(ġeker HASTALIĞI) Yrd.Doç. Dr. Okan BAKINER Ġç Hastalıkları ve Endokrinolojimetabolizma

Transkript

1 DİABETES MELLİTUS (ġeker HASTALIĞI) Yrd.Doç. Dr. Okan BAKINER Ġç Hastalıkları ve Endokrinolojimetabolizma hastalıkları 1

2

3 Ġlk kez 2000 yıl önce tarif edildi. - Diabetes = Ġdrar - Mellitus = ġeker 3

4 Bu hastalığın özellikleri : Sinsi baģlangıç Ömür boyu sürme Ömür boyu tedavi gerektirme Ġlerleyici organ bozuklukları YaĢam süresini kısaltma. 4

5 ġeker vücudumuzun enerji kaynağıdır. Diabette hücreler bir Ģeker denizinde yüzmesine rağmen bu Ģekeri kullanamadıklarından açtırlar. 5

6 ĠNSÜLĠN Vücudumuzda bulunan bir hormondur. Pankreas denilen organdan salgılanır. Salgılanmasını kan Ģekeri düzeyi belirler. BaĢlıca görevi kandaki Ģekerin hücrelerimiz tarafından alınarak enerji için kullanılmasını sağlamaktır. 6

7 İnsülin hormonunun salgılanmasında veya etkinliğinde bir bozulma olursa, İnsülin az salgılanırsa, Veya, hiç salgılanmazsa Şeker Hastalığı oluģur. 7

8 ġeker HASTASI OLMAYAN ĠNSANLARDA Besinlerle Alınan ġeker Pankreas Ġnsülin Kan ġekeri Hücreler Ģekeri içine alıp kullanır 8

9 ġeker HASTALIĞINDA Besinlerle Alınan ġeker Kan ġekeri BozulmuĢ Pankreas Ġnsülin Eksikliği Hücreler ġekeri Kullanamaz Kan ġekeri Yüksek Kalır ġeker Hastalığı 9

10 ġeker Hastalığında aç kalan hücreler enerji üretemez YORGUNLUK HALSĠZLĠK KĠLO KAYBI 10

11 Şeker hastalığında kan Ģekeri çok yükseldiğinden bir miktar Ģeker idrara da geçer. Yoğunluğu artan idrarın miktarı da artar. ÇOK ĠDRARA ÇIKMA ÇOK SU ĠÇME AĞIZ KURUMASI 11

12 ġeker Hastalığında kan Ģekeri yüksek olduğu halde beyin hücreleri açtır. Bu nedenle insan kendini hep aç hisseder. FAZLA YEMEK YEME 12

13 Şeker Hastalığında kanda biriken Ģeker sinir hücrelerinin ve damarların içine oturarak bunların fonksiyonlarını bozar. AÇILAN YARALARIN KAPANMAMASI AYAKLARDA YANMA AġIRI TERLEME SICAK-SOĞUK DUYUSUNUN KAYBI 13

14 Bir Ģeker hastasında bu sayılanların hepsi olabileceği gibi hiçbiri de görülmeyebilir! HASTALIK YOKTUR HASTA VARDIR 14

15 TANI Açlık Kan ġekeri >126 mg/dl Tokluk Kan ġekeri >200 mg/dl 15

16 GİZLİ ŞEKER Açlık kan Ģekeri mg/dl arasında ise Şeker Yükleme Testi yapılır. Gizli şeker ilerde şeker hastalığına dönüģebilir. Diyet ve tedavi ile bu önlenebilir. 16

17 DĠABETĠN ÇEġĠTLERĠ Tip 1 Diabet (Gençlik çağı diabeti, Ġnsüline bağımlı diabet) Tip 2 Diabet (EriĢkin tipi diabet) Gebelikte geliģen diabet Ġlaçlar ve bazı hastalıklar gibi sebeplerle ikincil geliģen diabet 17

18 TĠP 1 DĠABET Genellikle çocukluk ve gençlik çağında ortaya çıkar. Vücutta insülin hiç yoktur. Bu nedenle dıģardan insülin verilmesine gerek vardır. Genellikle ailede baģka kimsede yoktur. Tanı genellikle Ģeker koması esnasında konur. Zayıf, çelimsiz hastalardır. 18

19 TĠP 2 DĠABET Genellikle ileri yaģlarda ortaya çıkar. Ġnsülin salgılanmasında bozulma veya eksiklik vardır. Bu nedenle vücutta bulunan insülinin etkinliğini ve miktarını arttırabilen ağız yoluyla alınan ilaçlardan fayda görebilirler. Bir kısmında insülin kullanmaya gerek vardır. 19

20 TĠP 2 DĠABET (DEVAM) Genellikle ailede ailede bir veya birkaç kiģinin daha Ģeker hastalığı vardır. Tanı çoğunlukla hastanın Ģikayetlerine göre konur. ġiģman, yemek yemeyi seven hareketsiz hastalardır. 20

21 GEBELĠĞE BAĞLI DĠABET Genellikle gebeliğin 5. Ayında ortaya çıkar. ġeker yükleme testi ile tanı konur. Gebelik risklidir. Bebek sorunlu doğar. Tosuncuk doğururlar. Bu insanlarda ilerde gerçek Ģeker hastalığı geliģebilir. 21

22 DĠĞER SEBEBLERLE ĠKĠNCĠL DĠABET Kortizon, bazı kanser ilaçları Bazı mikrobik hastalıklar ve bazı kanser türleri Ģeker hastalığına neden olabilirler Alttaki sebep ortadan kaldırıldığında Ģeker hastalığı da düzelir. 22

23 Diyabette kanda yüksek miktarlarda bulunan Ģeker zamanla kan damarlarında daralma ve damar tıkanıklığına sebep olur. Bu durum tüm damarlarda ortaya çıkabilir. 23

24 DĠYABETĠN ĠSTENMEYEN ETKĠLERĠ 1- SĠNSĠ GELĠġEN SORUNLAR - Büyük damarlarla ilgili *Kalp damar hastalıkları *Beyin damarları, felçler *Ayak damarları, yaralar, vitrin bulgusu - Küçük damarlarla ilgili *Göz, körlük *Böbrekler, diyaliz *Sinirler, AĢırı terleme, el-ayakta yanma, iktidarsızlık, barsak düzensizliği 24

25 DĠYABETĠN ĠSTENMEYEN ETKĠLERĠ (Devam) 2- Birden geliģen sorunlar -Halsizlik -Sık Ġdrara çıkma -Hafif ateģ -Karın ağrısı -Bulantı, kusma -Bilinçte bozulma Şeker koması 25

26 HĠPOGLĠSEMĠ (ġeker DÜġÜKLÜĞÜ) KOMASI - BaĢ ağrısı - Halsizlik - Çarpıntı - Soğuk terleme - AĢırı açlık hissi -Titreme -Bilinç bulanıklığı 26

27 DĠYABETĠK AYAK ġeker hastalarında ayaklarda kan dolaģımı bozulduğundan sıcak-soğuk ve ağrı duyusu ortadan kalktığından ayaklarda kolay kapanmayan ve iltihaplanarak gangrene kadar ilerleyen yaralar oluģabilir. Buna Diyabetik Ayak denir. 27

28 28

29 Diyabetik ayak oluģumunu engellemek için: 1- Ayaklar hergün bir ayna yardımıyla gözden geçirilmeli 2- Çıplak ayakla kesinlikle dolaģılmamalı 3- Vazelin vb yumuģatıcılarla yumuģatılmalı 4- Dar ayakkabılar giyilmemeli 5- Tırnaklar derin kesilmemeli 6- Nasırlarla oynanmamalıdır. 29

30 Takip Şeker hastalığı mutlaka doktor takibinde olmalıdır. 30

31 Hangi BranĢlar? Dahiliye Endokrinoloji Kardiyolog Nörolog Göz Hastalıkları Ortopedi-Cerrahi Diyetisyen Psikolog Nefrolog Üroloji 31

32 Takip Kriterleri 1-Düzenli açlık ve tokluk kan Ģekeri 2-Hemoglobin A1C (3-6 ayda bir) 3-Göz dibi incelemesi (Yılda bir) 4-Böbrek fonksiyonları (Yılda bir) 5-Kalp için tarama(yılda bir) 6-Kolesterol ve diğer yağ düzeyleri (Yılda bir) 7-Düzenli tansiyon takibi 32

33 Hedef kan Ģekeri Açlıkta mg/dl Toklukta < 140 mg/dl 33

34 Hedef HbA1C < % 6,5 34

35 ġeker hastalığında hedef tansiyon değeri 130/80 mm Hg Altında olmalıdır. 35

36 ġeker hastalarında en yüksek LDL kolesterol değeri 100 mg/dl En düşük HDL kolesterol değeri Erkekte 40 mg /dl, kadında 50 mg /dl olmalıdır. 36

37 37

38 ġeker Hastalığının Tedavisi Eğitim Tıbbi beslenme tedavisi Egzersiz ve yaģam tarzı değiģikliği Ġlaç tedavisi 38

39 Eğitim Ģeker hastalığının bir parçasını değil Aslında tamamını oluģturur. 39

40 AraĢtırmalar hastalığı konusunda gerekli eğitimi almıģ ve düzenli takipte olan diabet hastalarında eğitim almayanlara göre yaģam sürecinin daha uzun olduğunu ve diabetin istenmeyen etkilerinin daha az rastlandığını göstermiģtir. 40

41 Tıbbi beslenme tedavisi asla geçici bir süre için uygulanan diyet değildir. YaĢam boyu devam edecek olan ve her hastaya göre hesap edilip ayarlanan beslenme tarzı değiģikliğidir. 41

42 Tıbbi beslenme tedavisi için hastanın ihtiyacı olan günlük kalori miktarı hesaplanır. Kalori hesabı yaģa, cinsiyete, boya ve ideal kiloya göre yapılır. 42

43 Normal Olması Gereken Karbonhidratlar % Yağlar % Proteinler % % 50 % 30 % 20 43

44 EGZERSĠZ Haftada en az dört gün ve günde en az yarım saat tempolu yürüyüģ hem kilo vermenizi ve bu sayede kan Ģekerinizi ayarda tutmanızı sağlar, hem de kandaki yağ düzensizliğini düzeltir. 44

45 45

46 İnsülin (mu/l) Normal İnsülin Salınımı Normal serbest insülin düzeyleri (ortalama) 40 Öğünler Zaman (saat) Kahvaltı Öğle yemeği Akşam yemeği Polonsky, N Engl J Med 1996; 334:

47 ĠLAÇLAR 1- Ağızdan Alınan Şeker Düşürücüler : - Bu ilaçlar ancak vücutta insülin varlığında etkilidirler. Bu nedenle Tip 1 Diabetlilerde kullanılamaz. - Etkinlikleri zamanla azalabilir.doz yükseltme, ek ilaç veya insüline geçilebilir. 47

48 PANKREAS DOKUSUNDAN ĠNSÜLĠN SALGILANMASINI ARTTIRANLAR Novanorm, Starlix, Diamicron, Betanorm,Efikas, Amaryl, Diameprid,Gliben, Glutril, Glucotrol, Minidiab, Glimax Bu ilaçlar aç karnına alınırlar. 48

49 BARSAKLARDAN KANA ġeker GEÇĠġĠNĠ AZALTANLAR Glucobay Bu ilaç her yemek öğününün ilk lokmasıyla birlikte alınır. 49

50 DOKULARDA ĠNSÜLĠN DĠRENCĠNĠ AZALTIP KARACĠĞERDE ġeker OLUġUMUNU ÖNLEYENLER Glucophage, Glukofen, Glifor, Matofin, Diaformin Bu ilaçlar tok karnına alınırlar. 50

51 ĠNSÜLĠN ETKĠNLĠĞĠNĠ ARTTIRANLAR Dropia, Glifix, Piogtan, Avandia, Avandamet, Rosvel, Rosenda Bu ilaçlar günde 1-2 kez aç alınırlar. 51

52 ĠNSÜLĠN Kimler Kullanmalı? Tip 1 Diabetli hastalar Diabetli gebeler Böbrek ya da karaciğer yetmezliği geliģmiģ Tip 2 Diabetli hastalar Ağızdan alınan Ģeker düģürücülerle yeterli etki sağlanamayan Tip 2 diabetliler 52

53 Ameliyat öncesi ve sonrası tüm diabetli hastalar Diabetik ayak ya da ağır iltihabi olay yaģayan Tip 2 diabetliler ġeker yüksekliği komasına girenler 53

54 YENİ TANI TİP 2 DİYABETTE AKġ>250 mg/dl TKġ>300 mg/dl HbA1C>%10 TEDAVİYE İNSÜLİNLE BAŞLANMALIDIR. 54

55 ĠNSÜLĠN BAĞIMLILIK YAPMAZ VE VÜCUTA ZARARLI ETKĠ GÖSTERMEZ 55

56 The Miracle of Insulin Patient J.L., December 15, 1922 February 15,

57 ĠNSÜLĠN ÇEġĠTLERĠ 1- Kısa etkili insülin 2-Orta ve Uzun etki süreli insülin 3-KarıĢım insülinler 57

58 75 İnsülin (µu/ml) Bazal İnsülin Bazal Glukoz Öğleden önce Öğleden sonra Glukoz (mg/dl) 58

59 ĠNSÜLĠN UYGULAMA ġekġllerġ Enjektör yardımı ile Ġnsülin kalemi Ġnsülin pompası Sprey insülin 59

60 Ġnsülin çeģidine göre günde 1-4 kez yapılmalıdır. Ġdeale yakın uygulama günde dört kez yapılan yoğun insülin uygulamasıdır. 60

61 Ġnsülin Uygulama Bölgeleri Kolların dıģ yüzeyi Bacakların ön dıģ yüzeyi Göbek çevresi İnsülin her defasında farklı bir bölgeye uygulanır. 61

62 *Söylersen unuturum *Gösterirsen hatırlarım *Uygulama yaptırırsan öğrenirim Benjamin Franklin 62

63 DĠKKAT!! Ġnsülin buzdolabında yumurta gözünde muhafaza edilir. Açıldıktan sonra en fazla bir ay kullanılır. Her seferinde enjektör ya da kalem kullananlarda iğne ucu değiģtirilir. BaĢka birinin kullandığı enjektör yada kalem kullanılmaz. 63

64 Yapay Tatlandırıcılar Dulcaryl, Diyet Tat, Sanpa, Candarel vb. *Yapay tatlandırıcıların Ģeker düģürücü etkileri yoktur. *Ġnsan üzerinde kemik erimesi ve kanser yaptığı gösterilememiģtir. 64

65 UNUTMAYIN! EN ĠYĠ TEDAVĠ KAN ġekerġnġ NORMAL SEVĠYELERDE TUTAN TEDAVĠDĠR. 65

66 66