aşağıdakilerden hangisi abdestin farzlarından biri değildir? A. Kolları dirseklere kadar yıkamak B. Burna üç kez su vermek C. Yüzü yıkamak D. Başın dörtte birini mesh etmek E. Ayakları topuklarla birlikte yıkamak 11. Aşağıdakilerden hangisi abdesti bozan durumlardan biri değildir? A. Bayılmak B. Uyumak C. Tuvalet ihtiyacını gidermek D. Yellenmek E. Göze ilaç damlatmak 12. Aşağıdaki ibadetlerden hangisi hem mal hem de bedenle yapılan ibadetlerden biridir? A. Namaz kılmak B. Hacca gitmek C. Zekât vermek D. Oruç tutmak E. Kurban kesmek 37

38 Temizlikle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklıdır? A. Yemeklerden önce ve sonra elleri yıkamak B. Çöpleri çöp kutularına atmak C. Elbiseleri temiz tutmak D. Doğru sözlü ve dürüst olmak E. Dişleri fırçalamak 14. Yüce Allah ın Kur an da yapılmasını kesin olarak emrettiği iş ve davranışlara ne ad verilir? A) Vacip B) Sünnet C) Farz D) Helal E) Haram 15. ile ilgili aşağıdaki kavramları bulmacadan bulup işaretleyiniz. İBADET ORUÇ ABDEST FARZ VACİP TEYEMMÜM NAMAZ SÜNNET GUSÜL SALİH AMEL TEMİZLİK HAC SADAKAİ CARİYE A N S A L İ H A M E L R İ T S Ü N N E T B U R H Y T E D N Ü O P A D E K J L E Y U A İ B A D E T T Z O M E N M A E G M S U E Ş E İ M S A S Y U G T U F A R Z M T Z Y O S E S P T E U L Ü A D I R Ü I V A C İ P İ M P U R U L Z H E P A Ç K E H Y P Ç O Y A E T B S Ü S A D A K A İ C A R İ Y E 38